Po 70 latach ukazała się w Republice Czeskiej Pedagogiczna Encyklopedia pod red. profesora Jana Průchy, członka Czeskiej Akademii Nauk. Jej "chrzest" miał miejsce na Wydziale Pedagogicznym Uniwersytetu Karola w Pradze w ubiegłym roku, ale mnie udało się do liczącego 935 stron jednotomowego dzieła dotrzeć dopiero teraz. Poprzedzająca je trzytomowa Pedagogiczna Encyklopedia autorstwa trzech wybitnych pedagogów okresu międzywojennego - O. Chlupa, J. Kubálka, J. Uhera, ukazywała się sukcesywnie w latach 1938 – 1940. A zatem mamy nowe spojrzenie na stan nauk pedagogicznych w tym kraju po tak długim okresie czasu.
Co ciekawe, po raz pierwszy ukazała się encyklopedia, która - w odróżnieniu od istniejących w Polsce - nie ma struktury alfabetycznej, ale tematyczną. Autorami ujętych w bloki tematyczne zagadnień jest przeszło 100 autorów, co uwydatnia skalę problemów, z jakimi musiał sobie poradzić redaktor rozstrzygając o ich przyjęciu do druku lub też odrzuceniu. Prace nad tym dziełem trwały prawie cztery lata. Jak zdradził w wywiadzie dla Wydawnictwa Portal prof. Jan Průcha, także psycholodzy doczekali się rodzimej Encyklopedii Psychologicznej dopiero w 2009 r. Powodem takiego dystansu czasowego jest nie tylko długotrwały okres bardzo dotkliwego, bo blokującego rozwój nauk humanistycznych, reżimu władz komunistycznych w tym kraju, ale także to, że dopiero po 20 latach transformacji społeczno-politycznej i kulturowej w tym kraju można mówić o procesie swoistego dogonienia światowego poziomu teoretycznego oraz metodologicznego w rozwoju nauk pedagogicznych w Czechach. Polscy pedagodzy mogli się o tym przekonać już kilka lat wcześniej, kiedy to został wydany w 2004 r. przez PWN przekład podręcznika akademickiego profesora Jana Průchy „Pedagogika porównawcza”.
Na pytanie, jak zrodził się pomysł napisania tej encyklopedii, jej redaktor przyznał, że już na początku lat 90. XX w. rozważał podjęcie nad nią pracy, aby studenci, nauczyciele i pedagodzy oraz środowisko akademickie mieli dostęp do najnowszej wiedzy z nauk o wychowaniu. Było to konieczne ze względu na upadek socjalistycznej metanarracji i radykalnej zmiany ustrojowej w tym kraju. Podjął zatem badania porównawcze zagranicznych i rodzimych wydań tego typu publikacji, a następnie bardzo długo przekonywał wydawcę, jakim jest w tym przypadku najlepsza oficyna naukowa w Czechach – PORTAL, by podjęła się tego bardzo kosztownego i czasochłonnego zadania. Profesor J. Průcha musiał jeszcze pozyskać autorów rozdziałów spośród najlepszych specjalistów poruszanych w pracy zagadnień.
Redaktor tego dzieła przyjął za podstawową zasadę jego konstrukcji to, by odpowiadało ono w sensie teoretycznym i badawczym współczesnym realiom edukacyjnym. Tak więc ok. 165 zagadnień (2/3 objętości Encyklopedii) zostało poświęcone właśnie temu obszarowi pedagogicznego zaangażowania i profesji. Obejmują one bowiem problematykę funkcjonowania systemu szkolnego, celów, programów i procesów edukacyjnych, najważniejszych w szkole podmiotów, a więc uczniów i nauczycieli oraz kwestie planowania w polityce oświatowej i zarządzania szkolnictwem. Natomiast jedna trzecia zagadnień dotyczy stanu rozwoju nauk pedagogicznych, a więc ich poszczególnych dyscyplin, metodologii badań i systemu informacji oświatowej. Znajdziemy w tej Encyklopedii także dane o wydziałach pedagogicznych w szkolnictwie wyższym tego kraju wraz z analizą programów kształcenia pedagogicznego i nauczycielskiego, informacje o działającym Stowarzyszeniu Badań Pedagogicznych w Republice Czeskiej oraz jego odpowiednikach poza granicami kraju (np. PTP) czy rejestr najważniejszych norm prawnych dotyczących oświaty.
Na koniec wspomnę o akcencie polskim. Otóż we wstępie do Encyklopedii Pedagogicznej prof. Jan Průcha pisze z nutką pewnego żalu, jaki adresuje do swojego wydawcy, że jego dzieło niestety nie jest tak bogate merytorycznie i tak pięknie wydane, jak trzytomowy podręcznik akademicki „Pedagogika” pod red. Bogusława Śliwerskiego, który ukazał się w 2006 r. w Gdańskim Wydawnictwie Psychologicznym. Jest to niewątpliwie dowód uznania dla polskiego środowiska naukowego i wydawcy. Ja mogę w tym miejscu serdecznie pogratulować temu wybitnemu naukowcowi z Pragi niezwykle interesującej merytorycznie edycji czeskiej Encyklopedii Pedagogicznej, do której treści będę jeszcze powracał (nie tylko w swoim blogu).
http://obchod.portal.cz/ostatni/pedagogicka-encyklopedie/30016/
