Sezon "łowiecki" na studia pedagogiczne

Wchodzimy w fazę zabiegania przez założycieli tzw. wyższych szkół prywatnych w wielkich aglomeracjach miejskich o studentów pierwszego roku, gdzie studia na kierunku pedagogika oferuje kilka takich szkół, niezależnie od tego, że są jeszcze wolne miejsca w państwowych uniwersytetach czy akademiach oraz w uczelniach niepublicznych z uprawnieniami akademickimi (z uprawneiniami do nadawania stopni naukowych i tytułu naukowego). Kandydaci mogą nie mieć rozeznania w tym, co potencjalnie jest trwałe, a co chwilowe oraz czy podjęcie studiów nie zakończy się koniecznością po jakimś czasie zmiany placówki na bardziej wiarygodną.

Tak, jak ulicami miast przejeżdżają samochody (w Warszawie są to np. Fiaty 126p) z reklamą typu: "Chwilówki", "Gotówka od ręki", "Kredyt natychmiast" itp.), proponującą naiwnym i/lub zdesperowanym klientom pożyczkę gotówki przy jej bardzo wysokim oprocentowaniu, tak też i wspomniane "wsp" zachęcają kandydatów na studia banerami typu: "Darmowe semestry", "Tablety", "ipod dla każdego", "Skrócenie studiów o jeden semestr", "Kształcenie na odległość", "Darmowe podręczniki", "Brak opłaty wstępnej", a nawet dowożenie na zajęcia, czyli "akadembusy" itp. Można porównać hasła, jakimi operują oferenci tzw. "chwilówek" z tymi, jakie są na stronach internetowych niektórych szkół wyższych: "Spróbuj! Szybko, wygodnie i korzystnie", "Łatwiej się nie da!", "Chwilówka za darmo", "Dzisiaj Wniosek - Jutro Gotówka", "Minimum formalności", "Pożyczki przez Internet", "Sprawdź i wyślij Prosty Formularz w 1 minutę!" itp.

No proszę, a miało być wraz z reformą szkolnictwa wyższego lepiej, o wyższym standardzie. Tymczasem i w tym sektorze przecena goni przecenę, a w tle promocja promocję. Ciekawe, czy od października będzie miał w niektórych z tych szkółek kto prowadzić zajęcia, bo już w okresie wakacyjnym założyciele niektórych "wsp" pozbawili wypłat comiesięcznych wynagrodzeń swoich dotychczasowych nauczycieli akademickich i pracowników administracyjno-technicznych, oferując im "zaliczkę" na poczet ewentualnego wyrównania, jeśli do szkoły trafi odpowiednia liczba kandydatów albo pozbawiając kadry dotychczasowych dodatków do płacy podstawowej, określanych często mianem premii. Tu, jak w korporacjach i piramidach finansowych, ściąga się z urlopów niektórych pracowników, by zaprząc ich do bardziej intensywnego wspomagania kampanii reklamowej. Jak informuje Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego jedna piąta szkół wyższych w Polsce znajduje się na minusie finansowym. Szkody finansowe dotykają nawet najpopularniejsze uczelnie państwowe, szczególnie typu politechnicznego. Coraz mniejsza liczba studentów przyczynia się do mniejszych dochodów z opłat za studia, a także realnego zmniejszania dotacji państwa na szkoły publiczne. Jednocześnie rosną koszty utrzymania infrastruktury szkolnej, czyli ceny energii i mediów czy wynajmu budynków.

Dochodzi już w niektórych szkołach do tego, że pracownik może liczyć na zachowanie stałego zatrudnienia lub premię, jeśli pozyska dla swojej "wsp" określoną liczbę kandydatów na studia. Tu zaczynają obowiązywać takie same zasady rynkowej walki o klienta, jak w przypadku rynku ubezpieczeń czy finansów, gdzie pracownicy określonej korporacji usiłują wciskać niezorientowanym klientom tzw. "nowe produkty", a sami otrzymują z tego tytułu odpowiednie profity. Otrzymałem informację, że do tej akcji włącza się nawet studentów z samorządu obiecując im bezproblemowe ukończenie studiów, czyli otrzymanie dyplomu.

Historyczna eks-misja

Przecieram oczy ze zdumienia, kiedy otrzymuję kolejne doniesienia medialne o tym, że Instytut Pamięci Narodowej ponoć ma być wyrzucony z budynku na bruk, gdyż organ właścicielski, a jak rozumiem jest nim polskie państwo, nie uregulował przez tyle lat statusu własnościowego jego siedziby. Ta bowiem znajduje się przy ul. Towarowej 28 w Warszawie, gdzie z budżetu państwa zostało zainwestowanych w remont i jej dostosowanie do realizacji statutowych zadań 17 mln zł, a w ub. piątek sprzedano ją spółce GHN związanej firmą deweloperską Skanska Property. Ta zaś nie zamierza ujawnić planów związanych ze swoją inwestycją. Słusznie. Mnie też nie interesuje to, co chce zrobić z budynkiem jego nowy właściciel. Może bowiem wypowiedzieć umowę najmu, a może ją przedłużyć na skutek rwetesu, jaki powstał w tych dniach w tej sprawie.

Zastanawiam się nad tym, jak jest możliwe w naszym państwie tak rozrzutne gospodarowanie majątkiem publicznym z naszych podatków, które miały służyć ważnym sprawom narodowym? Według prof. Antoniego Dudka z rady IPN Budynek dotąd należał do spółki Ruch która została dwa lata temu sprywatyzowana.– W tej sprawie zostało popełnionych wiele błędów począwszy od etapu prywatyzacji Ruchu i niezabezpieczeniu interesu publicznego aż po brak decyzji w sprawie przydzielenia IPN środków na wykup swojej siedziby.

Rzeczniczka ministra skarbu stwierdziła, że: nie ma możliwości wyposażenia państwowych jednostek organizacyjnych, takich jak IPN, w nieruchomości niezbędne dla ich działalności. A inne jednostki organizacyjne tego państwa, jak ministerstwa, to można było wyposażyć w nieruchomości niezbędne dla ich działalności? To może umieścić IPN w budynku MEN? Ten ma dopiero mroczną historię, akurat dla dodatkowych zadań IPN. Nawet nie są potrzebne do jej studiowania nowe podręczniki, tym bardziej elektroniczne. Ta historia toczy się na naszych oczach.


