Polityczne pozostałości pedagogiki PRL

Otrzymałem w tym tygodniu dwie zbliżone do siebie tematycznie korespondencje. Jedną okazała się znakomita książka profesora Romualda Grzybowskiego pt. Polityczne priorytety i elementy codzienności socjalistycznej szkoły. Wybór studiów poświęconych dziedzictwu edukacyjnemu PRL-u (Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2013). Obok ośrodka białostockiego ze szkołą naukową prof. E. Kryńskiej), także gdańscy historycy wychowania nasycają naszą wiedzę wynikami swoich badań pedagogiki i oświaty m.in. na usługach PRL-owskiego reżimu. Od 1992 r. nie udało się naszemu środowisku przeprowadzenie poważnej debaty naukowej na temat minionego uwikłania nauk pedagogicznych zarówno w dobre, jak i – niestety w dużej mierze - patologiczne współdziałanie naukowców i nauczycieli z ówczesną władzą. Jak słusznie pisze we Wstępie do książki R. Grzybowski:

„Dorobek składający się na treść dziedzictwa kulturowego może być wysoko oceniony lub odrzucany, nobilitowany lub kontestowany. Dziedzictwo kulturowe posiada bowiem zdolność „trwania w czasie”. Oznacza to, że poszczególne jego elementy posiadają zdolność odradzania się po okresach krytyki czy wręcz negacji ich wartości przez przedstawicieli społeczeństwa (części elit) w danej epoce. Warto tę rozprawę przeczytać, by włączyć się tak w reinterpretację i nowe, także krytyczne odczytanie minionego dorobku przedstawicieli nauk o wychowaniu, jak i w kontynuowanie badań tego okresu oraz by wykorzystać źródła historyczne czasu PRL dla zrozumienia edukacyjnej współczesności.

Przypominam przy tej okazji, że niniejszą rozprawę poprzedziło ukazanie się pokonferencyjnych tomów pod redakcją profesora R. Grzybowskiego , a zatytułowanych:

- Zaangażowanie? Opór? Gra? Szkic do portretu nauczyciela w latach PRL-u (Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń) oraz

- pod jego współredakcją wraz z Elżbietą Gorloff i Andrzejem Kołakowskim pt. Edukacja w warunkach zniewolenia i autonomii (1945-2009) – (Kraków: Impuls).

Mam tu na uwadze naukę, która znalazła się w labiryncie bez wyjścia, w jakiejś ślepej uliczce, pustce, a może i samoświadomości własnego „odchodzenia” z obszaru i dziedzin nauk. Pedagogika staje się nauką bez nadziei w państwie totalitarnym, gdyż jednostka i społeczeństwo, w tym prowadzący badania naukowe i aplikujący ich wyniki w praktyce muszą w nim dostosowywać swoje postawy i wiedzę do narzuconej im władzy (ideologii, struktur, itp.). Jeśli tego nie czynią, to są wykluczani z przestrzeni publicznej, a więc z nauki, kultury i edukacji, a często też prześladowani. Ten typ pedagogiki należy do nauki funkcjonującej w państwie totalitarnym, gdzie cenzura polityczna i przemoc (także fizyczna) wobec naukowców niszczyła jej podstawy teoretyczne, praktyczne i zasoby ludzkie, gdzie mieliśmy do czynienia z tendencją do zduszania wszelkich różnic w obszarze humanistyki i nauk społecznych jeśli nie wykazywały one bezwzględnej zbieżności z doktryną marksistowsko-leninowską i wspierającą je filozofią pozytywistyczną. W takiej przestrzeni politycznej stosowana była logika dwuwartościowa typu: albo jedno, albo drugie w ocenianiu przydatności, prawdziwości czy słuszności określonych dokonań w nauce.

Swoisty „kanibalizm” naukowy mający na celu tępienie odmiennej pedagogiki, filozofii wychowania i kształcenia, niszczenia autorytetów lub zmuszania część z nich do wyrzeczenia się własnych dokonań w imię egzystencjalnego przetrwania, wzmacniany był także w Polsce, w okresie PRL, usuwaniem z kraju, z uniwersytetów pedagogów posługujących się innym językiem, innymi przesłankami od tych narzucanych przez władzę. Dzisiaj też to ma miejsce tyle tylko, że w nieco innym wymiarze i kontekście. Warto zatem przeczytać te rozprawy.

Natomiast drugim listem, jaki otrzymałem z Pomorza (stempel poczty – Elbląg), był anonim (takie to czasy, że jak w okresie PRL ludzie boją się odsłaniać swoją tożsamość) , którego „autorzy” – jak wynika z treści, ale i z braku podpisów – informują mnie, że „za nadzór nad kierunkiem studiów na jednym z wydziałów pewnej uczelni publicznej odpowiadają trzej emerytowani oficerowie polityczni z czasów PRL w osobach... (tu są podane ich nazwiska i funkcje), które legitymują się dyplomami komunistycznej Wojskowej Akademii Politycznej im. Szefa NKWD Towarzysza Feliksa Dzierżyńskiego. „ Autorzy proszą o zainteresowanie się czynników oficjalnych problemem komunistycznej patologii kadrowej w państwowym szkolnictwie wyższym, szczególnie teraz, w okresie bezrobocia.


W związku z tym, że nie jestem czynnikiem władzy, która mogłaby w tej sprawie cokolwiek uczynić, upowszechniam tę informację, bo może historycy wychowania i/lub dziennikarze śledczy przeprowadzą badania biograficzno-problemowe jakże swoistej spuścizny PRL.

Habilitacyjne duety na Słowacji

Anonimowy komentator jednego z poprzednich wpisów przypomniał, że dawno już nie pisałem o Polakach ubiegających się u naszych południowych sąsiadów o status docenta i słowacką habilitację. Istotnie, trochę się tu zaniedbałem, ale to głównie dlatego, że niektórzy bardzo nie lubią jak podejmuję ten temat. Już sam fakt poświęcenia temu uwagi traktowany jest jak atak na jakąś świętość. Nie rozumiem, dlaczego? Piszę o sukcesach naszych koleżanek i kolegów, którzy habilitują się w kraju, to dlaczego miałbym pomijać milczeniem tych, co to "habilitują się" po słowackiej stronie? Celowo takiego właśnie użyłem określenia - "habilitują się", bo wprawdzie nazwa postępowania jest zbieżna z polską, ale radykalnie odbiega od wymagań, jakie trzeba spełnić w kraju. Oczywiście, tak tu, jak i tam skala jest wielostopniowa, a nie zero-jedynkowa, a to oznacza, że przedkładany do oceny dorobek nauczycieli akademickich w stopniu doktora jest wyróżniający, bardzo dobry, dobry, dostateczny lub niedostateczny.

