Coraz
częściej przewodniczący rad dyscyplin naukowych sygnalizują, że wylosowani
przez prezydium RDN lub powołani przez radę dyscypliny recenzenci nie
dotrzymują terminów wykonania zadania. Tylko przewodniczący tego organu może
apelować do pracownika naukowego, podejmować próbę interwencji, ale nie
świadczy to dobrze o pracowniku naukowym, który - zgodnie z porzekadłem „Zapomniał
wół jak cielęciem był" - nie liczy się z sytuacją adiunkta ubiegającego
się o stopień doktora habilitowanego.
Różne
są sytuacje życiowe, losowe, ale w takiej sytuacji należy informować
przewodniczącego rady dyscypliny naukowej, by miał podstawę do podjęcia
decyzji. Jeśli profesor jako recenzent czyjegoś wniosku ma świadomość tego, że
nie będzie w stanie przygotować w ustawowym czasie opinii, to niech natychmiast
zrezygnuje i poinformuje o tym organ uczelni.
Może
też tak się zdarzyć, że nagła choroba wyłączy recenzenta z jego pracy, to
przecież nie jest tak, iż nie wie o tym jego środowisko uczelniane, gdyż musi
on/ona powiadomić o tym swoich pracodawców lub ktoś z rodziny profesora. Nie
można postrzegać procesu recenzyjnego tylko z pozycji recenzentów, gdyż są oni
tylko jedną ze stron postępowania. Dlaczego niektórzy pomijają drugą stronę,
której osiągnięcia naukowe czekają na ocenę bez względu na to, jaka będzie
konkluzja.
Rada
Doskonałości Naukowej opublikowała na swojej stronie poradnik: RECENZJE W
POSTĘPOWANIACH O AWANS NAUKOWY. Zostały w nim określone pewne dobre praktyki, a
mianowicie:
1.
Recenzent nie powinien podejmować się zadania związanego z oceną wniosku lub
sprawy, gdy wykracza on poza zakres jego naukowego doświadczenia i
kompetencji.
2.
Recenzent biorący udział w ocenie wniosku lub sprawy powinien odmówić udziału w
procesie jego oceniania, gdy występuje konflikt interesów pomiędzy nim a stroną
postępowania, w szczególności:
-
recenzent jest współautorem prac naukowych strony postępowania;
-
recenzent uczestniczył lub uczestniczy wspólnie ze stroną postępowania w
zespołach badawczych realizujących projekty finansowane w drodze konkursów
krajowych lub zagranicznych;
-
recenzent prowadził lub prowadzi wspólnie ze stroną postępowania prace naukowe
w instytucjach naukowych;
-
między recenzentem a stroną postępowania zachodzi stosunek nadrzędności
służbowej;
-
występują inne okoliczności określone w szczególności w art. 24 ustawy z dnia
14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego.
3.
Recenzje powinny być kompletne, rzetelne, dokładne i obiektywne, a oceny
odpowiednio uzasadnione. Nieuzasadnione recenzje pozytywne należy uznać za
równie niewłaściwe, jak i nieuzasadnione recenzje negatywne.
4.
Recenzenci powinni zachowywać swoje opinie w poufności w stosunku do strony
postępowania oraz podmiotów nieuczestniczących w danym postępowaniu o awans
naukowy do czasu zakończenia tego postępowania.
Ponadto,
recenzent nie powinien pozostawać ze stroną postępowania w takim stosunku
prawnym, aby wynik sprawy mógł mieć wpływ na jego prawa lub obowiązki.
Recenzent nie powinien także oceniać swego małżonka oraz krewnych i
powinowatych do drugiego stopnia, osoby związanej z nim z tytułu
przysposobienia, opieki lub kurateli, a także jeżeli wypowiadał się już w danej
sprawie w ramach innego postępowania.
Przed
laty Centralna Komisja Do Spraw Stopni i Tytułów także wydała poradnik "Dobre praktyki w procedurach recenzyjnych w nauce", w
którym zwrócono uwagę na kwestie związane m.in. z dopełnieniem obowiązków:
Osoba,
która podjęła się recenzowania dzieła, nie powinna wycofywać się z tej decyzji,
jeśli nie zachodzą żadne szczególne okoliczności zmuszające ją do podjęcia
takiego kroku, na przykład losowe albo związane z wykryciem konfliktu
interesów. Jeśli recenzent zorientuje się, że jest wyraźnie niekompetentny do
sporządzenia recenzji dopiero po podpisaniu umowy i zapoznaniu się z dziełem,
może wycofać się z umowy, wyjaśniając dokładnie zaistniałą sytuację w taki
sposób, aby nie powstało podejrzenie, iż powodem odmowy jest niechęć do pisania
recenzji negatywnych.
Niedopuszczalne
jest bowiem odmawianie napisania recenzji po przeczytaniu całości lub części
dzieła i stwierdzeniu, że recenzja musiałaby być negatywna. Dyskomfort związany
z pisaniem negatywnej recenzji w żadnym razie nie może być powodem uchylania
się od jej sporządzenia. Za sytuację nadzwyczajną należy uznać stwierdzenie
przez recenzenta, że przesłana mu praca lub dokumentacja ze względu na swoją
niską jakość nie kwalifikuje się do recenzowania.
Stwierdzenie
takie jest równoznaczne z konkluzją negatywną, a nie odmową recenzowania. Nie
może być ono jedynym składnikiem recenzji. Recenzja musi zawierać stosowne
uzasadnienie stwierdzenia. Jej budowa formalna będzie zatem inna, niż w
przypadku zwykłej recenzji.
Nie straciły na swojej aktualności kwestie terminowego wykonania zadania:
Ze
względu na interesy osób bezpośrednio zainteresowanych, a zwłaszcza autorów
recenzowanych prac albo wniosków grantowych, umowa o wykonanie recenzji powinna
restrykcyjnie traktować przekroczenia terminu wykonania recenzji. Naganne
jest bowiem blokowanie procedury recenzyjnej z powodu biernego oczekiwania na
opóźniające się dostarczenie recenzji.