Naukowe podsumowanie 2021 roku

 

 

Jak każdy nauczyciel akademicki w uczelniach państwowych zostałem objęty oceną za działalność naukowo-badawczą. Należało wypełnić odpowiedni formularz sprawozdawczy. Na podstawie przekazanych danych powołana przez władze rektorskie komisja oceniająca formułowała pozytywną lub negatywną ocenę za lata 2017-2021. Nie będę zamęczał tak obszernym zestawieniem, tylko skoncentruję się na wykazie prac naukowych, które ukazały się w bieżącym roku kalendarzowym. 

W 2021 roku opublikowałem: 

1. Monografie naukowe: 

1.1. Bogusław Śliwerski, Wprowadzenie do teorii krytykoznawstwa. Krytyka naukowa (nie tylko) w pedagogice, Kraków: Oficyna Wydawnicza "Impuls", 2021, ss.259. [ISBN 978-83-66990-58-6 ] 

1.2. Bogusław Śliwerski, Michał Paluch (2021). Uwolnić szkołę od systemu klasowo-lekcyjnego, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”. [ISBN 978-83-8095-969-9; ISBN 978-83- 8095-961-3]

2. Redakcja monografii naukowych: 

2.1.  Redaktor serii DROGOWSKAZY (W) EDUKACJI

2.1.1.  Lechosław Gawrecki, (2021). Zarządzanie w oświacie. Podręcznikowy zarys problematyki. Systematyka-praktyka-rekomendacje. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.  

 2.2.2.  Marzena Kędra (2021). Cogito – szkoła z własnym obliczem, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”. 

2.2. Ewa Bochno, Bogusław Śliwerski - Współredaktorzy serii: KULTURA SZKOŁY  

2.2.1. Alicja Korzeniecka-Bondar, Zenon Gajdzica (2021) (red.), Czasoprzestrzeń szkoły. Co warto wiedzieć o czasie i przestrzeni szkoły, Warszawa: Wolters Kluwer.  

2.2.2. Radosław Nawrocki (2021). Kultura demokracji w szkole,  Warszawa: Wolters Kluwer.

2.3. Redaktor serii: PEDAGOGIKA NAUCE I PRAKTYCE:

2.3.1.   Dietrich Benner (2021). Zarys ogólnej dydaktyki nauki. Podstawy i orientacje dla kształcenia nauczycieli, nauczania i badań edukacyjnych, tłum. ks. Dariusz Stępkowski, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”. 

3. ROZDZIAŁY W MONOGRAFIACH ZBIOROWYCH: 

3.1)      Śliwerski B., Autorska Szkoła Cogito z freinetowskim profilem w tle, W: Marzena Kędra, Cogito – szkoła z własnym obliczem, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls” 2021, s. 7-10. 

3. 2)      Śliwerski B. (2021). Współpraca Komitetów Nauk Pedagogicznych Polski i Ukrainy, w: L. Pawelski, M. Rembierz (red.). Ponad podziałami. Wspólne perspektywy i dążenia w polsko-ukraińskiej współpracy naukowej, Szczecinek-Dąbrowa Górnicza: Polskie Stowarzyszenie Nauczycieli Twórczych, Akademia WSB, s. 51-63.   

3. 3)      Śliwerski B. (2021). Edukacja w dobie COVID-19 w świetle międzynarodowych i krajowych raportów badawczych, W: Edukacja wobec wyzwań zmieniającego się świata. Diagnozy i projekcje rozwiązań, red. J. Szempruch, J. Smyła, M. Kwaśniewska, Kielce: Kieleckie Towarzystwo Naukowe. UJK w Kielcach, s. 95-110. {ISBN 978-83-60777-90-9] 

3. 4)      Śliwerski B. {2021). Mikrokultury edukacyjnego oporu w szkołach III RP, W: Szkoła i nauczyciel w obliczu zmian społecznych i edukacyjnych, red. J.M. Łukasik, I. Nowosad, M.J. Szymański, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”; s. 29-42; [ISBN 978-83-8095-948-4] 

3. 5)      Śliwerski B. (2021). Długo oczekiwany zbiór tekstów i dokumentów Bogdana Nawroczyńskiego, w: Dziedzictwo pedagogiczne dla przyszłości. Debata wokół "Oddechu myśli Bogdana Nawroczyńskiego", red. A. Babicka-Wirkus, M. Jaworska-Witkowska, D. Kubinowski, Kraków: Oficyna Wydawnicza "Impuls", s. 83-90 [ISBN 978-83-8095-996-5 ] 

3. 6)      Śliwerski B. (2021). Dlaczego polskie szkoły publiczne nie są miejscami przyszłości w świecie teraźniejszości? W:  (red.) J. Kochanowicz, M. Walancik. Człowiek i miejsce. Księga pamiątkowa z okazji Jubileuszu 80.urodzin Profesora Wojciecha Kojsa oraz 15-lecia istnienia Katedry Pedagogiki w Akademii WSB. Dąbrowa Górnicza; Wydawnictwo Naukowe Akademii WSB,   s. 57-72. [ISBN: 978-83-66794-15-3]

3. 7)      Śliwerski B. (2021). „Przyrzeczenie wierności sprawie socjalizmu ..." – czyli jak Związek Harcerstwa Polskiego stał się organizacją wychowania socjalistycznego w świetle doktryny pedagogicznej po 1944 r. W: Między Kamińskim i Kuroniem. Ewolucja Związku Harcerstwa Polskiego w latach 1956-1964, red. Michał Wenklar, Kraków: Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu, s. 127-143, ISBN: 978-83-8229-217-6 

