02 września 2018

Klasy ukraińskie w Liceum Pedagogicznym Nr 2 w Bartoszycach w latach 1956-1970


Trafiła do mnie wyjątkowa publikacja Stefana Łaszyna - absolwenta Liceum Pedagogicznego Nr 2 w Bartoszycach, który wyemigrował do USA, ale pozostał wierny pamięci dokonań tego zakładu kształcenia nauczycieli z klasami ukraińskimi. Potężna formatem, objętością (12 rozdziałów, 832 strony), wzbogacona o płytę DVD z archiwalnymi fotografiami stanowi znakomite źródło do badań z historii oświaty, dziejów polskiej pedeutologii i biografistyki pedagogicznej.

Mamy w tym osobliwym dziele kilka, niezwykle interesujących analiz naukowych, kronikarskich rejestrów, wspomnień i lustracji, których zbiór jest wynikiem ogromnej, wieloletniej pracy kolegium redakcyjnego. Jego przewodniczący - Stefan Łaszyn zrealizował zobowiązanie ze zjazdu absolwentów w 2006 r. przygotowania monografii poświęconej jedynemu w powojennej Polsce utrakwistycznemu zakładowi kształcenia nauczycieli szkół podstawowych z ukraińskim językiem wykładowym.

Nie było to jednak łatwe zadanie, gdyż nie zachowała się dokumentacja zlikwidowanej w 1970 r. placówki oświatowej. W tej sytuacji szef kolegium podjął się - wydawałoby się - niewykonalnego zadania poszukiwania źródeł informacji przez dotarcie do absolwentów tej szkoły i jej nauczycieli z lat 1956-1970, w części rozproszonych nie tylko po kraju, ale i przebywających poza jego granicami, głównie na Ukrainie, w Szwajcarii, USA i Kanadzie. Sprzyjała temu sieć internetowa, bowiem oprócz rozesłania tysięcy listów, można było poszukiwać osobowych źródeł wiedzy via komunikatory społeczne.

Entuzjazm członków powołanego zespołu redakcyjnego, pamięć o znaczącym wpływie tego liceum na ich życie osobiste oraz rozwój zawodowy skutkowały pozyskaniem nie tylko tysięcy zdjęć, które trzeba było odpowiednio posegregować i umieścić w odpowiednim miejscu, ale przede wszystkim nadać temu zbiorowi logiczną, historyczno-pedagogiczną strukturę i narrację. W części biografistycznej są scharakteryzowane sylwetki uczniów oraz ich nauczycieli, przy czym ci ostatni nie byli tylko pochodzenia ukraińskiego prowadząc przecież zajęcia także w klasach polskich.

Jak pisze redaktor tomu:

"W książce akcentowane są głównie momenty pozytywne, ale nie unikano pokazywania sytuacji trudnych, przykrych i kontrowersyjnych. Nie uznano za celowe dokonywanie ocen i rozliczeń osób, które były uwikłane w różne trudne sprawy. Z niepokojem odnotowano zakres i metody inwigilacji klas ukraińskich przez ówczesną Służbę Bezpieczeństwa (SB). Materiał, który nadesłał dr Arkadiusz Słabig po kwerendzie w Oddziale Instytutu Pamięci Narodowej (IPN) w Białymstoku, wprost przeraża. Problem wymaga dalszych badań." (s. 12)


Książka jest niesłychanie ważnym dokumentem nie tylko czasów PRL-owskiej oświaty, ale także polityki państwa wobec mniejszości narodowych. Szczególnie w dobie polskiej transformacji ustrojowej i zachodzących zmian politycznych oraz kulturowych na Ukrainie wydanie tego dzieła stanowi ważny wkład w dobro wzajemnych stosunków i szansę na kontynuowanie badań naukowych we współpracy z naszymi ukraińskimi partnerami. Książka ukazała się w tym samym czasie w języku polskim i ukraińskim. Przekładu na język ukraiński dokonał prof. Mikołaj Łesiuk, kierownik Katedry Języków Słowiańskich na Podkarpackim Uniwersytecie Narodowym im. Wasyla Stefanyka w Iwano-Frankiwsku.

Historycy wychowania i badacze polityki oświatowej znajdą w tym tomie rozdział Romana Drozda poświęcony polityce narodowościowej PRL wobec 700-tysięcznej ludności ukraińskiej oraz dr Ewy Pogorzały o polityce oświatowej wobec mniejszości narodowych w powojennej Polsce ze szczególnym uwzględnieniem stanu i wyzwań związanych z nauczaniem języka ukraińskiego. MArek Syrnyk analizuje nauczanie języka ukraińskiego w Polsce po II wojnie światowej (w latach 1952-1989).

Dr Anna Młynarczyk-Tomczyk podjęła się analizy wybranych aspektów pracy dydaktyczno-wychowawczej w liceach pedagogicznych, uwzględniając ich strukturę organizacyjno-programową, treści i metody pracy dydaktyczno-wychowawczej, zajęcia lekcyjne i aktywność pozaszkolną oraz pozalekcyjną oraz odrębny tekst na temat edukacji w zakresie przedmiotów pedagogicznych. Program kształcenia był znacznie szerszy od tego, jaki był realizowany w liceach ogólnokształcących, bowiem w tych placówkach przygotowywano przyszłe kadry nauczycielskie. Nic dziwnego, że dość wysoki był poziom odsiewu i odpadu szkolnego, a sprawność kształcenia w poł. lat 60.XX w. wyniosła 69,4%. (s. 75)

Po dzień dzisiejszy absolwenci liceów pedagogicznych wspominani są jako znakomicie przygotowani do pracy w szkolnictwie profesjonaliści. Ich kształcenie trwało pięć lat, a więc tyle, ile ponoć ma wreszcie obowiązywać w kształceniu wczesnoszkolnym na studiach pedagogicznych od 1.10. 2019 r.

Ponad 700 stron tomu poświęcono już tej jednej placówce kształcenia nauczycieli w Bartoszycach. Kolejne rozdziały odsłaniają poszczególne zakresy i dziedziny działalności Liceum Pedagogicznego, a mianowicie:
- Geneza i działalność liceum
- Działalność wychowawcza szkoły
- Warunki funkcjonowania klas ukraińskich
- Działalność artystyczna uczniów klas ukraińskich
- Biografie kadry pedagogicznej wzbogacone o wspomnienia
- Biografie absolwentów (rocznikami od 1961 do 1970)
- Wspomnienia (profesorów, absolwentów, przyjaciół i sympatyków szkoły)
- Wywiady
- Spotkania po latach (zjazdy szkolne, spotkania klasowe, działalność w Ukraińskim Towarzystwie Nauczycieli w Polsce, kursy i konferencje metodyczne, seminaria naukowe i wycieczki).
- Ku pamięci tych, którzy odeszli.

Tom otwierają strofy wiersza Wołodymyra Masiaka, którym zamykam mój wpis podkreślając zarazem piękno, mądrość i dobro w zgromadzonych w powyższym tomie treściach:

"Ucz się dziecino, Pan Bóg z Tobą,
Uszanują ludzie, polubi cię świat.
Ucz się, aby zasiać dobro pośród ludzi,
I wiecznie żyć będziesz, nie zginie twój ślad!"


Polecam znakomity zbiór wywiadów z Abp. Światosławem Szewczukiem w rozmowie z Krzysztofem Tomasikiem pt."Dialog leczy rany".