Koniec tajemnicy rady pedagogicznej?

W tym tygodniu pojawiły się informacje, że z nowym rokiem nie będzie już tajemnicy państwowej i służbowej, gdyż wchodzi w życie nowa ustawa o ochronie informacji niejawnych z dn. 5 sierpnia 2010 r., likwidująca używane w polskim prawie od 1949 r. to pojęcie. Trzeba było czekać ponad 60 lat, żeby zniknęło ono z obowiązujących wciąż regulacji, także w prawie oświatowym. Pod ochroną powinny zostać tylko tajemnice, które są chronione wyłącznie na podstawie ustaw szczególnych, jak np. w zawodzie lekarza czy adwokata.

Na pewno będą strzeżone te dane, do których niepowołany dostęp mógłby doprowadzić do szkód dla naszego państwa, i słusznie. Zastanawiam się jednak nad tym, czy wraz z tą zmianą zostanie usunięta regulacja o obowiązywaniu tajemnicy rady pedagogicznej? Czy nadal treść posiedzeń tego organu będzie objęta ścisłą tajemnicą, czy może zostanie zredefiniowana jako szczególny rodzaj informacji niejawnych? Otóż okazuje się, że tajemnica rady pedagogicznej nie zniknie, bo ustawodawca postanowił utrzymać prawo do niej, tłumacząc to tym, że tajemnice dotyczące obywateli, firm zostawiono poszczególnym ustawom branżowym. Tym samym ustawa o systemie oświaty czy karta nauczyciela są regulacjami branżowymi, a więc mogą zachować w nich prawo do przestrzegania określonych w nich tajemnic.

Tak nauczyciele, jak i rodzice zastanawiają się, czy utajnienie informacji przez radę pedagogiczną w sprawach, które dotyczą żywotnych spraw uczniów, ich rodziców czy nauczycieli, nie będzie utrudniać dociekania prawdy o mających w szkole czy w związku z toczącą się w niej edukacją wydarzeniach, procesach czy faktach? Pojawiają się na forach internetowych wątpliwości wśród samych nauczycieli, czy zobowiązywanie ich przez dyrekcje szkół do podpisywania dokumentu, w którym zastrzega się m.in., że "Nauczyciel ma obowiązek uczestniczyć w radach pedagogicznych i bezwzględnie podporządkować się jej wszystkim postanowieniom. Jednocześnie nauczyciela obowiązuje tajemnica", nie jest nie tylko niezgodne z prawem, ale i z ideą szkoły publicznej. W jakiej bowiem mierze jest ona publiczną, skoro wiedzę o zachodzących w niej procesach czyni się niepublicznymi?

Powiada się, że uzasadnieniem dla stosowania tego typu zobowiązań jest art. 43. ust 3Ustawy o systemie oświaty, w którym jest zapisane:

3. Nauczyciele są zobowiązani do nieujawniania spraw poruszanych na posiedzeniu rady pedagogicznej, które mogą naruszać dobro osobiste uczniów lub ich rodziców, a także nauczycieli i innych pracowników szkoły lub placówki.

Skoro za ujawnienie tajemnicy służbowej grozi zgodnie z Kodeksem Karnym do 3 lat pozbawienia wolności art 266 § 2 Kodeksu Karnego, to pojawia się pytanie, jak będzie nowelizowana Ustawa oświatowa, by jednoznaczne i czytelne było dla wszystkich podmiotów edukacji to, co może być informacją niejawną rady i co to oznacza oraz czego będzie dotyczyć zastąpienie kategorii: tajemnica służbowa, czyli tajemnica rady pedagogicznej określeniem - informacja niejawna o klauzuli tajna lub ściśle tajna?

Czy ktoś pracuje nad katalogiem spraw, które mogą czy też powinny być objęte informacją niejawną rady pedagogicznej? Nie byłoby dobrze, gdyby niepożądaną informacją stały się kwestie związane z procesem oceniania czy egzaminowania uczniów, albo rozliczania budżetu szkoły lub współpracy z rodzicami, samorządem uczniowskim czy radą szkoły. W czasie posiedzeń rady pedagogicznej niektóre kwestie rozstrzygane są w formie uchwał. Będą przecieki…

Pedagog w gronie doradców MNiSW

Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego powołała ciała doradcze. W jednym z nich znalazł się pedagog - dr hab. Roman Dolata z Uniwersytetu Warszawskiego. Gratulujemy! W komunikatach na stronie resortu znajdujemy następujące rozstrzygnięcia:

W dniu 30 grudnia 2010 r. został powołany Komitet Ewaluacji Jednostek Naukowych będący organem opiniodawczo-doradczym ministra.

Członków Komitetu powołała minister Barbara Kudrycka spośród kandydatów zgłoszonych przez środowisko naukowe i gospodarcze.