Czyżby rzeczywiście komuś zależało na sparaliżowaniu prac tego Instytutu? A może Platforma i PSL chcą odwrócić uwagę prawicy od afer, które toczą ich środowiska? Może ktoś wyjaśni uczniom wraz z nowym rokiem szkolnym, czy mamy tu do czynienia z ewidentnym przestępstwem z artykułu 231 – niedopełnienia obowiązków przez całe grono urzędników – od Ministerstwa Finansów, przez Ministerstwa Skarbu, po warszawski ratusz. Po prostu nie dotrzymano umów? Który urzędnik państwowy odpowie za to marnotrawstwo? Którzy posłowie przyznają się do zaniedbań legislacyjnych w tej kwestii? A może ja się mylę? Może IPN nie jest instytucją państwową, tylko prywatną, która naciąga podatników na swoje widzimisię? To w takim razie trzeba "wyrzucić go na bruk" póki jeszcze trwa sezon na eksmisje. Jak nadejdzie zima, to będzie już niemożliwe. Historia III RP sięga już bruku...

Problemy z listą czasopism naukowych czy tych, którzy ją tworzą?

Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego nie wywiązuje się ze swoich zobowiązań w stosunku do środowiska akademickiego. Już w ub. roku obiecał na swojej stronie internetowej, że będzie publikował regularnie raz do roku wykaz czasopism punktowanych, który będzie składał się z trzech części:

A - czasopisma z obliczonym współczynnikiem wpływu (Impact Factor - IF), umieszczone w bazie Journal Citation Reports (JCR)

B - czasopisma nieposiadające obliczonego IF;

C - czasopisma umieszczone w bazie European Reference Index for the Humanities (ERIH).

O ile nie musimy czekać na resortową łaskę w części A i C, gdyż te są na szczęście dostępne na stronach źródłowych wspomnianych baz JCR i ERIH, o tyle nadal nie wiemy, co się dzieje z listą części B.

Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego już na początku 2012 r. informowało, że mając na uwadze dotarcie do szerokiego grona redaktorów naczelnych i wydawców czasopism naukowych, termin złożenia ankiety aplikacyjnej czasopisma naukowego do generatora ankiety został przedłużony do dnia 10 lutego 2012 r. Chwała Bogu od tego czasu upłynęło już pół roku, a w naszym resorcie lista jak nie powstała, tak nie powstała. a może jest, tylko została utajniona?

Już jest opublikowane Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 13 lipca 2012 r. w sprawie kryteriów i trybu przyznawania kategorii naukowej jednostkom naukowym, w którym wyraźnie określa się, jaką wagę będzie miał fakt opublikowania rozpraw naukowych w czasopismach z w/w list. Co z tego, skoro brakuje listy czasopism części B.


Środowisko nauk prawniczych zgłaszało swoje zastrzeżenia w tej sprawie, toteż warto przytoczyć opinię prof. Huberta Izdebskiego jako - w moim przekonaniu - kluczowa także dla przedstawicieli nauk społecznych czy humanistycznych.

1. Nie ulega wątpliwości, że dla różnych potrzeb (w szczególności finansowanie nauki, ocena spełniania przez jednostkę organizacyjną ustawowych wymagań uzyskania uprawnień do nadawania stopnia naukowego doktora lub stopnia naukowego doktora habilitowanego, ocena osiągnięć kandydata do stopnia albo tytułu naukowego oraz ocena okresowa) występuje potrzeba wprowadzenia określonych obiektywnych kryteriów oceny - w tym kryteriów oceniania osiągnięć poprzez przypisanie określonej liczby punktów miejscu publikacji.

2. Potrzebę tę od dawna odczuwały – i zaspokajały – środowiska nauk ścisłych, technicznych czy medycznych, czyniąc to na zasadzie konsensu i samoregulacji. Konsensualnie przyjęta praktyka tych środowisk naukowych wiąże się z ich coraz szerszym włączeniem w obieg międzynarodowy, w tym nierzadko z koniecznością ogłaszania wyników badań w językach obcych, niekoniecznie zresztą jedynie w języku angielskim.
Nie dotyczy to jednak, poza niektórymi tylko specjalnościami, m.in. naukowego środowiska prawniczego, które ze względu na przedmiot badań, którym jest prawo pozytywne, nadal mające, mimo postępu procesów globalizacji i europeizacji, charakter narodowy, ma odbiorców wyników badań w danym kraju, w języku urzędowym tego kraju. W tym zakresie, wskazana potrzeba publikowania w języku polskim współgra również z ogólnymi zasadami ustawy z dnia 7 października 1999 r. o języku polskim (Dz.U. z 2011 r. Nr 43, poz. 224 z późn.zm.), a przede wszystkim jej aksjologią wyrażoną w preambule.

Dodatkowo trzeba wskazać, że – ze względu na nasze umiejscowienie w tradycji prawa kontynentu europejskiego – występuje wciąż tradycja publikowania w języku niemieckim albo w języku francuskim, a w odniesieniu do przedstawicieli historii prawa rzymskiego także w języku włoskim, przy czym języki te odgrywają w sferze międzynarodowego obrotu prawoznawstwa rolę o wiele większą niż w większości innych dziedzin nauki. Środowisko ma również, czego dowodzą, w szczególności, opinie wyrażane przez „superrecenzentów” Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów, i bez systemu punktowego ustaloną wiedzę co do waloru miejsca określonej publikacji – co nie oznacza, że nie ma w ogóle potrzeby ustalenia dla celów informacyjnych odpowiedniego wykazu czasopism naukowych; za najbardziej powołany do merytorycznego działania w tym zakresie należy uznać Komitet Nauk Prawnych PAN.

