XXXV Podsumowanie Ruchu Innowacyjnego w Edukacji

 

Ktoś mógłby sądzić, że skoro kolejna edycja uroczystego podsumowania ruchu innowacyjnego w edukacji jest organizowane przez Łódzkie Centrum Doskonalenia Nauczycieli i Kształcenia Praktycznego w Łodzi, to jest to lokalna inicjatywa, która nie ma znaczenia czy swojej rangi w polskiej oświacie. Nic bardziej błędnego!  

To prawda, że przede wszystkim Kapituła Konkursów Innowacyjnych przy tej placówce ma na celu wyróżnienie najbardziej twórczych, zaangażowanych nauczycieli, edukatorów, wychowawców, instruktorów, tutorów, społeczników i liderów regionalnego biznesu, przedsiębiorczości partycypującej w rozwój szkolnictwa zawodowego i ogólnokształcącego, ale są wśród nagradzanych partnerzy przyjaznej edukacji, liderzy, afirmatorzy praktyk edukacyjnych z różnych regionów Polski, których dokonania mają ogromne znaczenie dla oświaty łódzkiej w szerokim tego słowa znaczeniu, także w sensie terytorialnym.  

Przykładowo, po raz kolejny wyróżniana dyrektorka Szkoły Podstawowej nr 81 w Łodzi p. Bożena Będzińska-Wosik realizuje w kierowanej przez siebie placówce alternatywne formy i metody kształcenia, które mają swoje zróżnicowane korzenie i warianty modelu tzw. "budzącej się szkoły". Każda szkoła może jednak budzić inaczej innowacyjność w procesie kształcenia i wychowywania dzieci czy młodzieży, promieniując zarówno na lokalne , jak i krajowe środowiska edukacyjne. 

To, co zawsze fascynuje mnie w tym ruchu, to konsekwentnie przestrzegana także przez Kapitułę zasada "primus inter pares", w świetle której każda z wyróżnianych osób czy instytucji może być wyjątkową, znakomitą wspaniałą obok innych osób i instytucji, które też są w odmiennym projekcie i jego realizacji znakomite, wspaniałe, wyjątkowe. Dyrektor ŁCDNiKP Janusz Moos od kilkudziesięciu lat troszczy się oto, by poszerzać paletę wyróżnień, żeby dla każdego "pozytywnie zakręconego" pedagoga znalazła się adekwatna do działań nagroda (certyfikat) bez jakiegokolwiek rankingu. 

Właśnie dlatego co kilka lat przybywa nowych certyfikatów, dzięki którym można dostrzec, zrozumieć, zaakceptować i wyróżnić tych, którzy czynią coś z pełnym zaangażowaniem, oddaniem, z sercem i pasją działania dla INNYCH. Nie ma to znaczenia, czy podmiotami ich oddziaływań są małe dzieci, uczniowie, młodzi dorośli czy może nauczyciele i nauczyciele nauczycieli, każdy, kto niesie z sobą wyjątkową moc mądrości, dobroci, zaangażowanego czynu DLA DOBRA WSPÓLNEGO.

Każdego roku przeżywam galę, w czasie której spotykają się ze sobą ci, którzy myślą, czują i działają przede wszystkim dla dobra innych, a w wielu sytuacjach bezinteresownie, dzieląc się wszystkim tym, co tylko może wspomóc czyjś rozwój, dobrostan w różnych sferach własnej czy społecznej egzystencji.  Każdy zatem jest osobą o specjalnych potrzebach edukacyjnych, skoro wyzwala w kreatorach potrzebę zmiany w sobie, u innych, w środowisku życia, przedszkolnym, szkolnym czy zawodowym, w organizacji, firmie, instytucji, wspólnocie czy grupie społecznej. Właśnie dlatego Kapituła przyznaje następujące wyróżnienia:

dzieciom o różnych talentach pozaartystycznych: 

- TALENT UCZNIOWSKI, 

dzieciom o uzdolnieniach artystycznych: 

- TALENT ARTYSTYCZNY,

Dzieciom, młodzieży, dorosłym, instytucjom, zespołom  zaangażowanym w zmiany:

- NAUCZYCIEL INNOWATOR, 

- PARTNER PRZYJAZNY EDUKACJI,

- ORGANIZATOR PROCESÓW INNOWACYJNYCH, 

- ORGANIZACJA INNOWACYJNA, 

- INNOWACYJNY PRACODAWCA, 

- KREATOR KOMPETENCJI ZAWODOWYCH, 

- KREATOR KOMPETENCJI SPOŁECZNYCH, 

- KREATOR KOMPETENCJI ARTYSTYCZNYCH, 

-KREATOR INNOWACJI, ZŁOTY CERTYFIKAT KREATORA INNOWACJI,

- LIDER W EDUKACJI, 

- LIDER SZKOLNEGO DORADZTWA ZAWODOWEGO, 

- PROMOTOR ROZWOJU EDUKACJI, 

- AFIRMATOR RUCHU INNOWACYJNEGO, 

- HOMO CREATOR, 

- ZŁOTY CERTYFIKAT LIDERA SPOŁECZNO-OŚWIATOWEGO, 

- MISTRZ PEDAGOGII, 

- AMBASADOR INNOWACYJNYCH IDEI I PRAKTYK PEDAGOGICZNYCH, 

- "SKRZYDŁA WYOBRAŹNI" (statuetka). 