O ile z publikacjami polskich habilitacji w krajowych uczelniach każdy może się zapoznać, gdyż są wydrukowane i znajdują się w powszechnym obiegu, a więc może wyrobić sobie na ich temat zdanie (niezależnie od tego, czy przyczyniły się do promocji, czy też nie), o tyle w przypadku postępowań habilitacyjnych na Słowacji w 90% możecie szukać wiatru w polu. Nie tylko tam, ale i tu nie znajdziemy rozpraw naukowych osób, które na podstawie tam przedłożonej dokumentacji uzyskują habilitację. Mała różnica, ale jest z nią, jak z reklamowanym piwem. Zdaję sobie sprawę z tego, że pisanie o tym w kraju jest obrazoburcze, wywołuje wściekłość, niezadowolenie, które zresztą projektuje się potem na mnie. Nie mam jednak i nigdy nie miałem z tym procederem nic wspólnego. Natomiast dzięki naszym koleżankom i kolegom otrzymałem przekonywujące materiały, a ostatnio, w czasie Zjazdu Pedagogicznego jedna z osób przyznała, że nawet nie miała pojęcia o sfałszowaniu dokumentacji przez pewną panią doktor, która ośmieliła się złożyć w swoim postępowaniu w KU w Rużomberoku pozytywną recenzję owej profesor. Ot, ciekawostka, ale przecież nie wynika z niej, że wszyscy tak postępują, że każdy Polak jest nieuczciwy, że przedkładany na Słowacji dorobek nie jest wartościowy, skoro spełnia tamtejsze normy akademickie. NIE. Czarne owce zdarzają się w każdym środowisku.

Zachęcam zatem do zapoznania się z dorobkiem kolejnych doktorów - wkrótce habilitowanych, o których przewodach habilitacyjnych informują władze Katolickiego Uniwersytetu w Rużomberoku. Nie można na Wydziale Pedagogicznym KU habilitować się z pedagogiki, a zatem w modzie jest "praca socjalna" i "dydaktyka przedmiotowa". Wkrótce odbędą się tu cztery postępowania dla Polaków:

1) Tegoroczną edycję słowackich docentur Polaków rozpoczyna w dn. 9. 10. 2013 o godz. 10.30 doktor psychologii Julia Gorbaniuk z Instytutu Nauk o Rodzinie Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego wykładem pt. "Rodinný asistent – forma podpory v ťažkej sociálnej situácii" (Asystent rodzinny - forma wsparcia trudnej sytuacji socjalnej" a następnie przystąpi do obrony pracy habilitacyjnej pt. "Psychospoločenské fungovanie dieťaťa v rodine migranta. Formy podpory" (Psychospołeczne funkcjonowanie dziecka w rodzinie migranta. Forma wsparcia" w dyscyplinie naukowej - jedynie na Słowacji - oznaczonej numerem 3.1.14, czyli z "pracy socjalnej".


2) O godz. 12.00 doktor socjologii Monika Podkowińska wygłosi najpierw wykład habilitacyjny pt. "Nové vzory sociálnej komunikácie v oblasti rodinného poradenstva" (Nowe wzory komunikacji społecznej w zakresie poradnictwa rodzinnego) a następnie przystąpi do obrony pracy habilitacyjnej pt. "Rodinná komunikácia v kontexte súčasných foriem podpory rodiny. Štúdium zo sociálnej prace" (Komunikacja rodzinna w kontekście współczesnych form wsparcia rodziny. Studium z pracy socjalnej" w dyscyplinie posiadającej identyfikator 3.1.14, czyli z "pracy socjalnej".



W dn. 14. 10. 2013 (w Dniu Edukacji w Polsce) będą miały miejsce aż dwa takie przewody:

3) Najpierw o godz. 9.00 na Wydziale Pedagogicznym Katolíckej univerzity v Ružomberku (PF KU) ul. Hrabovská 1 możecie wysłuchać wykładu doktora pedagogiki Marcina Białasa z Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach pt. "Morálna teológia na hodinách náboženstva v škole" (Teologia moralna na lekcjach religii w szkole" oraz będzie miała miejsce obrona rozprawy habilitacyjnej pt. Ľudské šťastie a utrpenie v didaktike kresťanskej výchovy (Szczęście ludzkie a cierpienie w dydaktyce religii chrześcijańskiej). Jak widać już po problematyce Habilitanta - postępowanie będzie przebiegać w ramach dyscypliny oznaczonej na Słowacji numerem 1.1.10 - Odborová didaktika-teória vzdelávania náboženskej výchovy (dydaktyka przedmiotowa - katecheza).


4) Następnie o godz. 12.00 - można uczestniczyć w wykładzie habilitacyjnym na tym samym wydziale psychologa doktora Wojciecha Gulina z Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej w Bydgoszczy pt. "Emociálne empatie detí a mladistvých vo vzťahu ku starším" (emocjonalna empatia dzieci i młodzieży w relacjach ze starszymi) oraz nastąpi obrona pracy habilitacyjnej pt. "Chápanie staroby u mladých ľudí a sociálna starostlivosť mladých o starych" (Rozumienie starości wśród młodych ludzi a społeczna troska młodych o starych"). Ten przewód będzie prowadzony w ramach dyscypliny oznaczonej na Słowacji numerem 3.1.14 - czyli z "socjalnej pracy", która w Polsce nie jest uznawana przez panią minister jako dyscyplina naukowa, podobnie zresztą jak ma to miejsce w przypadku tzw. dydaktyk szczegółowych, przedmiotowych. No, ale jak to ma miejsce w naszym kraju - każdy sobie rzepkę skrobie. Jednych obowiązuje prawo, a innych nie.

I kto ośmiela się twierdzić, że na Słowacji habilitują się tylko pedagodzy? Swoją drogą, ciekawe, na jakich stanowiskach będą później zatrudnieni psycholog-dydaktyk czy socjolog/psycholog - w zakresie pracy socjalnej? Czy będą na stanowiskach samodzielnych pracowników naukowych w polskich uczelniach? Jeśli tak, to na jakiej podstawie prawnej, skoro reprezentują dyscypliny wiedzy praktycznej, ale nie naukowej? Może pani minister Barbara Kudrycka zrobi coś z tym problemem, bo może okazać się, że niektórzy posługują się w naszym kraju uprawnieniami w zakresie, którego sama pani minister nie uznała?

A tak wygląda jeden z przykładowych wniosków komisji przeprowadzającej habilitację w tym roku, z którego wynika, że doktor z Polski pozytywnie obronił swoją habilitację i zaliczył wykład habilitacyjny:

Jak to dobrze, że od 1 października w Polsce nie będzie już ani kolokwiów habilitacyjnych, ani wykładów. Może trochę odetchną ci, którzy mają stres ekspozycji społecznej?

