Jutro odbędzie się pierwsze posiedzenie Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN nowej kadencji. Program jest bogaty, gdyż zaczynamy od analizy pedagogiki w szkolnictwie wyższym, którą przedstawi prof. dr hab. Maria Czerepaniak-Walczak. Dyskusja będzie ożywiona, gdyż nie sposób mówić o naszej dyscyplinie bez zaangażowania, jeśli poświęca się jej wiele własnego czasu. Dopiero po wejściu w życie nowych ustaw, związanych z reformą szkolnictwa wyższego, orientujemy się, jak wiele jest w nich nieuzasadnionej ingerencji władz państwowych w regulację działalności naukowej wszystkich środowisk akademickich, która de facto staje się częściowo jej destrukcją.
Nowa ustawa o Polskiej Akademii Nauk zawiera zapisy prawne, które poważnie naruszają autonomię naukowców. Stajemy przed dylematem, jak działać, by przestrzegając obowiązującego prawa, nie wylać przysłowiowego dziecka z kąpielą. Rzecz dotyczy komitetów naukowych Polskiej Akademii Nauk, które powinny być samorządną, współpracującą z wydziałami ogólnokrajową reprezentacją poszczególnych dyscyplin naukowych lub ich grup. Jak pisze się o nich na stronie PAN:
"W skład komitetów naukowych wchodzą krajowi członkowie Polskiej Akademii Nauk odpowiednich specjalności, wybitni pracownicy naukowi reprezentujący szkoły wyższe, placówki Polskiej Akademii Nauk i instytuty zaplecza naukowo-badawczego resortów, a także przedstawiciele instytucji i organizacji gospodarczych i społecznych. Z racji ich składów, grupujących wybitnych przedstawicieli całego środowiska naukowego, komitety naukowe Polskiej Akademii Nauk stanowią najbardziej reprezentatywne grono specjalistów w danej dyscyplinie naukowej.
Komitety naukowe (...), jako stałe organy Akademii działające przy wydziałach lub bezpośrednio przy Prezydium PAN, pełnią w głównej mierze funkcje ciał doradczych i opiniodawczych. Podstawowym zadaniem komitetów naukowych jest oddziaływanie na rozwój danej dyscypliny naukowej w skali kraju, integrowanie ośrodków i środowisk naukowych oraz rozwiązywanie określonej problematyki naukowej. Szczególne znaczenie ma działalność komitetów w zakresie doradztwa, zwłaszcza opracowywanie ekspertyz, ocen i opinii naukowych dla organów administracji państwowej. Ważne znaczenie ma również działalność komitetów w zakresie upowszechniania i wprowadzania do praktyki gospodarczej i społecznej wyników badań naukowych, w tym szczególnie organizacja konferencji i zebrań naukowych oraz inicjowanie badań naukowych. Część komitetów prowadzi własne wydawnictwa (czasopisma i publikacje zwarte), w których publikowane są prace z obszaru dyscyplin objętych zakresem działania komitetu."
Komitet Nauk Pedagogicznych należy do jednego z 24 komitetów naukowych w Wydziale I – Nauk Humanistycznych i Społecznych Polskiej Akademii Nauk, obok:
Komitetu Historii Nauki i Techniki Polskiej Akademii Nauk
Komitetu Językoznawstwa Polskiej Akademii Nauk
Komitetu Nauk Demograficznych Polskiej Akademii Nauk
Komitetu Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk
Komitetu Nauk Etnologicznych Polskiej Akademii Nauk
Komitetu Nauk Filozoficznych Polskiej Akademii Nauk
Komitetu Nauk Historycznych Polskiej Akademii Nauk
Komitetu Nauk o Finansach Polskiej Akademii Nauk
Komitetu Nauk o Kulturze Polskiej Akademii Nauk
Komitetu Nauk o Kulturze Antycznej Polskiej Akademii Nauk
Komitetu Nauk o Literaturze Polskiej Akademii Nauk
Komitetu Nauk o Pracy i Polityce Społecznej Polskiej Akademii Nauk
Komitetu Nauk Orientalistycznych Polskiej Akademii Nauk
Komitetu Nauk Organizacji i Zarządzania Polskiej Akademii Nauk
Komitetu Nauk o Sztuce Polskiej Akademii Nauk
Komitetu Nauk Politycznych Polskiej Akademii Nauk
Komitetu Nauk Pra- i Protohistorycznych Polskiej Akademii Nauk
Komitetu Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk
Komitetu Nauk Teologicznych Polskiej Akademii Nauk
Komitetu Psychologii Polskiej Akademii Nauk
Komitetu Słowianoznawstwa Polskiej Akademii Nauk
Komitetu Socjologii Polskiej Akademii Nauk
Komitetu Statystyki i Ekonometrii Polskiej Akademii Nauk
Do końca minionej kadencji PAN, w skład powoływanych przez komitety zespołów naukowych, komisji lub sekcji mogły wchodzić również osoby niebędące członkami komitetu. Od nowej kadencji jest to niemożliwe. Zgodnie z delegacją zawartą w art. 35 ust. 9 Ustawy z dnia 30 marca 2010r. o PAN (Dz. U. Nr 96 poz. 619), Prezydium PAN Uchwałą nr 28/2011 z dnia 26 maja 2011r. uchwaliło "Regulamin trybu wyborów członków komitetów naukowych i ich organów" (zmieniony uchwałą nr 32/2011 z dnia 1 lipca 2011r.), w myśl którego członkami powoływanych zespołów naukowych mogą być tylko i wyłącznie wybrani na daną kadencję członkowie komitetu.