3. Wszystkie odpowiednie bazy danych (jak JCR czy ERIH) powstały i są prowadzone przez podmioty niepubliczne, na zasadzie samoregulacji środowiskowej, bowiem mogą one mieć odpowiedni autorytet jedynie na zasadzie konsensualnej. Oznacza to istotną trudność przełożenia tego sposobu (także gdy idzie o indeksy cytowań) obiektywizowania oceny osiągnięć naukowych na formalne wymagania prawa – a więc nadawania odpowiednim bazom danych i standardom mocy prawnie obowiązującej.

4. Na podstawie obowiązujących do 1 października 2010 r. przepisów dotyczących finansowania nauki (§ 4 ust. 4 pkt 2 rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 17 października 2007 r. w sprawie kryteriów i trybu przyznawania oraz rozliczenia środków finansowych na działalność statutową – Dz.U. Nr 205, poz. 1489 z późn.zm.) Minister ogłaszał w formie komunikatu wykaz wybranych czasopism wraz z liczbą punktów za umieszczoną w nich publikację naukową. Wobec utraty mocy podstawy prawnej do wydania rozporządzenia (tj. art. 11 ust. 7 ustawy z dnia 8 października 2004 r. o finansowaniu nauki) oraz braku umożliwiającego dalsze jego stosowanie przejściowego przepisu w ustawie z dnia 30 kwietnia 2010 r. – Przepisy wprowadzające ustawy reformujące system nauki (Dz.U. Nr 96, poz. 620 z późn.zm.), zniknęła podstawa prawna do publikowania powołanych komunikatów; ostatni, jako ujednolicony wykaz czasopism punktowanych, ma datę 25 czerwca 2010 r.

Ustalona na podstawie dawnych przepisów punktacja jest, w konsekwencji, stosowana – i to w zakresie nieobjętym tymi przepisami – do oceny okresowej jeżeli przewidują to statuty uczelni i akty wydane na ich podstawie, a do oceny osiągnięć naukowych (jednostek organizacyjnych lub indywidualnych) jedynie na zasadzie konsensu danego środowiska (np. odpowiedniej sekcji Centralnej Komisji ds. Stopni i Tytułów – z tym że nie było i nie ma takiego konsensu (bowiem nie odczuwano dotąd potrzeby w tym zakresie) w Sekcji Nauk Humanistycznych i Społecznych, w której występują nauki prawne).

5. W art. 44 ust. 2 ustawy z dnia 30 kwietnia 2010 r. o zasadach finansowania nauki (Dz.U. Nr 96, poz. 615 z późn.zm.) znajduje się – także bardzo ogólna jak w, mającym jednak inny zakres przedmiotowy, art. 11 ust. 7 poprzedniej ustawy – podstawa prawna do wydania rozporządzenia, w którym możliwe byłoby wprowadzenie unormowania zbliżonego do obowiązującego do 1 października 2010 r. Rozporządzenie takie nie zostało jednak do tej pory wydane.

Ostatnie działania Ministerstwa w tym zakresie (jak list Podsekretarza Stanu prof. Macieja Banacha z dnia 24 listopada 2011 r.) wraz z informacją o nowym systemie kryteriów i zasad oceny czasopism naukowych są dokonywane w powołaniu się na art. 42 ust. 5 ustawy o zasadach finansowania nauki (Podstawowymi kryteriami kompleksowej oceny jakości działalności naukowej lub badawczo-rozwojowej jednostek naukowych jest ocena (1)poziomu naukowego prowadzonych badań naukowych lub prac rozwojowych; (2)efektów działalności naukowej w odniesieniu do standardów międzynarodowych - w tym zwłaszcza publikacje autorstwa pracowników jednostki naukowej w renomowanych wydawnictwach oraz monografie naukowe, opracowane nowe technologie, materiały, wyroby, systemy i usługi, wdrożenia, patenty, licencje i prawa ochronne na wzory użytkowe, a także ocena znaczenia działalności jednostki naukowej dla rozwoju nauki w skali międzynarodowej oraz wzrostu innowacyjności w skali kraju, a w zakresie twórczości artystycznej aktywny udział w międzynarodowych wystawach, festiwalach, wydarzeniach artystycznych, plastycznych, muzycznych, teatralnych i filmowych) – jednakże przepis ten, który oczywiście może wyznaczać standardy wszelkich prac przygotowawczych, nie może mieć, także jako wyznacznik treści rozporządzenia, które ma być wydane na podstawie art. 44 ust. 4, samoistnej treści normatywnej. Działania Ministerstwa trzeba zatem uznać jako działania przygotowawcze do wdrażania ewentualnych treści przyszłego rozporządzenia – dotyczącego statutowego finansowania jednostek naukowych.

6. Prawdopodobnie do tego przyszłego rozporządzenia odsyłają jednak w istocie obowiązujące przepisy dotyczące innych materii, a mianowicie przepisy ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz.U. Nr 65, poz. 595 z późn.zm.) w brzmieniu obowiązującym od 1 października 2011 r.:

- art. 11 ust. 2 (Warunkiem wszczęcia przewodu doktorskiego jest posiadanie wydanej lub przyjętej do druku publikacji naukowej w formie książki lub co najmniej jednej publikacji naukowej w recenzowanym czasopiśmie naukowym o zasięgu co najmniej krajowym, określonym przez ministra właściwego do spraw nauki na podstawie przepisów dotyczących finansowania nauki […]);

- art. 13 ust. 2 (Rozprawa doktorska może mieć formę maszynopisu książki, książki wydanej lub spójnego tematycznie zbioru rozdziałów w książkach wydanych, spójnego tematycznie zbioru artykułów opublikowanych lub przyjętych do druku w czasopismach naukowych, określonych przez ministra właściwego do spraw nauki na podstawie przepisów dotyczących finansowania nauki […]).

7. Nieco odrębnie należy potraktować przepisy § 3, wydanego na podstawie ogólnego upoważnienia art. 16 ust. 4 omawianej ustawy, rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 1 września 2011 r. w sprawie kryteriów oceny osiągnięć osoby ubiegającej się o nadanie stopnia doktora habilitowanego (Dz.U. Nr 196, poz. 1165), zgodnie z którym kryteria oceny w zakresie osiągnięć naukowo-badawczych habilitanta obejmują – w obszarze nauk społecznych, do którego należy dziedzina nauk prawnych: autorstwo lub współautorstwo publikacji naukowych w czasopismach znajdujących się w bazie Journal Citation Reports (JCR) lub na liście European Reference Index for the Humanities (ERIH).