Godnie rozpoczęliśmy rok akademicki w Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie

JM Rektor Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie - prof. APS dr hab. Jan Łaszczyk uroczyście otworzył wczoraj rok akademicki 2013/2014, witając przybyłych na inaugurację Studentów, Senat i Gości, a byli wśród nich zarówno politycy (Wicemarszałek Sejmu p. Wanda Nowicka), przedstawiciel Prezydenta III RP, a zarazem wiceprzewodniczący Centralnej Komisji prof. dr hab. Tomasz Jan Borecki, jak i rektorzy warszawskich oraz zaprzyjaźnionych z APS publicznych i niepublicznych uczelni akademickich. Słusznie jednak Rektor APS zwracał się do przyjętych w poczet tej Uczelni studentów I roku studiów stacjonarnych i zaocznych oraz studentów studiów III stopnia słowami, że ten dzień jest w istocie ich świętem. To oni bowiem zaczynają swoją wielką przygodę z nauką, w toku której otwiera się przed nimi szansa zdobywania wiedzy i umiejętności do pracy w jednym z najpiękniejszych zawodów, jakim jest PEDAGOG, PEDAGOG SPECJALNY czy PRACOWNIK SOCJALNY. Zanim jednak uzyskają dyplom tak prestiżowej i znaczącej Uczelni akademickiej, muszą podjąć się szeregu zadań, wytężonej pracy nad sobą, samokształcenia i intensywnego zdobywaniu wiedzy. Nowy rok akademicki to także szansa w naukowym rozwoju kadr akademickich tej Uczelni, jak i wyjątkowa możliwość przekazywania przez nie wiedzy i dzielenia się doświadczeniami z młodym pokoleniem.

"Jak w każdym rozpoczynającym się roku w Akademii - mówił Rektor - towarzyszą nam nadzieje, nowe zamiary, a często marzenia, ale równocześnie nie jesteśmy wolni od obaw, zagrożeń i niepewności co do rozwoju i przyszłych wydarzeń. Wprawdzie, jak zapewniają nas politycy, mamy już kryzys za sobą, to jednak nie należy traktować tych zapowiedzi jako czasów nadchodzącej obfitości. (...) Akademia Pedagogiki Specjalnej zajmuje dosyć silną pozycję w kraju, jest Uczelnią atrakcyjną i rozpoznawalną na rynku edukacyjnym. Wprawdzie niż demograficzny nie może nas ominąć, to jednak wiedząc, że nadejdzie, mogliśmy przygotować się na jego skutki." Czeka nas zatem zintensyfikowanie działań na rzecz pozyskiwania środków na działalność naukowo-badawczą, ale także na nowe projekty wdrożeniowe, innowacje czy modele kształcenia oraz wspierania osób niepełnosprawnych. Musimy zatem liczyć przede wszystkim na siebie we wszystkich obszarach działalności akademickiej.

Kto jak kto, ale kadra tej Akademii jest wyspecjalizowana w radzeniu sobie z sytuacjami kryzysowymi, skoro kształci i wspomaga tych, którzy znajdują się w szczególnie trudnej sytuacji życiowej, osobistej czy społecznej. Nie bez powodu inauguracyjny wykład został w tym roku powierzony pani prof. dr hab. Irenie LIPOWICZ - Rzecznik Praw Obywatelskich. To, co wszystkich uczestników inauguracji zachwyciło, to był zaproponowany przez Panią Rzecznik temat wykładu, który brzmiał: "Prawa na rzecz ochrony godności osoby starszej i niepełnosprawnej".

Pani profesor przypomniała, że pojęcie GODNOŚCI zaistniało w polskiej Konstytucji od niedawna. Wiele osób uznaje to pojęcie za kontrowersyjne. Tymczasem ustrojodawca wyraźnie wskazywał na to, że godność człowieka jest zasadą przyrodzoną, nienaruszalną i niezbywalną, która znajduje swoje odzwierciedlenie w prawie. Czy jednak prawo samo w sobie jest w stanie zapewnić obywatelom naszego państwa możliwości godnego życia i bycia w nim godnie traktowanymi niezależnie nie tylko od wieku, płci i wyznania, ale także poziomu zdrowia i sprawności życiowej. Postawiła też pytała - Czy rzeczywiście naruszanie godności osób starszych i niepełnosprawnych jest problemem obecnym we współczesnym świecie, czy może ma to miejsce tylko w Polsce? Jakie te osoby mają możliwości obrony własnej godności?

Przykłady z naszej codzienności, jakie przytoczyła Pani Rzecznik, uświadomiły nam, jak trudno jest zmienić mentalność w naszym kraju osób, które odpowiadają w różnych sferach przestrzeni publicznej za poszanowanie godności ludzkiej:

1) Osoba niepełnosprawna, na wózku inwalidzkim, kupująca bilet lotniczy, otrzymuje do wypełnienia ankietę, w której ma napisać: "Czy jestem przykra dla otoczenia pod względem zapachowym, zachowania lub wyglądu?

2) Oto w jednym z banków nie pozwolono osobie starszej, po godzinnym oczekiwaniu w kolejce, na skorzystanie z toalety, a pracownica tej placówki wyszydza ją publicznie za to, że skoro nie potrafi panować nad swoimi potrzebami fizjologicznymi, to nie powinna przychodzić do banku;

3) Godność człowieka może być naruszona przez współczesne media, kiedy ktoś dla uzyskania dodatkowego zarobku upadla się sam albo publicznie poddaje się jakimś procedurom w audycji telewizyjnej (bo chce wygrać).

Co to znaczy, że państwo ma chronić i respektować godność człowieka? - pytała Profesor I. Lipowicz. Oto zaczyna to pojęcie towarzyszyć zjawisku eutanazji, kiedy niektórzy upominają się o prawo do godnej śmierci. Godność staje się tu elementem śmierci dobrowolnej, czasami po to, aby społeczeństwu oszczędzić kosztów i problemów opieki. Akurat w najnowszym numerze tygodnika "Polityka" (2013 nr 40) ukazał się artykuł Edyty Gietki pt. "Eutanzja.info", w którym także porusza się kwestię albo zmuszania ludzi starszych do eutanazji, albo wybierania jej przez nich jako sposobu na "wyjście z życia". Tymczasem w Karcie Praw Podstawowych (2000), która nie została włączona do traktatu z Lizbony, tylko załączona do niego w formie deklaracji, pojawia się po raz pierwszy pojęcie godności. Preambuła Karty stanowi bowiem, że „Unia jest zbudowana na niepodzielnych, powszechnych wartościach godności osoby ludzkiej, wolności, równości i solidarności; opiera się na zasadach demokracji i państwa prawnego. Poprzez ustanowienie obywatelstwa Unii oraz stworzenie przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości stawia jednostkę w centrum swych działań”. Jakie to ma przełożenie na sytuację osób starszych i niepełnosprawnych w Polsce?

W Polsce nie ma jednak ustawy, która określałaby prawa osób starszych, niepełnosprawnych i imigrantów, a zatem mamy do czynienia ze swoistego rodzaju luką normatywną. O ile jednak w przypadku imigrantów i osób niepełnosprawnych odnotowujemy już wzrost świadomości społecznej na rzecz poszanowania ich prawa do godnego życia, o tyle w przypadku osób starszych sytuacja wygląda niepokojąco źle, gdyż są one nieustannie dyskryminowane, gorzej traktowane, upokarzane (por. sprawa opieki zdrowotnej, prawa do pracy, aktywności w sferze publicznej, korzystania z transportu publicznego itp.). Poruszające było pytanie pani Profesor, czy wyobrażamy sobie sytuację na pogrzebie zmarłej osoby, po którym zapytalibyśmy bliskie jej osoby o to, jaki był stopień w skali Apgar godnego umierania (na podobieństwo do stosowania tej skali po urodzeniu)? A przecież jakość umierania, tak samo jak jakość urodzenia, jest już zbadana. Dotyczy poszanowania praw osoby umierającej, jej woli, której częścią może być m.in. zaprzestanie uporczywej terapii. Nie można przecież tego w sposób sztywny uregulować prawem, bo to specjaliści mówią nam, że to osoba umierająca chce uporczywej terapii (np. mimo wielkiego cierpienia czeka na jakieś ważne wydarzenie rodzinne, na załatwienie jakiejś ważnej sprawy osobistej itp.).

