Zmarła wspaniała Uczona pedagogiki reform szkolnych profesor Elżbieta Maria Putkiewicz

 

Niezwykle smutna wiadomość dotarła do mnie w dniu 15 grudnia 2023 roku o odejściu prof. Elżbiety Marii Putkiewicz, wspaniałej profesor pedagogiki polskiej transformacji oświatowej przełomu lat 80. i 90. XX wieku oraz pierwszej reformy ustrojowej szkolnictwa w 1999 roku. W ostatnich jednak latach długotrwała choroba wyłączała Ją z aktywności akademickiej i oświatowej, ale wciąż towarzyszyła nam swoimi rozprawami naukowymi oraz optymizmem, radością życia i wiarą w moc ludzkiej sprawczości, kiedy rozumiana i odczuwana jest konieczność zmian także w edukacji szkolnej.  

Kilkanaście lat temu miałem zaszczyt rekomendować Centralnej Komisji Do Spraw Stopni i Tytułów wniosek Rady Wydziału Pedagogicznego Uniwersytetu Warszawskiego o nadanie tytułu profesora Elżbiecie Marii Putkiewicz. Jej bogata, piękna droga rozwoju naukowego była poparta wyjątkowym zaangażowaniem w sprawy oświaty publicznej i niepublicznej w Polsce. Współtworzyła bowiem pedagogikę przełomu ustrojowego i paradygmatycznego jako Uczona, ale także wspaniała dydaktyk kształcenia dorosłych, promotorka wspaniałych nauczycieli, otwartych, zaangażowanych, pozytywnie zakręconych pedagogów. Była członkiem założycielem i wiceprezesem Społecznego Towarzystwa Oświatowego w Polsce.  

Elżbieta M. Putkiewicz (ur. 15 stycznia 1948 r. w Grudziądzu) ukończyła studia magisterskie na Wydziale Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego w 1970 roku. W osiem lat później obroniła w Instytucie Badań Pedagogicznych w Warszawie rozprawę doktorską p.t. Efektywność gier symulacyjnych w nauczaniu fizyki, którą przygotowała pod kierunkiem klasyka rodzimej dydaktyki - profesora Wincentego Okonia. 

Wraz z Marią Ruszczyńską-Schiller napisała i wydała dla nauczycieli książkę p.t. "Gry symulacyjne w szkole" (Warszawa, 1983). Ta publikacja powinna być wyrzutem sumienia większości nauczycieli A.D. 2023, skoro nie stosują gier symulacyjnych jako metod aktywizujących uczniów w procesie kształcenia.  

    W 1990 roku E. Putkiewicz habilitowała się na swoim Wydziale na podstawie m.in. rozprawy p.t. Proces komunikowania się na lekcji. Analiza wypowiedzi nauczycieli i uczniów. Studiujący pedagogikę czy przygotowujący się do nauczycielskiej profesji znajdą w tej książce analizę strategii dydaktycznych, jakie stosują nauczyciele w toku lekcji, dzięki czemu będą mogli rozpoznać, która z nich jest im bardziej bliska czy efektywna. Dla pedagogów wczesnoszkolnych ważne są w tej pracy teorie rozwoju i środowiskowe uwarunkowania kształtowania się języka dziecka.  

 

W 2007 roku odebrała od Prezydenta RP nominację profesorską. Od 1976 roku przeszła wszystkie etapy rozwoju naukowego: od stanowiska asystentki (1970-1978), potem adiunkta (1978-1984) i wreszcie profesora Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie pełniła funkcję kierownika Pracowni Ewaluacji Instytucji Edukacyjnych.  

Polska pedagogika straciła wspaniałą PEDAGOG, znakomicie wykształconą metodologicznie, prowadzącą badania z precyzją myślenia i nowatorskim podejściem do interpretacji danych empirycznych, co niewątpliwie było następstwem Jej prymarnego wykształcenia w naukach ścisłych. 

