"Niech Święta Noc i
nadchodzący Nowy Rok przyniesie nadzieję na powtórne odkrywanie skarbów
synergii – wzajemnego, mądrego i wrażliwego spojrzenia na otoczenie. Może
ludzkość, a zwłaszcza my Polacy, dostrzeżemy mądrość w różnorodności i docenimy
moc współdziałania. Z wyrazami szacunku szczerze oddany. Andrzej M.
de Tchorzewski"
To był ostatni list, jaki otrzymałem od
Profesora Andrzeja Michała de Tchorzewskiego w grudniu 2021 roku. Zmagał się z chorobą od dwóch lat będąc na
emeryturze. Do tego czasu był bardzo aktywny naukowo, czytał, recenzował prace awansowe oraz dla wydawnictw, pisał własne rozprawy,
starał się nie ulegać negatywnym nastrojom.
Kilka dni wcześniej, 8 grudnia 2021 roku pisał do mnie
przypominając korespondencyjne zaproszenie jeszcze ze stycznia 2018 roku:
"Wielce Szanowny Panie Profesorze, mam zaszczyt zaprosić
Pana Profesora do składu Komitetu Naukowego organizowanej przeze mnie
konferencji nt.: WIELOŚĆ I RÓŻNORODNOŚĆ PRZESTRZENI PEDAGOGICZNYCH, Termin
30-31 maja 2022 roku, Miejsce: Akademia Ignatianum w
Krakowie, Organizator: Katedra Pedagogiki Ogólnej i Teorii
Wychowania. O szczegółach merytorycznych i organizacyjnych powiadomią
Pana, pewnie już po Nowym Roku, moi współpracownicy. Będę wdzięczny za życzliwe
ustosunkowanie się do mojej prośby. To ostatnia konferencja jaką organizuję w
swoim życiu zawodowym. Z końcem roku akademickiego wyłączam się z dalszej
aktywności naukowej ze względu na komplikacje zdrowotne. Z wyrazami głębokiego
szacunku Andrzej M. de Tchorzewski"
Odpisałem:
Drogi
Profesorze, Andrzeju (bo przecież byliśmy od dawna w bezpośredniej
komunikacji), nie wyobrażam sobie, żebym miał nie włączyć się do Twojej
inicjatywy. W pełni popieram i wyrażam tę gotowość z nadzieją, że będzie
możliwe spotkanie w tak trudnych, bo zdrowotnie ryzykownych czasach.
Życzę, by było możliwe u Ciebie zredukowanie wspomnianych komplikacji
zdrowotnych, a rozkwitająca wiosna 2022 wzmocniła siły do także tego
wydarzenia. Temat jest fascynujący. Wpisuję do kalendarza termin obrad. Ślę
serdeczności - Bogusław
Odpowiedź
była po kilku godzinach:
"Drogi
Profesorze Bogusławie, bardzo dziękuję za wyrażenie zgody na wejście do
Komitetu naszej konferencji. Cieszę się na majowe spotkanie w
Krakowie. Serdecznie pozdrawiam Andrzej T."
Niestety. Postępująca choroba sprawiła, że nie doszło do tej konferencji. Wczoraj odczytałem komunikat prof. Romana Lepperta o tym, że w dn. 3 stycznia 2024 roku zmarł profesor Andrzej Michał de Tchorzewski, znakomity teoretyk wychowania, pedagog ogólny, humanista nawiązujący w swoich dziełach do najlepszych tradycji polskiej myśli pedagogicznej, jak i rozwijający ją w kierunku własnej koncepcji wychowania, rozumienia jego istoty, sensu i następstw dla rozwoju społeczeństwa otwartego. Stworzył w Bydgoszczy naukową "Szkołę teoretyków wychowania", promując najpierw doktoraty a potem recenzując dysertacje habilitacyjne swoich współpracowników. Wymienię w tym miejscu tych, którzy są już profesorami lub profesorami uczelnianymi, a A. de M. Tchorzewski był albo promotorem ich pracy doktorskiej albo recenzentem doktoratu czy wniosku habilitacyjnego: Danuta Wosik-Kawala (UMCS), śp. Janusz Gęsicki (APS), Irena Mudrecka (UO), weronika Wrona-Wolny (AWF Kraków), Ewa Danuta Kubiak-Szymborska (UKW), Ryszard Bera (UMCS), Krzysztof Kalka (UKSW), Janina Kostkiewicz (UJ), Urszula Ostrowska (UKW, Akademia J. Paradyża), Elzbieta Gaweł-Luty (AMW), Iwona Jazukiewicz (Uniwersytet Szczeciński), Mariusz Cichosz (UKW), Roman Leppert (UKW), Bernard Gawlina (UJ), Ryszarda Cierzniewska (UKW, Uniwersytet Ignacjanum), elżbieta K. Wołoźko (UWM Olsztyn), Dariusz Zając (UKW) i wypromował wielu doktorów (źródło: OPI PIB).
