07 października 2020

Alternatywna edukacja w państwowych szkołach w Niemczech cz.7

 


Powoli zbliżamy się do finału prezentacji niemieckich szkół państwowych, których koncepcje pedagogiczne są dowodem na to, że można kształcić i wspierać w rozwoju młode pokolenie w sposób adekwatny do ich potrzeb, zainteresowań, a także z uwzględnieniem lokalnych, regionalnych uwarunkowań czy różnic kulturowych.

Szkoła Podstawowa  Otfried-Preußler w południowej części Hanoweru znajduje się zarazem w miejscu, w którym przed 25 laty przeważali wśród mieszkańców renciści. Większość rodziców, których dzieci uczęszczają do tej szkoły jest dobrze wykształcona i była zatrudniona w gospodarce. Wśród 400 dzieci ok. 24 proc. ma pochodzenie migracyjne. W 89 proc. rodzin oboje rodzice są aktywni zawodowo, toteż potrzebna była szkoła całodzienna dla co najmniej trzech czwartych rodzin. 

Przed 10 laty Szkoła Otfried-Preußler włączyła model edukacji inkluzyjnej, gdyż 16 proc. dzieci wymaga specjalistycznego wsparcia. Od 2017 inkluzja jest tu głównym podejściem edukacyjnym, zaś w 2018 r. została wyróżniona przez Niemieckie Stowarzyszenie Syndromu Downa za swoją pracę  z dziećmi upośledzonymi intelektualnie.

Rada pedagogiczna liczy 48 nauczycieli oraz 26 współpracowników - przygotowanych do pracy z dziećmi niepełnosprawnymi. Dodatkowo zatrudnia się w szkole 15 fachowców jako partnerów (Kooperationspartner) nauczycieli do sprawowania opieki nad uczniami w ciągu całego dnia. 

Inkluzyjne podejście przenika do wszystkich dziedzin funkcjonowania tej szkoły – od zniesienia wszelkich barier w poruszaniu się na jej terenie po konstruowanie zajęć dydaktycznych. Prawie w każdej klasie jest nauczyciel wspomagający o wykształceniu z pedagogiki specjalnej Zlikwidowano w tej placówce frontalne nauczanie. Kluczowe jest wspomaganie nie tylko zainteresowań dzieci, ale i ich osiągnięć szkolnych. W szkole wytwarza się własne pomoce dydaktyczne, które pozwalają lepiej zaspokajać indywidualne potrzeby dzieci. 

Dzieci pracują w 60.- 90. minutowych blokach oraz metodą projektów, które są realizowane samodzielnie przynajmniej raz w tygodniu. Każde dziecko otrzymuje zadania odpowiadające jego poziomowi wiedzy i umiejętności, ale i z uwzględnieniem celów kształcenia. Uczniowie wzajemnie pomagają sobie w zespołach zadaniowych a zarazem towarzyszy ich działaniom wielospecjalistyczny zespół doradców. W każdej klasie jest co najmniej dwóch pedagogów oraz - w zależności od potrzeb - nauczyciel wspomagający.

Zajęcia przebiegają w swoim rytmie , żeby każde dziecko mogło zdążyć z realizacją zadań. Na początku dnia ustala się kręgu zakres zadań, jakie mogą być realizowane . Są one oznaczane odpowiednimi symbolami na "tablicy gestów", specjalnych oznakowań. Język gestów opanowują w ten sposób wszystkie dzieci, niejako ubocznie. Propozycje zadań wspomagających są częścią zajęć a można je realizować na marginesie godziny lekcyjnej, w jej trakcie lub po południu. W tej szkole nie potrzeba mówić o inkluzji, gdyż ta jest codzienną częścią życia wszystkich osób. 

Szkoła podzielona jest na cztery budowle, które oznakowane są figurami z książek autorstwa Otfrieda Preußlera. Są tu zatem domy: czarownic, krasnoludków, wodnika i rozbójników. W każdym z budynków jest klasa pierwsza, druga, trzecia i czwarta. Za każdy z nich odpowiada wielozawodowy zespół, który jest zarazem jego gospodarzem. Raz w tygodniu odbywa się spotkanie całej wspólnoty danego domu, w trakcie którego omawiane są najważniejsze sprawy związane z zajęciami dydaktycznymi i następuje także wymiana doświadczeń pedagogicznych. Poza tym istnieje możliwość skorzystania przez nauczycieli z superwizji. Wspomniany zespół specjalistów działa na terenie całej szkoły, jak i w poszczególnych oddziałach, by mógł poznać wszystkie dzieci. Celem wspólnoty domowej jest wzmocnienie kooperacji w kolegium nauczycielskim oraz wypracowanie względnie silnej jedności w społeczności  szkolnej.

Kooperacja i praca w zespołach nie ma miejsca jedynie w poszczególnych domach, ale i w radzie pedagogicznej. Włącza się bowiem wszystkich współpracowników do realizacji wspólnych celów. Do trzyosobowego kolegium dyrektorskiego szkoły należą oprócz kierowników poszczególnych domów także osoba odpowiedzialna profesjonalnie za inkluzję. 

