Wczoraj nadeszła bardzo smutna wiadomość o śmierci
pedagoga, prof. dr. hab. Andrzeja Tadeusza Bogaja (25.10.1942
- 29.01. 2024), który był specjalistą w zakresie metodologii nauk
społecznych, pedagogiki ogólnej, polityki oświatowej oraz teorii
organizacji szkolnictwa. Profesor należał do bardzo dobrze wykształconych
naukowców, co było nie bez znaczenia dla jakości prowadzonych przez niego badań
oświatowych. Miał za sobą wieloletnie doświadczenia pracy w szkolnictwie
ponadpodstawowym w latach 1964-1972, w tym m.in. nauczyciela matematyki w Liceum Ogólnokształcącym im.
Klementa Gottwalda w Warszawie.
W 1969 roku ukończył studia magisterskie na Wydziale
Matematycznym Uniwersytetu Warszawskiego, przygotowując pracę magisterską na
temat: "Przesuwalne metody limesowalności". W pięć lat później obronił
w Instytucie Pedagogiki w Warszawie dysertację doktorską p.t. "Modele
maszyn cyfrowych w realizacji nauczania informatyki w liceum
ogólnokształcącym".. Był w czasach PRL współautorem podręczników szkolnych do
”Podstaw informatyki” oraz „Serii testów z matematyki” dla licealistów.
Habilitował się na Wydziale Pedagogicznym Uniwersytetu
Warszawskiego w 1993 roku, zaś głównym osiągnięciem naukowym była monografia
"Liceum ogólnokształcące w Polsce. Funkcje, efektywność, kierunki
przemian". Tytuł Profesora otrzymał w 2001 roku, zaś postępowanie w tym
zakresie prowadził Wydział Studiów Edukacyjnych UAM w Poznaniu.
Od początku swojego rozwoju naukowego A. Bogaj związany był z
instytutami naukowo-badawczymi: w PRL pracował w Instytucie Pedagogicznym, a w
okresie III RP był zatrudniony w Instytucie Badań Edukacyjnych, gdzie pełnił m.in. funkcję
wicedyrektora (1994-2006). Podstawowym miejscem pracy akademickiej Profesora
była jednak uczelnia kielecka - Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Kielcach (1994-2000), przekształcona w Akademię Świętokrzyską im.
Jana Kochanowskiego w Kielcach (2001-2006), która obecnie ma status uniwersytetu
bezprzymiotnikowego. W nim pełnił funkcję dyrektora Instytutu Pedagogiki i
Psychologii.
Było to niewątpliwym świadectwem darzenia Profesora przez
macierzyste środowisko akademickie nie tylko wysokim uznaniem za Jego osiągnięcia naukowe w
pedagogice, ale także docenieniem wysokich kompetencji w kierowaniu zespołami
ludzkimi i współzarządzaniu instytucjami edukacyjnymi. W Akademii pełnił
bowiem funkcję Prorektora ds. Nauki i Współpracy
z Zagranicą (2005-2007). Po przekształceniu Akademii w Uniwersytet
Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Kochanowskiego w Kielcach także pełnił
funkcję Prorektora.
Prof. Andrzej T. Bogaj należał do cenionych badaczy
polskiego szkolnictwa ogólnokształcącego i zawodowego. Prowadzone przez niego
badania empiryczne zachęcały doświadczonych i refleksyjnych
praktyków-nauczycieli do tego, by obejmował ich projekty swoją opieką. Jak
informuje Baza Nauki Polskiej wypromował jedenastu doktorów nauk
humanistycznych/społecznych w dyscyplinie pedagogika. Recenzował ponad
trzydzieści dysertacji doktorskich, ale także był powoływany do oceniania
osiągnięć naukowych habilitantów i kandydatów do tytułu naukowego
profesora. W latach 2004-2007 był członkiem Komitetu Nauk
Pedagogicznych PAN, zaś od początku 1990 roku – członkiem Polskiego Towarzystwa
Pedagogicznego.
Rozprawy autorskie i współautorskie A. Bogaja
stanowiły znaczący wkład w transformację polskiego szkolnictwa, w tym w
diagnostykę edukacyjną. Wśród tych prac są wciąż aktualne i będą przydatne
kolejnym badaczom polityki oświatowej takie rozprawy, jak:
1. Bogaj A., Stan i uwarunkowania osiągnięć
szkolnych uczniów szkół
ponadpodstawowych. Diagnoza, Warszawa 1989
2. Bogaj A., Liceum
ogólnokształcące w Polsce. Funkcje, efektywność, kierunki przemian. Warszawa,
1992.