8. W odniesieniu do materii, o której mowa w pkt 5 i 6, konieczne jest, poza wskazywaniem potrzeby szybkiego usunięcia braku jakiejkolwiek podstawy prawnej do dokonywania oceny czasopism i ich „punktowania” na potrzeby finansowania badań statutowych jednostek, a tylko pośrednio na potrzeby nowego przewodu doktorskiego i postępowania habilitacyjnego, włączenie – dotąd nieprzewidywane - do procesu oceny odpowiednich sekcji Centralnej Komisji oraz komitetów naukowych PAN z odpowiednich dziedzin i dyscyplin, w tym przypadku Komitetu Nauk Prawnych, jako reprezentantów całego danego środowiska naukowego.

Wskazany w powołanym piśmie Podsekretarza Stanu w MNiSzW tryb działania oznacza, że – do tego bez udziału przedstawicieli środowiska – rozstrzygnięcia Ministra w sprawie kwalifikacji danego czasopisma mają wszelkie cechy „innego akty z zakresu administracji publicznej dotyczącego uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa” (art. 3 § 2 pkt 4 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz.U. Nr 153, poz. 1270 z późn.zm.). Nie jest pewne, czy taki właśnie jest zamiar urzędu, reprezentowanego przez Autora listu.


9. W odniesieniu do materii, o której mowa w pkt 7, wystarczy stwierdzić, że – w odniesieniu do nauk prawnych – lista ERIH w ogóle programowo nie obejmuje czasopism z zakresu prawa, a w bazie JCR nie ma żadnego polskiego czasopisma prawniczego (a w ogóle z obszaru nauk społecznych jest tylko jedno czasopismo).
W związku z tym, powołany przepis rozporządzenia z dnia 1 września 2011 r. w odniesieniu do nauk prawnych jest w bardzo dużym stopniu niestosowalny. Jest ogólnie przyjęte, że uwzględnianie faktycznej wykonalności stanowionego prawa powinno być jednym z podstawowych aspektów rozważanych w toku procesu legislacyjnego – w tym przypadku prowadzącego do wydania rozporządzenia.

10. Z powyższym względów, można uznać za celowe – poza uświadomieniem sobie przez naukowe środowisko prawnicze wszystkich wskazanych wyżej złożonych aspektów problemu - postulowanie zawieszenia w stosunku do czasopism prawniczych, niemającego do tego obecnie podstawy prawnej, procesu parametryzacji czasopism naukowych, a przede wszystkim dokonywanie wszelkich ustaleń w tym zakresie w ścisłej współpracy z reprezentacjami naukowego środowiska prawniczego, w szczególności Komitetu Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk.

Byli premierzy III RP ujawniają kulisy rządzenia

W maju 1994 roku ukazała się książka Teresy Torańskiej "My", na którą złożyły się wywiady z Leszkiem Balcerowiczem, Janem Krzysztofem Bieleckim, Jackiem Merklem, Wiktorem Kulerskim, Jarosławem Kaczyńskim, Piotrem Szczepanikiem i Janem Rulewskim. Teraz powtarza je w swojej serii Newsweek. W drugim zeszycie tego cyklu Teresa Torańska rozmawia m.in. z Tadeuszem Mazowieckim oraz Janem Krzysztofem Bieleckim, byłymi premierami obozu solidarnościowego w latach 1989-1993. Są to niezwykle ważne i aktualne opinie na temat tego, czym jest władza, jak powinna być sprawowana i jak sobie z nią radzić w sytuacji, gdy pojawiają się z różnych stron próby manipulowania nią lub wpływania na jej decyzje (także wbrew interesowi publicznemu).

Są w wypowiedziach obu premierów wątki oświatowe, edukacyjne, dzięki którym poznajemy kulisy rozwiązań budzących wiele kontrowersji lub też możemy uświadomić sobie, dlaczego np. Ministerstwo Edukacji Narodowej nie jest forpocztą koniecznych w naszym kraju zmian, tylko ich opóźniaczem. O wprowadzeniu do szkół lekcji religii Tadeusz Mazowiecki mówi, że to episkopat go zaskoczył swoją decyzją o potrzebie natychmiastowego wprowadzenia tego rozwiązania, bez jakichkolwiek konsultacji z rządem czy Sejmem. Jak stwierdził:

Tą uchwałą episkopat całkowicie mnie zaskoczył. Zdawałem sobie sprawę, jak wielkiej wagi jest to sprawa w Polsce, ale też, jakie spory może wyzwolić. Sam jako katolik uważałem, że powrót religii do szkół nie jest dobrym pomysłem, bo Kościół może na tym stracić. Przede wszystkim autentyzm chodzenia na religię. Inna jest sytuacja, gdy młodzież z własnej woli i chęci uczestniczy w lekcjach religii, inna, gdy chodzi z obowiązku. (…) Rząd, który przeprowadzał tak wiele rzeczy trudnych, nie mógł mieć w Kościele przeciwnika. Uznałem, że muszę rozumować inaczej. Że w różnych krajach w Europie nauka religii odbywa się w szkołach publicznych. I moją troską powinno być takie zagwarantowanie dobrowolności w uczęszczaniu na religię oraz zabezpieczenie sytuacji prawnej uczniów, którzy na religię chodzić nie będą, by nie było ich dyskryminacji.

