Nie matura lecz chęć szczera

 

Chcąc udzielić odpowiedzi na pytanie, jak i co reformować w polskim szkolnictwie, powinniśmy najpierw ustalić związki zachodzące między globalnymi mechanizmami funkcjonowania polityki oświatowej oraz kontekstem sytuacji, w których reformatorzy i podmioty zmian występują względem siebie w relacjach zdeterminowanych przez struktury społeczne, kulturowe i instytucjonalne. Stanisław Ossowski opisał strukturę społeczną jako system stosunków międzyludzkich, które cechuje wzajemny lub jednostronny dystans, więź lub antagonizm. 

W sytuacji centralistycznej polityki oświatowej stosunki zależności między władzą MEN a nauczycielami sprowadzają się do jednostronnej relacji wzmacnianej środkami przymusu, by ich zmusić do pożądanego działania i postaw afirmowania czy przynajmniej popierania zmiany.

W państwie demokratycznym nie ma możliwości całkowitego podporządkowania nauczycielstwa monopolowi resortu edukacji, gdyż w systemie szkolnym istnieją obok placówek i szkół publicznych także niepubliczne, gdzie tym ostatnim nie można już narzucić jednostronnych zależności we wszystkich dziedzinach szkolnego kształcenia. Współzależność stron ma tu charakter nierównorzędny ze względu na kwestie ekonomiczne (np. wysokość subwencji państwa do edukacji uczniów w szkołach niepublicznych może być redukowana, ogranicza), programowe – obowiązek realizacji podstawy programowej kształcenia ogólnego oraz  częściowo prawne – spełnienie minimalnych wymogów formalnych związanych z zatrudnianiem i kwalifikacjami nauczycieli.

System szkolny może zatem być zamknięty, jak miało to miejsce w okresie państwa quasi totalitarnego, jakim była PRL, albo otwarty czy częściowo otwarty, ze względu na prawo do wprowadzania w nim zmian różnego rodzaju (programowych, strukturalnych, metodycznych, aksjonormatywnych itp.). 

Nie wszystkie jednak współzależności mechanizmu życia zbiorowego unaoczniają się jego uczestnikom w sposób bezpośredni. Znaczna, we współczesnych złożonych społeczeństwach przeważająca ich część przebiega poza obszarem stosunków osobiście  doświadczanych, a nierzadko również uświadamianych przez uwikłane w nie jednostki (W. Narojek. Struktura społeczna w doświadczeniu jednostki. Studium z socjologii współczesnego społeczeństwa polskiego, Warszawa: PIWE 1982, s.11) .

Zarządzanie polityką oświatową w roku szkolnym III RP potwierdza, że politycy nie wyciągnęli żadnych wniosków z przeszłości, także tej  z lat 1997-2015, kiedy to zapoczątkowano odgórne niszczenie tej sfery publicznej partyjnymi interesami władz obejmujących resort edukacji. Wystarczy spojrzeć na wytwory pseudoreformy Barbary Nowackiej (odgórna ingerencja w metodykę kształcenia, profil absolwenta, podstawy programowe kształcenia ogólnego, itd.), które mają ściśle populistyczny charakter, a tym samym mają służyć propagandowej misji lewicy. 

 

Po raz kolejny czytam i doświadczam tego, że profil absolwenta szkoły ma być produktem konsultacji społecznej, a nie uzasadniony zgodnie z wymaganiami nauk społecznych, w tym teorii curriculum i teleologii kształcenia. Tak kompromitującej polityki nie prowadzi się w rozwiniętych gospodarczo, naukowo krajach, tylko w demokraturach. Odwoływanie się do idei i woli różnych sił społecznych jest populizmem przydatnym w prowadzeniu walki politycznej o władzę, ale nie o jakość kształcenia.  

 

Otóż o celach kształcenia i wychowania może stanowić populus, ale nic z tego nie wyjdzie, bo do procesu kształcenia potrzebni są dobrze wykształceni nauczyciele, którzy otrzymują wiedzę naukową a nie sondażową na temat tego, co się komu podoba lub na co nie ma ochoty. Nie będą zatem angażować się w realizację celów, które są zbiorem pobożnych życzeń. Edukacja jest zbyt poważnym procesem, by traktować ją tak niepoważnie. Kolejny rząd opowiada się za oświatą pozoru i grą fałszywymi kartami.          

