Wśród najnowszych petycji pedagogicznych środowisk
akademickich pojawił się apel
w obronie rozwoju pedagogiki specjalnej w Uniwersytecie
Pedagogicznym im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie. Nie sposób przejść
obojętnie wobec rozwiązań strukturalnych w uniwersytetach, które zostały
dokonane w ostatnich miesiącach. Reforma 2.0 określana mianem Konstytucji Nauki
ma coraz bardziej odczuwalny toksyczny charakter.
Osobie z zewnątrz, spoza danego środowiska trudno jest
oceniać słuszność czy trafność rozwiązań organizacyjnych w uniwersytetach,
skoro tzw. elity akademickie poparły reformę w 2018 roku (Lex-Gowin).
Towarzyszył jej zachwyt nad rzekomo zwiększoną autonomią uczelni. Nie tyle
kończy się era humboldtowskiego modelu universitas, co jej powstrzymanie celem
zepchnięcia na margines służby nauki społeczeństwu.
Nauka ma służyć władzom politycznym państwa do bardziej
skutecznego zarządzania społeczeństwem pod pozorem troski o jego dobro, o
zwiększenie widzialności osiągnięć nauki w przestrzeni międzynarodowej, gdy w
rzeczywistości chodzi o władzę na różnych poziomach jej możliwego sprawowania i
wykorzystywania do celów tylko częściowo służących rozwojowi badań naukowych.
Niektórzy akademicy doszli do wniosku, że nie jest ważna nauka, godność
autorytetów naukowych, skoro w antagonistycznie zmanipulowanym środowisku trwa
walka o przetrwanie, co ciekawe, nie najlepszych, ale najsłabszych
podmiotów.
Coraz bardziej widoczna jest zamiana miejsc: zaangażowanych i
twórczych uczonych zastępują kadry typu BMW, bo tylko takie są gotowe na
współdziałanie z każdą władzą, jeśli ta wyniesie je na stanowiska gwarantujące
im finansową "autonomię". Im mniej muszą same zadbać o autentyczne
dokonania naukowe, tym bardziej nadają się na zarządzanie jednostkami
akademickimi, gdyż wykonają każde z/po-lecenie.
Każda zmiana organizacyjna, strukturalna w jednostkach
akademickich jest pochodną wewnątrzuczelnianych regulacji prawnych, które mają
zabezpieczyć interes i możliwości uczelni, a w dalszym zakresie interes nauki i
naukowców. Bywa, że zmiany strukturalne wynikają z braku lub nadmiaru kadr o
określonych specjalnościach. Wówczas albo tworzy się dla wypromowanych doktorów
habilitowanych czy pozyskanych profesorów tytularnych mniejsze jednostki,
by zintensyfikować badania naukowe zgodne z ich doświadczeniem, profilem i
kapitałem naukowym.
Nie wiem, dlaczego stało się tak, jak opisują to
Sygnatariusze Apelu. Pamiętam czasy świetności pedagogiki specjalnej tej
uczelni, która ma swoich kontynuatorów. Nie przypuszczam, by jakikolwiek apel
mógł wpłynąć na zmianę decyzji władz uczelni, bo ta stała się faktem, a ten
bywa najczęściej nieodwracalny.
Czy milczy środowisko pedagogów specjalnych w Komitecie Nauk
Pedagogicznych PAN?
Petycja w obronie tożsamości pedagogiki specjalnej w Uniwersytecie Pedagogicznym w Krakowie. W obronie idei Universitas (podkreśl. moje)
Szanowni Państwo,
Z dniem 1 lutego 2022 r. Instytut Pedagogiki Specjalnej w Uniwersytecie Pedagogicznym im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie decyzją Jego Magnificencji Rektora prof. dra hab. Piotra Borka (zarządzenie z dn. 25 stycznia 2022 r.), przekształcony został w Instytut Pedagogiki Specjalnej, Szkolnej i Kształcenia Nauczycieli.