Dotychczas przy Komitecie Nauk Pedagogicznych działały następujące zespoły naukowe, którym przewodniczyli profesorowie-członkowie KNP:
Zespół Andragogiki - prof. dr hab. Tadeusz ALEKSANDER
Zespół Edukacji Elementarnej - prof. dr hab. Dorota KLUS - STAŃSKA
Zespół Historii Wychowania - prof. dr hab. Władysława SZULAKIEWICZ
Zespół Pedagogiki Chrześcijańskiej - ks. prof. dr hab. Marian NOWAK
Zespół Pedagogiki Kultury i Edukacji Międzykulturowej - prof. dr hab. Jerzy NIKITOROWICZ
Zespół Pedagogiki Medialnej - prof. dr hab. Zbyszko MELOSIK
Zespół Pedagogiki Ogólnej - prof. dr hab. Teresa HEJNICKA-BEZWIŃSKA
Zespół Pedagogiki Pracy - prof. dr hab. Stefan M. KWIATKOWSKI
Zespół Pedagogiki Społecznej - prof. dr hab. WIESŁAW THEISS
Zespół Pedeutologii - prof. dr hab. Henryka KWIATKOWSKA
Zespół Pedagogiki Specjalnej - prof. dr hab. WŁADYSŁAW DYKCIK
Zespół Pedagogiki Szkolnej - prof. dr hab. MARIA DUDZIKOWA
Zespół Teorii Wychowania - prof. dr hab. BOGUSŁAW ŚLIWERSKI
W czasie grudniowego posiedzenia wyborczego powołaliśmy jeszcze inne zespoły, które trzeba będzie wraz z poprzednimi "strukturalnie wygasić". Otrzymaliśmy bowiem z Biura Organizacyjno-Prawnego PAN pismo, w którym wyjaśnia się nową sytuację ustrojową Akademii.
Funkcjonujące od wielu lat zespoły naukowe Komitetu, nie tylko Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN, tracą swoje podstawy organizacyjnego ich usytuowania przy Komitecie czy w Komitecie Nauk Pedagogicznych, jako że ich członkami byli - w każdym z zespołów - najczęściej młodzi i doświadczeni pracownicy naukowi, reprezentujący określoną subdyscyplinę nauk pedagogicznych, ale nie będący członkami KNP PAN. W nazwach zespołów uwidoczniliśmy ich związek z określoną subdyscyplin ą nauk pedagogicznych. Tym samym zamyka się pewna karta w dziejach tej społeczności akademickiej, dla której musimy znaleźć inną formułę zaangażowania i kontynuowania zadań istotnie wpływających tak na rozwój subdyscyplin naukowych, jak i ich reprezentantów różnych pokoleń.
Od 2012 r. powoływane przez komitety naukowe zespoły mogą składać się jedynie spośród członków Komitetu i nie mogą odpowiadać strukturze subdyscyplin swojej nauki, ale powinny mieć charakter zadaniowy. W świetle wykładni Biura Organizacyjno-Prawnego PAN - nie przewiduje się powoływania w skład owych ciał osób nie będących jego członkami.
Zmieniła się też struktura władzy w komitetach naukowych. Organem Komitetu są Przewodniczący, jego zastępcy oraz Prezydium. Tym samym zebranie plenarne komitetu nie jest już - zgodnie z aktami normującymi (ustawa, uchwały) - jego organem władzy. Zebranie plenarne Komitetu jest podstawowym ciałem, do którego zadań należy przede wszystkim uchwalanie regulaminu i ewentualnych zmian do niego, podejmowanie uchwał w sprawach dotyczących realizacji zadań Komitetu, podejmowanie uchwał w sprawach przedstawionych zebraniu do zaopiniowania etc.
Zakres działania i strukturę komitetu określa regulamin komitetu, jaki będziemy uchwalać w czasie jutrzejszego zebrania plenarnego komitetu. Regulamin ten zatwierdza wiceprezes Akademii nadzorujący prace wydziału, z którym współpracuje komitet naukowy. Tym samym nie może on naruszać prawa, które obowiązuje w całej Akademii. Szkoda, że społeczna przecież działalność członków komitetów naukowych, którzy aktywizowali dużą część środowiska akademickiego dla wspomagania szeroko rozumianego rozwoju dyscyplin naukowych i kadr naukowych, została strukturalnie ograniczona tylko i wyłącznie do własnego składu.