3. 8)      Śliwerski B. (2021). Pseudonauka w środowisku akademickiej pedagogiki. Przyczynek do dyskusji i badań empirycznych, W: W przestrzeni edukacji akademickiej. Pytania - dylematy- podpowiedzi, red. Barbara Kromolicka, Hubert Kopiec, Szczecin: Uniwersytet Szczeciński. Pedagogika Szkoły Wyższej t.2, s. 15-32. ISBN 978-83-7972-468-0; ISSN 2083-4381 

3. 9)      Bogusław Śliwerski, Uwarunkowania i osiągnięcia szkół naukowych w zakresie ekspertyz oraz badań polityki oświatowej, W: Współczesne problemy pedagogiki. W kierunku integracji teorii z praktyką, red. Stefan M. Kwiatkowski, Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej 2021, s. 60-87; ISBN 978-83-66879-28-7; ISBN 978-83-66879-29-4 e-book 

3. 10)  Bogusław Śliwerski, Makropolityczne blokady i konstruktywistyczne ich zniesienie ze względu na turbocyfryzację szkolnej edukacji, W: Teoretyczne i praktyczne aspekty pedagogiki medialnej, red/ Dorota Siemieniecka, Kamila Majewska, Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2021, s. 151-171; ISBN978-83-231-4551-6

eISBN 978- 83-2312-4552-3  https://doi.org/10.12775/978-83-231-4552-3

3. 11)  Śliwerski B. (2021).  Z warsztatu badań demokratyzacji szkolnictwa publicznego w Polsce, W: Funkcjonowanie szkoły i jej podmiotów wobec wyzwań cywilizacyjnych – Teoria, badania, projektowanie zmian, red. Krystyna Chałas, Marta Buk-Cegiełka, Lublin: Wydawnictwo POLIHYMNIA, s. 13-27 [ISBN978-83-7847-756-3]

3. 12)  Śliwerski B. (2021). Uwarunkowania nierówności edukacyjnych w świetle współczesnych badań w naukach społecznych, W: red. Beata Jachimczak, Grupy zróżnicowane w edukacji z perspektywy pedagogiki i pedagogiki specjalnej, Poznań: WN UAM, s. 13-34,  ISBN 978-83-232-3950-5 (wersja drukowana) ISBN 978-83-232-3951-2 (PDF) DOI: 10.14746/amup.9788323239512 ISSN: 0083-4254

4. ARTYKUŁY W CZASOPISMACH NAUKOWYCH

(WYKAZ MINISTRA EDUKACJI I NAUKI):

4.1. Bogusław Śliwerski (2021). Szkoła jako toksyczna instytucja. Polemika z książką Mikołaja Marcela, Selekcje. Jak szkoła niszczy ludzi, społeczeństwo i świat, Kraków: Wydawnictwo ZNAK 2021, ss. 309, Studia z Teorii Wychowania, Tom XII: Nr 3(36)    [ISSN: 2083-0998 | E-ISSN: 2719-4078]  

4.2. Bogusław Śliwerski (2021).  A critical analysis of the theories and models of self-education, IJPINT; vol. 8 (1): 2-14.       DOI: 10.5604/01.3001.0014.9130,  

4.3. Bogusław Śliwerski (2021). Pedagogia Prymasa Tysiąclecia Kardynała Stefana Wyzszyńskiego,  Polska Myśl Pedagogiczna vol. 7, s. 19–35; doi:10.4467/24504564PMP.21.001.13931  (www.ejournals.eu/PMP )

4.4. Bogusław Śliwerski (2021). Pedagogika wobec graffiti, Studia z Teorii Wychowania Tom XII: 2021 Nr 4(37), s. 51-63.  [ISSN: 2083-0998. E-ISSN: 2719-4078  https://sztw.chat.edu.pl/api/myfiles/view/1781861 ]

 . 4.5. Bogusław Śliwerski (2021). Modele badań nad kultura szkoły, Rocznik Lubuski, 2021 vo. 47, cz.1, s. 15-30; [ISSN 0485-3083]  DOI: https://doi.org/10.34768/rl.2021.v471.11 ; na stronie: http://www.roczniklubuski.uz.zgora.pl/en/tom-47-2021/

    4.6. Bogusław Śliwerski (rec.) Sabine Seichter, Das „normale“ Kind. Einblicke in die Geschichte der schwarzen Pädagogik, Beltz Verlag, Weinheim Basel 2020, ss. 189, Studia Edukacyjne 2021 nr 60, s. 298-306.

    4.7. Bogusław Śliwerski (2021) (rec.) Maxime Rovere (2021), Co zrobić z idiotami. I jak samemu nie wyjść na idiotę, tłum. Maria Zawadzka-Strączek, Kraków IW ZNAK, ss. 238, Podstawy Edukacji. tom 14, s. 169–175. 

   4.8. Bogusław Śliwerski (2021) (rec.) Analiza krytyczna biograficznej rekonstrukcji kontestacyjnej działalności artystyczno-społecznej Dariusza Paczkowskiego,  Biografistyka Pedagogiczna Rok 6 (2021) nr 1, s. 247-262 [issn 2543-6112; e-issn 2543-7399] 

     4. 9. Bogusław Śliwerski (2021). Descholersi wobec praw dziecka do wolności uczenia się, Forum Oświatowe tom. 33, vol.2 (66). 