Wszyscy znają się na edukacji, chociaż nie mają pojęcia o psychodydaktycznych uwarunkowaniach kształcenia dzieci i młodzieży. Nie matura lecz chęć szczera  nadal władzom z MEN doskwiera.   

A propos, czytaliście może Państwo o braku reakcji CKE na tzw. wycieki testów próbnej matury? To jest dopiero kompromitacja, która potwierdza, że nie o jakość kształcenia zabiega się w Polsce. Zignorowanie tak powszechnego faktu jest upełnomocnieniem pozoru, przyzwoleniem na zakłamanie w edukacji publicznej.  

Jak wynika z Międzynarodowych Badań Umiejętności Dorosłych (PIAAC /OECD) 2023 -  już 39 proc. dorosłych Polaków jest półanalfabetami, bo posiada najniższy poziom biegłości w czytaniu ze zrozumieniem i pisaniu, zaś 38 proc. Polaków ma tylko podstawowe umiejętności liczenia i adaptacyjnego rozwiązywania problemów.  Nie ma problemu. Jedni już są, a drudzy dostaną się do Sejmu.   

Pseudonaukowe narzędzia diagnostyczne

 

W ostatnim czasie nazbierało się zbyt dużo danych na temat bezmyślności w pracy niektórych polskich psychologów i pedagogów ubiegających się o awans naukowy czy prowadzących badania w ramach własnych projektów, którzy korzystają z gotowych, rzekomo wystandaryzowanych i przetłumaczonych na język polski narzędzi diagnostycznych lub własnych a zawierających kardynalne błędy. W czym przejawia się ów bezkrytycyzm? 

Właśnie otrzymałem drogą mailową prośbę jednego z psychologów młodszego pokolenia, który prowadzi badania z zastosowaniem skali Likerta do uzyskania wskazań (odpowiedzi) od poprawnie dobranej próby respondentów. Do mojej jednostki wpłynęła prośba o wypełnienie ankiety przez 12 pracowników naukowych i administracyjnych. 

Badanie polega na wypełnieniu ankiety, która zawiera krótką część socjodemograficzną, Kwestionariusz X, Kwestionariusz Y, Kwestionariusz do badania W oraz Kwestionariusz Z. Badanie jest anonimowe i dobrowolne. Zajmie około 15 minut. W każdej chwili można zrezygnować z wypełniania ankiety, co nie wiąże się z żadnymi konsekwencjami.

Dane z ankiety zbierane są na spersonalizowanym, chronionym hasłem dysku One Drive znajdującym się na bezpiecznym serwerze …, do którego tylko ja jako autor badania mam dostęp. Dane w ograniczonej formie, z zachowaniem poufności (pozwalającej na ponowne dokonanie analiz) będą udostępnione w repozytoriach (np. OSF) bezterminowo. Udział w badaniu nie jest związany z żadnymi ryzykami, w tym np. pogorszenia stanu zdrowia. Zawarte w ankietach pytania nie dotyczą kwestii wrażliwych. Na życzenie osób biorących udział w badaniu, udostępnię artykuł opisujący uzyskane wyniki. W tej sprawie, jak i we wszystkich innych sprawach dotyczących badania, proszę o kontakt mailowy… .

 Postanowiłem zatem pozytywnie odpowiedzieć na prośbę. Jednak nie każdy z tych kwestionariuszy spełniał wymogi poprawności metodologicznej, toteż wysłałem do badacza list z zapytaniem, czy nie sądzi, że aż trzy sądy są we wskazanych przeze mnie narzędziach błędnie skonstruowane! Zostały one oznaczone numerami: 

40. Rozwijałem(am) nowe kompetencje lub zdobyłem(am) informacje, które pomogły mi.. . .

Badany miał jedynie zaznaczyć,  w jakim stopniu (skala pięciostopniowa) ten sąd akceptuje lub nie. 

Psycholog nie widzi w tym błędu, toteż odpowiedział: 

Dziękuję za wiadomość i wskazanie ww. pytań. W moich badaniach wykorzystuję opracowane już narzędzia, więc zmiana/modyfikacja pytań jest niemożliwa. Jednocześnie dostrzegam trudność związaną ze sposobem formułowania ww. pozycji (zastosowanie koniunkcji lub alternatywy). Wezmę to pod uwagę przy analizie odpowiedzi i dyskusji wyników. 