Niech dalszy wywód prof. I. Lipowicz na temat praw osób starszych do szacunku, do poszanowania ich godności będzie satysfakcją tych, którzy mogli wysłuchać go w całości.
W Akademii Pedagogiki Specjalnej w Warszawie do tych kwestii podchodzi się ze szczególną starannością, taktem i najnowszą wiedzą. Studiujący na różnych specjalnościach na kierunkach: "pedagogika", "pedagogika specjalna", "socjologia" czy "praca socjalna" będą mieli wyjątkową szansę na rozświetlenie i zrozumienie złożoności problemów społecznych, etycznych, politycznych, prawnych i edukacyjnych osób, które - na co dzień lub w naruszających ich prawa sytuacjach - doświadczają różnego rodzaju postaw dyskryminujących, poniżających czy wprost wykluczających z życia społecznego.

Przypomnę w tym miejscu wiersz psycholog Antoniny Guryckiej pt. NIEMOC (s.40), który jest najlepszą egzemplifikacją treści wykładu o godności osoby starszej:

Czy to lenistwo? Czy zmęczenie?
Może choroba jakaś? Anemia?
Niedokrwienie?
Stoję na progu konieczności
i niemocy, co mną owładnęła,
nie wiem i po co...
Gdy muszę, muszę, muszę
zakończyć swą aktywność,
zobowiązanie -
nic nie pomaga innych staranie....
wyrzuty sumienia....
Wybaczcie ci, co czekacie -
wypaliły się baterie...
Taka to na koniec klapa
i zdziwienie samym sobą.
Niemoc i duszy cierpienie...
Wstyd i hańba... upokorzenie.





Po uroczystej inauguracji roku akademickiego 2013/2014 mogliśmy podziwiać wystawę przepięknych dzieł malarstwa na jedwabiu Stanisława Trzeszkowskiego.

Ciekawostki z łódzkich wyższych szkół prywatnych

Rozpoczyna się nowy rok akademicki 2013/2014, to z mojego regionu dedykuję kilka ciekawostek związanych z tym obszarem polskiej edukacji.

Nie miała miejsca kampania medialnego zachwytu związana ze zmianą na funkcji rektora WSP w Łodzi. Zapewne dlatego, że objął ją dotychczasowy prorektor - dr hab. Sławomir Sztobryn prof. WSP, a były profesor UŁ, ChAT w Warszawie i WSzK w Łodzi. Po ubiegłorocznej wizytacji Polskiej Komisji Akredytacyjnej w tej szkole, za jego kadencji doszło do znaczącej "poprawy" jakości kształcenia na kierunku "pedagogika", skoro otrzymał on ocenę... warunkową. Zniknął też z oferty kierunek "socjologia", natomiast pojawił się nowy - "marketing z grafiką reklamową i multimediami". Szkoła wydawała kiedyś gazetę, ale jak w tym roku w wakacje zwolniono jej redaktora naczelnego, to wisi w wirtualnej sferze ze słowami jego pożegnania. No cóż, i szkoda i nie szkoda, bowiem bywały w niej ciekawe artykuły, ale także kiczowate tekścidła ze smalcem. Gratuluję zatem dobrego samopoczucia i doświadczenia, szczególnie marketingowego, z "podziwem" odnotowując, że na stronie internetowej szkoły ma miejsce informacja o pozytywnej ocenie jakości kształcenia mimo, iż jest inaczej. Jakoś, dziwnym trafem, nie została ona opatrzona skanem uchwały PKA w tym względzie, co zalicza się przecież do jednej z technik wiarygodnego marketingu. No cóż, nie jest to najlepsza wizytówka dla szkoły i jej rektora, jeśli w ten sposób komunikuje się z opinią publiczną.


Wyższa Szkoła Kupiecka w Łodzi, która była jedną z pierwszych niepaństwowych uczelni w województwie łódzkim, znacznie wcześniej od WSP w Łodzi kształciła na kierunku pedagogika. Od tego roku już tego nie czyni. Pedagogika wypadła z jej oferty edukacyjnej podobnie, jak wcześniej - socjologia, stając się przeszłością szkoły. Prezydentem tej placówki jest pan, który nieustannie podpisuje się jako doktor mimo udowodnionego mu w procesie faktu plagiatu rozprawy doktorskiej. Jak informowały media w 2006 r.: "Rada Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Łódzkiego uznała, że Rektor Wyższej Szkoły Kupieckiej w Łodzi popełnił jedno z najcięższych przestępstw akademickich – plagiat. Dwa tygodnie temu Rada odebrała mu stopień doktora, który przyznała mu sześć lat wcześniej." Być może jest jednak inaczej? Kto daje i odbiera, ten się w piekle poniewiera. Na stronie internetowej WSzK znajdujemy komunikat, że oferuje się tu studia na kierunkach: zarządzanie i administracja. Natomiast na stronie głównej szkoły widnieje z prawej strony odnośnik do takich kierunków, jak: pedagogika, socjologia i grafika. Nie rozumiem, czy to jest sposób na wykazywanie bogactwa ofert w socjalistycznym stylu, tzn. niby coś jest, ale tego nie ma?


Wyższa Szkoła Biznesu i Nauk o Zdrowiu w Łodzi w linku "Opinie o Uczelni" prezentuje same pozytywne wypowiedzi studentek i absolwentek kierunku "kosmetologia", natomiast ani jednej z kierunku "pedagogika". Studentki jednak nie ujawniły swojego wizerunku na stronie szkoły, toteż możemy podziwiać wartość studiów na "kosmetologii" po wypowiedziach i zdjęciach jedynie absolwentek.


Wyższa Szkoła COSINUS w Łodzi - gdy zajrzymy na stronę informującą o uczelni - prowadzi kształcenie na kierunkach: administracja, socjologia i pedagogika, natomiast gdy zajrzymy na stronę dotyczącą studiów, to pojawia się na niej jeszcze jeden kierunek, jakim jest politologia. Na innej jeszcze stronie - poświęconej profilom kształcenia - mowa jest o tym, że kształci się tu na administracji, socjologii i pedagogice. Tak więc, coś znika, a coś się pojawia. Jako jedna z nielicznych szkół tego miasta nie informuje publicznie na swojej stronie o tym, jakich zatrudnia wykładowców do kształcenia na danym kierunku. Tu stosuje się w ramach rekrutacji podjazdowy marketing, bowiem ma miejsce promocja za przeniesienie się na studia z innej szkoły wyższej. No, jeśli jeszcze dodamy, że rekrutacja trwa tu do 11 października, to oznacza, że szkoła ma odmienny od większości w naszym kraju tryb rekrutowania na studia. Niektórzy specjaliści od akademickiego marketingu przypominają, że jak studenci socjologii przeszli z WSzK do WSP po promocyjnej cenie, to nie ma tego kierunku już ani tu, ani tam.

