Zakres transparentności postępowań na stopień naukowy doktora zasługuje na jego docenienie przez środowiska akademickie, gdyż umożliwia wgląd do wyników prac badawczych doktorantów a także stanowi element pozaproceduralnej oceny specjalistów w zakresie poruszanej przez autorów tych prac problematyki naukowej.
Jeszcze kilka lat temu prace doktorskie były wykładane do wglądu (tylko na
miejscu) w uczelnianych czy instytutowych bibliotekach, więc dostęp do nich był
dla większości osób zainteresowanych poruszonym w nich zagadnieniom bardzo
ograniczony. Reforma nauki poszerzyła możliwość objęcia w rozprawie doktorskiej
zagadnień naukowych z więcej niż jednej dyscypliny, w której nadaje się stopień
doktora.
To
także nasila zainteresowanie określoną problematyką badawczą przedstawicieli
nauk pogranicza, a zarazem sprzyja temu, by podejmować współpracę z uczonymi z
innych ośrodków akademickich i innych dyscyplin naukowych. Powrót do inter-i transdyscyplinarnych
a nawet międzydziedzinowych badań naukowych jest koniecznością, by nie zawężać
przedmiotu badań do własnej dyscypliny i jej metod, skoro problemy i fenomeny
są społeczne, kulturowe, zakorzenione w dziejach kraju, społeczeństw itd.
Wzrasta zatem w zainteresowanie wglądem do prac doktorskich.
Ustawodawca
zobowiązał jednostki prowadzące postępowanie o nadanie stopnia naukowego
doktora do upublicznienia dysertacji i recenzji:
Art. 188. 1.51)
Podmiot doktoryzujący, nie później niż 30 dni przed
wyznaczonym dniem obrony rozprawy doktorskiej, udostępnia w BIP na swojej stronie
podmiotowej rozprawę doktorską będącą pracą pisemną wraz z jej streszczeniem
albo opis rozprawy doktorskiej niebędącej pracą pisemną oraz recenzje.
1.52) Podmiot doktoryzujący udostępnia w BIP na swojej
stronie podmiotowej, nie później niż w terminie:
1) 30 dni przed wyznaczonym terminem obrony rozprawy
doktorskiej:
a) rozprawę doktorską będącą pracą pisemną wraz z jej
streszczeniem albo opis rozprawy doktorskiej niebędącej pracą pisemną,
b) recenzje;
2) 10 dni przed wyznaczonym terminem obrony rozprawy
doktorskiej – informację o terminie, miejscu i sposobie jej
przeprowadzenia.
Obrona
rozprawy doktorskiej ma dzięki powyższym normom charakter w pełni publiczny.
Każdy może zapoznać się z treścią pracy, recenzjami i uczestniczyć w obronie
jako gość, który ma prawo do zadawania pytań doktorantce/doktorantowi.
Doktoranci,
których praca uzyskała najwyższe noty, z wskazaniem przez recenzentów na
potrzebę jej wydania w wersji drukowanej kierują do władz jednostek
akademickich pytanie, jak długo musi być ich rozprawa dostępna publicznie.
Skoro bowiem każdy może ją przeczytać przed obroną, a jest zamieszczona w BIP
także po tym wydarzeniu, to potencjalni wydawcy nie są zainteresowani ich
drukiem. Straciły bowiem wartość dzieła nieopublikowanego.
Konsultując tę kwestię z prawnikami otrzymuję niejednoznaczne w tej
sprawie wyjaśnienia:
Art. 188 ust. 1 PSWN wprowadza jedynie minimalny
termin, w którym należy pracę doktorancką opublikować na stronie BIP
uczelni, przy czym nie wprowadza ograniczenia czasowego do
kiedy praca powinna być opublikowana.
Takie rozwiązanie sugeruje, że kwestia terminu publikacji rozprawy
doktorskiej powinna być ustalona w przepisach wewnętrznych uczelni. Co do
zasady praca doktorska jako dokument, który zawiera dane osobowe jego autora, a
także co do którego autorowi przysługują prawa autorskie powinien podlegać
ochronie poprzez określenie celowości długości terminu publikacji na stronie
BIP.
Pomimo, że nie ma wprost wskazanych okresów
maksymalnych, po których upływie dane osobowe powinny zostać usunięte z BIP, z
zasady ograniczenia przechowania wynika, że dane osobowe muszą być
przechowywane przez okres nie dłuższy, niż jest to niezbędne do celów, w
których dane te są przetwarzane. Uczelnia powinna więc określić w
swoich wewnętrznych procedurach dotyczących przetwarzania danych osobowych czas
przechowywania rozprawy doktorskiej w BIP.
Wydaje się, że celowość publikacji rozprawy na
stronie BIP ustaje z chwilą zrealizowania celu postępowania w sprawie nadania
stopnia doktora tj. z chwilą podjęcia uchwały o nadaniu / odmowie nadania
stopnia.
Sprawa
nie jest banalna.