05 listopada 2015

Jaka jest prawda o dofinansowywaniu czasopism naukowych przez resort nauki i szkolnictwa wyższego?


Prawda jest żałosna. Komitet Nauk Pedagogicznych PAN uzyskuje na wydawanie jedynego pisma, jakim jest ROCZNIK PEDAGOGICZNY, ze środków Zespołu ds. DUN (działalność w zakresie upowszechniania nauki) w Wydziale I Nauk Humanistycznych i Społecznych PAN zaledwie 5 tys. zł. Jakiego rzędu dotację rocznie otrzymuje rzekomo niezależny liberalny magazyn społeczno-polityczny "Liberté!"? Ponad 150 tys. zł rocznie. Zdaniem rządzących z każdej frakcji politycznej - publiczne dotowanie czasopism kulturalno-społecznych jest potrzebne, bo wzmacnia pluralizm opinii w Polsce. Ów pluralizm polega na tym, że jak u władzy są liberałowie, to sponsorują wydawanie pism liberalno-lewicowych, jak rządziła lewica - to nie dotowała pism prawicowych itd.

W jakiej kondycji są czasopisma naukowe? Fatalnej, gdyż kierowana do nich dotacja jest na poziomie ochłapów, jakie rzuca naukowcom ich resort. Tak wygląda prawdziwy obraz rzekomej troski o rozwój nauki i naukowego czasopiśmiennictwa w naszym kraju. Uczelnie i szkoły wyższe wydają własnym sumptem naukowe rozprawy i periodyki, ale w tym przypadku wszystko zależy od zasobności własnych, dodatkowo zarobionych środków. W uniwersyteckich oficynach czeka się często na opublikowanie dysertacji podoktorskiej, habilitacyjnej czy profesorskiej dłużej, niż w wydawnictwach prywatnych, gdyż z braku wystarczających na to zadanie finansów tworzą się "kolejki" (jak w służbie zdrowia).

Zdaje się, ze Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego wydało rocznie na dofinansowanie 55 czasopism kulturalnych ok. 3, 5 mln zł. Takie są proporcje albo dysproporcje. Nic dziwnego, że Zespół ds. Publikacji Humanistycznych i Społecznych PAN zaapelował do władz Wydziału, by te podjęły zdecydowane działania zmierzające do podtrzymania finansowania wydawania polskich czasopism naukowych przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Jak stwierdzają jego członkowie, wśród których Komitet Nauk Pedagogicznych reprezentuje prof. dr hab. Henryka Kwiatkowska (prof. zw. PEDAGOGIUM w Warszawie):

Ustawa z dnia 15 stycznia 2015 o zmianie ustawy o zasadach finansowania nauki oraz idące w ślad za nią rozporządzenia Ministerstwa praktycznie znoszą finasowanie wydawania czasopism ze środków na działalność upowszechniającą naukę, za wyjątkiem zadań „mających na celu podniesienie poziomu naukowego i poziomu umiędzynarodowienia wydawanych czasopism naukowych oraz upowszechnianie informacji o wynikach badań naukowych lub prac rozwojowych…”.

Podnoszenie poziomu naukowego, otwarty dostęp do publikacji, wydawanie czasopism w języku angielskim, międzynarodowe gremia recenzentów, autorów, czy rad naukowych, to wszystko wysoce pożądane cele, z pewnością warte wsparcia finansowego. Konieczne jest jednak finansowanie również bieżącej aktywności wydawniczej – sprawa ta dotyczy również monografii – ani środki przyznawane instytucjom w ramach finansowania podstawowej działalności statutowej, ani granty nie zapewnią ciągłości wydawania czasopism. Koszty wydawania dobrych czasopism są duże, nie chodzi tylko o koszty druku (druk można zastąpić wersją elektroniczną) ale koszty redaktorskie, redakcji językowej, grafiki, korekty językowej tekstów lub abstraktów języku angielskim, etc.

Pragniemy zwrócić również uwagę, że regulacje Ministerstwa eliminują możliwość dofinansowania czasopism i innych publikacji naukowych, w tym monografii, wydawanych przez niezależne podmioty, towarzystwa naukowe i wydawców prywatnych. Godzą więc w jedną z podstawowych zasad społeczeństwa obywatelskiego, tłumiąc społeczny ruch naukowy. Sprawa nabiera szczególnego znaczenia w obszarze humanistyki, dla której język ojczysty jest językiem podstawowym. W ramach nauk humanistycznych i społecznych wydawanych jest wiele dobrych krajowych czasopism i podtrzymanie ich istnienia należy naszym zdaniem do priorytetów. Załamanie rynku wydawniczego czasopism groziłoby zapaścią nauki polskiej, zwłaszcza w obszarze szeroko pojętej humanistyki.