15 marca 2020

Pandemia wymusza rewolucję w uczeniu się i studiowaniu


W 2011 r. ukazała się w sieci bezpłatnie dostępna publikacja skierowana do nauczycieli, a opracowana w ramach projektu „Moj@ Edukacja” (finansowanego ze środków firmy iSource S.A.) pod tytułem: M-LEARNING, czyli (r)ewolucja w nauczaniu . Żadna rewolucja jednak nie nastąpiła. Minęło prawie dziesięć lat, a zamknięcie szkół i uczelni w wyniku pandemii Koronawirusa wywołało swoistego rodzaju panikę wśród nauczycieli. Niektórzy byli oburzeni, że zamyka się placówkę z takiego powodu, chociaż osobiście jeszcze nikt tej choroby nie doświadczył w ich otoczeniu.

To już kolejny rok, kiedy wiosną zawieszone są zajęcia dydaktyczne w szkolnictwie powszechnym, ogólnodostępnym. Sytuacje graniczne wymuszają zmianę w relacjach między nauczycielami a uczniami. Obecność w szkole przenosi się do wirtualnej przestrzeni, w której trzeba zacząć funkcjonować podobnie jak w realu. Już dekadę temu dostęp do komputera w domu miało 9 na 10 uczniów, a głośniki i mikrofon należały do najbardziej podstawowego wyposażenia komputera i nikt już go z tego powodu nie nazywał multimedialnym. Dzisiaj jest to już standard. Wszyscy uczniowie mają mobilny komputer lub dostęp do niego poza szkołą.

Wielu nauczycieli zaakceptowało konfiguratywny model relacji online z uczniami, które są oparte na wzajemnym uczeniu się od siebie. Od lat używają oprogramowania wieloplatformowego wprowadzając nowoczesne technologie do swojego warsztatu dydaktycznego. W sytuacji wymuszonego dystansu, niemożności bezpośredniej współpracy z uczniami warto zaakceptować zasady konstruktywistycznego uczenia się, a mianowicie:

1. Uczenie się jest aktywnym procesem, w którym znaczenia, indywidualną wiedzę buduje UCZEŃ na podstawie własnego doświadczenia i osobistej percepcji.

2. UCZEŃ sprawuje kontrolę nad własnym uczeniem się i konstruowaniem znaczeń.

3. UCZEŃ bierze odpowiedzialność za swoją edukację. Wiedza jest odkrywana, konstruowana i rekonstruowana przez UCZNIA.

Nauczyciel przestaje być jedynym źródłem wiedzy, ale staje się przewodnikiem i doradcą w samodzielnym jej odkrywaniu przez uczniów. Ci mogą dzięki temu poszerzać swoje możliwości uczenia się rozumianego jako tworzenie indywidualnej wiedzy i umiejętności.

Uczniowie mają w domach podręczniki szkolne. Mają też dostęp do serwisów chmurowych, w których znajdują się różnego rodzaju teksty, ilustracje, schematy, instruktaże, itp. pozwalające na samodzielne opanowanie wiedzy na określony temat, który wynika z podstawy programowej kształcenia ogólnego czy zawodowego dla konkretnego rocznika. Studenci mają w USOS dostęp do sylabusów, gdzie także zawarte są zagadnienia oraz źródła wiedzy, które - skoro zamknięte są biblioteki - można zastąpić innymi artykułami czy publikacjami zwartymi w ramach open access.

Uczniowie w oparciu o sieć mogą samodzielnie zgłębiać zadaną im tematykę, starając się weryfikować jakość uzyskiwanej informacji (także w oparciu o źródła pozainternetowe).

• Pozyskane informacje i tworzone na ich podstawie struktury uczniowie gromadzą, redagują i przygotowują do prezentacji za pomocą elektronicznych narzędzi.

• Narzędziem może być serwis internetowy (np. Blogger), program do prezentacji (np. Power Point lub Keynote) lub w ostateczności nawet zwykły edytor tekstowy z osadzonymi ilustracjami i linkami do źródeł.

• Narzędzie powinno zostać dobrane stosownie do formy i środowiska prezentacji końcowej (np. Blogger dla prezentacji w internecie, PowerPoint dla prezentacji w sali z projektorem, edytor tekstu dla prezentacji w miejscach wymagających papierowego nośnika).


W powyższej publikacji zawarte są ważne wskazówki dotyczące wyszukiwania i selekcjonowania informacji w Internecie. Dla naszej sytuacji wskazuję na adekwatne do niej:

• Staraj się oceniać wiarygodność źródła najpierw na podstawie jego oglądu (uwzględnij także adres domenowy URL, informacje o właścicielu/autorze, profesjonalizm formy i treści, oceny społeczności internetu). Porównuj i weryfikuj informacje. Znakomitym narzędziem sieciowym jest Wolfram Alpha. Nie jest to wyszukiwarka (chociaż na pierwszy rzut oka wygląda podobnie), ale potężne źródło wiedzy oraz zestaw narzędzi obliczeniowych do wspomagania edukacji i nauki. Próbuj weryfikować dane z sieci za pomocą źródeł pozainternetowych (np. bibliograficznych, osobowych, także za pomocą własnych doświadczeń, wypraw i eksperymentów). To pozwoli ci nabyć doświadczenia, w jakich sprawach lepiej sięgać do internetu, a w jakich gdzie indziej.