W skład Komitetu będzie wchodziło 30 członków:

1. Grupa Nauk Ścisłych i Inżynierskich:

1) Jan Figiel;
2) Olgierd Hryniewicz;
3) Bożenna Kawalec-Pietrenko;
4) Jan Kaźmierczak;
5) Stanisław Kistryn;
6) Andrzej Pach;
7) Ewaryst Rafajłowicz;
8) Barbara Rymsza;
9) Iwona Szwach;
10) Władysław Wilczyński.

2. Grupa Nauk o Życiu:

1) Lech Chyczewski;
2) Józef Dulak;
3) Wojciech Hanke;
4) Krzysztof Jaworowski;
5) Andrzej Jerzmanowski;
6) Aleksander Mazurek;
7) Zygmunt Pejsak;
8) Agnieszka Wierzbicka;
9) Maciej Zabel.

3. Grupa Nauk Humanistycznych i Społecznych:

1) Dominik Antonowicz;
2) Roman Dolata;
3) Genowefa Grabowska;
4) Anna Lewicka-Strzałecka;
5) Bogdan Mach;
6) Włodzimierz Mędrzecki;
7) Marek Ratajczak;
8) Marek Zaleski;
9) Piotr Żylicz.

4. Grupa Nauk o Sztuce i Twórczości Artystycznej:

1) Ewa Dahlig-Turek;
2) Jan Pamuła.

Co dwa lata będzie następowała zmiana połowy członków Komitetu.

Komitet będzie oceniać jednostki naukowe według standardów i zasad oceny uznanych na świecie. Pozwoli to na rzeczywiste powiązanie wysokości finansowania z jakością prowadzonych prac badawczych. W wyniku oceny, jednostki naukowe będą klasyfikowane do jednej z czterech kategorii: A+ - poziom wiodący w skali kraju, A – poziom bardzo dobry, B - poziom akceptowalny z rekomendacją wzmocnienia działalności naukowej oraz C - poziom niezadowalający.
W dniu 3 stycznia 2011 r. minister Barbara Kudrycka powołała, spośród zgłoszonych kandydatów, Komitet Polityki Naukowej, kierując się zasadami zapewnienia zrównoważonej reprezentacji różnych dziedzin naukowych, różnych rodzajów jednostek naukowych i dziedzin życia społeczno-gospodarczego.

Nie ma natomiast pedagoga w składzie Komitetu Polityki Naukowej , bowiem znaleźli się w nim:

Tomasz Domański;
Andrzej Falkowski;
Andrzej Gołaś;
Henryk Górecki;
Wiesław Andrzej Kamiński;
Danuta Koradecka;
Piotr Kowalczak;
Jacek Kuźnicki;
Anna Olejniczuk-Merta;
Jacek Sójka;
Edward Wąsiewicz;
Tomasz Zalasiński.

Do głównych zadań Komitetu będzie należało udzielanie pomocy ministrowi przy opracowywaniu: dokumentów dotyczących rozwoju nauki oraz polityki naukowej i innowacyjnej, projektu budżetu państwa oraz planu finansowego określającego środki finansowe na naukę, krajowych i zagranicznych priorytetów inwestycyjnych, a także opiniowanie: projektów aktów normatywnych dotyczących rozwoju nauki i innowacyjności, planów działalności NCN i NCBR oraz sporządzanie merytorycznych ocen sprawozdań z ich działalności.

Historia nie jest nauczycielką życia w polityce oświatowej

Pojawił się projekt ustawy o systemie oceniania jakości edukacji zapewne po to, by w toku dyskusji publicznej można było dokonać w nim jeszczze zmian. Istotnie sugeruje on zmiany niektórych zapisów także w ustawie o systemie oświaty i jest rozbudowaniem rozporządzenia MEN o z dnia 7 października 2009 r. w sprawie sprawowania nadzoru pedagogicznego.

Zacznijmy od projektowanych zmian strukturalnych. Mają zniknąć z ustroju oświatowego dotychczasowe kuratoria oraz centralna i regionalne komisje egzaminacyjne. Powstaną nowe struktury podlegające ministrowi edukacji, a mianowicie urząd Naczelnego inspektora Jakości Edukacji, który będzie w randze wiceministra edukacji, zaś jego zadaniem będzie sprawowanie nadzoru nad siedmioma Regionalnymi Ośrodkami Jakości Edukacji (ROJE), oraz Krajowym Ośrodkiem Jakości Edukacji (KOJE). Ma też powstać Centralny Bank Zadań, dla którego pracować będą wyłącznie zewnętrzni eksperci, zatrudniani na umowę o dzieło, a zabezpieczający zadania na egzaminy zewnętrzne. Przewiduje się, że KOJE będą przeprowadzać egzaminy zewnętrzne, kontrolować jakość pracy szkół oraz oceniać efekty ich pracy m.in. analizując ich wyniki. Włączeni w strukturę urzędów wojewódzkich byli pracownicy zlikwidowanych kuratoriów oświaty będą zajmować się przestrzeganiem prawa oświatowego w szkołach. Jak stwierdziła minister K. Hall: – Teraz mamy osiem niezależnych okręgowych komisji egzaminacyjnych, Centralną Komisję Egzaminacyjną i kuratoria, które są udzielnymi księstwami. Chcemy, by był jeden ośrodek, który działa jak wojsko. (za: R. Czeladko Minister Hall chce mieć swoje wojsko w: http://www.rp.pl/artykul/19,548147-Minister-Hall-chce-miec-swoje-wojsko.html)