Spotykam się ciągle z zarzutem, że myśmy wprowadzili religię do szkół rozporządzeniem ministra oświaty, a nie przez Sejm. Gdybyśmy wnieśli ten temat pod obrady Sejmu, otwarlibyśmy już wtedy wojnę religijną. A jeśli nie wojnę, to bardzo ostry konflikt. (…) religię ze szkół usunięto też rozporządzeniem, a nie ustawą. (…) wreszcie , na to, by wprowadzić religię do szkół ustawowo, nie było czasu. Zaczynał się rok szkolny, a miałem telefony i z sekretariatu episkopatu, i od samego prymasa Glempa, że Kościół oczekuje, by sprawa została załatwiona przed 1 września. (s. 38-39)


Kiedy Jan Krzysztof Bielecki pisze o możliwych do zastosowania przez władzę trików w stosunku do społeczeństwa, jeśli chce zminimalizować jego sprzeciw wobec projektowanych rozwiązań. Dzisiaj możemy lepiej zrozumieć, dlaczego i w jakich momentach zastosował je rząd Donalda Tuska przed ostatnimi wyborami parlamentarnymi. Pisałem o nich wcześniej w blogu. Tu odnajdują socjotechniczne uzasadnienie:

W sytuacji kryzysu władzy można wykonać jakiś ruch pod publiczkę, pod oczekiwania, czyli zastosować trik personalny i finansowy, ale tego nie chciał. Finansowy trik polegałby na tym, żeby z pewnymi trudnymi decyzjami, jak zamrożenie płac w sferze tzw. budżetowej (ohydne słowo, ale trudno znaleźć lepsze) poczekać spokojnie do jesiennych wyborów parlamentarnych, co dobrze by także wpłynęło na ich wynik, bo dotyczyło lekarzy, nauczycieli, 2,5 mln ludzi, którzy zawsze mieli źle w Polsce – elektoratu dosyć wiernego Solidarności, który miał prawo czuć się mocno zawiedziony w sensie materialnym. A trik personalny polegałby na tym, żeby usunąć Balcerowicza i Tańskiego, ministra rolnictwa. (…)ryczącemu tłumowi rzucić na pożarcie kolejną ofiarę, co da ileś tam tygodni czy miesięcy względnego spokoju, złagodzi nastroje. (…) Bo masy – tłumaczono mi – szukają przecież uzasadnienia swojej trudnej sytuacji, i jest im o wiele łatwiej i przyjemniej przyjąć założenie, że ta trudna sytuacja wynika z tego, że ktoś coś ukradł, i jak się go zamknie, to się im poprawi, niż przyjąć do wiadomości, że to strukturalny problem. To w końcu stary numer komunistów, ćwiczony przez nich wiele razy, że wystarczy zmienić premiera czy kogoś z Biura Politycznego, aby uzyskać jakąś ulgę.(s. 72-73)

Warto przypomnieć sobie, jakich rozwiązań Platforma Obywatelska nie przyjęła przed wyborami w 2010 r. i dlaczego premier Donald Tusk na dwa dni przed dniem wyborów spotkał się z władzami ZNP. Poparcie nauczycieli uzyskał. Był zatem skuteczny. Z takiego jednak rozwiązania nie skorzystałby J.K. Bielecki, skoro potępia taki sposób manipulowania społeczeństwem. Jeśli ktoś chce zrozumieć, czym są kolejne skandale - afery w naszym kraju, to także i tę kwestię ciekawie wyjaśnia J.K. Bielecki, mówiąc:

(…) afery naprawdę nie są uzasadnieniem naszej trudnej sytuacji i nie wolno, jak niektórzy to czynią, kreować absolutnie fałszywego mitu, że gdyby nie było afer, byłoby w Polsce lepiej. Byłoby dwadzieścia czy trzydzieści bilionów złotych więcej i moglibyśmy wtedy dofinansować oświatę czy służbę zdrowia. Jest to całkowita nieprawda. Afery w Polsce były, są i będą. Tak jest na całym świecie. (…) I to, że je się w Polsce ujawnia, świadczy o tym, że działa mechanizm demokratyczny. On słabo działa, mało skutecznie, nie jest surową ręką sprawiedliwości ludowej, jak się kiedyś mówiło, ale jednak pewne nieprawidłowości wypływają i trzeba je konsekwentnie eliminować, co zresztą się robi. Po drugie, afery ujawniają niedoskonałości naszego systemu prawnego, istnienie luk prawnych. System nasz jest niedostosowany do rzeczywistości, działa na podstawie fałszywych założeń. (s. 98).

Ta wypowiedź jest sprzed prawie dwudziestu lat. To, jak postrzega b. premier Polaków i Polskę może być wskaźnikiem tego, że niewiele się w naszym kraju zmieniło w ciągu 23 lat transformacji ustrojowej. Może jesteśmy zbyt niecierpliwi, a może niektórzy świadomie przeciwdziałają temu, by w ogle doszło do rzeczywistych, a nie propagandowych, zmian? W świetle - komentowanych także przeze mnie w blogu - wydarzeń ostatniego dzisięciolecia, nic nie jest w stanie podważyć tezy J.K. Bieleckiego sprzed tylu lat, że:

Polska tkwi w legislacji komunistycznej, jest krajem przeregulowanym. (…) My uwielbiamy robić ustawy i następnie dawać delegacje ustawowe dla aktów niższej rangi, co jest bardzo często dyskusyjne nawet z punktu widzenia demokracji, bo niekiedy delegacja jest tak daleko idąca, (…) że powstaje pytanie: kto praktycznie rozstrzyga o charakterze ustawy – minister (…), czyli urzędnik, czy posłowie wybrani do tych czynności przez społeczeństwo. (…) prawo, które jest, dostosowane było do centralnego planowania i do systemu totalitarnego, ale całkowicie odrzucić się go nie da. Prawdopodobnie rozwiązaniem najprostszym byłoby anulować wszystko o zacząć od początku, bo zawsze łatwiej jest coś budować, niż naprawiać, nawet w banalnych domowych czynnościach.(s. 85-86).