• Pamiętaj, że wyszukiwarka (np. Google lub Bing) nie jest źródłem informacji, to tylko narzędzie do wyszukiwania źródeł. Nie poprzestawaj na jednym źródle informacji. Pamiętaj, że nawet Wikipedia bywa niepełna lub mało rzetelna, czasem warto skonfrontować informacje z jej polskiej i angielskiej wersji. Staraj się nie ograniczać do samych tylko źródeł internetowych.

Komunikacja w zespole projektowym, komunikacja z nauczycielem i liderem prowadzącym projekt:

• Blogowy serwis projektu publiczny lub grupowy, z włączonym komentowaniem i subskrypcją (np. Wordpress lub Blogger). Również dokumenty online udostępnione wszystkim członkom zespołu, np. Google Docs, z możliwością czatowania. Na każdym z etapów przedsięwzięcia projektowego nowoczesne technologie mogą przynieść wiele korzyści, nawet gdyby sam projekt nie był związany z technologiami.

• Unikaj nadużywania e-maila. Komunikacja e-mailem utrudnia synchronizację danych i aktualizację informacji, dlatego też bywa uważana przez uczniów za anachroniczną.

Przesyłanie lub przechowywanie plików z danymi:

• Dla grafiki - galerie online (np. Picasa Web); dla wideo - serwisy online (np. YouTube, Vimeo); dla podkastów - serwisy online (np. iTunes); dla prezentacji - serwisy online (np. Slideshare, Prezi); dla plików dokumentów (DOC, PPT, XLS, PDF itp.) - dokumenty online (np. Google Docs); dla niestandardowych danych e-dyski - DropBox, ADrive, Google Docs, iCloud.

(...)

• Formularze Google (dane są zbierane formularzem WWW i gromadzone w arkuszu kalkulacyjnym online).

• Nie wszystkie dane da się zebrać za pomocą elektronicznych ankiet, gdyż zazwyczaj trafiają one tylko do ograniczonej liczby osób (biegłych internetowo).

Bieżące zarządzanie projektem - daty, terminy, podział zadań, obwieszczenia:

• Kalendarze Google (mają ogromne możliwości współpracy grupowej, powiadamiania, synchronizowania z urządzeniami mobilnymi itd.). Zadbaj, aby wszyscy mieli zawsze dostęp do aktualnego harmonogramu. Pomogą automatyczne powiadomienia SMS i e-mail (...). Podobne funkcjonalności zapewnia iCal w komputerach Mac i na urządzeniach mobilnych. Można również wykorzystać Doodle.com (dogrywanie terminów, umawianie się w większych grupach).

• Unikaj narzędzi offline do zarządzania projektami takich jak GanttProject czy Microsoft Project (są nieco anachroniczne i wyjątkowo uciążliwe dla większości członków zespołu). Z drugiej strony nie ograniczaj się do przechowywania informacji wyłącznie online - nie każdy bez przerwy siedzi w internecie.

(...)

• Można rejestrować na wideo rozmowę (na tle neutralnego obiektu), tworzyć podkasty w formacie .mp3 - do tego także wystarczy dyktafon w komórce. Jeszcze inną możliwość dają tzw. fotokasty - robimy serię zdjęć i nagrywamy na dyktafon rozmowy, wywiady, a następnie łączymy pokaz slajdów z nagraniem audio.

• Nie przekazujemy filmików, zdjęć, wypowiedzi osób, które nie udzieliły jednoznacznej na to zgody. Nie podpisujemy nieautoryzowanych wypowiedzi.

Przygotowywanie prezentacji końcowej:

• Dokumenty i prezentacje online (np. Google Docs). Filmiki wideo lub slajdowiska w formacie wideo wygenerowane z serii zdjęć/grafik (np. dla YouTube.com). Filmiki wideo wygenerowane na podstawie prezentacji Keynote lub Powerpoint. Można je łatwo uzupełnić o ścieżkę dźwiękową, łatwo opublikować i odtwarzać na niemal każdym urządzeniu mobilnym. Można również wykorzystać prezentacje nieszablonowe (np. Prezi.com).

• Nie poprzestawaj na tradycyjnych prezentacjach PowerPoint, Impress lub Keynote. Rozwiązania offline są skuteczne tylko podczas fizycznej prezentacji i nieco już trącą myszką. (...) Totalną porażką będzie prezentacja złożona ze slajdów składających się w całości z tekstu i pisanych niewielką czcionką. (...)

• Można wykorzystywać do zdalnej pracy zespołowej serwisy społecznościowe, np. Facebook.


(...)


Nadchodzi konieczność współpracy online ze studentami organizując im samokształcenie z wykorzystaniem tekstów, które są dostępne w akademickich repozytoriach dzięki systemowi open access. Możemy je też przesyłać studentom i doktorantom mejlowo. Dzięki temu nieobecność w uczelni będzie miała swoją nową, powszechnie obowiązującą formułę komunikacyjną.

Studia w systemie online powinny spełniać odpowiednie warunki, a zatem oprócz podania studentom gotowych informacji w postaci plików pdf, word, excel, audio, video, linków, skanów artykułów, książek czy prezentacji należy zaproponować różne formy aktywności, jak np.

1. wykonanie pracy pisemnej,
2. udział w dyskusji na wskazany temat na forum,
3. indywidualne / grupowe przygotowanie projektu, prezentacji,
4. udział w testach (poddawanych ocenie) lub quizach (autotestach nie poddawanych ocenie)
5. udział w konsultacjach / wykładach online (prowadzony przez wykładowcę z wykorzystaniem bezpłatnie dostępnych aplikacji).

Do zobaczenia w sieci! Nauczycielu, poprowadź lekcje online!