14 maja 2023

Alarmująco wysoki poziom zachowań sedentarnych dzieci i młodzieży

 



Cieszy, że JM Rektor Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie prof. Bartosz Molik zabrał głos w sprawie fatalnej kondycji fizycznej dzieci młodzieży w Polsce. Tak na marginesie, pierwszy raz usłyszałem, że zachowania mogą być sentendarne. Będę zatem zwracał uwagę dzieciom, by nie były tak bardzo sentendarne, gdyż rzutuje to na jakość i długość ich życia. 

Treść raportu jest interesująca, gdyż zawiera wyniki precyzyjnych pomiarów w sferze sprawności fizycznej  dzieci i młodzieży od 3 roku życia do ukończenia edukacji w ramach obowiązku szkolnego. Co bardzo wysoko oceniam, to uwzględnienie w analizie danych polityki publicznej, czego raczej unikają badacze innych dziedzin kształcenia i wychowania, by czasem nie narazić się władzy. 

Wspomniany przez JM "Raport o stanie aktywności fizycznej dzieci i młodzieży w Polsce" (AWF, Warszawa 2022) zawiera diagnozę z wykorzystaniem ujednoliconej międzynarodowej metodologii Global Matrix 4.0.  Ten pomiar prowadzony jest od 2014 roku, a uczestniczy w nim z zastosowaniem tej samej procedury i narzędzi diagnostycznych 57 krajów.

Z badań wynika wysoka ocena działalności rządu na rzecz rozwoju fizycznego dzieci i młodzieży (Ocena jakości polityk w obszarze upowszechniania aktywności fizycznej w Polsce wyniosła 86,5 pkt. na 100 możliwych pkt.). Nie wiemy jednak, jakie wskaźniki stanowią o tej ocenie, która nie bardzo współbrzmi z innymi wnioskami. Stwierdza się bowiem, że: 

W Polsce nie obowiązuje kompleksowa, spójna, międzyresortowa strategia upowszechniania aktywności fizycznej wśród dzieci i młodzieży. 

Upowszechnianiem aktywności fizycznej i sportu zajmuje się (oddzielnie) Ministerstwo Sportu i Turystyki i Ministerstwo Edukacji i Nauki. 

Na aktywność fizyczną dzieci i młodzieży patrzy się przez pryzmat sportu. Upowszechnianie aktywności fizycznej praktycznie nie funkcjonuje w politykach z zakresu transportu, zdrowia i zagospodarowania przestrzennego. 

Zachowania sedentarne nie są traktowane w politykach jako istotny problem społeczny i nie są w nich specyficznie adresowane. 

(...) 

Inwestowane środki i zasoby we wdrażanie strategii i inicjatyw mających na celu promocję aktywności fizycznej wśród wszystkich dzieci i młodzieży. Zademonstrowany postęp w kluczowych etapach tworzenia polityk publicznych (ich agendy, formułowania polityk, ich wdrażania, ewaluacji i decyzji na przyszłość). 

Od 2020 (kiedy to skończył się Program Rozwoju Sportu do 2020) brakuje specyficznego strategicznego dokumentu z wizją, misją i celami upowszechniania aktywności fizycznej wśród dzieci i młodzieży w Polsce (Ministerstwo Sportu, 2019). Największe programy (jak Klub) Ministerstwa Sportu i Turystyki ukierunkowane na aktywność fizyczną dzieci i młodzieży mają coraz większą skalę i zwiększają się ich budżety.  

Uczeni - Paweł Zembura, Agata Korcz, Elżbieta Cieśla i Hanna Nałęcz nie poprzestają na odsłonie tego stanu rzeczy, ale formułują rekomendacje dla władz państwowych i samorządowych, postulaty, które powinny być przynajmniej dostrzeżone, by podjąć konieczne zmiany w polityce MEiN i Ministerstwa Sportu i Turystyki. 

Chociaż są to badania poprzeczne, które AWF w Warszawie prowadzi od kilkudziesięciu lat, to jednak mamy diagnostyczną "fotografię" niepokojąco niskiego stanu kondycji fizycznej oraz zdrowotnej dzieci i młodzieży szkolnej. W jej świetle młode pokolenie w naszym kraju lokuje się na granicy destrukcji zdrowotnej, co rzutuje na sferę duchową, psychiczną, bo przecież "zdrowy duch jest w zdrowym ciele".  

Autorzy zastrzegają się, że: "Raporty krajowe nie są publikacjami naukowymi a podsumowaniami, których celem jest zagregowanie i analiza najlepszych dostępnych danych" (s.6).

Oceniano dziesięć obszarów aktywności fizycznej dzieci i młodzieży, oceniając je w skali od 1 (niedostateczny poziom) do 5+ (bardzo dobry poziom). Wyniki są następujące:  

I Ogólna aktywność fizyczna (jakikolwiek ruch ciała wywołany przez mięśnie szkieletowe , który wymaga wydatku energii) ocena 1 (niedostateczny); 

II Udział w zorganizowanym sporcie i aktywności fizycznej: ocena 3+  (dostateczny); 

III Aktywna zabawa - niezorganizowana aktywność - brak danych (nie została oceniona z powodu niedostatecznej ilości danych do wystawienia oceny); 

IV Aktywny transport (wszelkie formy transportu napędzane siłą ludzkich mięśni- chodzenia, jazdy na rowerze, wózku, jazdy na rolkach czy deskorolce) ocena 3- (dostateczny); 

V Zachowania sentendarne (bierne fizycznie) ocena 2 (dopuszczający); 

VI Sprawność fizyczna (Zdolność umożliwiająca dobre wykonywanie określonych zadań fizycznych w specyficznym fizycznym, społecznym i psychologicznym otoczeniu) ocena 3 (dostateczny)

VII Rodzina i znajomi (Każdy członek rodziny, który może kontrolować lub wpływać na możliwości podejmowania aktywności fizycznej oraz uczestnictwo dzieci i młodzieży w aktywności fizycznej) ocena 3- (dostateczny); 

VIII Szkoła (Wszelkie programy i polityki, czynniki organizacyjne np. infrastruktura, odpowiedzialność za wdrażanie polityki lub związane z uczniem np. możliwości aktywności fizycznej związane z wiekiem, płcią czy pochodzeniem w środowisku szkolnym, które mogą wpływać na możliwości podejmowania aktywności fizycznej i uczestnictwo dzieci i młodzieży w aktywności fizycznej) ocena 4+ (dobry); 

IX Społeczność i środowisko (Wszelkie polityki lub czynniki organizacyjne (np. infrastruktura, wzięcie odpowiedzialności za wdrażanie polityki) w środowisku lokalnym / gminie, które mogą wpływać na możliwości i uczestnictwo dzieci i młodzieży w aktywności fizycznej w tym otoczeniu) ocena 3 (dostateczny);

X Rząd (Każdy organ rządowy uprawniony do wpływania na możliwości aktywności fizycznej lub uczestnictwo dzieci i młodzieży w aktywności fizycznej poprzez polityki, ustawodawstwo lub regulacje) ocena 3 (dostateczny).   

 Ogólny poziom aktywności fizycznej został finalnie oceniony na niedostateczny, bowiem: 

Na podstawie powyższych danych wyliczono, że zaledwie 16,8% dzieci i młodzieży w Polsce jest umiarkowanie bądź intensywnie aktywna fizycznie przez przynajmniej 60 minut dziennie 7 dni w tygodniu (s. 10)Co ciekawe poziom tej aktywności dynamicznie wzrastał do 2015 roku, by spaść do najniższego w latach 2015-2022.