Podobnie mówiła o tym wczoraj na antenie TVN24 prof. Jadwiga Staniszkis, na kanwie debaty o aferze z Amber Gold:

Jak się patrzy na sposób działania prokuratury gdańskiej, to najgorsze hipotezy mówią o jakimś - powiedzmy politycznym - parasolu, czy korupcji, ale być może sytuacja wygląda w ten sposób, że te nowe przestępstwa wymagają wiedzy o prawie finansowym, bankowym i po prostu przerastają te tradycyjne studia prawnicze i strukturę prokuratur. Może to jest sygnał, żeby przeorganizować to wszystko, stworzyć jakiś nowy bardziej efektywny system. Struktury samorządowe w Gdańsku są upartyjnione. Ja często jeżdżę do Trójmiasta i to jest pewien taki holding - wszystkie stanowiska właściwie są opanowane, bo jest upartyjniony samorząd, upartyjnione państwo. Nie ma tego poczucia, że ktoś kontroluje. I to może być obrazek, jak może wyglądać państwo nawet w demokracji.

Polska brnie w autorytarny kapitalizm, który w dużej mierze bazuje na mechanizmach i strukturach rządzenia typowych dla państwa totalitarnego, jakim była PRL. W edukacji wciąż nie wyszliśmy ani z części socjalistycznych struktur, ani z mechanizmów manipulowania i władztwa w stylu homo sovieticus. I to jest najbardziej przykre.

Nauczycielska dola

Nauczyciele mieli ochronę i wsparcie władz państwowych wcześniej, niż wskazuje się w debacie na temat czasu i innych uwarunkowań jakości pracy pracowników przedszkoli oraz szkół. To nie Karta Nauczyciela z 1982 r. zapewniała im wiele przywilejów. Mało kto pamięta, że w dn. 27 kwietnia 1958 r., a więc 54 lata temu, została przyjęta przez Sejm PRL Ustawa o prawach i obowiązkach nauczycieli (Dz.U. PRL poz.63). To, co wówczas zyskali nauczyciele, zostało im częściowo odebrane właśnie w 1982 r. za cenę m.in. obniżenia pensum dydaktycznego. Ustawa z 1958 r. zawierała wiele korzystnych propozycji dla kandydatów do pracy w tym zawodzie, a był to okres drobnej „odwilży” po październiku 1956 r. Jak na socjalizm, który obiecywał obywatelom egalitaryzm, to jednak już na przykładzie tej grupy zawodowej widać było strukturalnie generowane nierówności.

Nauczyciele otrzymywali pobory w zależności nie tylko od poziomu wykształcenia czy stażu pracy, (co jest zrozumiałym czynnikiem różnicującym), ale także ze względu na typ szkoły oraz zajmowanego w niej stanowiska. Tym samym najniżej opłacani byli nauczyciele przedszkoli, a najwyżej liceów ogólnokształcących, najniżej tzw. liniowi nauczyciele, przedmiotowcy, a najwyżej pełniący w przedszkolach czy szkołach funkcje (wychowawcze, opiekuńcze, bibliotekarskie, polityczne czy kierownicze). Dodatkowe wynagrodzenie nie było jednak ustalane przez dyrektora placówki w zależności od tego, kogo lubił czy nie, ale określane było przez Radę Ministrów w odpowiednim rozporządzeniu.

Ustawodawca gwarantował wówczas także wsparcie członkom rodziny nauczyciela. Tak np. dzieciom nauczycieli przyznano przy równych z innymi dziećmi warunkami prawo pierwszeństwa w korzystaniu z internatów, burs i domów akademickich oraz prawa pierwszeństwa w przyjmowaniu do szkół przy równych wynikach egzaminów.

Nauczyciele podejmujący po raz pierwszy swoją pracę otrzymywali jednorazowy zasiłek na zagospodarowanie się w wysokości dwumiesięcznego należnego im uposażenia. Sam też zatrudniając się w szkole dobrze pamiętam, jak ten zasiłek był mi pomocny, gdyż mogłem zakupić sobie książki i ubranie. Kto pracował w Warszawie, otrzymywał pensję podwyższoną o 10%. Płace generalnie były mało motywujące, gdyż z publikowanych tabel „Stawki uposażenia miesięcznego nauczycieli wg ilości lat pracy pedagogicznej” wynikało, że jak zaczynało się pracę w szkole z pensją wysokości 1 tys. zł, to kończyło ją po 25 latach pracy z pensją wysokości 1,5 tys. zł.

Uposażenie zasadnicze z 10% zwyżką otrzymywali też nauczyciele, którzy posiadali ukończone studia wyższe, zaś podejmujący pracę w szkołach zawodowych, nauczający przedmiotów zawodowych, mieli podwyższaną płacę o 20%. Najlepiej zarabiało się w PRL w ministerstwie oświaty i wychowania lub we władzach oświatowych miasta stołecznego Warszawa, gdyż w porównaniu z w/w podstawową pensją nauczyciela płaca w ministerstwie mogła wynieść 2, 2 tys. zł. plus dodatek specjalny w wys. od 600 do 900 zł, zaś w urzędzie warszawskim stanowiła odpowiednio 1,8 tys. zł a dodatek specjalny wynosił 400-900 zł. Jak urzędnik miał sześcioro dzieci i był w związku małżeńskim, w którym żona tez pracowała (w dowolnym zawodzie) to był całkowicie zwolniony z podatku od wynagrodzenia, podobnie, jak w sytuacji, gdy sam wychowywał pięcioro dzieci.

Pracowałem w l. 70. i 90. w szkole podstawowej w Łodzi, ale ci, którzy wybrali pracę na terenie wsi lub osiedli czy miast do 2 tys. mieszkańców, mieli prawo do bezpłatnych mieszkań w miejscu pracy, zaś prezydia gromadzkich rad narodowych miały obowiązek zapewnienia możności zakupu opału wg norm ustalanych dla ludności miast oraz bezpłatną dostawę opału do mieszkań nauczycieli. Mało tego, nauczyciel wiejski miał zapewniony bezpłatny dowóz do lekarza lub szpitala, gdy zachodziła taka potrzeba lub członkowi jego rodziny, gdy taka pomoc znajdowała się poza miejscem jego zamieszkania. Nauczyciele korzystali też z 50% ulgi przy przejazdach kolejami. Ba, także korzystały z tego prawa żony b. pracowników pedagogicznych oraz mężowie takich pracowników-kobiet w okresie ich życia.