     4.10.   Bogusław Śliwerski (2021). Pedagogia chrześcijańskiej służby Bogu, bliźnim i ojczyźnie Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Forum Pedagogiczne vol.2.
[DOI: 10.21697/fp.2021.2.02]

Szaleństwo publikacyjne i sprawozdawcze w ministerstwie, drukarniach, na wydziałach

 

 

(źródło mem'a - Facebook) 

Mająca nastąpić w szkolnictwie wyższym wiosną 2022 roku ewaluacja dyscyplin naukowych sprawia, że rok 2021 kończy się totalnym szaleństwem publikacyjnym. Jak to bywa w naszym kraju, Polacy uwielbiają realizować swoje obowiązki w ostatnim momencie, tuż przed zamknięciem urzędu, sklepu czy systemu dostępu do rejestracji danych o osiągnięciach naukowych. 

Dziwimy się, że studenci oddają swoje prace na pięć minut przed przysłowiową dwunastą, ale wielu naukowców czyni tak samo. Znajdujące się w wykazie Ministra Edukacji i Nauki wydawnictwa naukowe oraz podobnie legitymizowane redakcje czasopism naukowych pracują 24 godziny na dobę, by zdążyć wydać do końca 2021 roku książki i artykuły. Tyko do 15 stycznia 2022 roku będzie dostęp do systemu rejestrującego osiągnięcia naukowe (publikacje, ale i patenty, rozwiązania praktyczne w służbie narodu itp.). 

Wydawnictwa rozpaczają, bo utworzyły się kolejki w drukarniach. To spowodowało, że wiele monografii autorskich czy współautorskich ukaże się fizycznie dopiero po połowie stycznia 2022 roku, a więc nie będzie możliwości uwzględnienia ich w systemie POL-on. 

Słusznie zatem niektórzy redaktorzy postanowili, aby książki miały datę wydania 2022 roku, ponieważ termin ukazania się nie pozwoli wykazać sobie slotu w dobiegającym już końca okresie obecnej parametryzacji. 

Zespół Redakcji "Studia z Teorii Wychowania" przewidywał tę sytuację znacznie wcześniej, toteż uczyniliśmy wszystko, by jeden z najlepszych polskich periodyków pedagogicznych ukazał się do 15 grudnia 2021 roku. Tak też się stało, za co dziękuję moim współpracownikom: prof. Renacie Nowakowskiej-Siucie, prof. ChAT Bogusławowi Milerskiemu, prof. ChAT Stefanowi T. Kwiatkowskiemu i dr Izabeli Kochan oraz pracownikom ChAT odpowiedzialnym za skład. Najnowszy, czwarty w tym roku volumin jest od dwóch tygodni dostępny, a autorzy mogą spać spokojnie, by w następnych latach kierować kolejne, wartościowe rozprawy.  

Władze resortu zburzyły władzom jednostek akademickich nastrój świąteczny. Niestety 21 grudnia 2021 r. po południu Ministerstwo Edukacji i Nauki opublikowało nowelizację rozporządzenia w sprawie danych przetwarzanych w Zintegrowanym Systemie Informacji o Szkolnictwie Wyższym i Nauce POL-on. W obszarze III kryterium nastąpiła zmiana limitu znaków w opisie wpływu działalności naukowej – w opisie osiągnięć naukowych i opisie dowodów. 

Wiemy, że jest już późno. Część z uczonych kończyła prace nad opisami, dowodami, a także zakończyła korektę językową. Niemniej jednak, władze wydziałów i instytutów naukowych apelowały do naukowców, by dodali chociaż kilka zdań we wspomnianych polach formularza.

 

W przypadku publikacji można dodać 1-2 zdania więcej łączące daną publikację z tematyką wpływu (czyli uściślić informacje, które pewnie już się w opisie znajdują), jeśli istnieją implikacje praktyczne artykułu – uwypuklić je. To pole formularza przypominać powinno abstrakt naukowy. W przypadku wysokiej cytowalności artykułu lub zdobytych nagród/wyróżnień z jego tytułu można dodać informacje na ten temat.

 

W przypadku dowodów można opisać bardziej szczegółowo dokument – „opowiedzieć” dlaczego jest ważny i na co wskazuje. Powinniśmy pamiętać o dwóch kryteriach oceny – zasięg i znaczenie. Jeśli dowodem jest link do strony, dokument online, film video dostępny online można dodać dane dotyczące liczby wejść i ich geografii (z jakich krajów były wejścia). Jeśli dokumenty były udostępniane na innych stronach – też można to uwzględnić. Jeśli mamy dokumenty wystawione przez instytucje/firmy itp. można dodać więcej informacji o prestiżu tych instytucji/firm.   

Życzę zatem szczęśliwego slotowania w Nowym Roku!  

Zmarła IKONA PEDAGOGIKI KULTURY - PROFESOR IRENA WOJNAR (1924-2021)

 

Wczorajsza wiadomość o śmierci Profesor IRENY WOJNAR była tą, której nie chciałbym otrzymać. Jako historyk myśli pedagogicznej, filozof sztuki, pedagog kultury, w tym teorii wychowania estetycznego BYŁA, JEST i BĘDZIE IKONĄ nie tylko POLSKIEJ PEDAGOGIKI KULTURY, jedną z najznakomitszych Humanistek XX i XXI wieku. Tworzyła bowiem niemal do ostatnich chwil swojego życia z troską o losy świata humanum. 