Pamiętam E. Putkiewicz jako odważnie i społecznie zaangażowaną w sprawy polskiej oświaty, o znaczących dokonaniach badawczych w skali międzynarodowej, przydatnych dla rozwoju społecznego i gospodarczego kraju. Należała do jednej z najliczniej cytowanych autorek badań i publikacji naukowych w Polsce oraz poza granicami kraju. Z Jej ekspertyz naukowych o stanie oświaty korzystali politycy i przedstawiciele władz resortowych, choć szkoda, że tylko nieliczni, a przy tym mało refleksyjnie. 

 

Zdecydowana większość prac naukowych pedagog Uniwersytetu Warszawskiego bazowała na badaniach empirycznych, stanowiąc znakomite źródło wiedzy o realiach polskiego szkolnictwa publicznego i niepublicznego, o uwarunkowaniach sprawności lub dysfunkcji jego ustroju oraz o zróżnicowaniu kultur pedagogicznych placówek edukacyjnych. Kierowała zespołami w ramach ogólnopolskich badań nad efektywnością edukacji początkowej czy nad zróżnicowaniem efektywności kształcenia w szkolnictwie publicznym i niepublicznym. Kiedy powstał nowy typ szkoły średniej I stopnia - gimnazjum, E. Putkiewicz włączyła się do pracy zespołowej nad podręcznikiem do matematyki dla gimnazjalistów.  

Dzięki finansowanemu przez Fundację im. Batorego projektowi badawczemu monitorowała osiągnięcia szkolne uczniów na tle efektywności procedur wspomagających samorządność oświatową w środowisku lokalnym (Kwidzyn). Dziś mało kto wie, że na przełomie obu stuleci działał w Polsce Społeczny Monitoring Edukacji, pełniąc obywatelską kontrolę polityki władz oświatowych. Profesor E. Putkiewicz była jedną z najważniejszych ekspertek, diagnozując te działania władzy, które prowadziły do naruszania zasad demokratycznego państwa prawa, ograniczania wolności i autonomii szkół, nauczycieli, rodziców i uczniów, naruszania praw człowieka i obniżania jakości edukacji. 

W ramach porozumienia z Ministerstwem Edukacji i współpracy z Instytutem Spraw Publicznych monitorowała wdrażanie reformy edukacji w latach 2000-2002. Badała bowiem postawy nauczycieli wobec przygotowywanej i wdrażanej reformy ustroju szkolnego w 1999 roku, weryfikowała różnice w funkcjonowaniu szkół na wsi i  w mieście, analizowała istotność związku między efektami procesu uczenia się a warunkami rodzinnymi uczniów i wysiłkami edukacyjnymi szkół. 

 

W wyniku prowadzonych przez E. Putkiewicz prac badawczych i eksperckich powstały tak autorskie, jak i współautorskie rozprawy naukowe, które stanowią kanon dla analityków funkcjonowania polskiej oświaty oraz są podstawą do prowadzenia badań porównawczych w skali międzynarodowej. Warto do nich powrócić właśnie teraz, kiedy polityka oświatowa znalazła się w stanie głębokiego kryzysu. 

Jej skupienie się na badaniu procesów, a nie stanów rzeczy, wyprzedzanie krytycznych zdarzeń w edukacji oraz wieloaspektowość analiz czynnikowych złożonego systemu edukacji uruchamiała niezwykle potrzebne w naszym społeczeństwie debaty o stanie oświaty, wyłaniając zarazem coraz to nowsze jej obszary niedomagań czy resortowych zaniedbań. Niemal każda z jej prac kończyła się istotnymi rekomendacjami co do sposobu usprawnienia szkolnictwa.    

