"Stworzyć naród przez wychowanie publiczne" - tak brzmiało jedno z haseł powołanej w 1773 r. po pierwszym rozbiorze Polski - Komisji Edukacji Narodowej, która powstała w wyniku m.in. rozwoju ekonomicznego i intelektualnego kraju. Szczególne zasługi położył w tym względzie Hugo Kołłątaj reformując Akademię Krakowską. Młodzi uczeni wnieśli „nowego ducha” do uczelni oraz głęboką wiedzę zamiłowanie do nauki i badań naukowych. W uniwersytetach zapoczątkowany został rozwój myśli teoretycznej i badawczej.
Dzisiejsze ŚWIĘTO nawiązuje - nie tylko symbolicznie - do tego wydarzenia.
Na Uniwersytecie Pedagogicznym im. Komisji Edukacji Narodowej rozpoczyna się dwudniowa debata wpisując się w całoroczne obchody 240 rocznicy Komisji Edukacji Narodowej. Będziemy rozmawiać o jej dziele i związanych z nią postaciach w gmachu Wydziału Pedagogicznego. Konferencja naukowa toczy się pod tytułem: Komisja Edukacji Narodowej: ludzie i dzieło w dialogu pokoleń.
Jej organizatorami są Instytut Historii i Katedra Historii Oświaty i Wychowania Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie oraz Instytutu Historii Nauki im. Ludwika i Aleksandra Birkenmajerów PAN przy współpracy Towarzystwa Historii Edukacji.
W pierwszym dniu obrad zostaną wygłoszone następujące referaty:
Moderatorzy: prof. dr hab. Bożena Popiołek, dr hab. prof. UP Katarzyna Dormus
14.00-14.20 prof. dr hab. Kazimierz Karolczak (Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie), Dziedzictwo kulturowe Komisji Edukacji Narodowej w XIX wieku
14.20-14.40 prof. dr hab. Kalina Bartnicka (Instytut Historii Nauki PAN im. L. i A. Birkenmajerów, Warszawa), Komisja Edukacji Narodowej i jej ustawy
15.00-15.20 prof. dr hab. Janusz Sondel (Uniwersytet Jagielloński), Stosunek KEN do projektu studiów prawniczych Hugona Kołłątaja
15.40-16.00 prof. dr hab. Eligijus Raila (Uniwersytet Wileński), Działalność edukacyjna biskupa wileńskiego Ignacego Jakuba Massalskiego: wariant litewskiego oświecenia
16.00-16.20 prof. dr hab. Karol Poznański (Akademia Pedagogiki Specjalnej im. M. Grzegorzewskiej w Warszawie), Wokół rocznicy reformy margrabiego Aleksandra Wielopolskiego
16.20-16.40 prof. dr hab. Irena Szybiak (Uniwersytet Warszawski), Nauczyciel KEN: ideał a rzeczywistość
16.40-17.00 prof. dr hab. Witold Chmielewski (Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Filia w Piotrkowie Trybunalskim), Idee KEN w polskim systemie oświatowym na uchodźctwie w latach II wojny światowej
17.00-17.20 prof. dr hab. Władysława Szulakiewicz (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu), Drugi jubileusz Komisji Edukacji Narodowej w historiografii oświatowej
Program całej konferencji jest na stronie UP.
Dzisiejsza debata ma szczególne znaczenie także dla Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN. W imieniu władz naszego środowiska naukowego, w którym od początku jego istnienia działa Zespół Historii Wychowania, kierowany obecnie przez prof. UAM Wiesława Jamrożka, przekażę przede wszystkich Władzom Uniwersytetu - Jego Magnificencji Rektorowi Michałowi Śliwie, Wysokiemu Senatowi oraz władzom Wydziału Nauk Pedagogicznych - najwyższe wyrazy uznania oraz wdzięczności z tytułu podjęcia tak kluczowej dla polskiej humanistyki, w naszej płynnej nowoczesności, debaty o dziele wyjątkowym w dziejach nie tylko nauk pedagogicznych.
Odwołam się we wstępie mojego referatu do myśli jednego z moich poprzedników na funkcji przewodniczącego Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN – prof. Tadeusza Lewowickiego, która najlepiej oddaje zobowiązanie naszej społeczności wobec minionych pokoleń i ich dokonań w naukach o wychowaniu: Pedagogice i edukacji potrzebna jest pamięć o przeszłości - pamięć dająca mądrość w rozstrzyganiu współczesnych problemów kształcenia, opieki i wychowania. Potrzebne staje się zachowanie relacji między humanistyką, historią wychowania oraz pedagogiką i edukacją. (T. Lewowicki, Humanistyka – historia wychowania – pedagogika. O pamięci dokonań i mądrości vs. niepamięci i zagubienia [w:] Studia z teorii i historii wychowania oraz nauk pokrewnych, tom jubileuszowy poświęcony Profesor Wiesławie Korzeniowskiej, red. Urszula Szuścik, Katowice-Cieszyn-Ustroń: Galeria „Na Gojach” 2010, s. 58.)
Dzisiaj obchodzimy w całym kraju obchody Dnia Edukacji Narodowej (w PRL - Dnia Nauczyciela). Nie jest to święto państwowe, toteż wszyscy uczniowie udają się do przedszkoli i szkół, by osobiście podziękować swoim wychowawcom, pedagogom za ich trud, troskę i zaangażowanie. Być może podziękowania nie będą dotyczyć wszystkich nauczycieli, gdyż są w tym zawodzie także osoby toksyczne, z zaburzeniami, które nie powinny mieć żadnych kontaktów z dziećmi czy młodzieżą. My jednak wyrażamy wdzięczność tym najwspanialszym, oddanym swojej pasji i radości bycia z wychowankami, by wspierać ich w trudnej służbie odkrywania i szlifowania człowieczeństwa i doskonalenia osobistego rozwoju. Nauczycielom powierza Ojczyzna z zaufaniem swoje dzieci, im też wszyscy cześć i poważanie okazywać winni (F. Majchrowicz, Historja Pedagogji ze szczególnem uwzględnieniem dziejów wychowania i szkół w Polsce, wyd. czwarte, Warszawa: Instytut Wydawniczy „Bibljoteka Polska” 1922, s. 275) Jest coś, czego nie doświadczają przedstawiciele innych zawodów, a mianowicie autentyczna wdzięczność, radość dziecięcych serc i ufność, jaką dzielą się przedszkolaki i uczniowie ze swoimi nauczycielami.
Dzień Edukacji Narodowej staje się dla nas wszystkich okazją do refleksji nad pełnioną rolą i wykonywanymi zadaniami, nad własnymi dokonaniami oraz planowanymi zmianami. Pragnę złożyć wszystkim NAUCZYCIELOM, także moim byłym i obecnym współpracownikom jak najserdeczniejsze życzenia: dużo radości i satysfakcji z pracy, pogodzenia życia osobistego z warunkami kształcenia i/czy studiowania. Dzięki wspólnej pasji edukacyjnej i fascynacji określoną dziedziną wiedzy, dzięki ufności w realizację wspólnych zadań może spełniać się w wielu rolach. Życzę Państwu dużo wytrwałości w pokonywaniu różnych problemów, jakie napotykamy na co dzień, by idea narodowej, wolnej edukacji znalazła w nauczycielskim zaangażowaniu jak najlepszych wykonawców.