Pedagogom o ekstremizmie

 

 

Z Republiki Czeskiej dotarła do mnie publikacja Davida Lebedy pod tytułem: "Wstęp do problematyki ekstremizmu. Przewodnik dla pedagogów" (Wolters Kluwer: Praha 2013). To interesujące, że w sąsiednim kraju zwraca się uwagę na ten ruch polityczny, o którym powinni wiedzieć nauczyciele, wychowawcy, pedagodzy, pracownicy służb oświatowych i bezpieczeństwa. Wiedza na ten temat nie jest po to, by go zasilać, ale by zdać sobie sprawę z jego istnienia, celów i struktur, które zagrażają społeczeństwu i demokracji. 

W Polsce ekstremizm analizowany jest jako jedna z doktryn politycznych, ale także jako postawa osób cechująca się hołdowaniem skrajnych przekonań, które sięgają po przemoc, terror itp. dla realizacji partykularnych celów. Zdaniem czeskiego autora przywołanej tu publikacji ekstremizm jest bardzo różnie pojmowany, toteż nie ma uniwersalnej jego  definicji. Lebeda wskazuje na trzy podejścia do tego fenomenu: 

"1. akademickie - ekstremizm jest pojęciem, którego nauki społeczne nie przywołują ze względu na jego znaczenie a jego zastosowanie w rozprawach naukowych jest przedmiotem krytyki; 

2. Policja Czeskiej Republiki - każda aktywność ukierunkowana przeciwko prawu i demokracji; to jedna z ideologii lub aktywności, która jest skierowana przeciwko istniejącemu systemowi politycznemu jako takiemu i jako taka stawia sobie za cel jego likwidację, by zastąpić go alternatywną niedemokratyczną; 

3. Propozycja autora: Możemy mówić o "Hate crime" (kryminalnej nienawiści, a pojęcie to pochodzi od słowa "extrem". Dotyczy działań ryzykownych i związanych z nimi społecznie patologicznych zachowań (graficznych, fizycznych, słownych), które są sprzeczne z prawem danego kraju. To także ideologia (nazizm - neonazizm) lub aktywność (koncert, demonstracja, film), które zorientowane są przeciwko systemowi demokratycznemu, chcą jego likwidacji, by zastąpić go niedemokratyczną alternatywą (np. narodowy socjalizm z lat 1933-1945).  W prawie karnym nie występuje słowo "ekstremizm" jako czyn przestępczy" (s. 8).

Jakie są cechy ekstremizmu? Co go wyróżnia na tle innych postaw ludzkich, ruchów społecznych czy nawet państwowych ustrojów? Zdaniem Lebedy ekstremizm przewija się prze dzieje ludzkości jako fenomen antropologiczny, jako  wywołana niezadowoleniem z warunków życia mentalna dyspozycja, której skutkiem jest frustracja. Na ekstremizm wpływa sytuacja polityczna w kraju, sytuacja socjoekonomiczna, poziom niedorozwoju moralnego czy trudne do ustalenia czynniki zewnętrzne (s.7).

Z politycznego punktu widzenia ekstremizm jest zasilany prze ruchy lewicowe lub prawicowe, co przedstawia Lebeda w poniższej tabeli:

   

Ultralewica	Ultraprawica
Antysemityzm (protesty przeciwko  USA i Izraelowi	Antysmemityzm
Marksizm-leninizm , stalinizm, trockizm, komunizm, dyktatura, totalizm (1917-1990)	Faszyzm (lata 20.-30. XX w.), neofaszyzm (współczesność)
Bolszewizm (neobolszewizm)	Rahowa - (Racial Holy War) - slogan neonazistowskiej organizacji World Church of Creator (dziś Creativita Movement).
Anarchofeminizm	Dzienniki Turnera – książka z nurtu political fiction autorstwa Wiliama L. Pierce i Andrew MacDonalda. Ten ostatni był do 2005 r. liderem amerykańskiej organizacji neonazistowskiej.
Autorytaryzm, antyfaszyzm, antykapitalizm	Trzecia droga
Antifa (radykalny międzynarodowy ruch antyfaszystwoski) Akcja antyfaszystowska	Hate crime (nienawiść wobec mniejszości narodowych  i etnicznych, mniejszości seksualnych, politycznie motywowane działanie pozaprawne, religijny uraz
Anarchizm, walka klasowa, rewolucja	Prawicowy populizm
Lewicowy populizm	Autonomiczny nacjonalizm
Społecznie wykluczona wspólnota	Getto
Ruch punkowy	Ian Stuart Donaldson - założyciel zespołu Skrewdriver, znany ze swoich neonazistowskich przekonań
Ruch Skinheads	Skinheads (mitologiczny i nazistowski)
DIY  - Do It Yourself	Zentropa, Cassa Pound
Techno (nielegalne technoparty, część DIY kultury)	Hard Bass, Hatecore
Squating	NS Black metal, NS Rap
Legalizacja miękkich narkotyków	Rudolf Hess
Black bloc	Black block

Tabela 1. Pojęcia powiązane z ekstremizmem (s.10)

Zainteresowanych problematyką ekstremizmów odsyłam do dostępnej w sieci monografii zbiorowej pod redakcją Wiesława Pływaczewskiego i Pawła Lubiewskiego p.t. "Współczesne ekstremizmy. Geneza, przejawy, przeciwdziałanie ", której redaktorzy piszą we wstępie: 

"Niewątpliwie jedną z patologii współczesnego świata są ekstremizmy przejawiające się głoszeniem, propagowaniem, pochwalaniem, rozpowszechnianiem skrajnych poglądów oraz ideologii. Mogą one występować na płaszczyźnie politycznej, narodowościowej, etnicznej, rasowej, religijnej, a także kulturowej" (2014, s. 7).    

Czyż nie powinniśmy zainteresować się tym, jaką rolę odgrywa wychowanie, edukacja w rozwoju czy reprodukcji różnego rodzaju ekstremizmów? W polityce doświadczamy ich na co dzień nie tylko ze względu na wojnę w Ukrainie.     

Dawid Lebeda sugeruje rodzicom, ale i nauczycielom by obserwowali zachowania swoich dzieci, uczniów, by zwrócili uwagę na to, co zapisują w swoich zeszytach, kiedy nudzą się w czasie lekcji czy w domu np. czy nie odnotowują liczby 88 (symbol nazistowskiego pozdrowienia)? Czy nie przejawiają postaw agresywnych, rasistowskich, ksenofobicznych czy popierających holokaust? Jak się ubierają? Jakich słuchają utworów muzycznych, zespołów hardrockowych? Jakie czytają pisma czy na jakie wchodzą strony internetowe?  

W recenzowanej publikacji znajdują się w aneksie fotografie i kopie materiałów egzemplifikujących ekstremizm lewicowy i prawicowy w Czechach. Są też fragmenty z ustaw, kodeksów prawa cywilnego i karnego, które powinno się znać, by ostrzec młodzież przed możliwym zagrożeniem w środowiskach społecznych a nawet miejscach publicznych.