Nic dziwnego, że niektóre z jej raportów tłumaczono na język angielski.  Znacząca była tu m.in. Jej analiza reform programowych w wychowaniu przedszkolnym w Polsce (Culture and the Kindergarten Curriculumin Poland) czy współautorski raport wydany z profesor Anną Wiłkomirską "Problems of teachers education". Podejmowane przez tę Uczoną badania problemów oświatowych mają istotne znaczenie dla transformacji szkolnictwa. Szczególnie ważna jest książka na temat korepetycji jako szarej strefy edukacji.  

 Profesor E. Putkiewicz organizowała i była autorką wymiany międzynarodowej nauczycieli akademickich, nauczycieli szkolnych i studentów w ramach dwóch programów UE (Tempus JEP 2245 – Redesign i TEMPUS JEP 1703, a zarazem redagowała materiały Programu Wspólnoty Europejskiej Tempus-Redesign – Dziecko i Edukacja w czterech zeszytach w latach 1992, 1993,  1994 i 1995.  Zorganizowała w kraju światową konferencję dla Association for Teacher Education in Europe, zaś w latach 2004-2006 była ekspertem European Commision, Group E: Making the best use of resources.   

W latach 1990-1993 pełniła funkcję prodziekana na Wydziale Pedagogicznym UW. Sprawowała opiekę naukową nad programem kształcenia nauczycieli w ramach Międzywydziałowych Indywidualnych Studiów Humanistycznych Alma Mater. Kształciła kadry naukowe w naukach społecznych. Pod Jej kierunkiem powstało wiele rozpraw doktorskich, a przecież jeszcze recenzowała osiągnięcia naukowe w ramach postępowań na stopień doktora habilitowanego i na tytuł naukowy profesora. 

Niezwykle trudno jest pogodzić się z odejściem tak znakomitej Uczonej. Mogę wyrazić nadzieję, że kolejne pokolenia pedagogów będą korzystać z doświadczeń i osiągnięć naukowych zmarłej Profesor Elżbiety Putkiewicz, gdyż zawsze będą potrzebni tacy jak Ona - mistrzowie wielostronnego zaangażowania w pedagogikę reform szkolnych. Jej dokonania badawcze i wkład w rozwój współczesnej myśli oświatowej są dla nas wielkim zobowiązaniem, by nie zostały zmarnotrawione. 

Łączę się z Rodziną, Bliskimi i Współpracownikami Zmarłej w doświadczanym smutku. Niech spoczywa w pokoju!  

 

(źródło fotografii) 

Najnowsza edycja "Studiów z Teorii Wychowania"

 

 

 

Zespół redakcyjny kwartalnika "Studia z Teorii Wychowania" przekazał środowisku nauk  społecznych najnowszy numer. Systematyczna debata w redakcji o problemach autorów, recenzentów, wydawców, ale przede wszystkim naszej dyscypliny naukowej, jaką jest pedagogika sprawia, że kierowane do nas rozprawy znajdują zainteresowanie wśród czytelników. Jestem przekonany, że spełniają wysoką jakość a zarazem wspierają studiujących i prowadzących badania empiryczne czy metateoretyczne w poznaniu aktualnego stanu wiedzy naukowej. 

Numer 4/2023 ukazał się w kluczowym dla kwartalnika terminie, na dwa tygodnie przed świętami Bożego Narodzenia. Autorzy i czytelnicy mają zatem świąteczny upominek, który powinien sprawić satysfakcję każdemu z tych podmiotów. Ostatni numer kwartalnika w roku 2023 został poświęcony zagadnieniom edukacji wczesnoszkolnej, a wprowadza do niego wyróżniona "Skrzydłami Wyobraźni" prof. Dorota Klus-Stańska z Uniwersytetu Gdańskiego tekstem p.t. "Modele wczesnej edukacji społecznej – rekonstrukcja celów i założeń". 