Dla równowagi podam przykład badań też doktora tylko pedagogiki, który nie tylko przeprowadził już badania za pomoc błędnego a wystandaryzowanego narzędzia diagnostycznego, ale  na moją odmowę rekomendacji pracy do druku wraz z wyjaśnieniem  w recenzji wydawniczej, że uzyskane wyniki nie mają w związku z błędami wartości poznawczej, wcale się tym nie przejął. Wybrał inną recenzentkę, z Uniwersytetu Jagiellońskiego, która albo nie prowadziła badań ilościowych, albo nie nabyła odpowiednich kompetencji, więc zapewne spodobały się jej liczne tabele ze statystycznym opracowaniem zawartych w nich danych liczbowych i kolorowe wykresy. 

W mojej szkole podstawowej widniało na ścianie hasło: "Najpierw pomyśl, potem zrób". Zdaje się, że brakuje tego pierwszego wśród autorów i tłumaczy narzędzi diagnostycznych oraz u osób bezmyślnie stosujących je w badaniach społecznych. Skoro jakieś narzędzie krąży w przestrzeni naukowej, to znaczy, że można je wykorzystać. Niektórzy uważają, że im więcej zastosują wyskalowanych narzędzi, tym lepiej będzie oceniona ich praca badawcza.       

 

Czyżby opinia na temat polityki oświatowej MEN była już wyeksploatowanym tematem?

 

W dniu 26 listopada br. autoryzowałem rozmowę nagraną przez dziennikarza "Gazety Wyborczej". Kiedy po ponad dwóch tygodniach nie dał oznak życia na temat publikacji mojej wypowiedzi, zapytałem o przyczynę, bo mogła umknąć mojej uwadze.  

Redaktor odpowiedział z wielką kulturą, za co jestem mu wdzięczny, bo redaktorka innej gazety ogólnopolskiej (DGP) nagrała wywiad, autoryzowała jego treść 8 listopada, po czym opublikowała tylko trzy zdania, które pasowały do własnej narracji. Czyżby była zmowa mediów, by nie publikować opinii na temat działań polityków obecnej władzy?    

"Bardzo dziękuję za wartościową rozmowę i poświęcony czas. Niestety, podjęto decyzję, że w ostatnim czasie – zarówno na łamach „Gazety Wyborczej”, jak i w innych mediach – temat został szeroko omówiony i uznany za wyeksploatowany".

Skoro tak, to publikuję treść tego wywiadu, żeby czytelnicy sami osądzili, czy rzeczywiście jest już wyeksploatowany.  

"Prof. Bogusław Śliwerski, kierownik Katedry Teorii Wychowania na Uniwersytecie Łódzkim miał okazję uczestniczyć w spotkaniu interdyscyplinarnym, podczas którego omawiano wprowadzenie nowego przedmiotu – edukacji zdrowotnej. Jak zaznacza, proces ten został przygotowany przez zespół naukowców pod przewodnictwem prof. Zbigniewa Izdebskiego, co z naukowego punktu widzenia zapowiadało solidne podstawy merytoryczne. Jednak zdaniem prof. Śliwerskiego, obecne działania Ministerstwa Edukacji Narodowej odbiegają od założeń, na których powinno opierać się konstruowanie i wdrażanie każdego przedmiotu kształcenia.

– Minister Barbara Nowacka, mimo dobrych intencji, popełniła błąd, wprowadzając zmiany motywowane przede wszystkim deklaracjami politycznymi – zauważa profesor. W jego opinii, takie decyzje niosą ryzyko instrumentalnego traktowania edukacji, podporządkowując ją bieżącym interesom politycznym zamiast naukowym. Jak podkreśla, edukacja zdrowotna, która ma obejmować zarówno kwestie zdrowia fizycznego, jak i psychicznego czy społecznego, wymaga dobrze przemyślanego programu oraz odpowiednio przygotowanej kadry.