Restrukturyzacja ta jest równoznaczna z całkowitym przeobrażeniem struktury wewnętrznej, w tym z likwidacją takich katedr jak: Katedra Interdyscyplinarnych Badań nad Niepełnosprawnością, Katedra Dydaktyki Specjalnej i Psychoedukacji, Katedra Andragogiki Specjalnej i Wspierania Rozwoju Osób z Niepełnosprawnością, Katedra Integracji Społecznej i Centrum „Pro Futuro” Wsparcia Osób ze Specjalnymi Potrzebami Rozwojowymi i Edukacyjnymi. W strukturze nowopowstałego Instytutu zachowana została jedynie Katedra Rehabilitacji Osób z Zaburzeniami Słuchu i Komunikacji kierowana przez obecną Panią Prorektor.
Dodatkowo, w sytuacji, gdy w grupie pracowników byłego Instytutu Pedagogiki Specjalnej, aż 10 osób to samodzielni pracownicy naukowi, funkcję Dyrektora nowopowstałego Instytutu, który ma kontynuować działania związane z pracą badawczą i dydaktyczną w zakresie pedagogiki specjalnej, a także funkcje kierowników trzech z pięciu nowopowstałych katedr powierzono Osobom spoza dotychczasowego Instytutu Pedagogiki Specjalnej, nie będącym pedagogami specjalnymi. Przynależność do nowopowstałych katedr została pracownikom odgórnie narzucona, bez względu na ich doświadczenie, osiągnięcia i uzyskane stopnie, czy też zainteresowania naukowe. Przykładowo, akademicy zajmujący się problematyką osób z niepełnosprawnością intelektualną zostali przypisani do Katedry Pedagogiki Resocjalizacyjnej i Penitencjarystyki.
Ta radykalna zmiana, niezapowiedziana, niekonsultowana z Radą Instytutu i jego pracownikami, wprowadzona w sposób nagły, w ciągu trwającego roku akademickiego, budzi nasz najwyższy niepokój. Jest to tym bardziej bulwersujące, iż wskazane zmiany dotykają liczącą bez mała pół wieku krakowską pedagogikę specjalną, a wraz z nią kolejne pokolenia pedagogów specjalnych, w roku ogłoszonym przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, Rokiem Marii Grzegorzewskiej, twórczyni pedagogiki specjalnej w Polsce.
Krakowska pedagogika specjalna została zainicjowana przez Uczniów Marii Grzegorzewskiej – doc. dr hab. Jadwigę Baran, prof. zw. dr hab. Jana Konopnickiego, prof. zw. dr hab. Anielę Korzon, prof. zw. dr hab. Alicję Rakowską, prof. zw. dr hab. Janinę Wyczesany, dra Jana Pileckiego i dr Janinę Szymańską. Kierowali się Oni słowami swojej Mistrzyni (jak mawiali „Mamy Grzegorzewskiej”):
[…] wyniki każdej pracy w dużej mierze zależą od tego, kto ją wykonał i kim on jest jako człowiek, jaki jest jego stosunek do innego człowieka, czy interesuje go dola i los innych ludzi, czy chce im dopomóc, czy wpatrzony jest tylko w swój własny los i jego bieg. (Grzegorzewska 2002, s. 18).
Przez lata Instytut Pedagogiki Specjalnej prężnie działał i mógł poszczycić się wieloma osiągnięciami. W ciągu ostatnich 20 lat różne krajowe uczelnie nadały jedenastu pracownikom IPS stopień doktora habilitowanego. Z kolei czterech pracowników naukowych spośród naszego grona uzyskało tytuł profesora zwyczajnego. Niewątpliwie osiągnięcia te mocno podniosły prestiż oraz poziom pracy naukowej jednostki.
Pracownicy Instytutu uczestniczyli w wielu projektach naukowo-badawczych, w tym o charakterze międzynarodowym, a także publikowali w ważnych dla dyscypliny czasopismach naukowych. Zainteresowanie zdobyciem wykształcenia w naszej jednostce od lat utrzymywało się na wysokim poziomie. Obecnie kształcenie na kierunku pedagogika specjalna w Uniwersytecie Pedagogicznym na studiach różnego typu realizuje ok. 800 studentów.
O naszych sukcesach świadczą doskonali nauczyciele, których przez lata wykształciliśmy. Pracując w różnych placówkach dla osób z niepełnosprawnościami, zarówno w Polsce, jak i za granicą przynoszą chlubę Uczelni. Szczycimy się faktem, że warsztat metodyczny naszych absolwentów jest rozpoznawalny i wysoko ceniony w całym kraju. Wiemy o tym od dyrektorów przedszkoli, szkół i innych instytucji, które obejmują edukacją, rehabilitacją i wsparciem osoby z niepełnosprawnościami.
