Urząd Miasta Łodzi wydał wczoraj podwójny numer "Kwartalnika miasta Łodzi" (1-2/2019) poświęcony transformacji ustrojowej symbolicznie datowanej na dzień 4 czerwca 1989 r. Jak zapraszają w sentymentalną podróż w czasie redaktorzy numeru - Dorota Ceran i Arkadiusz Grzegorczyk: "Młodzi ludzie, którzy nie pamiętają, skąd przyszliśmy, dostają dzisiaj do ręki mapę, która tę drogę im uświadomi, pozwoli zrozumieć doniosłość przemian i ich istotę w sferze życia społecznego, kultury, religii, obyczajów i spraw codziennych."
W Klubie Nauczyciela odbyło się wczoraj spotkanie łodzian z autorami artykułów "Kroniki...", które otworzyła osobistymi wspomnieniami z tego okresu prezydent m. Łodzi - Hanna Zdanowska. Byli wśród autorów zarówno ówcześni działacze ruchu oporu, twórcy kultury, dziennikarze, jak i twórcy oddolnych reform oświatowych lat 90.XX w.
W rok 1989 - jako początek transformacji wprowadza czytelników profesor nadzwyczajny w Katedrze Historii Polski i Świata po 1945 r. Uniwersytetu Łódzkiego dr hab. Krzysztof Lesiakowski ilustrując swoją historyczną narrację materiałami archiwalnymi z własnych zbiorów jak np. Odezwa do Katolickiej Społeczności Ziemi Łódzkiej do mieszkańców miasta, by w wyborach do Senatu poparli łodzian: Karola Głogowskiego, Jana Keplera, Andrzeja Kerna, Jerzego Nagórskiego i Stefana Myszkiewicza-Niesiołowskiego.
Obecny na wieczorze wspomnień senator RP obecnej kadencji Ryszard Bonisławski podzielił się z nami swoimi zapiskami, które prowadził od początku lat 70. XX w. w notesach a zawierającymi najważniejsze fakty z życia miasta i województwa. Stanowią one znakomitą "mapę" doby przełomu (1980-1999), która także została zilustrowana biało-czarnymi zdjęciami Stefana Sztrotmajera.
Helena Ochocka - publicystka telewizyjna wspomina czasy swojej pracy w Łódzkim Oddziale Telewizji Polskiej dzieląc je na trzy etapy: romansu, wielkiej miłości i małżeństwa. Redaktor Michał Fajbusiewicz przywołuje w "Kronice"fragmenty wspomnień o profesorze Janie Karskim, które wiążą się z uwolnieniem świata mediów państwowych od cenzury, a tym samym stworzenie warunków do realizacji materiałów dokumentalnych o tym bohaterze.
Znany szerszej publiczności ze swojego Magazynu Kryminalnego "997" redaktor M. Fajbusiewicz zacytował nam fragment ze swojej najnowszej książki, który odsłania ówczesne mechanizmy manipulacji kierownictwa telewizji państwowej, jakże zresztą wiernie przypominające współczesne nam czasy.
Dziennikarz Jerzy Witaszczyk wspominał czasy zmian w redakcjach łódzkiej prasy, kiedy to wraz z tocząca się transformacją gospodarki rynkowej, w tym środowisk medialnych znikały takie tytuły, jak "Odgłosy", "Dziennik Łódzki", "Głos Robotniczy", "Karuzela", "Głos Poranny" czy "Nowy Świat z Piotrkowskiej". Swoje wspomnienia zamyka prognozą redaktora naczelnego amerykańskiego "New York Timesa", że drukowane media ostaną się na rynku jeszcze przez ok. 10 lat. Potem zerwiemy z szeleszczącymi gazetami na rzecz internetowej prasy.
Anna Przewieś - teatrolog, pracownik Biblioteki Uniwersytetu Łódzkiego dzieli się z czytelnikami wynikami lektury łódzkich gazet tamtych czasów w ich dziale kulturalnym, a oddającym oferty i niezwykle trudne warunki pracy łódzkich teatrów, Filharmonii Łódzkiej czy prasy poświęconej kulturze. Wspomnienia zamyka niezwykle pięknym, lirycznym wierszem Rafała Orlewskiego pt. "Zapis w deszczu", który tak bardzo przydałby się nam dzisiaj:
"Zapisać by cię w deszczu
Kiściem wierzby płaczącej
Gdyś nie była jeszcze
A we mnie rósł
Wschód słońca
Zapisać nutą zieloną
W niemodnej zadumie
Że w oczach płacz utonął
A wierzba
Płakać nie umie
" (...)
Dziennikarz motoryzacyjny - Marek Perczak miał ułatwione zadanie, bo jednak po 1989 roku w motoryzacji wszystko już było inne. Niezwykle interesujące są jego wspomnienia jednak czasów siermiężnego PRL-u: "Młodym ludziom pewnie trudno będzie uwierzyć w to, że kupno nowego samochodu w PRL-u przez normalnie pracującego człowieka było niemożliwe. " (s. 67)
Dziennikarz sportowy Wojciech Filipiak przyznał się w czasie spotkania do tego, że będąc w dniu wyborów 4 czerwca 1989 r. w Londynie głosował na "naszych", zaś po przylocie do Łodzi zdążył jeszcze "załapać się" na ponowne oddanie głosu w Komisji Wyborczej, gdyż nie posiadano wówczas wiedzy na temat tego, kto głosowa już poza granicami kraju.