Zmiana władz politycznych w naszym kraju powinna sprzyjać dostrzeżeniu i uwzględnieniu w koniecznych zmianach w zarządzaniu polityką szkolną programowych zaniedbań i deformacji na najważniejszym etapie zinstytucjonalizowanej edukacji dzieci, której jakość będzie rzutować na dalsze sukcesy lub porażki młodych pokoleń. Uczona przybliża cztery modele edukacji wczesnoszkolnej, żebyśmy lepiej zrozumieli, w jakiej uczestniczą nasze dzieci lub który z nich preferują polscy nauczyciele.

Polecam uważnej lekturze także ten numer, którego autorami są specjaliści od różnych sfer kształcenia, wychowania, opieki czy badań dzieci i ich dzieciństwa. Bogactwo przywoływanych przez nich źródeł i komunikatywna narracja pozwolą na projektowanie własnych badań czy na włączenie się do dyskusji na temat zagadnień, które zostały tu przedstawione przez: 

Piotra Błajeta, który pisze o wizji wychowania fizycznego Jędrzeja Śniadeckiego w perspektywie współczesnej wiedzy naukowej 

Beatę Jakimiuk – dociekającej kwestii budowania relacji jako odpowiedzi na kryzys zaufania w szkole 

Hannę Kostyło – o potrzebach dziecka adoptowanego w kontekście edukacji  

Tadeusza J. Zielińskiego  – podnoszącego merytoryczne i legislacyjne uwagi do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 1992 r. dotyczącego nauczania religii i etyki 

Wyniki badań empirycznych relacjonują: 

Anna Perkowska-Klejman – Refleksyjność jako kategoria metodologiczna w badaniach edukacyjnych 

Beata Bednarczuk – Pedagogika Marii Montessori na Lubelszczyźnie. Trzydzieści lat pracy edukacyjnej i perspektywy rozwoju 

Stefan T. Kwiatkowski – Pedeutology and hermeneutic pedagogy: Encounter between teacher and student in light of the concept of vocational fit 

Monika Wiśniewska-Kin – Zachować i rozwijać to, co naturalne, czyli o radości z uczenia się 

Urszula Oszwa, Tomasz Knopik – Teoria autodeterminacji SDT jako inspiracja edukacyjno-wychowawcza 

Eunika Baron-Polańczyk, Barbara Walas – The media reality of preschool children in the opinion of children, teachers, & parents 

Natalia Walter – Using audiobooks in elementary education: a study of teacher perspectives 

Edyta Zawadzka – Przedszkole jako środowisko wspierające rozwój dziecka. Analiza treści polskiej Podstawy programowej wychowania przedszkolnego w perspektywie koncepcji pedagogizacji jako facylitacji rozwoju dziecka 

Marzenna Nowicka – Przestrzeń życia społecznego dzieci w czasie pandemii – raport z badań na obszarach wiejskich 

Jolanta Andrzejewska, Bożena Grzeszkiewicz, Ewa Lewandowska – Nauczyciel – architekt edukacji dziecka w przedszkolu w czasie pandemii Covid 

Elżbieta Strutyńska-Laskus, Magdalena Boczkowska, Maciej Karwowski – omawiają Kwestionariusz Źródeł Poczucia Skuteczności Nauczyciela: Charakterystyka psychometryczna polskiej adaptacji 

O edukacji poza granicami kraju piszą: 

Arleta Suwalska i Inetta Nowosad – Wartości w edukacji obywatelskiej oraz kształtowaniu charakteru w klasach 1-2 szkoły podstawowej. Przykład Singapuru 

Patrycja Brudzińska – "School for learning not for schooling". Konstrukcjonizm a środowisko uczenia się - na podstawie działalności Darunsikkhalai School for Innovative Learning 

Cieszy skierowana do czytelników przez Pawła Prüfera recenzja książki socjologa Piotra Sztompki - "Wiarygodność. Sekret dobrych relacji" (Kraków 2023). 

 

Czego nie upublikował w polskim Raporcie OECD PISA-2022 Instytut Badań Edukacyjnych?