miejsce na okres maksymalnie jednego roku, zgodnie z zarządzeniem Ministra Zdrowia z 23 marca 1957 r. Czas pracy był dłuższy, niż obecnie czyli z mocy Karty Nauczyciela, gdyż w przedszkolach i szkołach podstawowych nauczyciele mieli 30 godzinny tydzień pracy, natomiast w klasie VII (ostatniej), ze względu na szczególne warunki pracy z uczniami przygotowywanymi do szkoły średniej, ich godziny lekcyjne były rozliczane wg następujących zasad:

1 godz. rysunku, prac ręcznych, śpiewu przeliczana była na 1:1/9 godz.; 1 godz. wf, historii, geografii, geologii przeliczana była na 1:1/3; 1 godz. matematyki, języka ojczystego, fizyki, chemii, biologii przeliczana była na 1:8/7godz. Nauczyciele mogli też starać się o obniżenie ich wymiaru godzin na czas określony lud do odwołania, np. ze względu na zły stan zdrowia, na kształcenie się, na wykonywanie prac zleconych przez władze, na szczególne warunki pracy.

Mówienie zatem, że nauczyciele byli i nadal są najniżej zarabiającą grupą zawodową jest sprzeczne z czynnikami, które mimo wszystko powodowały jego wysoką atrakcyjność. Płace nie były najwyższe, to prawda, ale inne warunki pracy sprzyjały łączeniu własnej pasji zawodowej z życiem osobistym. Czy dzisiaj jest gorzej? Czy nauczycielom nie poprawił się standard życia? Bo to, że poprawił się standard pracy zawodowej, to nie ulega dla mnie wątpliwości. Nie ma cenzury, jest wolny rynek dostępu do pomocy i podręczników szkolnych, możliwość poprawy statusu w zależności od awansu zawodowego, itd. Warto zatem dyskutując o tym, co jest mocną stroną tego zawodu, a co jego słabszą, brać pod uwagę tzw. usytuowane poza podstawową płacą przywileje.

Oczywiście, nie jestem zwolennikiem powrotu do PRL. Jestem natomiast za tym, by płaca nauczyciela była na tyle wysoka, żeby stanowiła podstawowy dochód dla utrzymania rodziny i godnego samorozwoju zawodowego. Czy należy to łączyć z czasem pracy nauczyciela? Jak władze podwyższą pensum dydaktyczne (szkolne) do 40 godzin tygodniowo, to muszą liczyć się z tym, że i podstawowa płaca nauczyciela powinna wzrosnąć o 110%! Jeśli to miał na uwadze Prezydent III RP, kiedy mówił o potrzebie "wykupienia" Karty Nauczyciela, to jestem ZA, ale nie przypuszczam, by takie rozwiązanie miał na myśli. Być może znowu chce się czymś skusić związkowców, by odstąpili od swoich roszczeń.

Większość nauczycieli byłaby z formalnego rozstrzygnięcia sprawy liczby godzin pracy w szkołach zadowolona, bo po zakończeniu swoich obowiązków w szkole czy przedszkolu nie musiałaby realizować ich w domu, obciążając swoją nieobecnością w życiu własnej rodziny. Od jak liczonych godzin pracy i gdzie realizowanych nauczyciele mogliby już być ze swoją rodziną, zamiast ślęczeć nad sprawdzaniem zeszytów czy poczty elektronicznej od dyrekcji, rodziców i/lub uczniów?

Na koloniach fajnie jest

Minęła już połowa sierpnia. Powoli dobiegają końca kolonijne turnusy. Miałem tego lata możliwość zaobserwowania kolonijnego życia dwóch turnusów w jednym z ośrodków nadmorskich. Nie jest to zatem podstawą do jakichkolwiek uogólnień, a jedynie okazją do sformułowania kilku spostrzeżeń i refleksji. Oba kolonijne turnusy odbywały się nad polskim morzem, dzięki czemu nie było obaw, że dzieci nie zostaną na nie dowiezione i z powrotem odwiezione do miejsc zamieszkania, gdyż Polska to nie Egipt, a organizatorami kolonii nie było żadne z upadłych biur turystycznych.

W jednym ośrodku, usytuowanym w obskurnym budynku z lat głębokiego socjalizmu, nieestetycznym, brudnym, z małymi pokoikami dla dzieci, program zajęć był standardowy:

rano ok. 7.00 - pobudka
poranna toaleta

śniadanie 8.30-9.00

czas wolny : 9.00-10.00 (dzieci nudzą się w pokojach, niekoniecznie własnych)

I wersja - piękna pogoda:

Wyjście na plażę - czas wolny. Nikt niczego dzieciom nie organizuje. Jak, niestety, niektóre chcą się kąpać w morzu, to łaskawie ratownik czy wychowawca stanie na brzegu i będzie je dozorował. Żadnych jednak zabaw w wodzie czy nauki pływania dla tych, które jeszcze tego nie potrafią, nikt nawet nie ośmiela się zorganizować, bo i po co się przemęczać? Ratownik jest od tego, by mógł pokazać swoje gładkie i umięśnione ciało (cyt. za blogiem prof. Jana Hartmana) oraz podrywać nieco młodsze od siebie dziewczyny.

Pozostałe dzieci leżą bezmyślnie na kocach. Młodsze bawią się w piasku i piaskiem. Średnie wiekowo - grają w karty, większość gra na telefonie komórkowym, jeszcze inne popalają pod kocem fajki, a starszaki interesują się swoją i cudzą cielesnością, a nawet seksualnością. Wychowawcy kolonijni w tym czasie siedzą na odrębnym kocyku i flirtują ze sobą. W końcu są młodzi i też się nudzą z dala od domu. Zapewne kończyli e-kursy dla wychowawców kolonijnych, więc lubią trzymać się z podopiecznymi na dystans.