Zmarła w wieku 97 lat, ale dla mnie i zapewne dla wielu pedagogów kilku pokoleń była jakby nieśmiertelna, zawsze z nami, przy nas i dla nas. Wzbogaciła światową pedagogikę wyjątkową twórczością, niepowtarzalnością myśli, pięknem słowa, zawsze szczerym i bezinteresownym zaangażowaniem w sprawy cywilizacji ludzkiej. Domknęła swoim odejściem pewną epokę w pedagogice humanistycznej, pedagogice globalnej i egzystencjalnej zarazem. 

Nikt nie potrafił tak jak I. Wojnar pięknie mówić i pisać o człowieku, o roli kultury w naszym życiu, o estetyce i najwyższych wartościach duchowych, które mogą przetrwać dzięki pedagogice, jeśli jest ona autentycznie i odważnie zaangażowana w sprawy każdego człowieka, bez względu na wszelkie podziały czy różnice. 

Dzięki twórczości i wykładom Profesor I. Wojnar przeżyliśmy trudny okres quasitotalitarnego ustroju, dewastowanej przez ówczesne władze kultury oraz tradycji narodowej pedagogiki personalistycznej. Uczona znakomicie łączyła idee indywidualizmu z wspólnotowością oraz edukacji artystycznej ze sztuką. Wzmacniała naszą nadzieję i zaangażowanie, by świat stawał się inny, aniżeli narzucająca jego model partia władzy. Apelowała, by nie zapominać o wartościach prawdy, dobra i piękna wcielając je we własne życie.   

Niektórzy łączyli Jej twórczość naukową z wpływami uwielbianego przez Nią profesora Bogdana Suchodolskiego. Wystarczyło jednak wziąć udział w konferencji naukowej z Jej udziałem, by przekonać się, że miała fenomenalny zasób wiedzy z zakresu światowej literatury, historii sztuki, filozofii i pedagogiki. Potrafiła dzielić się mądrością ze swoimi studentami, współpracownikami, doktorantami oraz nauczycielami. Zachwycała jasnością i logiką wypowiedzi. Jeszcze w ub. roku organizowała konferencję naukową w Komitecie Prognoz Polska 2000+ Polskiej Akademii Nauk w związku z wydawaną wraz z prof. UW Adamem Fijałkowskim monografią naukową.  

Każda z napisanych przez Profesor recenzji rozpraw kandydatów do awansu naukowego stanowiła perełkę polskiej stylistyki i sztuki oceniania. Była przy tym recenzentką niezwykle wymagającą i surową wobec siebie, a zatem i innych , dbając o jak najwyższy poziom rozpraw, które miały ukazać się drukiem lub być przedmiotem postępowania na stopień czy tytuł naukowy. Podobne doświadczenia mają te osoby, które prowadziły korespondencję z prof. I. Wojnar. 

Każdy Jej list, który otrzymywałem jako przewodniczący Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN, przechowuję w domowym archiwum, gdyż jest nie tylko ważnym dokumentem wyjątkowej troski Profesor o losy pedagogiki i naszego środowiska akademickiego, ale także wyrazem autentycznego szacunku, jakim obdarzała swoich adresatów. Nie wyobrażałem sobie, by mogło Jej zabraknąć w gronie członków Komitetu Naukowego, toteż tuż po ogłoszeniu w 2011 roku wyników wyborów do KNP PAN, uzyskałem poparcie Zebrania Plenarnego o powołanie Jej do naszego gremium na kadencją 2012-2014. 

W kolejnej kadencji KNP PAN, kiedy zmieniły się władze PAN (przestała być wiceprzewodniczącą prof. Mirosława Marody) i wolno było zmienić regulamin komitetu naukowego, złożyłem wniosek do Dziekana Wydziału I Nauk Humanistycznych i Społecznych PAN o nadanie Pani Profesor tytułu Honorowego Członka Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN. Jak napisałem do Profesor: 

W dn. 20 czerwca 2016 r. Komitet podjął po raz pierwszy w jego dziejach Uchwałę w sprawie wpisania do regulaminu trybu działania Komitetu Nauk Pedagogicznych przy Wydziale I Nauk Humanistycznych i Społecznych Polskiej Akademii Nauk możliwości udzielenia powyższego tytułu osobie posiadającej szczególne zasługi dla rozwoju nauk pedagogicznych w naszym kraju.  Serdecznie prosimy o przyjęcie godności, która jest dla naszej społeczności wyrazem wyjątkowego uznania dla Pani Profesor za tworzenie pięknych kart w polskiej myśli pedagogicznej. W związku z wyjazdem do Białegostoku na IX Zjazd Pedagogiczny pragniemy zarazem złożyć w tej formie najserdeczniejsze życzenia z okazji Urodzin Pani Profesor wyrażając głęboką wdzięczność za Pani twórczość naukową oraz wyjątkowy wkład w kształcenie kolejnych pokoleń uczonych. 

Zmarła Profesor odmawiała przyjmowania jakichkolwiek godności, medali, odznaczeń, stąd w powyższej treści była moja prośba, by mimo to przyjęła tę godność. Tak też się stało. Dzięki temu nie musieliśmy martwić się o to, by mogła być obecna na każdym posiedzeniu Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN jako pełnoprawny, a w tym przypadku już jego Honorowy Członek. 