 

                                      

Podległość Ministerstwu Edukacji ... naukowego Instytutu Badań Edukacyjnych przede wszystkim nie służy w pełni społeczeństwu, bowiem nawet tak ważny -  zdaniem jego kadr - Raport Programu Międzynarodowej Oceny Umiejętności piętnastolatków OECD PISA - 2022 został przez nich potraktowany wybiórczo, fragmentarycznie. Autorzy przekładu i wyboru wprawdzie przyznają się do tego już na okładce i we wprowadzeniu, ale mogliby chociaż poinformować o tym, co jeszcze znajduje się w pełnej wersji raportu OECD.

Kto i dlaczego zdecydował o tym, które wyniki PISA są najważniejsze? Naukowcy, urzędnicy czy politycy?  

Cenzurowanie w tym Instytucie różnych raportów ma miejsce od lat właśnie dlatego, że obowiązuje w nim zgodność publikowanych danych i ich interpretacji z linią partii władzy (także za czasów rządów PO i PSL). Myślenie i praca twórcza są zatem z polityczną "poręczą". 

Czego nie ma w polskiej wersji Raportu PISA? Tego, co mogłoby źle świadczyć o skutkach deformy Anny Zalewskiej i jej kontynuatorów. Kto nie zagląda do pełnej, a więc oryginalnej  wersji Raportu, to nie wie, o czym Polacy nie powinni wiedzieć. Czyżby ciekawość była dla dyrekcji IBE pierwszym stopniem do piekła? 

To może dziennikarze śledczy i popularnonaukowi zainteresują się tym, co IBE i MEiN  ukryli przed opinią publiczną? Warto odstąpić od zachwytów wynikami tych badań, skoro była ministra edukacji odpowiedzialna za deformę szkolną Anna Zalewska już głosi, że trzeba pogratulować polskim uczniom, bo  "(...) są na czwartym miejscu w UE, jeśli chodzi o matematykę i 12. na świecie. Zostawili za sobą Finlandię, o której mówimy, że jest wzorem dla edukacji".   

Była ministra nie pojęła, chociaż piszą o tym w polskiej wersji autorzy Raportu, że:

"Wynik polskich uczniów jest zbliżony do wyników 11 innych krajów – Holandii, Irlandii, Belgii, Danii, Wielkiej Brytanii, Austrii, Australii, Czech, Słowenii, Finlandii, Łotwy. Różnice między tymi krajami są nieistotne statystycznie. Najlepsze wyniki w zakresie matematyki osiągnęli uczniowie z Azji – Singapuru, Makao, Tajwanu i Hongkongu. Najwyższe miejsca wśród krajów OECD zajmują Japonia, Korea Południowa i Estonia. 

Wśród krajów Unii Europejskiej wyróżnia się Estonia, kolejne miejsca zajmują Holandia, Irlandia, Belgia i Dania z wynikami statystycznie nieistotnie różniącymi się od wyniku Polski. Pozycja Polski – w stosunku do poprzedniej edycji badania – jest niższa." (s.16 - podkreśl.moje)

No comments.

Jeszcze jedno. Zapewne po tym Raporcie pseudooświatowa turystyka posłanek/-ów i urzędników MEN zostanie skierowana do Estonii.  Finlandia już jest démodé?    

 

A to są dane, które nie znajdują się w ocenzurowanej przez IBE wersji raportu PISA 2022 (opublikował je na Facebooku jedrek Witkowski): 

Nareszcie PAN opublikowała pełne wyniki wyborów

 

 

Nie mogę nie odnotować z satysfakcją, że po raz pierwszy w swoich dziejach Polska Akademia Nauk opublikowała pełne wyniki wyborów do komitetów naukowych.  Dotychczas dane te były objęte ścisłą tajemnicą, a Kanclerz PAN kilka lat temu wyjaśniał, że PAN nie musi ujawniać tych danych, bo członkowie komitetów nie są funkcjonariuszami publicznymi. Jednak są.  