Brak przygotowania i kadry

Prof. Śliwerski zwraca uwagę na kluczowe braki, które mogą wpłynąć na skuteczność realizowania nowego przedmiotu. – Nie można wprowadzać tak kompleksowych zmian bez odpowiednio wykwalifikowanych nauczycieli. W Polsce od lat brakuje biologów, matematyków, a teraz dodatkowo będziemy potrzebować specjalistów, którzy zintegrowaliby wiedzę z różnych dziedzin – mówi. Dodaje, że szybkie kursy czy szkolenia mogą jedynie doraźnie wypełnić luki, ale nie zastąpią solidnego przygotowania merytorycznego i metodycznego.

Jego zdaniem, edukacja zdrowotna powinna obejmować zarówno aspekty biologiczne, jak i społeczne, ale bez popadania w skrajności. – Nie można ani nadmiernie biologizować tego przedmiotu, ani ograniczać go do kwestii kulturowo-społecznych. Taki zbalansowany program wymaga jednak czasu na stworzenie i wdrożenie, a tego niestety brakuje – ocenia.

Polityka zamiast nauki

W opinii profesora, polska edukacja od lat cierpi na podporządkowanie jej bieżącej polityce. – Brakuje nam narodowej strategii edukacyjnej, która byłaby wolna od wpływów partyjnych. To, co obserwujemy teraz, to kolejny przykład, jak ideologia przesłania merytoryczne podejście do reform – zaznacza. Zdaniem Śliwerskiego, taki sposób działania prowadzi do konfliktów społecznych oraz nieufności wobec systemu oświaty.

Profesor podkreśla, że brak odpowiednich badań nad skutecznością dotychczasowego przedmiotu WDŻWR dodatkowo utrudnia ocenę zasadności wprowadzenia edukacji zdrowotnej w obecnej formie. – Nie wiemy, jakie były faktyczne efekty nauczania WDŻWR, bo nikt tego nie zbadał. Wprowadzanie zmian w oparciu o przypuszczenia i populistyczne argumenty jest niewłaściwe – zaznacza.

Konflikty wśród nauczycieli

Według prof. Śliwerskiego, nowy przedmiot może spotkać się z oporem części nauczycieli. – Wielu z nich nie będzie gotowych do realizacji programu zgodnie z założeniami. Niektórzy z przekonania będą pomijać pewne treści, inni po prostu nie będą wiedzieć, jak je przekazać. To zapowiedź chaosu, a nie merytorycznego wdrażania zmian – podsumowuje.

Profesor podkreśla, że edukacja zdrowotna jest potrzebna, ale wymaga odpowiedniego przygotowania, dialogu i czasu na wdrożenie. Bez tych elementów grozi nam powielanie błędów przeszłości i dalsza instrumentalizacja systemu edukacji".

Wkrótce opublikuję Stanowisko Sekcji Pedagogiki Zdrowia Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN w sprawie projektu wprowadzenia nowego przedmiotu. 

Ministerstwo sprzątania?

 

Nie przypuszczam, by środowisko akademickie podziwiało samozachwyt ministra nauki z racji opublikowania sprawozdania, któremu nadano podtytuł: „rekordowe nakłady, wsparcie dla studentów i rozwój nauki". 

Nie wiem, gdzie są te rekordowe nakłady? Chyba dla wymienionych kadr w resorcie nauki? W czym wyraża się wsparcie nauki? Chyba też w wymianie kadr w instytucjach podległych resortowi? 

A co do wsparcia dla studentów? Rzeczywiście, uzyskali je studiujący w szkółkach dla tumanów, którym ministerstwo pozwoliło na zmianę szyldu i dalsze drenowanie kieszeni naiwnych studentów. Owszem, trzeba przyznać, że gdyby nie zmiana władz politycznych w Polsce, to dalej przestępczo hulałby facet, którego już wypuszczono z aresztu. Ciekawe, czy jeszcze jest w Polsce, czy może już poza zasięgiem systemu sprawiedliwości? 

Nie wiemy, jak postępuje dochodzenie w sprawie przestępczej działalności niektórych urzędników Polskiej Komisji Akredytacyjnej, którzy czerpali korzyści z korupcji w w tej instytucji państwowej? 

Jak na rok działalności ministerstwa pod nową batutą, to dowiadujemy się raczej o wątpliwych decyzjach ministra w odniesieniu do ewaluacji naukowej czy kwestii nieposzanowania prawa do ochrony danych sygnalistki z Uniwersytetu Szczecińskiego. 

