25 sierpnia 2020

W ciągu półrocza odeszło dwóch wybitnych pedagogów, promotorów alternatywnej edukacji

 


Dopiero niedawno dowiedziałem się, że 26 lutego 2020 r. zmarł David Gribble, znakomity pedagog,  nauczyciel szkoły Sands,  autor przetłumaczonej na język polski książki o wolnych szkołach, szkołach demokratycznych. Wydanie jego książki było możliwe dzięki temu, że przyjął moje zaproszenie i wziął udział w Międzynarodowej Konferencji "Edukacja alternatywna - dylematy teorii i praktyki"  zorganizowanej przez Katedrę Teorii Wychowania w Uniwersytecie Łódzkim w dn.14-16.04.2005 r. 


Był tak zachwycony naszym środowiskiem, znajomością Summerhill i otwartością na demokratyczną edukację, że wyraził zgodę na przekład i wydanie jego książki z 1998 r. p.t. Real Education. Varieties of Freedom. Świetnego przekładu dla  Oficyny Wydawniczej IMPULS w Krakowie dokonała Zofia Grudzińska, będąca z Davidem Gribble od lat w kontakcie i promująca idee szkoły alternatywnej. On sam napisał we wstępie, jak po trzydziestu latach pracy w szkole Dartington Hall powołał do życia alternatywną szkołę Sands opierając ją na bardziej radykalnych zasadach od poprzedniej. 

Dopiero po przejściu na emeryturę zdałem sobie sprawę, ile można się nauczyć, obserwując pracę innych  szkół rozsianych po całym świecie. Łączą je te same zasady i ideały, ale w każdej wypracowano odmienne sposoby przekształcania ich w praktykę [s.9].   

Jego szkoła powstała w opozycji do szkoły publicznej, tradycyjnej, w wyniku poszukiwania idealnego modelu kształcenia. Podobnie jak wszyscy kontestujący szkolnictwo państwowe nie godził się z tym, by szkoła: 

- więziła dzieci zgodnie z obowiązującym prawem; nie pozwalała im postępować zgodnie z ich oczekiwaniami i zainteresowaniami;  niszczyła osobowość dzieci; 

- nie dostrzegała, jak ważne są inklinacje dziecka do naturalnego uczenia się; 

- nie marnowała czasu pobytu dzieci w szkole zmuszanych do wysłuchiwania nauczyciela, który ma za zadanie "produkowanie ludzi powierzchownie wykształconych", a w istocie sfrustrowanych, będących bezwzględnymi egoistami, posłusznych, konformistów; 

- nie wbijała do głów uczniów zbytecznej, nieinteresującej wiedzy i nie kształciła kompletnie im niepotrzebnych umiejętności; 

- nie była obojętna na potrzeby uczniów i nie tłamsiła ich wrodzonej energii oraz nie gasiła szczodrych odruchów spontanicznej dziecięcej moralności.  

fot. Plakat źródeł inspiracji, z których korzystał D. Gribble tworząc własną szkołę Sands. 

Żaden rząd nie potrafił uczynić szkoły miejscem idealnym dla dzieci - czy to przez poszerzenie wykładanego w niej programu, zakup dodatkowych komputerów, czy zwiększanie liczby nauczycieli w stosunku do liczby uczniów. Szkołą idealna powinna być miejscem, w którym panuje zupełnie odmienna atmosfera [s. 10].  

Gribble prowadził szkołę wychodząca od dziecka, a więc taką, której absolwent (...) powinien być człowiekiem szczęśliwym, otwartym na potrzeby innych, uczciwym, pełnym entuzjazmu, tolerancyjnym, pewnym siebie, wszechstronnie poinformowanym, umiejącym się wysłowić, mającym wyrobiony zmysł praktyczny, zdolnym do współpracy z innymi i elastycznym w postępowaniu, twórczym,  zdeterminowanym i świadomym swej indywidualności, człowiekiem, który zna swe uzdolnienia i zainteresowania, znajduje przyjemność w ich rozwijaniu i pogłębianiu oraz zamierza robić z nich dobry użytek. Powinien to być  ktoś, kto troszczy się o dobro innych ludzi, ponieważ o jego dobro równie starannie się troszczono [s. tamże].    

Książka Davida Gribble jest opisem osiemnastu szkół alternatywnych na świecie, w których dzieci darzone są ogromnym szacunkiem (...) i wierzą, że należy om pozwalać na naturalny rozwój, aby stawały się naprawdę sobą. W tych szkołach dzieci nie są gliną, którą należy ulepić w zadany z góry kształt, ani pustymi garncami czekającymi aż się je wypełni z góry określoną treścią [s. 11-12]. 