Jak to dobrze, że wreszcie władze PAN podporządkowały się prawu i opublikowały wyniki wyborów. Wprawdzie czekaliśmy na to kilka tygodni, ale lepiej późno niż wcale. Teraz każdy nauczyciel akademicki, każdy obywatel III RP zainteresowany wynikami wyborów do komitetów naukowych, będzie mógł:

1. zobaczyć, kto kandydował (nie każdy musiał, nie każdy chciał) 

2. jaki dany kandydat uzyskał wynik wyborczy.

Wyniki wyborów dotyczą wszystkich komitetów naukowych, a nie tylko Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN.  Jak głosi publiczny komunikat: 

"W dniu 24 października 2023 roku zostały ogłoszone listy osób kandydujących do 71 Komitetów Naukowych Polskiej Akademii Nauk.

Informacja o listach wyborczych w wyborach do Komitetów Naukowych Polskiej Akademii Nauk została opublikowana na stronie głównej Akademii https://pan.pl/ oraz w BIP PAN https://bip.pan.pl.

Od 24 października do 13 listopada 2023 roku w wyborach do 71 Komitetów Naukowych Polskiej Akademii Nauk osoby uprawnione do głosowania zrealizowały 10 176 złożonych deklaracji czynnego prawa wyborczego oddając w systemie ESWPAN głosy na 6 979 kandydatów na członków komitetów naukowych.

Wybory zostały rozstrzygnięte dla 29 Komitetów Naukowych Polskiej Akademii Nauk." 

Warto zauważyć, że członkostwo w komitecie naukowym nie jest rankingiem uczonych, tylko wykazem tych, którzy mają czas i ochotę angażować się w działalność społeczną na rzecz reprezentowanego przez siebie środowiska w zespole, który działa przy Polskiej Akademii Nauk. 

Nadal w społeczności akademickiej przeważa przekonanie, że wybór do komitetu nauk jest równoznaczny z członkostwem w PAN. NIE JEST. 

Członkowie komitetów naukowych PAN nie są członkami PAN, gdyż ci wybierani są w odrębnej procedurze na członków korespondentów i członków rzeczywistych. Natomiast każdy członek korespondent lub członek rzeczywisty PAN jest członkiem komitetu naukowego, który sam wybiera, a nie jest do niego wybierany.  

Przypomnę, że w 2011 roku zmarł profesor Wincenty Okoń, a w 2015 roku przedostatni członek rzeczywisty PAN  profesor Czesława Kupisiewicza. Od kilkunastu lat członkiem PAN jest tylko jeden profesor pedagogiki - Zbigniew Kwieciński, członek rzeczywisty PAN. 

Wielokrotnie członkowie korespondenci i członkowie rzeczywiści Wydziału I Nauk Humanistycznych i Społecznych PAN nie dopuścili do swojego gremium rekomendowanych przez senaty uniwersytetów i Komitet Nauk Pedagogicznych PAN polskich pedagogów. Z poczuciem satysfakcji i przewagą "szabel" wyborczych wybierali profesorów swoich dyscyplin o znacznie niższych osiągnięciach, słabej renomie w kraju i poza granicami, byle tylko nie było w tym gremium pedagogów.  Wyniki też nie były publikowane, chociaż społeczność naukowa doskonale wie, kto i jaki reprezentuje poziom w nauce a mimo to jest lub nie jest członkiem PAN. 

O znaczeniu aktywności społecznej pod szyldem PAN świadczy fakt, że w tegorocznych wyborach do komitetów naukowych nie zostały rozstrzygnięte wybory aż dla 42 Komitetów Naukowych Polskiej Akademii Nauk. Zdaje się, że nie wszyscy naukowcy chcą angażować się społecznie w tej korporacji, z wyjątkiem tych, którzy są zatrudnieni w instytutach PAN. Te bowiem mają światowy standard i są w nich zatrudnieni na etatach.