Wreszcie, nie wiem, na jakiej podstawie minister przypisuje sobie i jego administracji zasługę w kwestii: "Działania Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w pierwszym roku funkcjonowania pokazują, że polska nauka i szkolnictwo wyższe zmierzają w kierunku nowoczesności oraz większej dostępności". Czyżby? Jakie to były konkretne działania?  

Kto jest zachwycony wskaźnikiem, w świetle którego podobno zwiększono "nakłady finansowe na szkolnictwo wyższe w stosunku do roku 2023 o 22%". Nas nie interesuje kreatywna księgowość i statystyka. Tak można wciskać kit społeczeństwu, które w swej większości ma prawo nie znać i nie rozumieć specyfiki pracy akademickiej, ale nie naukowcom. 

To statystyczna informacja, że: "- Ten rok to wsparcie uczelni, czyli 30% podwyżek dla nauczycieli akademickich, 30% dla doktorantów oraz 20% dla pracowników administracyjnych". Jednak naukowcy, których wynagrodzenia wynoszą 20 proc. płac koleżanek i kolegów z uczelni zachodnioeuropejskich, nie wspominając już o amerykańskich, nadal prowadzą badania kosztem jakości życia własnych rodzin i na prywatnym sprzęcie domowym, bo w uniwersytecie go nie otrzymają. 

Czytam zatem w "Gazecie Wyborczej": 

"Łączne wydatki na naukę osiągną historycznie najniższy (1,07 proc.) poziom w relacji do PKB w XXI wieku" - komentują zaplanowane wydatki rektorzy, zrzeszeni w KRASP. Związkowcy alarmują, że zaplanowane 5-procentowe podwyżki dla pracowników uczelni są niższe niż prognozowana inflacja. A naukowcy od kilku tygodni apelują, by zwiększyć środki na badania" 

Śmiesznie brzmi w tym pseudoraporcie MNiSW stwierdzenie, że: "Minister nauki przywrócił dialog ze środowiskiem akademickim, odwiedzając 16 największych ośrodków akademickich w Polsce. (...)- Odbudowaliśmy relacje ze środowiskiem akademickim, ponieważ jest to podstawowa kwestia w budowaniu i rozwijaniu współpracy, poszukiwaniu wspólnych rozwiązań i możliwości". 

Dziękujemy za podróże pana ministra, z których nic nie wynika dla naukowców w uczelniach państwowych. Nie interesuje nas robienie sobie publicity i fotografowanie się przez ministra z powołanymi na nowa kadencję rektorami czy senatami. Nie uczestniczymy bowiem w walce o władzę, tylko chcemy wykonywać swoje zadania naukowo-badawcze i dydaktyczne w warunkach, które doprowadzą wreszcie do likwidacji ustawowej, a więc strukturalnej korupcji ewaluacyjnej dyscyplin naukowych i nędzy finansowej. 

Infrastruktura uniwersytecka, wyposażenie dziekanatów, katedr, instytutów w nowoczesne narzędzia ICT wymaga radykalnych inwestycji. Pracujemy na sprzęcie sprzed 10-15 lat! a nie ma za co kupić nowy. Aktualizacja oprogramowania, zakup dostępu do czasopism zagranicznych i koszty wydań rozpraw naukowych są tak wysokie, że coraz mniejsze są szanse na utrzymanie współpracy międzynarodowej i jakości kształcenia studentów. 

Nie poprawi się poziom badań naukowych w Polsce od tego, że ministerstwo stało się firmą sprzątającą. Cytuję: 

"- Jednocześnie przeprowadziliśmy proces sprzątania po poprzednich rządach. Likwidujemy Centrum GovTech i Instytut Badań nad Renesansem i Barokiem. To konkretne oszczędności w budżecie ministerstwa. Zmniejszyliśmy także finansowanie Akademii Kopernikańskiej". 

Humorystycznie brzmią zapewnienia ministra dotyczące promowania kobiet w nauce oraz zapewnienia im "równych szans na rozwój kariery akademickiej. W ramach tych działań uruchomiono platformę „Kobiety w nauce”, która prezentuje ich osiągnięcia ale też wspiera je w realizacji badań. Ponadto został opublikowany raport, prezentujący wyzwania, z jakimi borykają się kobiety w polskim środowisku naukowym, a także propozycje rozwiązań na rzecz poprawy ich sytuacji zawodowej". 