Była kiedyś w Łodzi Wyższa Szkoła Humanistyczna "Wschód-Zachód", ale - jak klikniemy na adres: http://www.wshwz.edu.pl - to znajdziemy jakiś dziwny portal zatytułowany "Reforma szkolnictwa". Może w ramach tej reformy ta szkoła zniknęła?

Wyższa Szkoła Informatyki i Umiejętności w Łodzi też odnotowuje zmiany na kierunku "pedagogika". W tym roku poinformowano absolwentów Wydziału Pedagogiki i Promocji Zdrowia, że "... ze względów organizacyjnych zakończenie roku akademickiego ograniczono do wydania dyplomów w dziekanacie". Najważniejsze, że je wydano, a pewnie niektórzy żałują, że nie w tak uroczystej formie, jaka miała miejsce w poprzednich latach. Pewnie ma na to wpływ europejski kryzys, albo zmiana na funkcji prorektora, której już nie pełni dr hab. Wiesława Leżańska, prof. UŁ, "powróciwszy" na łono macierzystej Alma Mater. Na stronie poświęconej kierunkowi "pedagogika" mowa jest o tym, że: "Pedagogika w Wyższej Szkole Informatyki i Umiejętności otrzymała najwyższą ocenę Państwowej Komisji Akredytacyjnej. Ocena ta potwierdza wysoki poziom nauczania na tym kierunku." Chyba jednak władze tej uczelni nie znają pełnej skali ocen, gdyż najwyższą jest ocena "wyróżniająca", a o tym ani widu ani słychu. Katedry Wyższej Szkoły Informatyki i Umiejętności w Łodzi też są in statu nascendi.

Wyższa Szkoła Edukacji Zdrowotnej i Nauk Społecznych w Łodzi też prowadzi kształcenie na kierunku "pedagogika". Jak chwalą się władze tej uczelni, jest ona ponoć "...jedną z pierwszych polskich uczelni, które rozwijają w Polsce nowoczesną formę edukacji wspomaganą kształceniem e-learningowym'." Nie znamy opracowania historyczno-problemowego tego zagadnienia, toteż trudno jest stwierdzić, na czym polega wspomniane tu "pierwszeństwo", ale niewątpliwie zapis robi wrażenie, skoro z tej oferty skorzystało już ponad 1,12 tys. osób. Tu także jest informacja, że zapewnia się w szkole: "Wysoką jakość kształcenia wielokrotnie potwierdzoną przez decyzje Państwowej Komisji Akredytacyjnej". Warto zatem podać konkretną ocenę jakości kształcenia, która przecież wynika z treści uchwały PKA. Z informacji Biura PKA "pedagogika" uzyskała ocenę pozytywną, a więc nie ma się czego wstydzić. Szkoła zamieszcza skan Uchwały PKA, co czyni ów komunikat definitywnie wiarygodnym. W tej szkole, podobnie jak w wielu innych, też jest system promocji i czegoś na wzór kart stałego klienta. Można gromadzić punkty, a także wykorzystać je samemu lub podarować znajomemu. Osoby, które student polecił uczelni, też dostaną kupon zniżkowy. Czujemy się, jak np. na stacji benzynowej czy w MPiK-u. Ciekawe, że w zakładce "Historia" nie ma mowy o poprzednich rektorach tej szkoły. Czyżby nastąpił renesans "białych plam" historii? Rektorem Uczelni jest prof. zw. dr hab. Adam Kołątaj - biolog. To ja odnotuję do kroniki szkoły, że poprzednim jej rektorem był prof. dr hab. Alfred Juczyński - psycholog.


Salezjańska Wyższa Szkoła Ekonomii i Zarządzania w Łodzi ma w ofercie kierunek "pedagogika", który zawiera rzadko spotykane w innych szkołach specjalności, jak: Pedagogika opiekuńczo - prewencyjna; Pedagogika małżeństwa i rodziny z elementami wsparcia społecznego czy Pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna z elementami metody Marii Montessori. Wyjątkową wartością jest fakt, że w tej szkole nie prowadzi się zajęć dydaktycznych w niedziele. Znakomicie. Nareszcie ktoś pomyślał o rodzinach studentów i ich bliskich.



Zniknęła z mapy miasta Szkoła Wyższa im. R. Kudlińskiego - Wydział Zamiejscowy w Łodzi. Można o tym przeczytać na stronie: Upadające uczelnie w Polsce. Informacje i statystyki. Jak piszą twórcy tego portalu: Ilość upadających uczelni w ostatnich latach rośnie. Powoduje to spore kłopoty wśród studentów oraz absolwentów likwidowanych uczelni wyższych. Ministerstwo Nauki szacuje, że do 2015 roku upadnie około 200 uczelni wyższych.




Oj, coś z tymi reklamami-samochwałami jest w niektórych - łódzkich szkołach wyższych nie tak.

Potencjał naukowy wydziałów polskiej pedagogiki

B











Wreszcie, w ostatnim dniu września został opublikowany ranking jednostek naukowych, które kształcą w ramach danej dyscypliny i prowadzą badania naukowe. Nie będę tu pisał o wszystkich naukach, bo interesuje mnie w tym momencie tylko i wyłącznie pedagogika. Pani minister Barbara Kudrycka zaprezentowała wyniki oceny parametrycznej polskich jednostek naukowych określając to mianem "Wizytówki polskiej nauki". Jaką wizytówką są w polskiej nauce wydziały, które szczycą się pedagogiką?

Powołany w ramach reformy nauki 2011 r. Komitet Ewaluacji Jednostek Naukowych dokonał oceny potencjału jednostek akademickich według nowych zasad, przyznając każdemu jedną z czterech kategorii, od których zależy wysokość finansowania w ramach budżetu państwa badań statutowych i możliwość ubiegania się o środki unijne. Przyznane kategorie są wynikiem przeprowadzonej oceny punktowej za osiągnięcia w ramach każdego z n/w/ czterech kryteriów:

1) osiągnięcia naukowe i twórcze;

2) potencjał naukowy;

3) materialne efekty działalności naukowej;

4) pozostałe efekty działalności naukowej.

Jak podaje MNiSW: "Oceny przyznane jednostkom naukowym przez Zespoły Ewaluacji w ramach każdego z ww. czterech kryteriów oceny, stanowiły podstawę do zastosowania metody porównań parami, wykorzystującej ważoną relację przewyższania, według algorytmu określonego w załączniku nr 8 do rozporządzenia. Zgodnie z algorytmem, każda jednostka naukowa była porównywana ze wszystkimi pozostałymi jednostkami naukowymi w danej GWO (grupach wspólnej oceny -dop. BŚ) poszerzonej o dwie jednostki referencyjne (jednostka referencyjna dla kategorii naukowej A, jednostka referencyjna dla kategorii naukowej B), tj. modelowe (nierzeczywiste) jednostki, zdefiniowane przez ustalone wartości ocen według każdego z czterech kryteriów. Porównanie to było przeprowadzone odrębnie dla każdego z czterech kryteriów oceny, przy zastosowaniu wag, których wartość dla poszczególnych kryteriów zależy od grupy nauk i rodzaju jednostek naukowych."


