28 listopada 2015

Otwarte umysły, zamknięte umysły w POprawności POlitycznej


Instytut Obywatelski to think tank polityczny, który stanowi eksperckie zaplecze partii Platforma Obywatelska RP. Instytut jest ośrodkiem badawczo-analitycznym, prowadzi działalność ekspercką, wydawniczą i edukacyjną. Motto działalności IO sprowadza się do hasła: Myślimy, by działać. Działamy, by zmieniać.

Instytut publikuje książki, analizy i raporty, jak również wywiady i komentarze na bieżące tematy gospodarcze, polityczne i społeczne. Wśród osób, które dla nas pisały lub komentowały, znajduje się wielu wybitnych intelektualistów z Polski i zagranicy, m.in. A. Michael Spence, Edward C. Prescott, Benjamin Barber, Janusz Czapiński, Elżbieta Mączyńska, Radosław Markowski, Krystyna Skarżyńska, Andrzej K. Koźmiński, Witold Orłowski, Krystyna Szafraniec, Colin Crouch, Hans-Gert Pöttering, Tomáš Sedláček.

W gorącym okresie letnich sporów przedwyborczych kierownictwo Instytutu skierowało do mnie list - co było dla mnie zaskoczeniem, gdyż z żadną partią polityczną nie miałem i nie mam nic wspólnego - informując o przygotowywanym dziewiątym numerze kwartalnika pt. "Instytut Idei". Każdy numer jest poświęcony innej kwestii a wydawany jest w obu formach - zarówno drukowanej, jak i elektronicznej.

Tym razem myślą przewodnią planowanego jeszcze w sierpniu numeru były następujące pytania: Jakiego systemu edukacji potrzebuje dziś Polska, zwłaszcza w kontekście głównego wyzwania rozwojowego, jakim jest budowa innowacyjnej gospodarki? Czy polski system edukacji został podporządkowany testom i standaryzacji, a jeśli tak, to dlaczego, jakie są tego konsekwencje i dokąd ta droga prowadzi? Czy model kształcenia w polskich szkołach sprzyja budowie innowacyjnej gospodarki? Jakich reform potrzeba, by polski system edukacji w większym niż dotychczas stopniu rozwijał wśród uczniów i studentów ciekawość, zdolność krytycznego myślenia i umiejętność współpracy? Którędy wiedzie droga do wprowadzenia potrzebnych reform?

Jednym z tematów, które chcieliby poruszyć w nowym numerze "Instytutu Idei" miały być powyższe kwestie , toteż zwrócono się do mnie z uprzejmym pytaniem, czy zgodziłbym się napisać na ten temat esej, który mogliby włączyć do swojego kwartalnika? Jak dodano na zachętę:"Zważywszy Pana rozległy dorobek i bogate doświadczenie, byłoby nam bardzo miło, gdyby zgodził się Pan podzielić swoimi przemyśleniami z nami i naszymi czytelnikami."

6 sierpnia podziękowałem za zaproszenie do tego tomu i zapowiedziałem gotowość włączenia się z tekstem na wskazany temat. Dla naukowca nie ma to znaczenia, gdzie publikuje i kto jest wydawcą pisma, byle tylko nie miało ono charakteru niezgodnego z obowiązującymi w kraju normami społeczno-moralnymi. Od kilkudziesięciu lat udzielam komentarzy, publikuję felietony i eseje w czasopismach różnych podmiotów, bo szeroko pojmowana kultura i edukacja są dobrami podzielnymi, ogólnodostępnymi, a zatem nie powinna obowiązywać tu żadna cenzura. Jedni wydawcy je publikują, inni nie, z różnych zresztą powodów, w tym także zapewne z winy mojej niedoskonałości pisarskiej.

Nie mam zatem pretensji, jeśli mój tekst nie zostanie opublikowany, a tym bardziej, kiedy znam treść rzeczowej a krytycznej recenzji. Oznacza to, że powinienem coś poprawić, zmienić czy udoskonalić, albo w ogóle odstąpić od pisania na określony temat. Tym razem stało się inaczej.

20 października otrzymałem odpowiedź następującej treści: "...w Instytucie Obywatelskim kończymy właśnie przygotowania naszego nowego numeru kwartalnika „Instytut Idei”, który będzie się koncentrował wokół kwestii związanych z edukacją. Tworząc ten numer, z prośbą o eseje i wywiady zwróciliśmy się do licznego grona autorów polskich i zagranicznych. Nasz projekt spotkał się z silnym odzewem, w wyniku czego otrzymaliśmy nadspodziewanie dużo dobrych tekstów. W tych okolicznościach, zważywszy ograniczenia związane z drukiem, w naszym zespole redakcyjnym zmuszeni byliśmy dokonać wyboru materiałów, które możemy włączyć do naszego kwartalnika i które najlepiej komponują się w spójną całość pod względem tematycznym. W związku z powyższym, po długiej dyskusji podjęliśmy trudną decyzję, że musimy zrezygnować z publikacji Pana eseju w naszym kwartalniku.

Chcemy jednak podkreślić, że w naszej ocenie Pana tekst jest ciekawy i wartościowy. Z tego powodu, choć Pana eseju nie włączymy do naszego kwartalnika, tekst chcielibyśmy zatrzymać i jednocześnie zaproponować Panu za niego honorarium (...). W Instytucie Obywatelskim regularnie publikujemy teksty o tematyce edukacyjnej, więc chcielibyśmy zachować możliwość publikacji Pana eseju w przyszłości, na przykład przy okazji większego cyklu publicystycznego. Proszę uprzejmie o informację, czy zgadza się Pan na powyższą propozycję
."

Odmówiłem i nie przyjąłem proponowanego mi honorarium. Ostatni raz otrzymałem taką propozycję w PRL. Napisana wówczas przeze mnie i nagrodzona książka o dziejach przyrzeczeń harcerskich nie mogła się jednak ukazać, gdyż towarzysze cenzorzy z PZPR kazali zamknąć maszynopis w szafie i nie wydawać jej, o ile nie zmienię treści na zgodne z ówcześnie obowiązującą doktryną. Nie zmieniłem. Wydałem ją wbrew ich woli najpierw na powielaczu białkowym w HOW w Krakowie, a potem w pełnej wersji w III RP.

Podobnie było z tym tekstem o edukacji. Z przyjemnością opublikowała go ogólnopolska gazeta w dodatku "Rzecz o Prawie" pt. "Otwarte umysły, zamknięte umysły", Rzeczpospolita. Rzecz o Prawie, z dn. 4.11.2015 s. I 4-5. Nawet nie przypuszczałem, że redakcja popularnej Rzepy nada mojemu esejowi tytuł, który świetnie oddaje powyżej opisany proces. Nie znała przecież powodów skierowania tekstu do redakcji.