   Można zajrzeć do corocznych postów w blogu, w których podkreślałem zasługi akademickich INNOWATORÓW, uczonych, którzy swoją pracą naukowo-badawczą, projektowanymi i/lub wdrażanymi eksperymentami pedagogicznymi zaświadczali o wartości nowatorskich idei, teorii, modeli czy rozwiązań praktycznych, w tym także w procesie kształcenia nauczycieli. Łódzcy kreatorzy zmian mogą od 35 lat spotkać się z MISTRZAMI MISTRZÓW, którzy uskrzydlają innych.

Przypomnę zatem, że wśród laureatów RUCHU INNOWACYJNEGO, byli profesorowie tytularni i uczelniani, jak m.in.: Maria Dudzikowa,  Olga Czerniawska, Dorota Klus-Stańska,  Iwona Chrzanowska,  Henryka Kwiatkowska, Teresa Hejnicka-Bezwińska, Ewa Filipiak, Eugenia Potulicka, Ewa Marynowicz-Hetka,  Renata Nowakowska-Siuta, Edyta Gruszczyk-Kolczyńska, Beata, Jachimczak, Grazyna Poraj, Monika Wiśniewska-Kin,  Alina Wróbel, Aneta Rogalska-Marasińska, Magda Karkowska,  Urszula Jeruszka, Marek Konopczyński, Stefan M. Kwiatkowski, Zbyszko Melosik, Stanisław Leon Popek,  Bogusław Milerski, Andrzej Falkowski, Józef Górniewicz, Zdzisław Ratajek, Zygmunt Wiatrowski, Stanisław Dylak, Amadeusz Krause, Lech Witkowski, Jerzy Bralczyk, Sławomir Wiak, Jan Miodek, Michał Kleiber, Jan Potworowski, Krzysztof Szmidt, Jacek Pyżalski, Przemysław Grzybowski.         

                  

Tegoroczną galę podsumował uhonorowany tytułem "Mistrz Pedagogii" - adiunkt UKSW w Warszawie dr Michał Paluch: W krótkim słowie przypomnę dzieło Tadeusza Różewicza pod znamiennym i dziś tytułem „Ocalony” (1947). Jak czytamy w ostatniej jego części: 

„Szukam nauczyciela i mistrza. 

Niech przywróci mi wzrok słuch i mowę. 

Niech jeszcze raz nazwie rzeczy i pojęcia. 

Niech oddzieli światło od ciemności.” 

Różewicz związał tym samym rolę zawodową nauczyciela z wymiarem bytowania o charakterze transcendentnym. Jako nauczyciele i pedagodzy nie możemy unikać tego słowa i tego zaszczytu. Jak inaczej bowiem nazwać wysiłek przywracania zdolności widzenia tego, co często niewidzialne? Jak inaczej nazwać wysiłek przywracania zdolności słuchania tego, co jest trudne? Jak inaczej nazwać wysiłek przywracania zdolność rozmawiania z tym, kto się od nas odwraca? Mistrzostwo pedagogiczne jest stanem egzystencjalnym a nie tylko metodycznym – nie chodzi bowiem o metodę pracy z innymi, ale o modus Bycia i poziom uczestnictwa w człowieczeństwie własnym i Drugiego. 

Mistrz, którego wraz z Różewiczem poszukujemy to nauczyciel, który podejmie trud Ocalenia człowieczeństwa mimo nieludzkich warunków, w jakich człowiek się znalazł. Nie tylko jednak chodzi tu o wojnę i trudny czas powojnia, ale również czasy pokoju. Rodzi się we mnie bolesne pytanie, czy potrafimy ocalić polskie nauczycielstwo mimo niepedagogicznych a miejscami nieludzkich warunków, w jakich od lat się znajduje? Do tego potrzeba nie tylko mistrzów myśli pedagogicznej, ale mistrzostwa dyplomacji, mistrzostwa zrozumienia, a ponadto mistrzostwa w reflektującym wyjaśnieniu władzom państwowym, mediom i partiom politycznym (wszystkich stron), przyczyn dramatycznego oblicza polskiej szkoły i sposobów jej Ocalenia. 

Po raz trzydziesty piąty środowisko innowacyjnej edukacji potwierdziło, że niezależnie od stopnia wsparcia lub niszczenia szkolnictwa w Polsce przez sprawujących władzę ministrów tętnią wyspy oporu transformatywnego, twórczego. 