Między nauczycielami ma miejsce wymiana doświadczeń. Są oni bowiem odpowiedzialni nie tylko za dzieci , ale także za włączanie różnych czynników wspomagających ich rozwój. Może mieć też miejsce wymiana ról i środowisk wśród zaangażowanych w edukację specjalistów, pomocniczych pracowników i sił społecznych. 

 

(przekład z j. niemieckiego artykułu autorstwa - Annette Kuhn


14. „Oaza“ - Szkoła Öjendorf w Hamburgu 

Państwowa szkoła średnia - Öjendorf znajduje się w ubogiej i heterogenicznej dzielnicy wschodniej części Hamburga. Uczęszczające do niej dzieci pochodzą z rodzin emigranckich, z państw z niemalże całego świata.  Nic dziwnego, że aż 671 uczniów wymaga specjalnego pakietu środków wsparcia w procesie kształcenia.

Jest to zintegrowana szkoła średnia  I i II stopnia, mieszcząca się w dwóch budynkach, której uczniowie mogą uzyskać wykształcenie średnie I stopnia, a po 9 latach nauki uzyskać maturę na bazie edukacji w gimnazjum. Placówka ta jest objęta specjalnym programem wsparcia 23 szkół tego typu w całym kraju, a wymagających pomocy właśnie ze względu na specyfikę środowiska, w którym się znajduje. 

Pomimo wielu problemów nauczyciele starają się pomóc swoim uczniom nie tylko  w nauce, ale także  otwierając im odmienne od ich środowisk rodzinnych perspektywy życia, by mogli zdobyć wykształcenie pozwalające im na przejście do szkół zawodowych i znalezienie pracy. Pomoc w rozwoju uczniów uwzględnia ich indywidualny potencjał, możliwości i aspiracje uczenia się, żeby mogli przystąpić do matury. 

Realizuje się w tej placówce wiele projektów, które związane są z codziennym życiem. Przykładowo w warsztatach "JA" uczą się dzieci i młodzież pracy w grupie, której zasad nie byliby w stanie spełnić bez odpowiedniego wsparcia specjalistów. Podobnie wspomagani są w zdobywaniu wiedzy z poszczególnych przedmiotów kształcenia . Dla nauczycieli kluczowe jest pozyskanie przez uczniów wiary we własne umiejętności. Za ten rodzaj warsztatów szkołą otrzymała nagrodę miasta Hamburg w 2016 r. 

Dodatkowo prowadzi się tu zajęcia z rzemiosł, muzyczne, sportowe , dzięki którym można odkryć i rozwijać zainteresowania uczniów. Istotnym celem pedagogicznym jest spowodowanie, by wszyscy uczniowie mogli ukończyć poszczególne poziomy kształcenia i zdać końcowe egzaminy. 

Młodzież powinna zdobywać jak najwięcej praktycznych umiejętności w czasie zajęć lekcyjnych, toteż odbywa je np. w kuchni szkolnej, szkolnym ogrodzie czy w różnych warsztatach, laboratoriach.  Mają oni planować realizację małych projektów i przygotować o tym odpowiednie prezentacje. Szkoła ściśle współpracuje z Agencją Zatrudniania Młodzieży oraz firmami w jej otoczeniu. 

Uczniowie mają możliwość przynależenia do różnych stowarzyszeń, w których mogą uzyskać wsparcie w nabraniu większej śmiałości , sprawdzenia swoich umiejętności oraz rozwijania wiary we własne zdolności do uczenia się. Pierwszą taką organizacją przy tej szkole była utworzona Akademia Odwagi (MUT Academy), która pomaga uczniom z najtrudniejszych środowisk czy znajdujących się w ciężkim socjalnie położeniu, by ukończyli szkołę. 

Uczniowie rozwijają się i są wychowani w zróżnicowanych środowiskach rodzinnych, a tym samym i w kulturowo częściowo odmiennych systemach wartości. Staje się to ogromnym wyzwaniem dla nauczycieli. Nie jest to dla nich jednak problemem , gdyż przewodnią ideą jest „Jesteśmy różni!"  Pedagodzy starają się zatem rozwijać kanon wspólnych wartości, na bazie których można byłoby kształtować codzienny tok pracy w szkole.  Do osiągnięcia tego celu przyczynia się "Oaza".

Przez cztery dni w tygodniu uczniowie klas 7/8 i 9/10 mogą w południe odwiedzać top miejsce. Wcześniej były to sale lekcyjne, a dzisiaj Oaza jest miejscem spotkań, gdzie są sofy a młodzież może otrzymać herbatę i ciastka. Dwóch pedagogów wykształconych w zakresie pedagogiki religii prowadzi dyskusje w Oazie z uczniami na tematy, które ich najbardziej interesują, poruszają lub są związane z sytuacjami konfliktowymi. Mogą tu też odbywać się różne zajęcia na tematy religijne czy na tematy, które stanowią w domach rodzinnych tabu. 

Oazę zainicjowali pedagodzy religii wyznania protestanckiego wraz z naukowcami specjalizującymi się w problematyce Islamu czy kwestiach profilaktyki w zakresie możliwej radykalizacji postaw i zachowań młodzieży. Celem spotkań w Oazie jest umożliwienie młodzieży zrozumienia innych ludzi i ich odmiennych kultur , by unikać radykalizmów we wzajemnych stosunkach. 

(przekład z j. niemieckiego artykułu autorstwa -Annette Kuhn )