15 kwietnia 2020

Świat w dziecięcych słowach w świetle badań prof. Haliny Zgółkowej

(rys. Hania Śliwerska)

Profesor Halina Zgółkowa z Instytutu Filologii Polskiej UAM w Poznaniu opublikowała wyniki swoich badań nad słownictwem dzieci w wieku od 2,6 do 7 roku życia, a więc maluchy, które przyszły na świat w latach 2007-2012. Ostatnie takie badania prowadzone były przez tę uczoną trzydzieści lat temu. Gdyby te badania przeprowadziła pod koniec tego roku, zapewne słownik dzieci uległby znacznemu poszerzeniu.

Nie znajdziemy w tym wydaniu takich słów jak wirus, koronawirus, epidemia, zagrożenie, kwarantanna, wybory a nawet prezydent. Jest natomiast wśród 2779 haseł - rzeczownik "prezes". Do najczęściej wymienianych przez 2586 dzieci rzeczowników są:

* mama - 882 wskazań

* babcia 535

* tata - 482

* pani - 400

* dziadek 210

* dom - 208

* ciocia - 188

* dzień - 177

* przedszkole 169

* raz; przykład - 165

* dziecko - 144

* pies - 125

* zabawka - 117

* pan - 116

Pojawiły się jednak terminy, które dzisiaj są szczególnie adekwatne do postnowoczesnej komunikacji, jak: laptop, komputer, komputerek, net Internet, network, notebook, iPad, iPhone, Samsung (telefon), esemes, xbox, a nawet YouTube i Facebook.


Są też w zasobach słownych przedszkolaków przekleństwa, stygmaty, przejawy czarnej pedagogii, jak: dupa, gówno, kurdupel, burak (wyzwisko), burdel, debil, głupol, gówniarz, koszmar, łapówka, morderca, pierdoła, pierdzenie, smarkacz, sranie, świństwo, włamywacz, złodziej, a wśród czasowników (tych było - 1772) np. wypierdolić.

Najczęściej występującymi czasownikami są:

* być - 3973

* mieć - 1920

* lubić - 598

* chcieć - 595

* wiedzieć - 568

* móc - 469

* bawić się - 414

* mówić - 406

* musieć - 356

* chodzić - 342

* robić - 335

* iść 298

* powiedzieć - 253

* trzeba - 213

* można - 210

* prosić - 207

* jeść - 209

* widzieć - 201

* zrobić - 175

* jechać - 170

* grać - 152

* zobaczyć - 149.

* dostać - 126

* dziękować - 118

* patrzeć - 116

* spać - 112

* dawać - 100

Uczona zarejestrowała jeszcze 579 przymiotników, 219 przysłówków, 45- zaimków, 49 - liczebników, po 32 - przyimki oraz spójniki , 33 partykuły, 364 - imiona i przezwiska osób, 87- imion zwierząt 123 nazwy miejscowe i ich mieszkańców, 88 imion i nazw postaci literackich, filmowych, zabawek i gier, 15 nazw przedszkoli i grup przedszkolnych, 23 nazwy sklepów, sieci i galerii handlowych, 44 tytuły tekstów literackich, filmów i gier, 470 neologizmów oraz 192 wykrzykniki i wyrazy dźwiękonaśladowcze.

Niezwykle interesująca jest druga część książki, w której zostały przedstawione autentyczne, spontaniczne wypowiedzi dzieci dotyczące najbardziej typowych zakresów ich codziennego życia. Autorka podzieliła je na kilka obszarów:
- Ja o sobie; Ja i mój dom; Ja wśród rówieśników; Ja w kręgu tradycji; Ja w świecie współczesnym; Ja i inni oraz Ja i mój świat.

Powyższe dane uzyskano na podstawie nagrań możliwie spontanicznych i autentycznych wypowiedzi dzieci, by móc stworzyć słownik frekwencyjny słownictwa dzieci w wieku przedszkolnym. Książka adresowana jest do tych specjalistów, "(...) których interesuje rozwój dziecięcej psychiki, rozwój intelektualny, kształtowanie repertuaru leksykalnego dzieci w wieku przedszkolnym i tych przychodzących do szkoły (...)" (s. 12.

Publikacja powinna zainteresować nauczycielki wychowania przedszkolnego, gdyż mogą skonfrontować obraz uchwyconego w badaniu dziecięcego słownictwa z tym, które posiadają ich podopieczni. Jest to także ciekawa ilustracja dziecięcego świata doznań, w którym odzwierciedlają się postawy ludzi dorosłych tak wobec maluchów, ich wychowawcze metody, sposoby reagowania na komunikaty dziecka itp.

Frekwencyjność pewnych haseł pozwala odczytać zachodzące zmiany w kulturze pedagogicznej rodziców i instytucjonalnych wychowawców.