Wydłużony termin obrony dysertacji dla części doktorantów

(źróło: mein.gov.pl) 

Prezydent RP Andrzej Duda podpisał ustawę z dnia 7 kwietnia 2022 r. o zmianie ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce oraz ustawy – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, na mocy których to aktów doktoranci, którzy wszczęli swój przewód doktorski przed 30 kwietnia 2019 roku, mogą sfinalizować swoją pracę nie do końca grudnia 2022 roku, ale o rok później, czyli do dnia 31 grudnia 2023 r. 

Zabiegała o to  Krajowa Rada Doktorantów w 2021 roku, kierując do władz resortu wniosek i przedłużenie tego terminu do końca 2024 roku. Musieli jednak pójść na kompromis, bowiem wraz ze zmianą władz w resorcie nauki i szkolnictwa wyższego wiadomo było, że będzie wprowadzana reforma, której celem miało być wzmocnienie jakości prac doktorskich. 

Zapowiedź reformy przez Jarosława Gowina w 2017 roku powinna uświadomić ówczesnym doktorantom, że czas zabrać się do intensywnej pracy, a nie wydłużać swoją akademicką młodość o czas nieokreślony.  Wówczas nie było pandemii. Część polityków uważała, że wykorzystuje się ją do usprawiedliwienia niskiego poziomu zaangażowania w prowadzone badania. 

W najtrudniejszej sytuacji byli jednak ci doktoranci, którzy wszczęli swój przewód w okresie między 2018 a 30.04.2019. Oni rzeczywiście zostali pozbawieni dostępu do środków finansowych, laboratoryjnych, koniecznych staży, wyjazdów zagranicznych, możliwości publikowania itp.  Jak zwykle skorzystają z tej zmiany ci, którzy pozorowali prowadzenie badań naukowych mając otwarty przewód doktorski nie cztery, ale sześć a nawet dziesięć lat temu.      

Oto treść uzasadnienia KRD: 

Aktualnie obowiązujący przepis art. 279 ust. 1 PW PSWiN stanowi, iż studia doktoranckie rozpoczęte przed rokiem akademickim 2019/2020 prowadzi się na zasadach dotychczasowych, jednak nie dłużej niż do dnia 31 grudnia 2023 r. Postulowana zmiana zakłada wydłużenie terminu wygaszenia studiów doktoranckich do końca 2024 r. Propozycja ta była już przez Krajową Reprezentację Doktorantów uprzednio podnoszona, w szczególności w piśmie z dnia 13.04.2022 r. znak: KRD.P.21.2021.1, niemniej w dalszym ciągu stanowi jeden z głównych postulatów środowiska doktoranckiego. 

Pragniemy również zaznaczyć, iż w aktualnym stanie faktycznym i prawnym doktorantki oraz doktoranci, którzy zrekrutowali się na studia doktoranckie w ostatnim roku przed reformą wprowadzoną ustawą PSWiN (tj. rocznik 2018/2019) nie mogą skorzystać z przewidzianej przepisami prawa możliwości dwukrotnego przedłużenia kształcenia. Co za tym idzie, osoby te nie są traktowane w sposób równy względem innych doktorantek i doktorantów studiów doktoranckich. 

Przywołana nierówność ma zastosowanie również względem osób, które w toku kształcenia wykorzystały urlop, np. związany z rodzicielstwem. Nierówność tę potęguje również możliwość skorzystania z mechanizmu przedłużenia terminu na złożenie rozprawy doktorskiej przewidzianego w szkołach doktorskich. W konsekwencji, doktoranci i doktorantki, którzy rozpoczęli studia doktoranckie w roku akademickim 2018/2019 są jedyną grupą, która nie może skorzystać z dwukrotnego przedłużenia. 

Ponadto potrzeba wprowadzenia przedmiotowej zmiany podyktowana jest utrudnieniami w prowadzeniu pracy badawczej, która to de facto przez dwa lata była prowadzona w niestandardowych warunkach wywołanych pandemią COVID-19. Zważyć również należy, że problem ten dotyka także grupy osób, które wszczęły postępowanie w sprawie nadania stopnia doktora na podstawie przepisów PSWiN. Chociaż wspomniana ustawa nie przewiduje terminów granicznych na wszczęcie i zakończenie tego postępowania, to formalne ukończenie studiów doktoranckich związane jest z uzyskaniem stopnia doktora w trakcie ich trwania. 

W aktualnym stanie prawnym, tj. przy terminie wygaszenia studiów przypadającym na 31.12.2023 r. przyjęte rozwiązanie dla wielu osób na studiach doktoranckich oznacza, że przystępując do obrony już w 2024 r. stopień doktora uzyskają już poza studiami doktoranckimi, które formalnie nie zostaną wówczas ukończone. Ma to doniosłe znaczenie w obliczu wątpliwości interpretacyjnych w zakresie odpłatności za ww. prowadzone postępowanie awansowe. 