Zmarła pedagog bezinteresownie służyła nauce niczego nie oczekując w zamian. Obdarzała nas nie tylko wiedzą, ale i wyostrzoną, krytyczną refleksją. Wielokrotnie relacjonując w blogu i na łamach "Rocznika Pedagogicznego" obrady, przyjmowane uchwały czy treść dyskusji w KNP PAN z udziałem Profesor, wyrażałem podziw i poczucie wdzięczności za każde słowo, także krytykę, gdyż pozwalało to nam na wprowadzanie zmian w działalności akademickiej, podejmowanie właściwych uchwał czy reagowanie na bieżące wydarzenia w polityce oświatowej oraz naukowej III RP. 

Pamiętam, jak w 2011 r. po zreferowaniu na posiedzeniu KNP PAN danych na temat niepokojącego, bo w dużej mierze patologicznego zjawiska "turystyki habilitacyjnej" Polaków na Słowację, profesor I. Wojnar podsumował burzliwą dyskusję mówiąc: Ta sprawa ma trzy aspekty: 1) formalno-prawny, 2) moralny i 3) naukowy.  W tak syntetyczny sposób ukierunkowała prowadzenie przeze mnie działań interwencyjnych w tym zakresie w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz w ścisłej współpracy z Centralną Komisją Do Spraw Stopni i Tytułów, których zwieńczeniem stało się zerwanie bilateralnej umowy między obu państwami wiosną 2016 roku. Przestaliśmy uznawać za rzekomo równoważne polskiej habilitacji słowackie tytuły docenta oraz nadawane tam tytuły profesora.  

Profesor Irena Wojnar była nie tylko dla mnie moralnym i naukowym wzorem, autorytetem osoby z charyzmą, twórczej, Uczonej z pasją. Zostawiła nam nie tylko swoje dzieła, rozprawy autorskie i prace zbiorowe z udziałem krajowych filarów nauk humanistycznych i społecznych. Nie wyobrażała sobie, by pedagogika mogła być wyłączona z wspólnoty naukowej myśli, tradycji, z kultury. 

Przed laty skierowała do Oficyny Wydawniczej "Impuls" życzenie, by powołać do życia serię wydawniczą (na wzór dawnej "Biblioteki Wiedzy Pedagogicznej") pt. BIBLIOTEKA KLASYKÓW PEDAGOGIKI, która przypominałaby ważne książki naszych polskich pedagogów XX wieku. Być może warto powrócić do tej idei, której realizacja wymagałaby jednak państwowego mecenatu, gdyż w grę wchodzi wykupienie licencji i pozyskanie akceptacji spadkobierców. Profesor I. Wojnar była niedościgłym wzorem dbałości o pamięć historyczną, tłumacząc i opracowując dzieła wybitnych filozofów i pedagogów. 

Żegnam Profesor Irenę Wojnar - wybitną Uczoną, ikonę polskiej pedagogiki kultury zachowując w pamięci i sercu Jej wyjątkowe dokonania, wykształcenie i wypromowanie pedagogów kultury, humanistów, wspaniałych uczonych, ale też dziękując za rzadki w dzisiejszych czasach dar integralności myśli, uczuć i czynów. Zaszczytem był kontakt i współpraca z światowej klasy Humanistką.   

Niech spoczywa w pokoju!        

***

Referat prof. Ireny Wojnar pt. O potrzebie sztuki w trudnym czasie w ramach Sekcji Pedagogiki Sztuki Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN

***** 

Pedagogika - Leksykon PWN (red. B. Milerski, B. Śliwerski, Warszawa 2000):  

Irena Wojnar – ur. 21.09.1924 r. w Warszawie, pedagog, wybitna specjalistka w zakresie wychowania estetycznego, uczennica prof. Bogdana Suchodolskiego; zatrudniona w Uniwersytecie Warszawskim od 1949 r., uzyskała stypendium i przez cztery lata kontynuowała swoje studia na Uniwersytecie Paryskim, gdzie w 1960 otrzymała doktorat z zakresu estetyki r., habilitowała się w Uniwersytecie Warszawskim w 1965 r. 

Od 1976 r. jest profesorem tytularnym tej uczelni, kierownikiem Pracowni Teorii Wychowania Estetycznego na Wydziale Pedagogicznym UW; od 1986 r. stale współpracuje z Uniwersytetem w Padwie; pod egidą ZNP, którego jest członkiem. Zorganizowała w latach 1964-1978 czternaście kursów ogólnopolskich dla nauczycieli w zakresie wychowania estetycznego; pod koniec lat 80. była członkiem Prezydium Komitetu Ekspertów ds. Edukacji Narodowej (1988-1989). 

Nadal jest członkiem Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN i Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego, niezwykle aktywnie działa w Zespole Edukacji i Kultury w Komitecie Badań i Prognoz przy Prezydium PAN “Polska 2000”, którym kieruje od śmierci prof. B. Suchodolskiego. 

Wykładała na uniwersytetach w Paryżu, Rzymie i Padwie jako professore a contratto (profesor wizytujący), zainteresowania badawcze skupione są na szeroko pojętej edukacji kulturalnej, jest twórczynią oryginalnej, interdyscyplinarnej teorii wychowania estetycznego oraz włączenia tej edukacji do teorii wykształcenia ogólnego; jej publikacje naukowe przekładane są na wiele języków obcych (m.in. włoski, francuski czy czeski).