1) kategoria „A +” dla najbardziej prestiżowych, elitarnych, najlepszych jednostek w kraju, gdzie wśród 37 podmiotów niestety znalazła się tylko jedna, która prowadzi badania i kształcenie pedagogiczne, a jest nią:

- Wydział Nauk Historycznych i Pedagogicznych Uniwersytetu Wrocławskiego (dziekanem Wydziału poprzedniej i obecnej kadencji jest prof. dr hab. Elżbieta Kościk - historyk, zaś dyrektorką Instytutu Pedagogiki jest dr hab. Alicja Szerląg prof. UWr)

SERDECZNE GRATULACJE DLA NAJLEPSZYCH!

2) kategoria "A" - dla bardzo dobrych jednostek w kraju, wśród których znalazło się aż pięć wydziałów w następującej kolejności (ranking)::

- Wydział Nauk Pedagogicznych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu (dziekanem w okresie podlegającym ocenie był prof. zw. dr hab. Aleksander Nalaskowski, a obecnie jest dr hab. Piotr Petrykowski prof. UMK);

- Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie (dziekanem minionej kadencji była socjolog prof. dr hab. Maria-Jolanta Flis , a obecnie jest prof. dr hab. Jarosław Górniak - socjolog);

- Wydział Nauk Społecznych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II w Lublinie (dziekanem jest ks. dr hab. Stanisław Fel, prof. KUL);

- Wydział Studiów Edukacyjnych Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu (dziekanem minionej i obecnej kadencji jest prof. zw. dr hab. Zbyszko Melosik).

- Wydział Pedagogiczny i Artystyczny Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach (dziekanem jest drugą kadencję dr hab. Marek Kątny, prof. UJK).

SERDECZNE GRATULACJE DLA BARDZO DOBRYCH JEDNOSTEK AKADEMICKICH Z PEDAGOGIKĄ NA CZELE LUB W TLE WIELU JESZCZE INNYCH DYSCYPLIN NAUKOWYCH!

3) kategoria "B" - dla dobrych jednostek naukowych, wśród których znalazła się większość podlegających ocenie:

3.1. Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy; Wydział Pedagogiki i Psychologii;

3.2. Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie; Wydział Nauk Pedagogicznych;

3.3. Uniwersytet Gdański; Wydział Nauk Społecznych;

3.4. Uniwersytet Opolski; Wydział Historyczno-Pedagogiczny;

3.5. Dolnośląska Szkoła Wyższa we Wrocławiu; Wydział Nauk Pedagogicznych;

3.6. Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny im. Kazimierza Pułaskiego w Radomiu; Wydział Filologiczno-Pedagogiczny;

3.7. Uniwersytet Śląski w Katowicach; Wydział Pedagogiki i Psychologii;

3.8. Uniwersytet Zielonogórski; Wydział Pedagogiki, Socjologii i Nauk o Zdrowiu;

3.9. Uniwersytet Warszawski; Wydział Pedagogiczny;

3.10. Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie; Wydział Pedagogiki i Psychologii;

3.11. Uniwersytet Łódzki; Wydział Nauk o Wychowaniu;

3.12. Chrześcijańska Akademia Teologiczna w Warszawie; Wydział Pedagogiczny;

3.13. Wyższa Szkoła Administracji w Bielsku-Białej; Wydziału Nauk Humanistycznych i Studiów Międzynarodowych;

3.14. Uniwersytet w Białymstoku; Wydział Pedagogiki i Psychologii;

3.15. Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie; Wydział Nauk Pedagogicznych;

3.16. Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie; Wydział Nauk Społecznych;

3.17. Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego w Krakowie; Wydział Psychologii i Nauk Humanistycznych;

3.18. Uniwersytet Śląski w Katowicach; Wydział Etnologii i Nauk o Edukacji w Cieszynie;

3.19. Akademia Ignatianum w Krakowie; Wydział Pedagogiczny;

3.20. Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II w Lublinie; Wydział Zamiejscowy Nauk o Społeczeństwie w Stalowej Woli;

3.21. Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach; Wydział Humanistyczny;

3.22. Uniwersytet Szczeciński; Wydział Humanistyczny;

3.23. Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie; Wydział Pedagogiczny;

3.24. Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie; Wydział Pedagogiczny;

3.25. Akademia Pomorska w Słupsku; Wydział Edukacyjno-Filozoficzny;

3.26. Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach; Filia w Piotrkowie Trybunalskim. Wydział Nauk Społecznych;

3.27. Ateneum - Szkoła Wyższa w Gdańsku; Wydział Studiów Edukacyjnych;

3.28. Wyższa Szkoła Pedagogiczna TWP w Warszawie; Wydział Nauk Społecznych w Warszawie;

3. 29. Wydział Pedagogiczno-Artystyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego.

GRATULACJE DLA JEDNOSTEK, WŚRÓD KTÓRYCH WIELE BYŁO BLISKO KATEGORII "A"!

4) Kategoria "C" - dostateczna, będąca zarazem ostrzeżeniem wymuszającym zintensyfikowanie badań i restrukturyzację:


4.1. Wyższa Szkoła Pedagogiczna TWP w Warszawie; Wydział Nauk Humanistyczno - Społecznych w Olsztynie;

4.2. Wyższa Szkoła Pedagogiczna TWP w Warszawie; Wydział Nauk Społeczno - Pedagogicznych w Katowicach.


W przypadku jednostek objętych kategorią "C" są wydziały uczelni niepublicznych, toteż nie podlegają w/w sankcjom. Mają natomiast możliwość dostrzeżenia różnicy, jaka dzieli je od uczelni i szkół publicznych czy najlepszych w kategorii B wydziałów uczelni niepublicznych, by zintensyfikować prace naukowo-badawcze oraz poprawić stan zatrudnienia kadr naukowych.

Jak widać, w powyższym rankingu nie znalazło się ponad 100 jednostek wyższych szkół prywatnych, które w ogóle nie poddały się ocenie parametrycznej. Tym samym mamy jak na dłoni empiryczny wskaźnik, że ich wybór przez studiujących czy pracujących w nich ma jedynie charakter szkolny, zawodowy, pozanaukowy czy szkolno-biznesowy, lokując się poza obszarem akademickim z prawdziwego zdarzenia. To, że organizują konferencje naukowe, wydają jakieś publikacje czy czasopisma nie ma żadnego znaczenia dla ich akademickości, skoro nie zostały nawet objęte oceną resortu zgodnie z powyższymi kryteriami. "Król okazał się nagi".