Tego typu konsolidacja struktur oświatowych w centrum władzy, jak i w terenie jest słuszna, gdyż pozwoli nie tylko zaoszczędzić środki finansowe z budżetu państwa z tytułu mniejszego zatrudnienia w nich pracowników pedagogicznych i administracyjnych, ale także w wyniku zaprzestania utrzymywania wielu budynków czy pomieszczeń, z jakich dotychczas korzystały kuratoria oświaty, ich delegatury czy regionalne komisje egzaminacyjne. Przygotowania do tej operacji trwają już co najmniej dwa lata i są współfinansowane z Europejskiego Funduszu Społecznego przez różne placówki i ośrodki akademickie w naszym kraju. Niepokoi mnie jednak skupianie władzy w resorcie edukacji z równoczesnym redukowaniem i pomijaniem dwóch najważniejszych filarów dla szkolnictwa i placówek oświatowych, a mianowicie ich autonomii, w tym autonomii nauczycieli/pedagogów i uspołecznienia/samorządności.

Powołanie nowych instytucji ma służyć przede wszystkim temu, by zapewnić właściwą realizację kierunków polityki oświatowej państwa w sprawach jakości kształcenia, wychowania i opieki, to znaczy - w zakresie ustalonym przez ministra. Instytucje te będą określały zakres i tematy nadzoru pedagogicznego sprawowanego nad szkołami i placówkami, obowiązkowe obszary wspomagania oraz zapewniały koordynację systemu nadzoru pedagogicznego z systemem egzaminów zewnętrznych To ma niewiele wspólnego z autonomią szkół i nauczycieli, z otwarciem się na profesjonalizm i zaangażowanie tych, którzy potrafią i chcą pracować inaczej, niż ma to obowiązywać w całym kraju. To jest heteronomia, a nie autonomia szkół, skoro nauczyciele mają w nich podporządkowywać swoją pracę temu, co wyznacza im na każdy rok minister edukacji.

Po odzyskaniu po I wojnie światowej przez Polskę niepodległości - Stefania Sempołowska domagała się utworzenia obok ministerstwa – Rady Wychowania Narodowego, która byłaby ciałem kolegialnym, pochodzącym z wyboru, a mającym charakter najwyższej instancji w sprawach pedagogicznych, zaś (…) ministerium oświaty nie powinno skupiać w swych rękach całej władzy nad szkolnictwem.(A. Smołalski, Historyczne podstawy teorii organizacji szkolnictwa w Polsce. Zagadnienia administracji edukacyjnej, tom 3, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls” 1999, s. 15) Dlaczego właśnie wówczas pojawił się ów postulat? Dlatego, że oddawanie całej władzy w ręce ministra, zmieniającego się z każdym nowym ustosunkowaniem partii politycznych, naraża pracę wychowawczą na wahania i zmiany, zależne od każdorazowej zmiany politycznej. Dla zabezpieczenia prac wychowawczych i oświatowych od zależności od polityki partyjnej należałoby usunąć je od wszelkich wpływów władz administracyjnych, kierownictwo pedagogiczne oddać w ręce ciała kolegialnego złożonego z fachowców niepolityków, wreszcie przez obieralność kierowniczych czynników zabezpieczyć szkołę od systemu protekcji partyjno-politycznej. (tamże, s. 16)

W oświacie powinny zdaniem Sempołowskiej obowiązywać trzy zasady:
1) Niezależności władz szkolnych od administracji ogólnej;
2) Niezależności szkoły od partii politycznych;
3) Wybieralności kierownictw instytucji edukacyjnych.

Postulowała samowładztwo urzędów oświatowych i wprowadzanie czynnika społecznego do władz edukacyjnych wszystkich szczebli. Przy ministerstwie oświaty powinna powstać Rada Pedagogiczna, w której składzie byliby teoretycy pedagogiki, nauczyciele praktycy, rzeczoznawcy, lekarze, psycholodzy i higieniści oraz przedstawiciele rodziców i społeczeństwa. To nauczycielskie środowisko powinno wyłaniać kierowników szkół, inspektorów szkolnych, dyrektorów okręgowych władz szkolnych oraz członków rady wychowania i in. funkcjonariuszy oświatowych.