Zainspirowała cykl wydawniczy Biblioteka Klasyków Pedagogiki (przekłady dzieł J. Deweya, H. Reada czy J. Ruskina) oraz sama przetłumaczyła z języków francuskiego, angielskiego lub włoskiego najnowsze rozprawy z zakresu pedagogiki ogólnej, estetyki i oświaty dorosłych, jak np. M. Debesse’a, E. Gelpi, A. Peccei, R. Glotona i C. Clero, G. Dorflesa i J. Duvignad’a;

Ważniejsze publikacje:

Eshtetique et pèdagogie (1963),

Estetyka i wychowanie (1964),

Perspektywy wychowawcze sztuki (1966),

Nauczyciel i wychowanie estetyczne (1968),

L’art comme instrument pèdagogique integral  (1970),

W kręgu wychowania przez sztukę (1976, 3. wyd. 1984),

L’èducation esthètique (1978),

Łunczarski (1980),

Estetyczna samowiedza człowieka (1982),

Sztuka jako “podręcznik życia” (1985),

Humanizm -  edukacja himanistyczna (współaut. z B. Suchodolskim - 1988),

Pedagogia e valori umani (1990). 

W XXI wieku trzeba tę biograficzną notę poszerzyć o więcej danych np. o to, że promotorem pracy doktorskiej I. Wojnar na paryskiej Sorbonie  był prof. Souriou, a recenzentem – prof. Maurice Debesse); o nowe dzieła oraz organizacje kilkunastu konferencji naukowych w Komitecie Prognoz PAN "Polska 2000+" wraz z wydanymi pracami zbiorowymi. Mam nadzieję, że może ktoś wreszcie uzupełni rzetelną notę biograficzną w Wikipedii, bo to, co znajduje się w tej "encyklopedii", woła o pomstę do Nieba. Tymczasem Profesor przepracowała więcej niż 50 lat na Wydziale Pedagogicznym UW.  

Polecam znakomity tekst Ireny Wojnar
z autobiograficzną nutą, który ukazał się
w "Kwartalniku Pedagogicznym" (2017 nr 4) 
pt. Zakład Teorii Wychowania Estetycznego na Uniwersytecie Warszawskim 1967-2007. Nadzieje - Spełnienia - Porażki.  

 

                                          

(Fot. Hanna Kostyło)

Pogrzeb prof. Ireny Wojnar odbędzie się 31.01. 2022 o godzinie 12.00 w Kościele św. Karola Boromeusza w Warszawie. Grób rodzinny, do którego zostanie złożone ciało Pani Profesor, jest na Starych Powązkach

Historia i teraźniejszość w szkolnictwie ... wyższym

 

 

 

Minister Edukacji i Nauki opublikował projekt nowego przedmiotu "Historia i teraźniejszość", który ma pojawić się w szkolnictwie ponadpodstawowym od nowego roku szkolnego.  Przypomnę zatem, że już w 2008 roku w Rumunii pojawił się w szkołach średnich przedmiot "Historia komunizmu". Wówczas pisałem w blogu, że nam też by się przydał taki przedmiot, by młodzi ludzie wiedzieli, w jaki sposób przygotowywano  się w PRL ideologicznego zarządzania społeczeństwem. 

 

Na szczęście studenci kierunku pedagogika mają możliwość zapoznania się z polityką oświatową minionego ustroju, gdyż dysponujemy w kraju źródłami na ten temat. Nie ma zatem potrzeby wprowadzania nowego przedmiotu na studiach pedagogicznych. Inna rzecz, że nie  wiadomo, czy historycy oświaty poświęcają szczególną uwagę epoce PRL, skoro dzieje edukacji i myśli pedagogicznej są bardzo bogate.

Proces kształcenia i wychowania w PRL był w funkcji założonej, normatywnej bardzo ściśle związany z bezwzględną dominacją władzy partyjno-państwowej, która ustalała kierunki i cele wychowania w szkołach. Skutkowało to daleko posuniętą standaryzacją i indoktrynacją oddziaływań wychowawczych, haniebnie wpisując się w dzieje polskiej edukacji. 

Wyprowadzając cele wychowania z ideologii marksistowskiej traktowano wychowanie jako zjawisko społeczne i społecznie zorganizowane działanie, które pełni określone funkcje w stosunku do całokształtu życia społecznego. (H. Muszyński, Zarys teorii wychowania, Warszawa 1978, s. 161). Zależność celów wychowawczych wynikała z marksistowskiej doktryny państwa i ideologiczno-politycznych dążeń jego władz, które zamierzały uformować społeczeństwo określając kierunki oraz model jego rozwoju. 

Podstawowymi zadaniami wychowania socjalistycznego było więc przygotowanie jednostki do aktywnego, ideowego, zaangażowanego i pokornego wypełniania tych wszystkich zadań, które oczekują ją w społeczeństwie i których wypełnianie jest warunkiem życia i rozwoju społecznego. W obrębie ideału człowieka tego ustroju musiały znaleźć się takie cechy, których funkcja polegała na popieraniu, umacnianiu i doskonaleniu socjalistycznych form życia społecznego (tamże, s. 145-146).