Wartość nauczyciela

Coraz częściej spotykam się z pytaniem o wartość nauczyciela, które kieruje naszą uwagę ku wartościom użytkowym, utylitarnym. Jedynie w ich świetle nie da się jednak traktować każdego człowieka jednakowo, gdyż każdy dysponuje inną sumą wartości użytkowych. Przykładowo, wartość użytkowa dyrektora szkoły jako nauczyciela dyplomowanego jest wyższa od wartości użytkowej nauczyciela języka polskiego, ale tylko mianowanego. Każdy z nich ma przecież pensję innej wysokości. A jak do tego dodamy ich inne wartości użytkowe, jak np. to, czy mają własny samochód (na kredyt, czy zakupiony za gotówkę), czy mają własny dom, rodzinę, dzieci, działkę, dietę poselską itd., itd., to się okaże, że każdy z nich reprezentuje posiadanymi przez siebie wartościami utylitarnymi, materialnymi inną, porównywalną wartość użytkową.

To właśnie zgodnie z tą filozofią „lepiej” jest dyrektorowi zatrudnić trzech nauczycieli stażystów po studiach jedynie licencjackich, niż jednego dyplomowanego i na dodatek ze stopniem naukowym doktora. Inna rzecz, że przez kilkadziesiąt lat w tym kraju obowiązywała zasada socjalistycznej równości, w świetle której nauczyciel ze stopniem naukowym doktora miał otrzymywać taką samą pensję podstawową, jak nauczyciel ze stopniem zawodowym magistra. To w myśl zasady materialnej użyteczności dyrektorka pewnej szkoły podstawowej w Łodzi nie dawała godzin ponadwymiarowych jednej z nauczycielek tylko dlatego, że w jej mniemaniu miała ona bardzo dobrą sytuację materialną (mąż tej nauczycielki był dobrze zarabiającym prawnikiem, więc po co miałaby pomnażać dobra użytkowe?).

Niektórzy idą dalej w tych porównaniach i uważają, że nauczycielowi wychowania fizycznego czy sztuki (muzycznej lub plastycznej) powinno się płacić mniej, bo przecież oni nie pracują tak ciężko (w sensie zapewne umysłowym), jak nauczyciele pozostałych przedmiotów. To rynek decyduje o wartości nauczyciela? Każdego można wyłączyć z równego dostępu do i tak ubogich w oświacie dóbr materialnych. Ba, pamiętam takich ministrów edukacji już w okresie III RP, którzy twierdzili, że nauczycielom szczególnego pożądania, a więc informatykom i filologom angielskim należy płacić więcej, bo inaczej nie podejmą pracy w szkołach publicznych. A inni mogą? Tak więc, w dziedzinie wartości utylitarnych wszelkie porównywanie i sumowanie jest dopuszczalne, i nie ma to znaczenia, czy nam się to podoba, czy nie. Ono po prostu ma miejsce. Stąd tyle zawiści także w tym zawodzie, bo przecież im więcej w nim ubóstwa i nierówności, tym większe poczucie krzywdy i próba odrobienia strat.

Podjęcie zagadnienia kondycji polskiego nauczyciela wymusza niejako postrzeganie osób w tym zawodzie przez pryzmat jakiegoś stanu uśrednionego, typowego, dominującego w naszym kraju, podczas gdy doskonale zdajemy sobie sprawę z tego, że żaden z nas kimś takim nie jest. Każdy nauczyciel na szczęście jest inny, choć niewątpliwie jest w tym zawodzie coś, co nas wszystkich łączy, a mianowicie zadanie (misja) kształcenia i wychowywania innych, jakkolwiek by tych pojęć nie definiować. Sam jestem przeciwnikiem mierzenia jednych miarą drugich. W jednej z opowieści chasydzkich wybitny filozof wychowania Martin Buber przywołuje taką oto argumentację na rzecz nieporównywalności
każdego z nas:

Jeżeli ja jestem, ponieważ to ja jestem,

a ty jesteś, ponieważ to ty jesteś,

wówczas ja jestem ja, a ty jesteś ty.

Jeżeli natomiast ja jestem ja,

ponieważ ty jesteś ty,

A ty jesteś ty, ponieważ ja jestem ja,

Wtedy ja nie jestem ja, a ty nie jesteś ty

(M. Buber, Opowieści Chasydów, Poznań: "W drodze", 1986, s. 270 )


Filozof Andrzej Grzegorczyk niezwykle trafnie pisał pod koniec lat 70. minionego wieku, by żadnego człowieka nie traktować jedynie jako sumę jego wartości użytkowych, bo przecież każdy z nas przedstawia oprócz nich jeszcze wartość egzystencjalną. Nauczyciele, jako istoty przecież ludzkie, nawet wówczas gdy niektórym z nich się zdarzy zachować nieludzko, mają taką samą wartość egzystencjalną, która nie zmienia się ani z biegiem czasu, ani z liczbą ról, pozycji, dodatków do pensji, jak ma to miejsce w przypadku wartości utylitarnych.

W tym sensie, w świetle wartości egzystencjalnych wszyscy jesteśmy sobie równi. Każdy z nauczycieli wnosi do pracy z dziećmi coś niepowtarzalnego, wyjątkowego, coś charakterystycznego dla własnego sposobu bycia z sobą, z innymi i ze światem, a to oznacza, że tak tych indywidualnych cech bytu, jak i uwikłań w relacje społeczne nikt nie będzie w stanie skopiować, powtórzyć. I o to właśnie chodzi. Nauczyciele powinni móc być sobą, a dzięki swojej pracy pozostać w pamięci tych, którzy uczyli się dzięki nim we wspólnym doświadczeniu zmagań z rzeczywistością edukacyjną.

Przed prawie stu laty Jan Władysław Dawid pisał: W żadnym zawodzie człowiek nie ma tak wielkiego znaczenia, jak w zawodzie nauczycielskim. Architekt może być złym człowiekiem i zbudować dom ładny i wygodny; inżynier, który przebił tunele, przeprowadził wielkie drogi, pobudował mosty – mógł być człowiekiem lichym. Już mniej jest to możliwe u lekarza; zapewne nie chciałby nikt leczyć się u takiego, o którym wiedziałby na pewno, że jest złym człowiekiem. A już nauczyciel – zły człowiek jest sprzecznością w samym określeniu, niemożliwością. Nauczyciel taki może tego lub innego czasem nauczyć, rzeczy oderwanych, przypadkowych, ale pozostanie dla ucznia kimś obcym, w jego życiu żadnego wpływu nie odegra.(J.W. Dawid, O duszy nauczycielstwa. Opracował wstępem i przypisami opatrzył oraz podał do druku Edward Walewander , II wyd., Lublin: RW KUL 2002, s. 34)


To zadziwiające, że po dwudziestu czterech latach wolności nie jesteśmy w stanie wyegzekwować - fundamentalnej dla jakości edukacji - autonomii nauczyciela w procesie wychowywania najmłodszych pokoleń. Ciągle piszemy i mówimy o podmiotowości dziecka, ale nie dostrzegamy tego, że coraz więcej ubywa jej ostatnimi laty w pracy pedagogów.

- Kim jest lub może być nauczyciel w odgórnie sterowanym systemie oświatowym?

- Czy ma on być urzędnikiem znajdującym się na najniższym szczeblu hierarchicznej struktury zależności oświatowych: MEN – kuratorium oświaty – dyrektor przedszkola – ONA (ON)?