Krajowa Reprezentacja Doktorantów wyraża pogląd, że w takiej sytuacji osoby podchodzące do obrony nie powinny być obciążone kosztami postępowania, jednak jest to kwestia dyskutowana zarówno w doktrynie, jak i praktyce stosowania prawa. W tym zakresie możliwe byłoby ewentualnie doprecyzowanie regulacji art. 179 ust. 9 ustawy z dnia 3 lipca 2018 r. - Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce poprzez wskazanie, że przepis ten znajdzie zastosowanie również wtedy, gdy obrona rozprawy doktorskiej i nadanie stopnia doktora odbywają się po zakończeniu studiów doktoranckich. 

W kontekście powyższego należy również mieć na względzie to, że rok 2023 będzie stanowić prawdziwe wyzwanie dla przebiegu postępowań awansowych prowadzących do nadania stopnia doktora. Wszakże w przyszłym roku do obrony rozpraw doktorskich będą przystępować aż trzy grupy doktorantów i doktorantek, tj.: 

1) osoby posiadające wszczęte na tzw. starych zasadach przewody doktorskie - z uwagi na procedowany obecnie termin zakończenia przewodów doktorskich przypadający na 31.12.2023 r.; 

2) pierwszy rocznik osób kształcących się w szkołach doktorskich (przy cyklu kształcenia trwającego 8 semestrów dominującym w większości jednostek), którzy modelowo winni złożyć rozprawy doktorskie w 2023 r. oraz 

3) wspomniana grupa osób na studiach doktoranckich, którzy będą ubiegać się o nadanie stopnia na podstawie przepisów PSWiN, gdyż ze względu na obowiązujący termin wygaszenia studiów doktoranckich przypadający na 31.12.2023 r. będą oni w większości zmuszeni do uzyskania stopnia doktora w tym terminie. 

Trzeba podkreślić, że tak znacząca liczba osób, względem których będą prowadzone postępowania awansowe uzasadnia wprowadzenie rozwiązań mających na celu rozłożenie w czasie wskazanych postępowań, by zapewnić ich prawidłowy przebieg, skuteczność oraz terminowość.

 

Zwracam na to uwagę, by już w toku studiów nie lekceważyć samorządności akademickiej, tylko podejmować działania, które pozwolą na uzyskanie zrozumienia i akceptacji dla koniecznych zmian w ustawodawstwie dotyczącym nauki i szkolnictwa wyższego. KRD okazała się skuteczną reprezentacją doktorantów, skutecznie lobbując za uwzględnieniem przez polityków powyższych oczekiwań.

Aspiracje nastoletnich dziewcząt

 

(źródło: Raport  Fundacji Inspiring Girls na temat aspiracji dziewczynek)

Pojęcie aspiracji dotyczy czynnika motywującego osobę do działania, do realizowania celu (wartości)  stanowionego przez nią lub wyznaczanego jej przez innych. W literaturze naukowej znajdziemy zbliżone rozumienie tego czynnika. W podejściu psychologicznym traktuje się aspiracje jako psychiczne właściwości warunkujące dążenie jednostki do osiągania znaczących celów, a więc do ich wyznaczania sobie lub podejmowania działania, aktywności, na rzecz realizowania własnych lub zadanych jej celów, które mogą stawać się ważnym ideałem życiowym. 

Zdaniem psychologa Józefa Kozieleckiego aspiracje są przejawem zaistniałej zmiany osobowościowej w wyniku nabytych doświadczeń, a tym samym ocenie własnego działania. Bywa, że uwzględniają one standardy społecznej grupy odniesienia np. w harcerstwie ktoś chce zdobywać sprawności, wyższe stopnie. Zderzenie skuteczności i jakości własnej aktywności z celami działania warunkują samoocenę jednostki, która albo będzie sprzyjać podwyższaniu poziomu aspiracji, albo utrzymywać określoną aspirację na stałym poziomie lub sprawiać, że osoba zacznie z niej rezygnować. 

W środowisku szkolnym nauczyciele charakteryzują uczniów jako ambitnych, o wysokim poziomie aspiracji lub jako przeciętnych czy nawet pozbawionych dążeń do sukcesów na miarę co najmniej swoich możliwości. Niewątpliwie aspiracje sprzyjają planom życiowym, ale dopiero u osób dorosłych, które są już świadome znaczenia wartości, z jakimi się identyfikują, akceptują je jako ważne. Z tego też powodu nieco zdziwiłem się, że Fundacja Inspiring Girls Polska zamówiła sondaż opinii wśród nastolatków, a ściślej tylko dziewcząt w wieku od 10 do 15 roku życia, skoro poziom aspiracji nie jest w tym okresie życia jeszcze ugruntowany.  

 Nie ma aspiracji samych w sobie, gdyż te, podobnie jak motywy czy postawy muszą mieć swój przedmiot, treść czy potencjał. Twierdzenie zatem, że za pomocą tak niekompetentnie skonstruowanej diagnozy dowiadujemy się o aspiracjach dziewczynek, jest niewiele warte. Przypominam zatem jak można kategoryzować aspiracje: 

(Źródło: W. Sikorski, Aspiracje. Studium psychologiczne i socjopedagogiczne, Nysa 2005, s. 17).