Jeśli tak ujęte wychowanie miało realizować z góry założone i pożądane stany rzeczy, to w ładzie monocentrycznym określało je monopartyjne centrum. Charakterystycznym tego przykładem są wypowiedzi ministrów z okazji inauguracji roku szkolnego w poszczególnych latach, wyznaczających szkole jej podstawowe zadania wychowawcze czy fragmenty podejmowanych w tym zakresie przez władze partyjne uchwał, które przywołała w jednej ze swoich rozpraw prof. Teresa Hejnicka-Bezwińska:

1947 – Nie ma i nie będzie miejsca w naszej szkole dla wrogów demokratycznego państwa. Wykorzenimy ze szkoły to wszystko, co jest w niej jeszcze niezgodnego z interesami ludowego państwa.

1949 – Musicie Polskę Ludową kochać jak skarb największy. Z całego serca nienawidzić musicie wrogów naszej nowej Polski Ludowej. Musicie być szczerymi przyjaciółmi Związku Radzieckiego.

1951 – W pracy nieocenioną pomoc okazuje nam przodująca teoria i praktyka szkolnictwa radzieckiego.

1953 – Głównym zadaniem pozostaje podniesienie pracy wychowawczej tak, by w pełni wykonać postawione przez towarzysza Bolesława Bieruta zadanie wychowania nowego człowieka socjalistycznego.

1961 – W całym procesie nauczania i wychowania, w pracy lekcyjnej i pozalekcyjnej szkoła powinna wpajać młodzieży zasady moralności socjalistycznej, szacunek dla pracy, jako podstawy pomyślności i rozwoju społeczeństwa, oraz dla ludzi pracy, jako twórców dóbr materialnych i kulturalnych. Szkoła powinna wychowywać ludzi światłych, pracowitych, oddanych sprawie socjalizmu, identyfikujących własne dążenia i cele z potrzebami i celami społeczeństwa budującego socjalizm, głęboko miłujących ojczyznę i przepojonych duchem internacjonalizmu, braterskiej solidarności z krajami obozu socjalistycznego, z ludźmi pracy całego świata. Szkoła powinna wychowywać młodzież na postępowych tradycjach narodu i mas pracujących, rozwijać związki uczuciowe z budownictwem socjalizmu, z walką narodów o pokój.

1964 – Szkoła musi pomóc swym wychowankom we właściwej selekcji wartości ideowych i moralnych, musi ich umocnić we właściwych postawach życiowych, odpowiadających ideałom społeczeństwa socjalistycznego. Socjalistyczny ideał wychowawczy nie zrealizuje się przecież automatycznie, w wyniku przemian społeczno-gospodarczych. Jeżeli chcemy mieć w przyszłości społeczeństwo socjalistyczne, ludzi umiejących żyć i pracować w ustroju socjalistycznym, powinniśmy wychowywać ich do tego od pierwszych lat ich pobytu w szkole, w całym okresie wieku szkolnego, kiedy to wychowanie trafia na najbardziej podatny materiał.

1968 – W obecnym okresie budowy socjalizmu zadania ideowo-politycznego wychowania młodzieży zajmują centralne miejsce wśród politycznych zadań partii i państwa, a funkcja wychowawcza szkół nabiera szczególnego znaczenia – głoszą tezy do dyskusji na V Zjazd Partii, w których poświęca się dużo uwagi problemom ideowo-politycznym oraz oświaty i wychowania. Rzutuje to na całokształt działalności naszego resortu, formy zarządzania szkolnictwem i pracę nadzoru pedagogicznego, na politykę kadrową, programy nauczania i podręczniki oraz na metody pracy szkół.

1975 – To, czego teraz najbardziej potrzebujemy, to socjalistyczny patriotyzm i internacjonalizm, zdyscyplinowanie i poszanowanie zasad współżycia społecznego.

1980 – Nasza mądrość polityczna każe nam przezwyciężać trudności w spokoju.

1983 – Szczególną uwagę należy skupić w obecnym czasie (...) na realizacji ideowej i wychowawczej funkcji szkoły.

1989 – Nie sposób izolować szkoły od tego, co się dzieje poza jej murami.

(zob. T. Hejnicka – Bezwińska, Edukacja. Kształcenie. Pedagogika, Kraków 1995, s. 38-39; Uchwała VII Plenum Komitetu Centralnego PZPR w sprawie reformy szkolnictwa podstawowego i średniego, Nowa Szkoła 1961 nr 2. s.23; W. Tułodziecki, Ideologiczno-wychowawcze zadania szkoły, Nowa Szkoła 1964 nr 1, s. 1; tenże, Podstawowe zadania szkolnictwa w świetle uchwał IV Zjazdu PZPR, Nowa Szkoła 1964 nr 9, s.6; J. Szkop, Aktualne zadania wychowawcze szkoły, Nowa Szkoła 1968 nr 12, s. 4).