Wiadomość o śmierci Profesora jest dla mnie
szczególnie przykra, bo współczesna pedagogika traci możliwość spotkań ze
znakomitym Uczonym. Na szczęście pozostawił nam swoje dzieła, które mogą
stanowić inspirację do nowych badań, studiów i analiz krytycznych, kontynuacji dyskursu
naukowego w tak istotnej sferze codziennego życia, jaka jest socjalizacja i
wychowanie.
Byliśmy dumni, że jako profesor
pedagogiki został powołany na stanowisko rektora Wyższej Szkoły Pedagogicznej w
Bydgoszczy, bo przecież kto, jak nie pedagog, powinien kierować rozwojem takiej
uczelni? Kierując
Komitetem Nauk Pedagogicznych PAN zaprosiłem Profesora jako Mistrza Pedagogiki
na Letnią Szkołę Młodych Pedagogów w Olsztynie.
Odszedł
jeden z ostatnich klasyków teoretycznych podstaw wychowania, który był także
moim nauczycielem, pośrednio poprzez jego rozprawy, które czytałem z większą
fascynacją niż konstrukcje pedagogiki ideologicznej Heliodora Muszyńskiego.
Tchorzewski reprezentował w okresie PRL w środowisku nauczycieli akademickich,
prowadzących zajęcia: wykłady i ćwiczenia z teorii wychowania do grona uczonych
prowadzących badania w nurcie racjonalizmu filozoficzno-pedagogicznego. Jego
referaty, wystąpienia w czasie konferencji naukowych niosły z sobą powiew
wolności od ideologicznej zakały tamtych czasów.
Sięgam
do ostatniej korespondencji między nami, która oddaje Jego wyjątkową
wrażliwość, otwartość na współpracę i wymianę myśli. W 2018 roku przesłałem
artykuł do tomu, jaki przygotowali z okazji 75. rocznicy urodzin i 50-lecia pracy
naukowo-dydaktycznej i organizacyjnej Profesora jego
współpracownicy i przyjaciele.
20.01.2018
12:14 PM <andrzejdetchorzewski1@ (...) napisał(a):
Szanowny Panie Profesorze, Drogi Bogusławie,
Te ostatnie formy aktywności wiążą się z zapoczątkowaną przeze
mnie serią konferencji nt.: Przestrzenie pedagogiczne różnych środowisk
społecznych. 21-22. września 2018 organizujemy kolejne ogólnopolskie spotkanie
konferencyjne pod tym hasłem. W związku z tym mój zespół współpracowników
wraz ze mną prosi Ciebie o wyrażenie zgody na wejście do komitetu naukowego tej
konferencji. Liczę na Twoją przychylność. Zgoda Twoja i już uzyskana od dwóch
profesorów członków KNP PAN pozwoli nam ubiegać się o patronat Komitetu.
Liczymy na to, że jako jego przewodniczący poprzesz naszą inicjatywę. Niebawem
prześle Tobie zespół organizacyjny szczegóły dotyczące konferencji. Będziemy
czuli się wyróżnieni, gdybyś znalazł czas i zechciał w niej także czynnie
uczestniczyć.
Jeszcze raz serdecznie dziękuję za okazaną mi życzliwość. Z
wyrazami głębokiego szacunku
Andrzej M. de Tchorzewski"
From: Bogusław Śliwerski
Sent: Saturday, January 20, 2018 8:34 PM
To: Andrzej de Tchorzewski
Subject: Re: Podziękowanie i
prośba
Drogi Andrzeju, Komitet Nauk Pedagogicznych na mój wniosek zmienił
kryteria udzielania patronatu. Nie ma potrzeby pozyskiwania ani dwóch ani
trzech członków KNP PAN, gdyż niektórzy członkowie nadużywali tego i zamiast
wygłaszać referat, wpisywali się jedynie do rad naukowych konferencji. Jestem
przeciwny pracy pozornej, namnażaniu bytów, które niczego do konferencji nie
wnosiły. Wniosek należy zgłosić do prof. Stefana M. Kwiatkowskiego na 0.5 roku
przed konferencją z jej zarysem i składem rady naukowej(programowej).