- Jak ma się osobowość nauczyciela, jego wykształcenie i gotowość do realizacji zadań rozwojowo-wychowawczych do narzucanych mu z nadrzędnych struktur oczekiwań, poleceń czy roszczeń?

- Jak dalece pojawiające się w pedeutologii kolejne teorie, modele czy orientacje są możliwe do weryfikowania w praktyce szkolnej w sytuacji, gdy i tak o większości aspektów nauczycielskiej roli stanowi nadzór pedagogiczny oraz bezrefleksyjnie przenoszone do oświaty mechanizmy rynkowej gospodarki?

Socjologiczna analiza granic transparencji

Jednym z wielu wykładowców tegorocznej Letniej Szkoły Młodych Pedagogów KNP PAN w Wojanowie był profesor UAM w Poznaniu, dr hab. Marek Krajewski, autor tak znakomitych rozpraw naukowych jak:

- POPamiętane (Gdańsk 2006)

- Za Fotografię! W stronę radykalnego programu socjologii wizualnej (współautor: Marek Drozdowski; Warszawa 2010);

- Kultury kultury popularnej (Poznań, II wyd. 2005);

czy najnowszej:

- Są w życiu rzeczy... Szkice z socjologii przedmiotów (Warszawa 2013).

Warto było posłuchać wykładu socjologa młodego pokolenia, którego badania dotyczą m.in. współczesnej popkultury. Tytuł wystąpienia brzmiał: Granice transparencji. Prof. M. Krajewski ujawnił nam część swoich najnowszych dociekań dotyczących zdolności społeczeństw do samoorganizacji. Transparencja jest bowiem jego zdaniem niezbędnym elementem funkcjonowania społeczeństwa demokratycznego, ale i zarazem wiąże się z najnowszym trendem kultury popularnej.

Socjolog wskazywał na zmianę przejawów transparencji w naszym codziennym życiu, na jej uniwersalizację oraz wyższą świadomość istnienia tego trendu także w polskim społeczeństwie. Badacze nauk społecznych już nie utyskują na zagrożenia dla ludzkości ze strony mediów elektronicznych, na coraz silniejszą naszą obecność w portalach społecznościowych, ale zaczynają interesować się nowymi sposobami gromadzenia o nas informacji oraz sprawowania nad nami nadzoru przez władze, ale i podmioty gospodarcze, skoro stajemy się istotami konsumpcyjnymi.

Prof. M. Krajewski wyciąga wniosek z badań sfery manipulacji społeczno-politycznej, że także w naszym społeczeństwie zmienia się u obywateli świadomość istnienia trendu, któremu zaczynają się po części przeciwstawiać. Nic dziwnego, że socjologowie poddają analizie, opisowi, interpretacji to, co jest przemieszczone z sfery życia prywatnego do przestrzeni życia publicznego. Wskaźnikiem tego przesunięcia jest dostrzeżenie, że to, co jeszcze tak niedawno było czyimś sekretem, dzisiaj jest już jawne. To, co intymne, przestaje takim być.

Transparencja potencjalna/aktualna nie jest przypadkowym procesem, ale jest systematycznie organizowana przez różne podmioty. Transparencja spełnia takie funkcje jak:

1. Zaspokajanie jednostkowych i społecznych potrzeb (potrzeb uniwersalnych, jak ciekawość, chęć uzyskania przewagi nad innymi, kiedy toczy się rywalizacja o ograniczone zasoby; potrzeb nowoczesnych jak: potrzeba kontroli rzeczywistości, dystrakcja -przełamywanie nudy, monotonii przez np. interesowanie się życiem prywatnym celebrytów.

Problemem jest to, jak powyższe potrzeby zaspokaja rynek? Mamy tu do czynienia także z paradoksem przyrostu wiedzy, bowiem im więcej jest informacji, tym mniej wiemy, gdyż nasze możliwości poznawcze są ograniczone.

2. Zaspokajanie istotnych potrzeb systemu, regulowanie zachować obywateli (np. ukryty i jawny nadzór nad obywatelami, szczególnie jako konsumentami, pacjentami, uczącymi się itp. przez gromadzenie informacji o nich).

Problemem jest to, w jakim stopniu ów nadzór staje się dysfunkcyjny? Nie wiemy bowiem, jak wykorzystywane są informacje o nas czy np. jak dzięki nim eliminuje się osoby w walce politycznej, w grze wyborczej itp.

Socjolog pytał zatem, czy istnieją granice transparencji? Szybko jednak okazało się, że jest to pytanie retoryczne, gdyż w świetle powyższych procesów i rozbudzonych potrzeb otoczkowych w ponowoczesnych i zglobalizowanych społeczeństwach nie istnieje coś, czego nie można lub nie powinno się pokazywać w przestrzeni publicznej. Jedynymi granicami są techniczne bariery w ujawnianiu najbardziej niespotykanych dotychczas w przestrzeni publicznej zjawisk, zdarzeń czy zachowań osób. Nie ma tu granic etycznych.

Dla pedagogów było istotne poszukiwanie odpowiedzi na pytanie, dlaczego nie ma tych granic i co oni sami mogą czynić, by ich wychowankowie radzili sobie z transparencją prywatności w sferze publicznej? Z jednej bowiem strony ma miejsce rywalizacja o naszą uwagę, skoro jest ona kapitałem dla producentów dóbr, organizacji społecznych itp., z drugiej zaś coraz silniej objawia się nasza bezradność wobec złożonego świata. Tymczasem kultura transparencji - jak mówił prof. M. Krajewski - nie wyczerpuje swojego potencjału, gdyż nieustannie wzrasta uniwersalność potrzeb w tym zakresie. Jedne formy transparencji wypierają inne. Czy możemy powstrzymać trend transparencji?

Niewątpliwie, tak. Poznański socjolog wskazał - jak rasowy pedagog - na następujące przejawy obrony społeczeństwa polskiego przed przesuwaniem granic transparencji. Są to bowiem:

1) inicjatywy obywatelskie mające na celu zmianę regulacji prawnych (zob. działania Fundacji Panoptykon - www.panoptykon.org)

2) Technologie uprywatnienia, np. ukrywanie adresu IP, (zob. Collusion);

3) Świadome korzystanie z mediów (zob. www.edukacjamedialna.edu.pl)

4) Publiczne wykorzystanie transparencji do animowania działań na rzecz dobra publicznego (np. www.naprawmyto.pl)

Transparencja nie jest sama w sobie problemem. Powinniśmy ją czynić zjawiskiem symetrycznym, a nie podporządkowującym nasze życie jawnej lub ukrytej władzy (manipulacji). Doskonale pisze o tych rozwiązaniach w odniesieniu do funkcjonowania dzieci i młodzieży w cyberprzestrzeni oraz o pedagogicznym oswajaniu jej m.in. dr hab. Jacek Pyżalski - pedagog z UAM w Poznaniu. Nic dziwnego, że w czasie wykładu nie tylko doktoranci i doktorzy byli bardzo zasłuchani.

(fot. od lewej: H. Cervinkova, M. Nowak-Dziemianowicz i M. Dudzikowa)

(fotografie wykonała dr Małgorzata Makiewicz)