Na wypaczenie wartości systemu wychowawczego w socjalistycznej Polsce niewątpliwie miały wpływ takie czynniki, jak:

- notoryczna niespójność stanu wartości w obrębie kultury i systemu edukacji,

- upadek autorytetów, rozejście się pojęcia autorytetu i władzy, degradacja i zmanipulowanie wzorów osobowych obecnych i aktywnych w życiu publicznym i wychowaniu, zapanowanie standardowej szarości i blokada zapotrzebowania na etos, wysoki kulturowo poziom i styl życia,

- depresja aksjologiczna społeczeństwa np. proces rozdawania nagród, orderów, odznaczeń, tytułów honorowych, pochwał i dyplomów, przywilejów i premii; to wprowadzanie wartości z korzyścią, który to proces rządzi się tymi samymi zasadami, co dystrybucja apanaży i reglamentacja dóbr szczególnie deficytowych, a stanowiący przedmiot przetargu i narzędzie społecznej korupcji (pozostałością po socjalizmie są: zasada każdemu wg potrzeb, każdemu wg dzieł, każdemu wg jego pozycji społecznej i każdemu wg jego zasług wobec panującej władzy); praktyka sowietyzacji odznaczeń honorowych, polegająca na przyznawaniu orderów, medali i krzyży jako rodzaju świadczeń społecznych;

- ogarnięcie przez władzę totalizującą i monocentryczną sfery wartości przez rozciągnięcie swojej dominacji także nad symbolami, ideami, nad sferą znaczeń, nad światem wartości i imponderabiliów, poprzez monopolizowanie sądów o wartościach; formowanie nowego porządku wartości na miejscu tradycyjnego za pomocą indoktrynacji oraz narzucania i zawłaszczania autorytetu, podrywania wiarygodnych kryteriów oceny wartości i sprawdzonych wzorów wartościowania, intencjonalnego wprowadzania w obieg społeczny zmistyfikowanych kategorii światopoglądowych, estetycznych i etycznych, relatywizacji, wulgaryzowania wartości (nic pewnego o nich nie da się powiedzieć, ich żywiołem jest jedynie zmienność, pozbawione są jakiejkolwiek ciągłości i stabilności dziejowej); zamiast aksjologii o wyborze wartości rozstrzyga kryterium ważności, konieczności, korzyści lub czyjejś okazjonalnej doraźnej i arbitralnej decyzji, w której rola sprawcza przypadku jest nieunikniona;

- deformacja i rozmywanie sensu wartości poprzez sprytne manipulacje semantyczne np. prawa człowieka zastępowane są innymi prawami (do życia w pokoju), patriotyzm tak, ale pod warunkiem, że łącznie z internacjonalizmem proletariackim; wolność słowa, ale nie dla przeciwników poglądów; miłość, ale rozumiana tylko jako seks; opinia publiczna to wyniki sondaży itp.;

- wprowadzanie w obieg fałszywej alternatywy do rozważań o wartościach, zagłuszanie wartości jako przedmiotu uwagi społecznej przy pomocy komunikatów zastępczych o wypróbowanej atrakcyjności, czyli wzniecanie szumu informacyjnego;

- praktyka odwracania sensu wartości (wartości a rebours) np. zamiast umacniać sprawiedliwość i praworządność, represjonuje się przeciwników, zamiast opiekować się – uzależnia się podopiecznych; praworządność bez prawości;

- podmiana wartości przez ich atrapy lub fetysze, zastąpienie wartości Ersatzami np. wyciszanie i dewaluacja jednych bohaterów, wykoślawianie i redukowanie innych, a lansowanie na ich miejsce preferowanych przez establishment polityczny; podstawianie pseudo-bohaterów, produkowanie zastępczych idoli, gwiazdorów, championów i bożyszczy; osławionych „bohaterów roku”, sezonu i dnia;

- zawłaszczanie wartości i ich rozmyślna dewaluacja – np. wychowawcze walory rodziny zostały zawłaszczone przez stworzenie systemu wychowawczego od żłobka, przedszkoli, aż po szkoły wyższe celem wyparcia lub osłabienia wychowania rodzinnego;

- eliminacja wartości i wymiaru aksjologicznego przez wytrwałe podstawianie potrzeb, aspiracji awansowych, ambicji i oczekiwań materialnych w miejsce wartości;

- arbitralna zmiana poziomów wartości; wg Maxa Schelera obowiązuje porządek wartości od hedonistycznych, poprzez użytkowe, witalne, duchowe i święte, toteż nie wolno go dowolnie zmieniać lub likwidować któryś z nich, gdyż powoduje to aberrację w całym systemie np. próby likwidacji i eliminacji wymiaru sakralnego; absolutyzacja wartości witalnych np. wartości życia i zdrowia (A. Tyszka, Wartości zdegradowane, wartości ocalone, w: Spór o wartości w kulturze i wychowaniu, red. F. Adamski, Kraków 1991).

Z powodu braku możliwości oficjalnego, instytucjonalnego zaprzeczenia przesłankom tak rozumianego wychowania niektórzy bronili się przed takimi wpływami wychowawczymi szkoły, rezygnując z uczęszczania do niej lub pozorując przystosowanie się do niej. Wraz z odzyskaniem przez Polskę w 1989 roku wolności, tylko na 3 lata nastąpiło radykalne odcięcie się władz oświatowych od modelu „urabiania” uczniów przez państwo według z góry założonego wzorca. Stworzono możliwości poznania przez społeczeństwo dotychczas nieobecnych, ideologicznie niepożądanych, przemilczanych czy represjonowanych przez cenzurę teorii i modeli wychowania. 

Po przeszło trzydziestu latach transformacji powraca pytanie, czy nastąpiło przejście od procesów i interpretacji uprawomocniających socjalistyczny ład autorytarnej dominacji nad społeczeństwem państwa ponadprawnego do państwa demokratycznego, które jest wolne od powyższych mechanizmów monopartyjnego zarządzania społeczeństwem?  Czy w ramach HiT-u uczniowie poznają prawdę o polityce rządów III RP?