"Ignacjanum" należy do solidnych i wiarygodnych podmiotów
akademickich, tak więc tym bardziej cieszę się, że znalazłeś tam swoje miejsce
i możesz dalej wspierać młodych w ich rozwoju. Ja mam w tym terminie XXXII Letnią
Szkołę Młodych Pedagogów KNP PAN w Zielonej Górze , tak więc nie mogę
przyjechać do Krakowa. Życzę kolejnych jubileuszy i ksiąg. To jest bardzo miły
uniwersytecki zwyczaj dedykowania Mistrzowi książki. To dla mnie jest zaszczyt,
że uwzględniono mnie w tym projekcie. Serdecznie pozdrawiam Ciebie i życzę
satysfakcji z pracy akademickiej. Bogusław
Widywaliśmy się rzadko, najczęściej podczas krajowych konferencji
naukowych. Profesor Maria Dudzikowa organizując kolejną Letnią Szkołę Młodych
Pedagogów przy Komitecie Nauk Pedagogicznych PAN prosiła o pośredniczenie w
zaproszeniu do Olsztyna A.de Tchorzewskiego jako Mistrza.
Napisałem:
Sent: Saturday, April 27,
2019 9:31 PM
To: Andrzej de Tchorzewski
Subject: Re: Podziękowanie i
prośba
Szanowny
Panie Profesorze, Drogi Andrzeju, przygotowujemy Letnią Szkołę Młodych
Pedagogów w Olsztynie we wrześniu w dn.9-13.09.poświęconą problematyce nauczycielskiej,
pedeutologicznej. Czy przyjąłbyś zaproszenie jako wykładowca Szkoły - Mistrz, z
którym młodzi uczeni mogliby tam spotkać się i porozmawiać o swoich problemach
badawczych, a zarazem wygłosić własny wykład z perspektywy własnych analiz i
badań? Możemy jedynie zapewnić bezpłatny pobyt w Szkole. PAN nie daje nam
dotacji, która pozwoliłaby na honoraria. Będę wdzięczny za odpowiedź -
Bogusław
Nie
musiałem długo czekać na odpowiedź:
Od:<andrzejdetchorzewski1@
(...)
Date: czw., 2 maj 2019, 11:41
Subject: Re: Podziękowanie i prośba
To: Bogusław Śliwerski boguslawsliwerski@gmail.com
"Szanowny Panie Profesorze, dziękuję za zaproszenie do wzięcia udziału w Letniej Szkole Młodych Pedagogów. To dla mnie miły gest z Twojej strony, że o takich dinozaurach jak ja pamięta się. I chociaż pomału staram się wyłączać z życia zawodowego, to ze względu na szacunek i sympatię jaką Ciebie darzę oraz Twoją niekwestionowaną pozycję naukową, dorobek i wybitne osiągnięcia we współczesnej polskiej pedagogice, jestem skłonny wziąć udział w tym szlachetnym przedsięwzięciu, którego jesteś współtwórcą. Tematyka pedeutologiczna była mi zawsze dość bliska, niekiedy do niej wracam, coś gdzieś od czasu do czasu wygłaszam i publikuję na ten temat.
Jest tylko pewien problem, a mianowicie taki, że przyjąłem już zaproszenie do Augustowa na konferencję organizowaną przez UwB, która ma mieć miejsce w dniach 8-11 września, czyli w tym samym czasie co olsztyńska LSMP. Zgodziłem się na niej wygłosić referat (o dziwo też związany z obszarem pedeutologii). Wspomniana konferencja jest powiązana z obchodami 90. rocznicy urodzin prof. Jerzego Niemca, którego zawsze darzyłem atencją. Jeśli uda mi się pogodzić te dwa terminy, to oczywiście do Olsztyna chętnie przyjadę i spotkam się z młodymi uczonymi pedagogami, którzy być może mają jeszcze ochotę posłuchać i porozmawiać z pedagogiem w wieku prawie matuzalemowym.
Drogi Bogusławie - masz moją wstępną deklarację i zapewnienie, że jak nic nie stanie na przeszkodzie (kondycja fizyczna, galopujący proces uwiądu starczego) to zrobię wszystko, aby dotrzeć do Olsztyna we wskazanym terminie, do miasta, które jest bliskie mojemu sercu i zachowane we wdzięcznej pamięci. Dodam jedynie, że podróżuję w towarzystwie żony ze względu na wzajemne bezpieczeństwo.
Pozdrawiam Cię w ten majowy weekend i życzę dobrego i udanego odpoczynku. Z wyrazami sympatii i szacunku Andrzej Tchorzewski".
Żegnam wspaniałego Uczonego, b. członka Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN, Kolegę, Autora znakomitych rozpraw naukowych, które poniżej ilustrują ich okładki.
Zachęcam do lektury, dyskusji, recenzji, bo socjalizacja i wychowanie wymagają w kazdej epoce, w każdym czasie życia kolejnych gereneracji rozpraw adekwatnych do przemian społeczno-kulturowych, gospodarczych i politycznych.
(źródło fotografii)