Jako nauczyciele akademiccy przez szereg lat działający na rzecz Instytutu Pedagogiki Specjalnej wyrażamy swoje głębokie rozgoryczenie i zdecydowany sprzeciw wobec opisanych decyzji władz Uczelni. Obawiamy się, że decyzje te odbierają autonomię pedagogom specjalnym zatrudnionym w Uniwersytecie Pedagogicznym i łamią tradycje naukowe oraz – w naszym odczuciu – stanowią realne zagrożenie zaprzepaszczenia dorobku naukowego i zawodowego wielu pokoleń pedagogów specjalnych.
Boli świadomość, że to, co budowaliśmy z takim trudem i zaangażowaniem, może być niszczone. Postanowienia władz Uczelni pozbawiły pracowników Instytutu możliwości współdecydowania o jego kształcie. Wątpimy, że autorom Ustawy Prawo o Szkolnictwie Wyższym i Nauce zależało na tym, by przekazując w ręce rektorów pełnię władzy w uczelniach pozbawiać pracowników prawa do współdecydowania i udziału w demokratycznej dyskusji.
Chcemy, aby jeszcze raz dobitnie wybrzmiało, iż w sposobie podjęcia decyzji, tempie zmian wprowadzanych w trakcie trwającego roku akademickiego oraz w ich treści dostrzegamy pogwałcenie etosu Uniwersytetu, dobrych obyczajów i prawa jego społeczności do uczestnictwa w kreowaniu zmian na rzecz rozwoju uczelni oraz nauki.
Akcentujemy ten smutny fakt z perspektywy naszego całożyciowego doświadczenia, przekazanych nam kiedyś wzorów osobowych i akademickich – wszak staramy się być wierni ideom Profesor Marii Grzegorzewskiej. Jej myśli są dla nas ważne, dlatego że uczą człowieczeństwa, szacunku do każdego, prawa do wolności, rozwoju i wyrażania siebie. Kariera i zajmowanie pierwszych miejsc w jakichkolwiek rankingach, to obce w nich byty.
Prosimy Jego Magnificencję Rektora Uniwersytetu Pedagogicznego, prof. dra hab. Piotra Borka, o cofnięcie decyzji dotyczącej zmian i stworzenie przestrzeni do debaty na temat kształtu Instytutu Pedagogiki Specjalnej. Apelujemy o nieodbieranie pracownikom autonomii i prawa do współdecydowania o przyszłości krakowskiej pedagogiki specjalnej, a zatem i o losach studentów, którzy zaistniałą sytuacją są bardzo mocno zaniepokojeni.
My, pracownicy byłego Instytutu Pedagogiki Specjalnej zwracamy się też do Osób zainteresowanych rozwojem pedagogiki specjalnej w Polsce, a także kształceniem pedagogów specjalnych, z prośbą o poparcie naszych starań. Będziemy wdzięczni za każdy wyraz solidarności.
Biorąc pod uwagę konsekwencje, jakie ponieśli pracownicy krytycznie odnoszący się do decyzji władz Uczelni, niniejszy list podpisują jedynie osoby współtworzące przez lata Instytut Pedagogiki Specjalnej, a obecnie niezatrudnione w Uniwersytecie Pedagogicznym.
Prof. zw. dr hab. Bożena Grochmal-Bach
Prof. zw. dr hab. Aniela Korzon
Prof. zw. dr hab. Alicja Rakowska
Prof. dr hab. Franciszek Wojciechowski
Prof. zw. dr hab. Janina Wyczesany
Dr hab. Grażyna Gunia, em. prof. UP
Dr Danuta Baraniewicz
Dr Agnieszka Buczek
Dr Marzena Klaczak
Dr Anna Łachowska
Dr Teresa Oleńska-Pawlak
Dr Barbara Oszustowicz
Dr Jan Pilecki
Dr Małgorzata Trojańska
Dr Katarzyna Wanat
Dr Anna Wójcik-Zdyb
Mgr Małgorzata Hwang
Mgr Monika Konarska
Mgr Arkadiusz Pisarek