Powody
tej aktualizacji mają ogólny charakter, chociaż możemy domyślać się, że jest
ona nie tylko następstwem indywidualnych doniesień nauczycieli akademickich,
którzy doświadczyli ze strony władz uczelni państwowych wszczęcia przeciwko nim
postępowań dyscyplinarnych w związku z negatywną opinią osób czy
środowisk. Głównym powodem była czyjaś dezakceptacja wyrażania przez nauczyciela akademickiego przekonań religijnych, światopoglądowych lub filozoficznych.
Podejmowałem tego typu kwestie w swoim blogu, jak i były one głośno komentowane w mediach. Skuteczne i nieskuteczne próby represji wobec naukowców dotyczyły zarówno tych ideologicznie zaangażowanych w afirmację ideologii lewicowej, jak i prawicowej.
Mam zatem nadzieję, że skończą się światopoglądowo determinowane wojny personalne tylko dlatego, że komuś nie podobają się czyjeś poglądy, opinie, które są wyrażane w przestrzeni publicznej.
Tak uzasadnia to
resort:
Prace nad
projektowanymi zmianami zostały zainicjowane w związku z naruszeniami wolności
wyrażania poglądów występującymi w uczelniach, skutkującymi wysoce niepożądanym
zjawiskiem cenzury myśli i słowa, co implikuje podjęcie działań mających na
celu zagwarantowanie członkom wspólnoty uczelni, a zwłaszcza nauczycielom
akademickim, możliwości ich swobodnego wyrażania.
Należy przy tym
wskazać, że potrzebę wprowadzenia rozwiązań prawnych, które z jednej strony
przeciwdziałałyby zagrożeniom dla wolności nauczania, badań naukowych i
ogłaszania ich wyników, a z drugiej – ograniczałyby skutki naruszania tych
wolności, sygnalizowali przedstawiciele środowiska akademickiego.
Przejawami wspomnianych zagrożeń i naruszeń są m.in. wywieranie
presji psychicznej, agresja słowna, uniemożliwianie brania udziału w
wydarzeniach naukowych, utrudnianie aktywności w zakresie działalności
publikacyjnej, czy też wszczynanie postępowań dyscyplinarnych. Te ostatnie,
wszczynane częstokroć niezasadnie, należą do szczególnie dotkliwie odczuwanych
przez nauczycieli akademickich, jako rodzące poważne konsekwencje w ich życiu
osobistym i zawodowym.
Zjawiska te są wysoce niepożądane, gdyż negatywnie przekładają się
na jakość i rozwój polskiej nauki. Nie można też nie zauważyć, że cenzura i
wynikające z niej spory między przedstawicielami środowiska akademickiego
ujemnie wpływają na wizerunek uczelni, a patrząc szerzej – na wizerunek
polskiego systemu szkolnictwa wyższego i nauki.
Jest to żenująca sytuacja. Mamy ponad trzydzieści lat transformacji ustrojowej, a wciąż przedstawiciele takiego czy innego światopoglądu, formacji politycznej, wyznaniowej, władz akademickich lub obywatele usiłują cenzurować nie tylko prawo do wypowiedzi akademików, ale i do recenzowania czyichś rozpraw, publikacji, pseudonaukowych tekstów itp.
Koszty nonsensownych postępowań przed komisjami dyscyplinarnymi, jak i sądami najczęściej kompromitują składających pozew, którzy nie ponoszą z tego tytułu żadnych konsekwencji. Jeden z rzeczników dyscyplinarnych mojego uniwersytetu, pomimo rażącego naruszenia prawa w 2020 roku, nadal jest profesorem. Na szczęście nie powierzono mu już roli rzecznika dyscyplinarnego w nowej kadencji, a o jego niegodnej postawie nikt nie wie. On zaś kształci studentów prawa. Ile jest takich spraw w uczelniach, w których wykorzystuje się ustawową rolę rzecznika dyscyplinarnego do kneblowania prawdy lub załatwiania prywatnych interesów?
Z powyższego punktu widzenia popieram tę nowelizację, bo prawo musi chronić konstytucyjnie fundamentalne prawa i wolności członków wspólnoty akademickiej, niezależnie od częściowej degradacji moralnej, jaka ma
w niej miejsce. Dość z pseudonaukowymi siuchtami tak w uczelniach jak i
poza nimi.
Kluczową regulacją przewidzianą w projektowanej ustawie jest dodanie
w art. 275 ustawy ust. 1a, zgodnie z którym wyrażanie przekonań religijnych,
światopoglądowych lub filozoficznych nie będzie stanowiło przewinienia
dyscyplinarnego.
Celem i założeniem nowelizacji ustawy (...) jest
wyłączenie możliwości pociągania nauczycieli akademickich do odpowiedzialności
dyscyplinarnej za wyrażanie przekonań religijnych, światopoglądowych lub
filozoficznych. Należy wyjaśnić, że w efekcie wprowadzenia tej regulacji takie
czyny nauczycieli akademickich nie będą mogły być przedmiotem czynności
i postępowań realizowanych przez rzeczników dyscyplinarnych i komisje
dyscyplinarne. Ich inicjowanie i prowadzenie wbrew dyspozycji ustawodawcy
będzie stanowiło naruszenie prawa materialnego.
Godzi się w tym miejscu zauważyć, że w środowisku akademickim z
oczywistych względów występują różnice zdań i poglądów wyrażających przekonania
religijne, światopoglądowe lub filozoficzne. Przyjmując, że pluralizm poglądów
stanowi bazę dla dyskursu i jego nieodłączny element, fakt występowania różnic
w poglądach prezentowanych przez przedstawicieli środowiska akademickiego
należałoby uznawać za cenny i twórczy.
Wydaje się jednocześnie, że w debacie naukowej powinna istnieć
przestrzeń dla wyrażania nawet biegunowo odmiennych poglądów na określone
zagadnienia, a rozstrzygnięcie, który z nich jest prawidłowy winno zależeć
od siły i trafności użytych argumentów. Mimo takiej, wydawałoby się
powszechnie akceptowanej, konstatacji niekiedy obserwuje się, że akademicka
wymiana poglądów przeistacza się w konflikty ujawniające napięcia między jej
uczestnikami, a miejsce rzeczowych argumentów i dowodów, zastępują nadmierne
emocje, w tym agresja.