Redaktor Piotr Wesołowski, a w czasach PRL kierownik klubu "Balbina" w II Domu Studenta UŁ wspomina w kwartalniku czas studenckich strajków z 1981 r., bojkot w Studium Wojskowym UŁ i swoją działalność opozycyjną w NZS. Przywołuje Galerię Działań Niekonwencjonalnych Pod Prąd z udziałem Skiby, czyli oryginalne akcje o charakterze happeningu, performance, parateatralne widowiska i koncerty. Jak pisze: "Na ulotkach zachęcaliśmy:" Resztki Twojej inteligencji pytają się o Ciebie. Udowodnij, że jesteś. Być, jeść, spać i wydalać to jeszcze nie wszystko, dołącz, chłoń, kontempluj i wibruj". (s. 86)
Wspomnienia Wiesława Kołka zapisała Dorota Ceran także ilustrując je archiwalnymi fotografiami z czasów PRL przypominającymi nam okres komitetów kolejkowych, pustych sklepów i wycieczek z całego kraju na zakupy do Spółdzielczego Domu Handlowego "Central", w którym tuż niemalże codziennie była zbita szybka w drzwiach wejściowych, kiedy wpuszczano doń pierwszych klientów."Ostatnia szyba została zbita w 1989 roku".(s. 101)
Sławomir Macias - dziennikarz muzyczny i muzyk rockowy wspomina powstanie i próby oraz występ pierwszego łódzkiego zespołu punk rockowego "Phantom", który pierwsze koncerty miał w Domu Kultury na ul. Żubardzkiej. W tej samej placówce działał także pierwszy kabaret harcerski pod kierownictwem mojego brata.
Znana w łódzkim środowisku dziennikarka zajmująca się tematyką filmową w TVP Iwonna Łękawa-Kaczanowska pisze o trudach transformacji, czyli wzlotach i upadkach filmu łódzkiego. Przypomina, jak to z ponad 2500 kin w Polsce ostało się w wyniku transformacji niewiele ponad 800. Łódź miała (...) Oddział Filmów Kukiełkowych, potem Studio Filmów Lalkowych, a wreszcie od 1960 roku Studio Małych Form Filmowych "SeMaFor". To w naszym mieście Marek Żydowicz prowadził w l. 2000-2009 Międzynarodowy Festiwal Sztuki Autorów Zdjęć Filmowych "Camerimage".
Nie mógł być na wieczorze wspomnień abp. Władysław Ziółek, gdyż wczoraj obchodził swoje imieniny, ale opublikowane w kwartalniku wspomnienia poświęcił największemu wydarzeniu w dotychczasowych dziejach Kościoła łódzkiego, jakim była trwająca zaledwie 8 godzin wizyta Jana Pawła II w dn. 13 czerwca 1987 r. Jak pisze: "Dziś po ponad trzydziestu latach możemy bez cienia wątpliwości powiedzieć, że papieska homilia z łódzkiego lotniska, że krótki adres do świata nauki i kultury w katedrze, że wreszcie przemówienie w hali fabrycznej do włókniarek o "geniuszu kobiecym" były drogowskazami na czas obecny. "(s. 123)
Kwartalnik zamykają dwie rozprawy - moja poświęcona szkolnictwu publicznemu wobec szans na innowacyjność w okresie transformacji ustrojowej, w tym ruchowi klas i szkół autorskich, który został zniszczony przez władze polityczne i formacje rządowe od 1993 r. do 2019, a także relacja Janusza Moosa - dyrektora Łódzkiego Centrum Doskonalenia Nauczycieli i Kształcenia Praktycznego dotycząca łódzkiej edukacji zawodowej w okresie przełomu.
Dyrektor J. Moos- człowiek-instytucja, oddany nie tylko łódzkiej oświacie wybitny menadżer i afirmator ruchu innowacyjnego w szkolnictwie - co także potwierdziła wczoraj prezydent Hanna Zdanowska - wspominał w czasie biesiady wielki sukces, jakim stało się wdrożenie do szkolnictwa zawodowego nowego typu szkoły "liceum techniczne", który przekształcił się w porażkę, kiedy Mirosław Handke wprowadzał reformę "top-down" w 1999 r.
Łódź się zmieniła w ciągu minionych 30 lat należąc do najczęściej odwiedzanych miast w naszym kraju. Zmieniła się architektura, infrastruktura kulturalno-oświatowa, handlowa i akademicka, zaś renowacja starych fabryk i kamienic wzbudza podziw wśród odwiedzających nasze miasto. Znajdziemy w Kwartalniku piękne zdjęcia z Łodzi A.D. 2019.
Czy okruchy naszej pamięci zainteresują młodzież? Wątpię, bo ta będzie wspominać swoją młodość za 30 lat, a nie przejmując się wspomnieniami swoich rodziców czy znajomych. Jak śpiewa Jaromir Nohavica - każde pokolenie ma swoją kontestację.