Nie ma w tym niczego złego, by przyjrzeć się pewnym trendom, "sfotografować" przedmiot, uwarunkowania i zakres aspiracji także wśród nastolatek, ale te będą jeszcze mocno się zmieniać. Wystarczy spojrzeć do treści Raportu, by przekonać się o zupełnie naturalnej niedojrzałości dziewcząt - bo tylko one były tu podmiotem diagnozy - a zatem uchwycono raczej pewne doraźnie formowane preferencje, aniżeli aspiracje w sensie dosłownym, dojrzałym. 

Badanymi były dzieci, które jeszcze znajdują się w systemie edukacji podstawowej.  Wprawdzie są już w ostatnich latach kształcenia w szkołach podstawowych elementy preorientacji zawodowej, ale wśród pytanych o kierunek przyszłej ścieżki własnego rozwoju nastolatków, niewielki odsetek ma wyobrażenie własnego życia po szkole nie tylko podstawowej, ale i ponadpodstawowej czy wyższej. Młodzież jest coraz bardziej zdezorientowana, co do własnej przyszłości ze względu na programowy i strukturalny chaos w szkolnictwie (ustawiczne zmiany programowe, ewidentny zanik aspiracji  i zaangażowania sproletaryzowanych nauczycieli, ich braki,  nieczytelność progów egzaminacyjnych, włączanie wojny kulturowej, światopoglądowej do procesu zarządzania szkolną edukacją itp.), niepewność warunków życia (pandemia, wojna na Ukrainie, kryzys gospodarczy przekładający się na trudności socjalno-bytowe w rodzinie; zaburzenia klimatyczne itp.). 

Widać to w wynikach powyższego sondażu, który dla mnie nie jest absolutnie miarodajny, by wyciągać z niego sensowne wnioski na przyszłość, gdyż dotyczył kwestii nieadekwatnych do wieku rozwojowego i życiowego respondentek. Natomiast nie ulega wątpliwości, że fundacji zależało na zaistnieniu w mediach i pozyskaniu kolejnych klientów do jej różnych form działalności. Skoro politycy już od połowy pierwszej dekady XXI wieku zaczęli sterować społeczeństwem stosując socjotechniczne narzędzia, to jednym z nich jest oczywiście sondowanie opinii, którego wyniki miałyby upełnomocnić zasadność podejmowanych działań przez określone podmioty władzy, instytucji czy organizacji społecznych, w tym także wyznaniowych.

Nie trzeba było wydawać tysięcy złotych na sfinansowanie tych badań, żeby stwierdzić, że: 

Polskie dziewczynki mają małą wiedzę na temat zawodów i rynku pracy. Ich głównym punktem odniesienia są rodzice, nieczęsto zmieniający branże, pracujący np. przed komputerem bądź niekiedy robiący zawodowo rzeczy, które trudno zrozumieć młodym. Najpowszechniejszym źródłem wiedzy dla dziewczyn stały się natomiast media społecznościowe – przestrzeń youtuberek, instagramerek, tiktokerek. Media te są łatwo dostępne i popularne wśród nastolatek, zwłaszcza w epidemii COVID-19 i podczas lockdownów (według najnowszych badań NASK przed ekranem nastolatki spędzają obecnie nawet do 12 godzin dziennie). 

Pytanie dziewczynek ze szkół podstawowych, na jakim kierunku chciałyby w przyszłości studiować, jest nonsensowne, bowiem tego typu wybory u większości z nich pojawią się dopiero w szkole ponadpodstawowej, a u części nawet po uzyskaniu studenckiego statusu na wybranej przez siebie uczelni i kierunku. System boloński uelastycznił możliwość dokonania zmiany kierunku studiów w trakcie ich trwania. W wynikach sondażu widoczny jest ów bezsens diagnozy. 

Oto dziewczęta chcą być - rzekomo w przyszłości - youtuberkami, instagramerkami, tiktokerkami (46% wskazań), co potwierdza, że poziom infantylizmu u nastolatków jest właśnie zredukowany do tych komunikatorów społecznych. Mark Bauerlein już 12 lat temu wydał na ten temat książkę pt. "Dumbest Generation". ("Najgłupsza generacja"), w której ujawnia, jak era cyfrowej komunikacji ogłupia młodych Amerykanów i zagraża naszej przyszłości. Nie należy jego zdaniem ufać komukolwiek poniżej 30 roku życia.      

Na czwartej pozycji (zaledwie 17% wskazań) znalazła się nauczycielka, przedszkolanka, ale tylko 12 % matek życzyłoby sobie takiej profesji dla córki. Być może wskazanie dziewcząt wynika z pozytywnej pamięci tej jedynej, najwspanialszej nauczycielki-wychowawczyni wczesnej edukacji.    Natomiast matki wiedzą, że nie jest to dobry zawód dla córki. Aż 26% wskazuje na to, że znaczniej lepiej by było, gdyby córka wybrała profesję graficzki komputerowej, projektantki stron www. Na trzecim miejscu wskazały zawód adwokatki, prokuratorki, radczyni prawnej, notariuszki (19%) lub lekarki, pracowniczki usług medycznych np. fizjoterapeutki (19%).   