Dzięki tej publikacji dowiadujemy się, że przełomem w tworzeniu szkół antyautorytarnych, szkół zorientowanych na rozwój każdego dziecka było i jest znacznie więcej, niż Summerhill, o której najczęściej jest mowa w podręcznikach z historii oświaty.  Gribble poznał każdą z opisanych szkół, toteż niezwykle interesujący jest ich ogląd z perspektywy wrażliwego na pedagogikę pajdocentryczną i doświadczonego nauczyciela. 

Znajdziemy w tej etnopedagogicznej monografii niezwykle interesujące przykłady konkretnych rozwiązań, reguł wewnątrzszkolnego życia, dylematów rodzicielskich i nauczycielskich, które wynikały z ich własnych doświadczeń szkolnych, kiedy byli uczniami szkół tradycyjnych. Są tu wypowiedzi uczniów, nauczycieli i rodziców, w których odsłaniają wartość edukacji alternatywnej oraz stereotypowe myślenie na jej temat.         

      Warto zapoznać się z podejściem pedagogów do problemów oceniania uczniów, ewaluacji jakości wykształcenia, strategii elementarnego przygotowania do uczenia się oraz komunikacji z rodzicami uczniów. Książka Griobble'a jest narracją przygotowanego do badania szkół alternatywnych nauczyciela, który nie miał do ich koncepcji żadnych uprzedzeń. Był otwarty nie tylko na potwierdzenie opisów ich modeli i ofert edukacyjnych, ale przede wszystkim na odkrywanie tego, co wpisało się w doznania uczniów i ich rodziców oraz nauczycieli. 

David Gribble jest autorem tak znakomitych rozpraw o szkolnictwie alternatywnym, humanistycznym, spersonalizowanym, jak (hiperłącze jest do publikacji w otwartym dostępie, toteż  można sobie je ściągnąć i przeczytać):     

 - Considering Children (niem. edycja: "Auf Seite der Kinder: welche Reform braucht die Schule?"); 

- That's all, folks . Dartington Hall School - Remembered; 

- A really Good School. A satirical novel about a really bad school); 

- Children don't Start Wars

- Worlds Apart. Libertarian Education; 

- A Visitor from Erewhon

- Escape from Tradition; 

- Lifelines. 

Mam nadzieję, że znajdzie się w kraju uczony, który będzie kontynuował badania tego typu szkół alternatywnych na świecie z możłiwością zainspirowania do innej edukacji polskich nauczycieli.    

**** 



Natomiast w dn. 21 sierpnia 2020 r. dotarła do nas smutna wiadomość o śmierci kolejnego, wybitnego nauczyciela i edukatora w zakresie innowacyjnych modeli kształcenia dzieci i młodzieży - Sir Kena Robinsona

Jego prelekcja na konferencji TED, którą obejrzało ponad 10 milionów nauczycieli na świecie, uczyniła go sławnym, także w Polsce. Królowa Elżbieta nadała mu w 2003 r. tytuł szlachecki właśnie za rozsławienie brytyjskiej pedagogiki alternatywnej dzięki współpracy z rządami państw europejskich,  USA i Azji. 

W Polsce ukazały się dzięki Wydawnictwu Element przekłady takich publikacji tego pedagoga, jak:

- Wychwycić żywioł. O tym, jak znalezienie pasji zmienia wszystko (Kraków 2012); 

- Odkryj swój żywioł. Jak odkryć  swoje talenty, odnaleźć pasję i zmienić swoje życie (Kraków 2015) 

- Kreatywne szkoły. Oddolna rewolucja, która zmienia edukację (2015). 

Profesor Uniwersytetu Śląskiego Andrzej Murzyn napisał i wydał monografię poświęconą pedagogicznej myśli Sir Kena Robinsona, dlatego nie będę w tym miejscu dokonywał ich nawet skróconego opisu. Warto podjąć studia nad przesłankami rewolucji kształcenia na świecie, także w zakresie edukowania i doskonalenia nauczycieli. 


Pragnę zauważyć, że wszystkie te publikacje są wykorzystywane przez wielu nauczycieli szkół niepublicznych, gdyż mają oni autentyczną swobodę doboru i kreowania innowacyjnych metod, form i środków kształcenia. Tylko nielicznym nauczycielom szkół publicznych powiodło się wprowadzenie parcjalnych zmian w organizacji i metodyce kształcenia.   

Czy będą następcy D. Gribble'a i Sir K. Robinsona? W jakim kierunku  będzie zmieniać się edukacja alternatywna na świecie? Może dzięki niej dojdzie znajdzie szybciej do koniecznej rewolucji także w szkolnictwie publicznym?