Od tego, że ktoś zarobił na uruchomieniu portalu lub przygotował raport z diagnozy o marnej poznawczo wartości nie poprawiła się równość szans kobiet w nauce. Kobiety zawierają związki małżeńskie, rodzą dzieci, opiekują się nimi i je wychowują, a zatem nie wyjadą na dłuższy zagraniczny staż naukowy, nie mają tożsamych z mężczyznami możliwości prowadzenia badań terenowych, itp. Żaden minister nie zapewni im równych szans z mężczyznami. Komu ma służyć ta propaganda?       

Słowacki bumerang

 

Otrzymałem list od jednego z profesorów, który dotyczy przewidywanych przeze mnie przed laty następstw turystyki habilitacyjnej niektórych Polaków na Słowację. Jak pisze:   

"Tak, o to doczekaliśmy się sytuacji, w której osoba z habilitacją z Katolickiego Uniwersytetu w Rużomberoku promowana jest do władz krajowego stowarzyszenia. Tymczasem to jego władze w 2008 roku jako pierwsze zaalarmowały środowisko akademickie i uruchomiły protest przeciwko turystyce habilitacyjnej z pracy socjalnej na Słowację.

Jeszcze do niedawna odmawiano słowackim docentom z formalnie uznaną równoważnością ich dyplomów nawet członkostwa tego stowarzyszenia. Tak było dotąd...,  a teraz?

Potwierdza się powiedzenie, że na wszystko potrzebny jest czas. W kilku krajowych uniwersytetach czy państwowych wyższych szkołach zawodowych osoby takie pełnią ważne funkcje administracyjne, a nawet zostały "wybrane" do Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN, chociaż to także ten Komitet wraz z Komitetem Socjologii PAN  wspierał konieczność zerwania przez polski rząd umowy bilateralnej ze stroną słowacką ze względu na nieuczciwie uzyskiwane na Słowacji stopnie naukowe przez niektórych Polaków. 

Dlaczego tak się dzieje? Bo ktoś jest miły, lubiany, ponoć nawet pracowity,.., ale tyle i tylko tyle.  Ma dyplom".  

Zwracam jednak uwagę, że są wśród takich docentów akademicy, którzy przeprowadzili powtórne postępowanie habilitacyjne w Polsce m.in. z pedagogiki, by odciąć się od tych, którzy uzyskali docenturę na Słowacji na podstawie... pracy doktorskiej czy z innego, ale pozanaukowego powodu. Takich osób w pedagogice nie ma więcej, niż dających się policzyć na palcach jednej dłoni, co tylko potwierdza trafne rozpoznanie także przez samych Słowaków, że części "turystów" nie o naukę chodziło.

Jak pisze do mnie ów profesor: 

"Kandydat do władz stowarzyszenia... ma stanowisko kierownicze w jednym z uniwersytetów. Jest aktywny akademicko, to prawda ale ... . Nic więcej. Czyżby młodsze pokolenie było mniej wrażliwe, zupełnie nie rozumiejące problemu? A może już nie mam racji przejmując się tą sytuacją? Może właśnie z uwagi na dowody aktywności akademickiej tych osób, także w konferencjach m.in. z pedagogiki społecznej, należy sprawę ich pseudonaukowej habilitacji " puścić" w zapomnienie?" 

Nie wiem, jak jest naprawdę, bo nie śledzę już tej sytuacji. Wiem jednak, że poziom zniszczenia kodu etycznego w polskim i słowackim środowisku akademickim sprzyja koleżeńskiemu, interesownemu podtrzymywaniu działalności pozornej. Założyciel Collegium Humanum habilitował się w powyższym słowackim uniwersytecie...,  z tego samego kierunku kształcenia.   

       

  

Jak mawiał Tadek, dziwny to przypadek ...

 

Raz pewien dziadek

win gruby spadek,

przysporzył gadek,

czyniąc wypadek.

 

Przepadł, aliści,

mimo zawiści,

bo się nie ziścił

stan podłej myśli.

 

Ów sygnalista,

fałsz sieje w listach.

Kłamstw pełne usta,

to jego gusta.

 

(foto: BŚ)