Tym samym diagnoza jest bardziej realistyczna w odniesieniu do matek badanych nastolatek. Od nich zresztą będzie zależeć dalszy los dziewczynek, skoro aż 86% chce, by podjęły one w przyszłości studia. O jakich aspiracjach nastolatek jest sens mówić, skoro 30% z nich, podobnie jak 29% ich matek, nie ma na ten temat wyobrażenia, i słusznie. To tylko potwierdza, absurdalność takiej diagnozy.   

 

      

 

"Traktat o przemijaniu" autorstwa profesora Stanisława Leona Popka

 

Psycholog twórczości, emerytowany profesor zwyczajny Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie - Stanisław Leon Popek (ur.1936) opublikował nakładem Związku Literatów Polskich - (Oddział w Lublinie) wybór poezji pod wspólnym tytułem "Traktat o przemijaniu". 

Autorem nadzwyczaj pięknego projektu okładki tomu i ilustracji do wierszy jest Artur Popek. Najstarszy utwór w tym zbiorze jest z grudnia 1988 roku, zaś najnowszy z grudnia 2021 roku. Jest to niewątpliwie czas przemijania poprzedniego ustroju politycznego, który pozbawiał wiele istnień ludzkich szans na godne życie, rozwój i samostanowienie oraz okres przemian społecznych, kulturowych aż po śmiercionośną pandemię Koronawirusa. 

Homo sovieticus jednak nie zniknął, czego jesteśmy świadkami nie tylko w związku z wojną na Ukrainie, ale także tą, która tkwi w człowieku żądnym władzy. Jak pisał Erich Fromm - wojna jest w nas. Ukojeniem dla wielu od jazgotu świata Zło-Bytu jest cisza, samotność chaosu myślenia, by ratować własną duszę i czystość umysłu przed możliwym uśpieniem własnego sumienia, wierności czy zanikiem przesłania miłości.     

Poezja S. Popka jest pełna miłości, troski o piękno życia, którego naturalnym komponentem jest zamykająca je żelazna furta wiecznego milczenia. Wszystkie wiersze łączy pamięć o tych bliskich, którzy odeszli, jak i zaduma nad ludzką egzystencją. Każdy utwór oddaje bolesne doznanie straty, która uruchamiała czucia niemalże wszystkich zmysłów, ale i poczucie bezradności, niepokojące myśli oraz jakże potrzebne chwile wspomnień. 

Są w tym zbiorze utwory poświęcone pamięci o wybitnych postaciach w dziejach polskiej kultury: "Pamięci Wyspiańskiego", "Na śmierć Jana Pawła II", "Wernisaż pamięci" poświęcony kompozytorowi Wojciechowi Kilarowi czy malarzowi Konradowi Szurowskiemu.       

Życie i umieranie 

biegną równolegle

od chwili poczęcia 

aż do tego tchnienia

co to ostatni styk czyni... (s.14).

Psycholog dzieli się głębią osobistej refleksji nad fenomenami ludzkiej psychiki, nieuchwytnymi zjawiskami życia duchowego, które na szczęście zachowują swoją tajemnicę przed zakorzenionym w paradygmacie badań empirycznych wścibstwem uczonych usiłujących przeprowadzić pomiar niepodatnych na operacjonalizację tworów ludzkiej wyobraźni. 

Od czasów Platona

błąka się pytanie, 

jak majaki senne 

- co to jest dusza? 

Nieokreślony twór wyobraźni,

albo dzieło Pana?!(s.11)

Zapewne wielu z nas nie może pogodzić się z odejściem tych, których kochało, znało, szanowało, ceniło, spotykało, doświadczając ich obecności i wartości współżycia. Być może ktoś zadał sobie to pytanie:

I co to za świat!

Jak żyć w takim świecie,

gdy na każdym kroku

czyha zaraza i śmierć, 

tak jak przed laty

dżuma i cholera? (s.8).

    Nie jest łatwo żyć z myślą o wspólnych dokonaniach, spotkaniach, podróżach czy uroczystościach z udziałem tych, których byt został nagle zdmuchnięty jak świeca, pozostawiając bliskich w cierpieniu, bólu i rozpaczy. Doświadczamy wówczas nicości skrywającej tajemnice drugiego życia, bytu i niebytu, która pozostawia nas w osamotnieniu, zanurzając w ciszy własnych myśli, migotających zdarzeń i obrazów.     

Jeszcze nie przebrzmiały słowa: 

Witaj

A już żegnasz się

z tym co ukochałeś,

bo trwanie tutaj

tylko mgnieniem jest,

pyłkiem,

co go wiatr unosi

w przeszłość... (s.15).    

