W 1987 roku nastąpiła w szwajcarskim
kantonie Lucerna reorientacja procesu kształcenia w kierunku pogłębionej troski
o rozwój dzieci tak, by zamiast instrumentalnego oceniania ich szkolnych
osiągnięć w postaci not szkolnych wykreować nową procedurę diagnozowania i
wspierania całościowego rozwoju uczniów bez odwoływania się do selektywnej
funkcji ich kształcenia. Nie chodziło tu jedynie o odstąpienie od wystawiania
dzieciom w edukacji wczesnoszkolnej not szkolnych, ale po to, by wzmocnić
samoistną, naturalną ich skłonność do uczenia się, do samostanowienia o własnej
edukacji, do samokontroli i autoregulacji. Zakładano, że absolwenci takiej
edukacji staną się dzięki temu bardziej samodzielni, twórczy, świadomi i pewni
własnych kompetencji.
Nowy model strukturalnego przekształcenia edukacji wczesnoszkolnej opracował w 1983 roku nauczyciel matematyki Johann Angelo Syfrig-Arnosti (1921-2009) z Horw (kanton Lucerna).
* W procesie oceniania uczniów nie należy odwoływać
się do pseudoobiektywistycznej skali w postaci not szkolnych, ale waloryzować
globalny rozwój dziecka jako człowieka. Nie może to jednak rzutować
na jego status społeczny i na poczucie własnej wartości;
* Zamiast stopni szkolnych wprowadza się dialog z
dzieckiem i jego rodzicami, będący wzajemnym informowaniem się o trudnościach i
sukcesach, o możliwościach i barierach, o szansach i koniecznościach;
* Cele, metody, formy i środki kształcenia i uczenia
się w toku edukacji skoncentrowane są na następujących kompetencjach uczniów:
- osobowościowych, intrapersonalnych (tzw.
"Selbstkompetenz");
- społecznych, interakcyjnych (tzw.
"Sozialkompetenz");
- merytorycznych, poznawczych
(tzw. "Sachkompetenz").
Istotą edukacji wczesnoszkolnej w kantonie Lucerna
jest bowiem wspierające towarzyszenie dziecku w jego własnej drodze do
dojrzałości i autonomii.
* Uczniowie mają prawo do uwzględniającego ich różnice
indywidualne toku kształcenia. Nie mogą zatem być oceniani poprzez porównywanie
z innymi bądź z jakąś skalą stopni szkolnych, ale dzięki stałemu obserwowaniu
ich osiągnięć i odnoszeniu diagnoz do ich własnego rozwoju. Uczniowie
uczestniczą w procesie wartościowania ich postępów szkolnych jako jednego z
kryteriów ich rozwoju.
Do realizacji projektu reform
pt. "Integralne wartościowanie i wspieranie rozwoju uczniów"
nauczyciele kantonalnych szkół podstawowych mogli przystępować dobrowolnie. W
pierwszym roku zgłosiło się 16 nauczycieli nauczania początkowego, w następnych
zaś latach liczba nowatorskich pedagogów wzrastała do 30 w 1989 r. i 48 w
roku 1990. Spotykali się ze sobą regularnie, co dwa miesiące, by z jednej
strony wypracowywać nowe narzędzia diagnozowania osiągnięć szkolnych dzieci,
ich opisu i wartościowania, z drugiej zaś strony po to, by dzielić się ze sobą
nowymi doświadczeniami w zakresie prowadzenia trójstronnych dialogów:
nauczyciel - uczeń - rodzice, sprzyjających poszukiwaniu optymalnych i
adekwatnych do potencjału rozwojowego dziecka zadań edukacyjnych.
W ten oto sposób objęto powyższym eksperymentem
96 klas w nauczaniu początkowym, w których łącznie uczy się 1710 dzieci. W pozostałych
klasach dzieci uczą się zgodnie z tradycyjnym systemem oceniania i
selekcjonowania ich w zależności od uzyskiwanych not szkolnych. W nowym
podejściu do edukacji zwraca się uwagę na następujące jego zalety:
* Dziecko pozytywnie przeżywa swój indywidualny
rozwój. odnosząc swoje osiągnięcia do własnych możliwości, a nie do poziomu
rozwoju rówieśników w klasie. Wzmacnia to jego wiarę w samego siebie i poczucie
własnej wartości;
* Dziecko prospektywnie zna obowiązujące go w szkole
wymagania edukacyjne w ramach poszczególnych dziedzin wiedzy i umiejętności.
Nie musi przy tym realizować ich w tym samym czasie, co jego rówieśnicy. Ma
pełne prawo do popełniania błędów i uczenia się zgodnie z własnym tempem;
* Dziecko oceniane jest nie tylko od strony intelektualnej,
ale postrzega się całą jego osobowość i akceptuje ją bezwarunkowo. Do procesu
kształcenia włącza się jego emocjonalność, postawy, nastawienia, oczekiwania,
potrzeby i zainteresowania;
W trakcie wdrażania reformy
nauczyciele opracowali kilka wersji arkuszy obserwacyjnych, diagnostyczno -
waloryzujących rozwój uczniów oraz zarejestrowali na taśmach wideo różne modele
prowadzenia rozmów z udziałem rodziców i uczniów a opiniujących postępy
edukacyjne dzieci. Podjęto też problem obciążeń pracy nauczyciela z tytułu
zaangażowania się w nowy model kształcenia.
Przeprowadzone w 1992 r. badania wśród nauczycieli,
rodziców i uczniów klas innowacyjnych wskazały na wysokie - szczególnie dla
uczniów - walory powyższych reform. Okazało się bowiem, że dzięki odstąpieniu
od przedmiotowego, selekcyjnego traktowania uczniów nastąpił wyraźny wzrost:
samodzielności uczenia się, zainteresowania dalszą
edukacją, krytyczności i świadomości wagi uczenia się. Dzieci z
radością przychodziły do szkoły i z większym zainteresowaniem angażowały się w
proces nabywania kolejnych kompetencji.