II wersja - na brzydką pogodę, tzn. taką, że lekko mży lub jest pochmurno i nie można pozbyć się dzieci wyjściem z nimi na plażę:

Czas wolny. Dzieci mogą snuć się ulicami nadmorskiego kurortu, gdzie rozstawione jest najgorsze badziewie, chińszczyzna - zabawki śmierdzące, prymitywne, jakieś gadżety, tandetne souveniry i namioty z tanią odzieżą czy bublowatymi książkami, które zalegały w hurtowniach, bo nikt nie chciał ich kupować. A tu, dzieci z nudów przejdą się wzdłuż straganów i wszystko kupią. Dziewczynki zamówią sobie za 5 zł uplecenie im kolorowego warkoczyka (przy czterech - piąty będzie za darmo), a chłopcy kupią sobie gumki lub ktoś im rozda za darmo. Nikt ich do spędzania tego czasu w mieście nie przygotowuje, nie rozmawia z nimi, poza wcześniejszymi ostrzeżeniami i zasadami, dokąd wolno im iść (jak daleko) i na jak długo.

Nikt nie zorganizuje tym dzieciom chociażby jakiejś gry terenowej. Bo i po co? Panie wychowawczynie wyskoczą sobie w tym czasie do kawierenki, panowie - wychowawcy na podryw lub jak dzieci znużeni będą łazić uliczkami ociekającymi starym, wysmażonym olejem w pobliżu stoisk z frytkami czy goframi. Nikogo los wychowanków nie interesuje. Chyba, że któreś dziecko nie ma kieszonkowego i boi się samo chodzić po mieścinie, to wówczas wychowawczyni się takim zaopiekuje, tzn. weźmie je ze sobą. Koloniści mają zatem programowe zajęcia: "czas wolny". Starszaki, tzw. młodzież, wymykają się do swoich pokoików, by dalej wzajemnie postudiować swoją cielesność, skoro tyle jest o niej w internecie i w reklamach.

O godz. 13.00 jest obiad. Przy stołach słychać głośne rozmowy podekscytowanych dzieciaków. W końcu miały wolność (czas wolny), a więc jest o czym opowiadać, co porównywać. Od czasu do czasu słychać wrzask jednej z wychowawczyń: "CISZAAAAAA! Zamknąć mordy jak siedzicie przy stole!" Tej pani pewnie przeszkadza to, co czyni młodzież, a co jej przeszkadza w rozmowie z koleżankami czy kolegami wychowawcami. Oni przecież mają swój odrębny stolik, a dzieciaki są zbyt głośno.

Po obiedzie nareszcie jest dla wychowawców wymarzona "cisza poobiednia", czyli dla dzieci i młodzieży - "czas wolny". Ten ma im kojarzyć się z odpoczynkiem, relaksem, więc niektórzy w parach kontynuują studia swojej cielesność i wydolności bytowej. Wychowawcy w tym czasie też, przynajmniej niektórzy. Nikt nie wie, gdzie są, bo ich pokoiki są zamknięte. Po co dzieciom na kolonii wiedza o tym, co zrobić z czasem wolnym? Niech same sobie go zorganizują i wypełniają.

Brama od ośrodka jest non stop otwarta. Każdy może wejść na ten teren i wyjść niezauważonym, kiedy tylko chce. Nikt tego nie monitoruje, toteż i nikt nie wie, czy koloniści są na pewno w budynku lub w jego pobliżu. Po co? Jest cisza poobiednia, a tej nikomu zagłuszać nie wolno.

Ok. godz. 15.30 dzieci mają podwieczorek i zajęcia popołudniowe, które polegają na tym, że jak jest brzydka pogoda, to mogą sobie pójść do miasteczka, bo już je dobrze poznały i wiedzą, jak trafić na kolonię z powrotem, a jak jest względnie dobra pogoda, to mogą iść na plażę (tu organizacja zajęć jest jak wyżej), albo któryś z wychowawców organizuje jakieś zajęcia, oczywiście najlepiej sportowe. Rzuca się chłopcom piłkę do nogi i pozwala im grać w nogę, a dziewczynkom daje się hula-hop, rakietki do badmintona lub organizuje zajęcia z ostatnio modnych znowu plecionek (filofun) czy malowania/rysowania.

Tak zleci czas do kolacji, która jest o godz. 18.00.

A po kolacji wychowawcy mają problem, bo dzieciaki się nudzą i spać jeszcze nie chcą w swoich pokojach i w swoich łóżkach. Coś by porobiły. Puszcza im się w świetlicy, czyli śmierdzącej zapachami po całodziennych posiłkach stołówce nagrania z jakąś muzyką, żeby sobie potańczyli. Przepraszam za słowo muzyka, bo to, co się im puszcza, jest niczym innym, jak "jednostajnym łomotaniem na bazie 4 akordów". Ważne, by sobie poskakali, wyszaleli się według własnych wzorów czy oczekiwań. Tańca ich też tu nikt nie nauczy, że nie wspomnę o elementach dobrego zachowania. Uczą się zatem od siebie.

Ok. 21.30 jest przygotowanie do ciszy nocnej, czyli wieczorna toaleta, a o 23.00 muszą już być w pokojach zgaszone światła. Nareszcie!!! - myślą sobie dzieciaki i ich wychowawcy. Jedni od drugich są uwolnieni. Teraz muszą sobie sami zorganizować czas nocnych wrażeń. Jedne dzieciaki będą jeszcze czytać, inne coś pisać, a inne poszukiwać dobrego towarzystwa.

Na koloniach fajnie jest. Tę monotonię, czyli wysoką atrakcyjność wolnoczasową przerywają całodniowe wycieczki do miast, gdzie są jakieś zamki lub muzea i 'czas wolny", dyskoteki oraz jakieś zawody sportowe. To koloniści lubią, bo jadąc autokarem można trochę poszaleć, pośpiewać lub odespać nieprzespaną noc. Nie ma gotowanego obiadu, gdyż dzieci otrzymują "suchy prowiant" na drogę. Jak wrócą na kolonię, to wieczorem czeka na nie obiado-kolacja. No i wreszcie następuje po wycieczce wspomniana już "cisza nocna", czyli "czas wolny".

Żal z takiej kolonii wyjeżdżać dzieciom i młodzieży. Zawarły tyle ciekawych znajomości, poznały trochę siebie, nowe koleżanki i kolegów. Mają tyle wspólnych wspomnień z minionych dni i "czasu wolnego"....