    Poeta utrwalił bezmiar człowieczej nicości w wyniku niespodziewanego zatrzymania przez sędziego czasu, który każdy z nas wypełnia swoją aktywnością. Autor pamięta nie tylko o istotach ludzkich, ale także o swoim starym przyjacielu - psie, skoro: 

Pozostały tylko dwa wytarte barłogi.

Wybierasz zapach psiej sierści.

Przez chwilę

nie jesteś sam...  (s.51).

    Warto sięgnąć do tomu melancholijnych wspomnień, malowanych poruszającym pięknem myśli, odczuć, barwnymi metaforami. Każdy z wierszy niesie z sobą głębię wzruszeń, westchnień i zbliżeń pamięci o kruchości ludzkiego życia, zaś całość wieńczy wyznanie umiłowania własnej Ojczyzny:

Na naszym grobowcu

Jeszcze nie zamieszkanym,

Ktoś zapalił kaganek pamięci,

Tak na wszelki wypadek

I złożył kwiaty, to Ojczyzna,

Największa kruchość trwania. (s.68) 

    Wiersz Stanisława L. Popka pt. Moja Ojczyzna poleciłbym autorom podręczników do języka polskiego. Napisany w czerwcu 2014 roku jest zarazem świadectwem sytuacji w naszym kraju, w którym (...) 

człowiek człowiekowi wilkiem, 

bo każdy z osobna

buduje własną Wieżę Babel (s.72).

    Na przekór własnym niepokojom, lękom, myślom czy wspomnieniom można być spokojnym o czas, zakres i głębię przemijania, które dzięki poezji, ale i jakości życia nie zamyka czyjejś historii życia w niepamięci. Dobrze, że Profesor-poeta uświadamia nam ów paradoks życia, którym jest (...) 

to odliczanie

coraz to szybciej,

i szybciej,

aż czas

zawiesi twoją historię 

w nieprzewidzianej chwili,

i tylko spadająca gwiazda

zakreśli

ostatni wymiar (s.75).

 Może jeszcze ktoś zdąży zadośćuczynić innym, by zabrać ze sobą z tej ziemskiej wędrówki to, co było przejawem jej/jego DOBRA, PRAWDY i PIĘKNA.  Niewątpliwie talent, wiedza i dokonania nie zaginą w bezmiarze nicości tego świata.   

To jednak studentka z UKW w Bydgoszczy naruszyła prawo

 

 

Piszę o tym bez ujawniania nazwiska osoby przestępczej, traktując wpis jako ostrzeżenie. Naukowcy korzystający z portalu ACADEMIA będą wiedzieli, o kogo chodzi. Otóż rzecz dotyczy zamieszczenia w tym portalu podręcznika akademickiego "Pedagogika", który został opublikowany przez Wydawnictwo Naukowe PWN pod redakcją Zbigniewa Kwiecińskiego i moją. Podręcznik jest nadal aktualny, gdyż jego nowa wersja z 2019 roku nie zawiera wielu rozpraw z I wydania. Obie edycje mają się dopełniać, a ostatnia odsłania uaktualnienie treści niektórych rozdziałów, a nawet całkowite ich przepracowanie.

Niektórym wydaje się, że jak już zakupili lub nielegalnie ściągnęli wersję elektroniczą (e-book), to mogą z nią uczynić, co im się tylko żywnie podoba. Otóż, prawdopodobnie studentka UKW ośmieliła się zamieścić podręcznik, mimo iż Wydawca nikomu na to nie zezwolił. Naruszyła w ten sposób prawa własności wydawniczej i intelektualnej. 

Powiadomione o tym Wydawnictwo zareagowało natychmiast, kierując do akademickiej instytucji pismo, iż jeśli natychmiast nie wycofa tego dzieła z portalu, to czeka ją postępowanie karne. Trochę dziwię się, że osoby czerpiące bezpłatnie korzyść z tak udostępnionej monografii, nie zareagowały i nie powiadomiły o tym wydawcy lub redaktorów tomu.

Faktem jest, że po zakupieniu dowolnej książki możemy ją udostępnić komukolwiek. Mamy w kraju nawet związaną z tym, a bardzo pożyteczną akcję, by w miejscach publicznych pozostawić książkę innym, jeśli nie chcemy jej już trzymać we własnych zbiorach. Sam pozostawiam wiele książek w takich miejscach czy dziele się nimi z moimi współpracownikami. 

Natomiast nie mogę akceptować sytuacji, w wyniku której ktoś upowszechnia książkę będącą w bieżącej sprzedaży, gdyż w ten sposób pozbawia się jej autorów (także spadkobierców już zmarłych naukowców) skromnych dochodów. Na początku transformacji mieliśmy w kraju kampanię przeciwko kopiowaniu płyt, utworów muzycznych, potem programów komputerowych. Teraz powinniśmy reagować na tego typu naruszanie praw autorskich i wydawniczych. 