Nie oznacza to jednak, że będąc członkami KNP PAN, nie możemy prowadzić dotychczasowych zespołów. Mam nadzieję, że te, jak i nowe zespoły naukowe nadal będą funkcjonować i rozwijać swoją aktywność. Dzięki temu zachowamy nie tylko więzi, ale i możliwości wspomagania naukowców, wzajemnej wymiany doświadczeń, współorganizowania konkursów czy odkrywania talentów. Ich dotychczasowi i nowi członkowie muszą jednak przyjąć do wiadomości, że od 2012 r. nie będą mogli wpisywać w swoim życiorysie naukowym, ani też wykazywać w sprawozdaniach z własnej działalności naukowo-badawczej i organizacyjnej, członkostwa w zespole naukowym KNP PAN - jako niezgodnych z obowiązującym stanem prawnym.
Co zrobić, by zespoły działały? Sądzę, że dobrą okazją jest skupianie się ich uczestników przy działałających czasopismach naukowych, które mogłyby zostać przekształcone w nowe czasopisma Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN. Poza już istniejącymi: "Studia Pedagogiczne" i "Rocznik Pedagogiczny" od lat działają zespoły redakcyjne, którymi kierują członkowie minionych czy/i obecnej kadencji komitetu. Powołując w KNP PAN zespół ds. czasopism i wydawnictw, możemy wzmocnić je certyfikatem komitetu. Tym samym ich redakcje mogłyby organizować spotkania naukowców, umożliwiając im zarazem publikowanie wyników własnych badań tak na łamach własnych, jak i czasopism całego komitetu. Zespoły mogą jednak działać przy jednostkach organizacyjnych akademickich szkół wyższych, których są członkami lub nimi kierują profesorowie - byli lub obecni członkowie KNP PAN.
Zespół Historii Wychowania mógłby działać przy redakcji "Biuletynu Historii Wychowania" (UAM), Zespół Teorii Wychowania przy redakcji "Studiów z Teorii Wychowania" (ChAT), Zespół Pedagogiki Społecznej przy redakcji "Pedagogika Społeczna" ("Paedagogium"), Zespół Pedagogiki Specjalnej przy redakcji "Człowiek- Niepełnosprawność-Społeczeństwo" (APS), a Zespół Pedagogiki Ogólnej przy redakcji "Przeglądu Pedagogicznego" (UKW) czy "Kwartalnika Pedagogicznego" (UW), Zespół Pedeutologii przy redakcji "Ruchu Pedagogicznego" (WSP ZNP), Zespół Pedagogiki Chrześcijańskiej przy Instytucie Pedagogiki KUL, Zespół Edukacji Elementarnej przy redakcji "Problemy Wczesnej Edukacji" (UG), Zespół Pedagogiki Medialnej przy redakcji "Studia Edukacyjne" (UAM), Zespół Pedagogiki Szkolnej przy "Roczniku Pedagogicznym" (UAM-PAN), Zespół Pedagogiki Pracy przy Instytucie Pedagogiki APS, Zespół Metodologii przy redakcji "Przegląd Badań Pedagogicznych" (UMK), itp.
Lada moment zostanie uruchomiona nowa strona Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN, na ktorej znajdziecie Państwo zagadnienia istotne także dla możliwości współpracy z KNP, wpływania na kierunki jego działalności, podejmowane stanowiska, uchwały czy interpelacje, współdziałanie przy organizowanych konferencjach naukowych czy wydawanych czasopismach. Zespół pedagogów-naukowców z Uniwersytetu Zielonogórskiego "dopieszcza" tak strukturę, jak i jej interaktywne funkcje, by aktywność komitetu była dla wszystkich jawna i przyjazna (http://www.pan.uz.zgora.pl). Zapraszamy środowisko pedagogiczne do współpracy.
----
Członkowie Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN podjęli w dn. 30 stycznia br. uchwałę, by dotychczasowe zespoły komitetu działały pod patronatem KNP PAN. Dzięki temu funkcja przewodniczącego takiego zespołu nie będzie wiązana z obowiązkiem (jak miało to miejsce dotychczas) bycia członkiem KNP PAN, a ponadto pozwoli to na powoływanie także nowych zespołów czy wygaszanie tych, które nie są w stanie się zorganizować i dalej funkcjonować. Mamy nadzieję, że kontynuowanie prac zespołów pozwoli nie tylko na ich dalszą integrację w ramach wspólnego przedmiotu badań, podejmowanie analiz transdyscyplinarnych i interdyscyplinarnych, ale i na przyczyni się do przygotowania raportu o stanie rozwoju poszczególnych subdyscyplin nauk pedagogicznych w naszym kraju.
(źródła: Statut Polskiej Akademii Nauk, za: http://www.kancelaria.pan.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=117&catid=57&Itemid=54&limitstart=13; Uchwała 32/2011 Prezydium PAN z dn. 1 lipca 2011 r. zmieniająca uchwałę w sprawie regulaminu trybu wyboru członków komitetu naukowego i jego organów; (http://www.instytucja.pan.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=81&Itemid=38)