3. Bogaj A.,
Kształcenie ogólne między tradycją a ponowoczesnością. Warszawa 2000.
4. Bogaj A., Kwiatkowski S.M.,
Szymański M.J., System edukacji w Polsce. Osiągnięcia. Przemiany.
Dylematy. Warszawa, 1995.
5. Bogaj A., Kwiatkowski S.M.,
Szymański M.J., Edukacja w procesie przemian społecznych. Warszawa
1998.
6. Bogaj A., Kwiatkowski S.M.,
Młynarczyk G., Infrastruktura medialna szkół, Warszawa 2000.
7. Bogaj A., Kwiatkowski S.M., Piwowarski
R., Wskaźniki edukacyjne: Polska 2000, Warszawa 2001.
8. Bogaj A., Baraniak B.,
Kwiatkowski S.M.: Pedagogika pracy, Warszawa 2007.
Niewątpliwie Profesor był tytanem pracy indywidualnej
i zespołowej. O tej ostatniej świadczą wydane pod Jego redakcją i współredakcją
ważne doniesienia z badań naukowców z różnych części kraju:
1. Bogaj A. (red.), Kształcenie nauczycieli. Seminarium
nt. Reformy szkolne w latach 1980-1993. Wnioski - Projekty - Wdrożenia. Raport
nr 1, Warszawa 1994.
2. Bogaj A. (red.),
Kanon kształcenia ogólnego. Seminarium nt. Reformy szkolne w latach
1980-1993. Wnioski - Projekty - Wdrożenia. Raport nr 4, Warszawa 1995.
3. Bogaj A. (red.), Metodologiczne i badawcze problemy
nauk pedagogicznych. Rocznik Świętokrzyski nr 23, Kielce, 1996.
4. Bogaj A. (red.), Jakość kształcenia. „Edukacja”,
1996, nr 4 (międzynarodowy)
5. Bogaj A. (red.), Realia i perspektywy reform
oświatowych. Warszawa, 1997.
6. Bogaj A., I. Wojnar, J. Kubin (red.). Strategie
reform oświatowych w Polsce na tle porównawczym. Warszawa 1999.
7. Bogaj A., Majewski
S. (red.), Nowe konteksty edukacyjne a przemiany współczesnej szkoły. „Kieleckie
Studia Pedagogiczne i Psychologiczne”, t. 13, Kielce, 2000.
8. Bogaj A. (red.),
Rozwój pedagogiki ogólnej - inspiracje i ograniczenia kulturowe oraz poznawcze,
Warszawa-Kielce 2001.
9. Bogaj A., Kwiatkowski
S.M. (red.), Standardy wyposażenia i obudowy medialnej szkół. Szkoła
podstawowa. Warszawa 2002.
10. Bogaj A., Kwiatkowski S.M. (red.):
Standardy wyposażenia i obudowy medialnej szkół –
Gimnazjum, IBE, Warszawa 2002.
11. Bogaj A., Kwiatkowski S.M. (red.):
Pedagodzy o sobie i pedagogice, IBE, Warszawa 2003.
12. Bogaj A., Kwiatkowski S.M. (red.): Szkoła a rynek pracy. Podręcznik akademicki, Warszawa 2006.
Imponujący dorobek naukowy Profesora Andrzeja Bogaja był wzbogacony o przeszło sto artykułów w krajowym i zagranicznym czasopiśmiennictwie pedagogicznym oraz w monografiach zbiorowych. Był też w 1993 roku autorem ekspertyzy dla MEN dotyczącej eksperymentalnej weryfikacji modelu szkoły amerykańskiej pt. „Nowy system kształcenia w liceum ogólnokształcącym w Gorzowie Wielkopolskim”. Przygotowywał też ekspertyzy dla organizacji międzynarodowych, jak UNESCO czy Międzynarodowego Biura Edukacji w Genewie.
Za swoją działalność oświatową i naukową prof. A.T. Bogaj został
odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia
Polski, Brązowym i Złotym Krzyżem Zasługi, Medalem Komisji Edukacji Narodowej i
Złotą Odznaką ZNP. Polska pedagogika straciła wysokiej klasy badacza, autorytet naukowy, nauczyciela kadr akademickich ale także młodzieży i jej nauczycieli. Niech spoczywa w pokoju!