       

 

O tożsamości pedagogiki współczesnej przed Zjazdem Pedagogicznym w Poznaniu

  

 

Najnowsza publikacja Wydziału Studiów Edukacyjnych UAM w Poznaniu pod powyższym tytułem częściowo nawiązuje do przewodniej idei Zjazdu Pedagogicznego w Rembertowie w 1992 roku. To tylko pokazuje, że o tożsamość dyscypliny naukowej trzeba troszczyć się codziennie, co miesiąc, co rok, co kilkadziesiąt lat, gdyż jest ona - wbrew przekonanym o  osiągnięciu optymalnego stanu rozwoju -  in statut nascendi. Znakomicie, że profesorowie WESE UAM podjęli ten problem, dla którego impulsem była uroczystość 25-lecia tej jednostki uczelnianej. 

Monografia zbiorowa pod redakcją Agnieszki Cybal-Michalskiej, Agnieszki Gromkowskiej-Melosik, Kingi Kuszak, Małgorzaty Piorunek i Waldemara Segieta została perfekcyjnie przygotowana we wszystkich zakresach: merytorycznym, edytorskim i estetycznym. Pięknie wydany w nietypowym formacie tom zawiera rozprawy, które były przygotowane jeszcze przed pandemią. Redaktorom zależało jednak na tym, by zostały one przygotowane do druku w jak najlepszej jakości. 

Odmówiłem udziału w Jubileuszu WSE UAM, toteż tym bardziej cieszę się, że ten tom został wydany z interesującymi referatami, które pozwalają skupić się na podjętych przez ich autorów zagadnieniach. Nie straciły one bowiem w żadnej mierze na aktualności. Przewiduję, że tegoroczny XI Ogólnopolski Zjazd Pedagogiczny w Poznaniu będzie znakomitą okazją do nawiązania właśnie do treści także zawartych w tym tomie rozpraw. Jego autorzy są bowiem także kierującymi sekcjami problemowymi. Gorąco zatem polecam zapoznanie się z treścią ich studiów i analiz. 

Tom o tożsamości pedagogiki zawiera artykuły byłych i obecnych członków Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN, co nie jest bez znaczenia dla dostrzeżenia ich metarefleksyjnego podejścia do stanu polskiej pedagogiki w jej różnych kontekstach, wymiarach czy zakresach problemowych. Można porównać referaty sprzed 30 lat z najnowszą treścią wypowiedzi, by przekonać się, jak skomplikowane są nie tylko procesy, wydarzenia, idee, teorie czy praktyki pedagogiczne, ale także losy ich kreatorów.

Publikację recenzował profesor Andrzej Radziewicz-Winnicki jako jeden z najważniejszych twórców współczesnej pedagogiki społecznej i stworzonej przez siebie szkoły  naukowej w Uniwersytecie Śląskim, którą kontynuują jego Uczniowie/Współpracownicy. W zbiorze zdecydowanie przeważają teksty profesorów najbardziej znaczącego w akademickiej pedagogice Wydziału Studiów Edukacyjnych UAM, który od szeregu lat promuje najwięcej kadr naukowych dla naszej dyscypliny, wydaje też najwięcej periodyków naukowych oraz chyba też monografii naukowych. 

Autorami są najbardziej znaczące w polskiej pedagogice przełomu socjalistyczno-kapitalistycznego z tego środowiska, byli i obecni dziekani, dyrektorzy instytutów i zakładów, co znakomicie odzwierciedla stan przemian, które są naturalnym procesem w rozwoju każdej nauki i jej subdyscyplin oraz dokonań praktycznych. Wśród zaproszonych do tego tomu autorów spoza WSE AUM są byli i obecni wiceprzewodniczący KNP PAN: Barbara Kromolicka (US), Stefan M. Kwiatkowski (APS) i Marek Konopczyński (UwB), co z wdzięcznością odnotowuję, bo właśnie w tym środowisku akademicka pedagogika miała od lat ogromne wsparcie. Zapoczątkował je prof. Wiesław Ambrozik organizując cykliczne obrady pedagogów-rektorów, prorektorów, dziekanów, dyrektorów instytutów akademii i uniwersytetów, a kontynuowali ten projekt kolejni dziekani WSE: Kazimierz Przyszczypkowski, Zbyszko Melosik, Agnieszka Cybal-Michalska.                      

Niewątpliwie istotną rolę odegrał w polskiej pedagogice doby PRL profesor Heliodor Muszyński, który tłumaczy się w tym tomie ze swojego lewicowego zaangażowania w teorię wychowania socjalistycznego, metodologię badań empirycznych i praktykę oświatową. Nieproporcjonalnie do pozostałych autorów tego zbioru wprowadził autobiograficzną refleksję, która jednych zadowoli, a zapewne niektórych zbulwersuje, co tylko dobrze zrobi procesowi katharsis w okresie powracającej fali do tzw. rozliczeń z reżimowo zaangażowaną pedagogiką socjalistyczną, której był głównym współtwórcą w wielu wymiarach. 

Nie zdradzam treści tego tomu zachęcając do zainteresowania się nią, szczególnie przed wrześniowym  Zjazdem, bo będzie można lepiej przygotować się do spotkań i naukowej debaty.