Profesor Janusz Gajda wyróżniony przez Komitet Nauk Pedagogicznych PAN "Medalem za Zasługi dla Rozwoju Polskiej Pedagogiki"

 

Ogromnie żałuję, że zaplanowany termin wręczenia Profesorowi Januszowi Gajdzie Medalu za Zasługi dla Rozwoju Polskiej Pedagogiki zbiega się z wcześniejszym moim zobowiązaniem do uczestniczenia w tym samym dniu w Międzynarodowej Konferencji na Uniwersytecie Rzeszowskim. Dzielę się zatem w tej formie radością z podjętej przez Kapitułę Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN uchwały o przyznaniu Profesorowi tego wyróżnienia. 

Kieruję z tej okazji wyrazy uznania dla wybitnego humanisty, twórczego kontynuatora pedagogiki kultury, a więc tego nurtu współczesnej pedagogiki, który świadczył od okresu dwudziestolecia międzywojennego aż po wiek XXI o szczególnej roli polskiej nauki w świecie.

Wspaniale, że Komitet Nauk Pedagogicznych PAN wyraził tak symbolicznym Medalem wdzięczność w imieniu środowiska akademickiej pedagogiki za wniesienie przez Profesora trwałego śladu do nauk o wychowaniu i za mistrzowską obecność, która ma wymiar historyczny i egzystencjalny. Bogaty zbiór znakomitych rozpraw naukowych J. Gajdy układa się w logiczny związek kultury i edukacji w kontekście zmieniających się znaczeń paidei. Dzięki temu nie została przerwana ciągłość myśli, której nośnikiem są Jego liczne publikacje o fundamentalnym przesłaniu.

Profesor J. Gajda rozbudza swoimi dziełami oraz życiową postawą potrzeby duchowe, których zaspokojenie możliwe jest dzięki uchwyceniu i zrozumieniu najwyższych wartości, wartości absolutnych, a więc wartości kultury. To dzięki nim oraz w harmonii z wartościami utylitarnymi człowiek jako istota rozumna nie zadowala się zastanym środowiskiem, ale szuka w nim możliwości poprawienia nie tylko własnej egzystencji, ale też ma motywację do angażowania się na rzecz koniecznych zmian w społeczeństwie. 

Wyróżniony Medalem KNP PAN badacz kultury uświadamia nam dokonujące się w niej przeobrażenia oraz zróżnicowane podejścia do jej poznawania, rozumienia i upowszechniania. Z jednej strony publikacje Profesora zawierają trwałe wartości humanistycznej myśli twórców pedagogów kultury, jak Wilhelm Dilthey, Georg Kerschensteiner, Sergiusz Hessen, Bogdan Nawroczyński, Zygmunt Mysłakowski, Bogdan Suchodolski, Karol Górski czy Irena Wojnar, z drugiej zaś strony nadał tej pedagogice własną wizję, uruchomił nowe tropy uwzględniając w nich współczesne problemy, jakie tworzy sam człowiek.

Jestem pełen podziwu dla Profesora za Jego inspirujące konfrontowanie ideałów z rzeczywistością, za demistyfikowanie manipulacji w polityce oświatowej i szeroko pojmowanej kulturze, za ostrzeganie przed neobarbarzyństwem i patologiami społecznymi.  Dzięki wychowaniu w kulturze świat humanum zapewniał kolejnym generacjom trwanie wartości kultury wysokiej. 

Bogata twórczość Profesora w zakresie pedagogiki holistycznej wpisuje się w służbę ojczyźnie, ale też wzmacnia nasza wiarę w sens ludzkiego życia i działań pedagogicznych, które są zorientowane na godność każdego człowieka, pluralizm idei i prawo do różnic w sferze światopoglądowej, religijnej jako podstawa współcześnie rozumianej paidei. 

Zaangażowanie Profesora w rodzimą pedagogikę kultury cechuje szerokość horyzontów poznawczych, sztuka uobecniania w naukach pedagogicznych metafizycznych wartości, wydobywając ich aktualne sensy z jakże niesłusznie traktowanych jako już zaprzeszłe, rozpraw powyższych myślicieli. Szczególnie dzisiaj, w obliczu wojny w Ukrainie, odczuwamy wartość pokojowego współżycia ludzi różnych kultur, mimo dzielących ich różnic.

Dziękuję za wpajanie nam pedagogicznego zobowiązania, by kultura stanowiła fundament dialogu i współpracy. W izolacji bowiem więdnie i ginie. Konieczne jest zatem uświadamianie nauczycielom i pedagogom roli poszerzania ich współpracy z instytucjami kultury, ruchem harcerskim, zespołami i stowarzyszeniami artystycznymi, ludowymi, by otwierać u wychowanków ich umysły i wzmacniać w nich refleksyjną świadomość ponadczasowych wartości. 

Źle się dzieje, jeśli w sferze publicznej i w mediach przeważa populizm i manipulacja. Trzeba zatem umieć budować płaszczyzny wzajemnego zaufania, do czego prowadzi m.in. pedagogika kultury Profesora J. Gajdy, która budzi w nas nowe pytania, a zarazem uświadamia nam niemoc pełnego poznania. Co ważne, podtrzymuje wśród pedagogów konieczny w tej profesji optymizm, bowiem zgodnie z Jego przesłaniem, że „(…) w relacjach „człowiek-kultura’ mają dochodzić do głosu wyłącznie funkcje pozytywne” (2006).

Dziękuję Profesorowi za jego wzruszający monodram, utwór zatytułowany „Po 53 latach poznałem swoją Matkę”, w którym zawarł dramatyczne losy z okresu własnego dzieciństwa. Utwór o wielkiej tęsknocie i cierpieniu dziecka oraz doznaniu szczęścia dzięki spotkaniu po wielu latach z najdroższą Mu osobą - Matką, pozwala spojrzeć na odradzanie się u osoby woli kreatywnego przetrwania i mocy własnej duchowości. Pan Profesor potrafił oddać piękno dziecięcej miłości, więzi i wdzięczności dla własnej rodzicielki. 

Niech z okazji tak pięknej okoliczności spotkanie z Profesorem - Mistrzem Pedagogiki Kultury będzie wyjątkową okazją do poruszających serca wspomnień, rozmową przenikającą w głąb niepowtarzalnego rdzenia indywidualnego bytu wybitnego Uczonego. 

Z wdzięcznością za daną mi szansę i dar współpracy z Profesorem kieruję najserdeczniejsze życzenia – pogody ducha, satysfakcji z fenomenalnych dokonań, ale też dużo sił oraz wsparcia w codziennej jakości życia.

UCHWAŁA Nr 1/2025 Kapituły Medalu Za Zasługi Dla Rozwoju Polskiej Pedagogiki Komitetu Nauk Pedagogicznych Polskiej Akademii Nauk z dnia 7 lipca 2025 r. w sprawie przyznania prof. Januszowi Gajdzie Medalu Za Zasługi Dla Polskiej Pedagogiki – UCHWAŁA Nr 1/2025