Nauczyciel wobec złożonych zagrożeń: etyka, przywództwo i odporność na stres

 

Współczesna szkoła staje się miejscem, gdzie krzyżują się różne wyzwania: niepewność społeczna, zagrożenia klimatyczne, kryzysy migracyjne, rozwój sztucznej inteligencji, a ostatnio odroczone w czasie następstwa pandemii. W takim świecie rola nauczyciela wykracza daleko poza przekazywanie wiedzy. Coraz wyraźniej staje się on liderem etycznym, przewodnikiem wspólnoty i strażnikiem wartości.

Prof. William C. Frick mówił w czasie V Międzynarodowej Konferencji Pedeutologicznej na Uniwersytecie Rzeszowskim, którą zorganizowała prof. Jolanta Szempruch ze swoimi współpracownikami, że pedagogiczny profesjonalizm to nie tylko kompetencje metodyczne, merytoryczne, ale przede wszystkim etyczne zobowiązania wobec młodych pokoleń. Nauczyciel, podobnie jak lekarz czy prawnik, nie działa w próżni, gdyż  jego decyzje, sposób prowadzenia klasy szkolnej, wybór metod dydaktycznych a nawet styl komunikacji z uczniami i ich rodzicami wpływają na kształtowanie wrażliwości oraz odporności całej społeczności szkolnej na te oddziaływania.

Moralne barierki w codziennej pracy

Każdy zawód opiera się na moralnych wartościach, które chronią przed błędnym kierunkiem działań. Dla nauczycieli oznacza to przede wszystkim:

• szacunek dla autonomii ucznia, prawo do własnych wyborów, głosu i samodzielnego myślenia;
• dobroczynność i troskę  w ramach aktywnego wspierania rozwoju i dobrostanu młodych ludzi;
• nieszkodzenie uczniom, a więc unikanie słów i działań, które mogą ranić lub kogoś marginalizować, wykluczać;
• sprawiedliwość w ocenianiu wytworów pracy uczniów,  uczciwe traktowanie każdego/-ej z nich, niezależnie od jego/jej możliwości czy statusu społecznego.

Przywództwo adaptacyjne, czyli  czego uczy szkoła w czasach kryzysu?

W obliczu nagłych kryzysów, od pandemii po lokalne dramaty ludzkie, nauczyciele stają się liderami adaptacyjnymi. To oni regulują emocje wspólnoty, podtrzymują rytuały codzienności, dają poczucie bezpieczeństwa i nadziei. Ich zadaniem jest nie tylko odpowiadać na problemy, ale też uczyć młodych ludzi, jak radzić sobie z niepewnością, jak wspólnie szukać rozwiązań i jak nie tracić sensu nawet w chaosie.

Przykłady szkół w Turcji czy Nowej Zelandii, które odbudowywały się po trzęsieniach ziemi, pokazują, że edukacja staje się przestrzenią restaurowania nadziei i wspólnoty. Dzięki temu uczniowie mogą poczuć się zdolnymi do przetrwania i wzrastania po kryzysie, a to przecież zależy w dużej mierze od postawy nauczycieli.

Odwaga jako kompetencja

Frick akcentował w swoim wystąpieniu, że najważniejszą cechą przywódcy w czasach niepewności, nieprzejrzystości jest jego/jej odwaga. Nauczyciel codziennie staje wobec wyborów, czasem niepopularnych, między wygodą a sprawiedliwością, między rutyną a otwartością na nowe sygnały z otoczenia szkolnego. Odwaga nauczyciela to nie heroiczne gesty, lecz konsekwencja w obronie wartości, wrażliwość na tych, którzy nie mają głosu, i spójność między deklaracjami a praktyką.

Bycie nauczycielem to znaczy - zdaniem referującego - bycie liderem moralnym,  kimś, kto nie tylko uczy faktów, ale kształtuje charakter, wspólnotę i wywiera wpływ na przyszłość uczniów. W czasach złożonych zagrożeń edukacja nie może ograniczać się do „technicznych rozwiązań”. Potrzebuje przywództwa, które łączy wiedzę z empatią, procedury z odwagą, a dyscyplinę z troską o człowieka.

Dlatego każde działanie pedagoga, od metod oceniania po rozmowę z uczniem w sytuacji kryzysowej, staje się aktem przywództwa adaptacyjnego. To w szkole uczymy się, że nawet w świecie pełnym niepewności można zachować godność, sprawiedliwość i nadzieję.

Podsumowując swoją wypowiedź Prof. William C. Frick stwierdził: "Nauczyciel XXI wieku nie jest tylko specjalistą w ramach swojego przedmiotu, lecz także strażnikiem wartości i przewodnikiem w budowaniu odporności uczniów oraz całej wspólnoty szkolnej".

 

(źródło foto: moje)