Odchodzą Nauczyciele mojego pokolenia, Ci, dzięki którym w okresie totalitaryzmu można było odnaleźć poczucie sensu studiowania i angażowania się w naukę. Rozprawy naukowe profesor Teresy Kukołowicz chroniły polską pedagogikę przed językiem marksistowsko-leninowskiej ortodoksji, pozwalały wierzyć w to, że nie wszystko w tej nauce zostało podporządkowane monistycznej doktrynie, pod której szyldem, w "białych rękawiczkach" niszczono część polskich elit, humanistów, oddanych młodym pokoleniom pedagogów. W przypadku Pani Profesor nigdy nie można było doznać zawodu, rozczarowania, gdyż była wzorem naukowca o jednoznacznie chrześcijańskim profilu wartości, które były wpisane w Jej służbę drugiemu człowiekowi. W 1976 r. wydała książeczkę z jakże znamienną myślą Cypriana Kamila Norwida:
Nie niewola ni wolność są w stanie
Uszczęśliwić cię... nie! - tyś osobą:
Udziałem twym - więcej! ... - panowanie
Nad wszystkim na świecie - i nad
sobą.
Reprezentowała w teorii wychowania ten nurt personalizmu pedagogicznego, którego przesłaniem nie była indoktrynacja, ale wychowywanie do samowychowania. Jak pisała: "Wartość naszych zabiegów wychowawczych zależy od tego, czy zmobilizujemy w wychowanku umiejętność kierowania i decydowania o własnym działaniu. Wiara w moc wychowania jest więc tylko wtedy uzasadniona, kiedy celem naszych oddziaływań jest pobudzenie człowieka do samowychowania. (Pomagamy..., s. 7)
Teresa Kukołowicz urodziła się 2 stycznia 1925 w Łodzi. Szkołę powszechną i dwie klasy gimnazjum ukończyła w Katowicach, zaś ze względu na wybuch II wojny światowej, swoją edukację kontynuowała na tajnych kompletach Gimnazjum i Liceum I. Popielewskiego i J. Roszkowskiej w Warszawie. W 1943 r. zdała maturę i zapisała się na tajne komplety na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie studiowała do wybuchu Powstania Warszawskiego. Była komendantką harcerek - sanitariuszek z Powstania Warszawskiego, zaś wśród Jej podkomendnych znajdowała się m.in. św. pamięci prof. Anna Przecławska. Po okupacji, jesienią 1945 r. podjęła studia na Uniwersytecie Łódzkim w Katedrze Pedagogiki Społecznej, gdzie w dn. 29 października 1952 r. uzyskała dyplom magistra filozofii w zakresie pedagogiki społecznej. Bardzo bliska była jej filozofia, toteż z tej dyscypliny naukowej przygotowała swoją dysertację doktorską i obroniła ją w zakresie filozofii praktycznej na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim.
Od 1959 r. aż do odejścia na emeryturę w 2000 r. była zatrudniona na KUL w Katedrze Pedagogiki na Wydziale Humanistycznym KUL, gdzie przeszła przez wszystkie szczeble naukowego awansu, od stanowiska asystentki, starszej asystentki, poprzez adiunkta aż do tytułu naukowego profesora. Nie była to jednak łatwa droga, bowiem studia i prace naukowe w tej Uczelni nie były honorowane przez przedstawicieli tamtego reżimu. W dn. 15 czerwca 1972 r. odbyło się na KUL-u jej kolokwium habilitacyjne, którego podstawą była rozprawa pt. "Rodzina w procesie uspołecznienia dziecka". Po kolokwium uzyskała stopień doktora habilitowanego z filozofii chrześcijańskiej w zakresie socjologii wychowania. Na zatwierdzenie stopnia doktora habilitowanego przez Ministerstwo Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki Profesor T. Kukołowicz czekała ... 5 lat, bowiem uzyskała je dopiero w dn. 29 września 1977 r., zaś w trzy lata później została powołana na stanowisko docenta. W 1988 r. została mianowana na KUL profesorem nadzwyczajnym, zaś dopiero w nowym ustroju otrzymała nominację na tytuł naukowy profesora w dn. 28 marca 1992 r. z rąk ówczesnego Prezydenta III RP - Lecha Wałęsy.
W latach 1977-1981 prof. T. Kukołowicz kierowała Zakładem Pedagogiki. To między innymi dzięki Jej staraniom reaktywowano na KUL-u w 1981 r. Sekcję Pedagogiki, której była kierownikiem w latach 1981-2000. To właśnie Jej pracy organizacyjnej, naukowo-badawczej i dydaktycznej pedagogika na KUL-u zawdzięcza swój rozwój po 1981 r. W latach 1984-1999 była prodziekanem Wydziału Nauk Społecznych, udzielając się zarazem w różnych komisjach senackich. Przyczyniła się także do powołania Filii Wydziału Nauk Społecznych KUL w Stalowej Woli. Zmarła w Warszawie w dn. 28 lutego 2014 r.
Prof. dr hab. Teresa Kukołowicz prowadziła badania naukowe na pograniczu pedagogiki społecznej, pedagogiki ogólnej i teorii wychowania chrześcijańskiego w XX wieku. Podejmowała w swoich publikacjach także problemy samowychowania, metodologiczne, socjologii medycyny, a także interesowała Ją sytuacja Kościoła rzymskokatolickiego wobec problemów patologii społecznej w Polsce. Wydała m.in. następujące rozprawy:
(współaut.) Podstawy psychologii, pedagogiki i socjologii. Podręcznik dla szkół średnich medycznych, Warszawa 1977, 1987;
Rodzina w procesie uspołeczniania dziecka, Lublin 1978;
Pomagamy w samowychowaniu, Warszawa 1978;
Rodzina wychowuje. Wybrane zagadnienia, wyd. 3, popr. i uzupełnione, Stalowa Wola 2001.
(red.): Z badań nad rodziną, Lublin 1984;
(red.) Pomoc rodzinie niepełnej, Sandomierz 1988;
(red.)Pielęgniarka – Pacjent, Stalowa Wola 1992;
(red.)Nowe modele opieki i pielęgnowania, Stalowa Wola 1992;
(red.) Troska Kościoła o rodzinę w Polsce, Warszawa 1992,
(red.) Szkoła – nauczyciel – uczeń, Stalowa Wola 1992.
Ta ostatnia książeczka pojawiła się na początku polskiej transformacji ukazując nieobecne w minionym ustroju dyskursy o wychowaniu czy rozprawy z pedagogiki szkolnej.
Była bardzo dobrym Człowiekiem i znakomitym Pedagogiem. Jakże pięknie napisali o Pani Profesor Współpracownicy z Instytutu Pedagogiki KUL:
Profesor Teresa Kukołowicz pozostanie dla nas Wzorem:
- Prawdziwego Nauczyciela – bezkompromisowego w głoszeniu Prawdy i wiernego Jej świadka;
- Dzielnej Kobiety – umiejętnie i rozważnie dzielącej swój czas między obowiązki zawodowe i rodzinne;
- Życzliwego Przełożonego – o dużym autorytecie, ale równocześnie zatroskanego o nasze codzienne sprawy;
- Zaangażowanego Promotora naukowego i osobistego rozwoju każdego z nas;
- Niestrudzonego Społecznika – nieliczącego czasu, wysiłku i pieniędzy w służbie różnym środowiskom w najmniejszych nawet miejscowościach na terenie Polski.
Wdzięczni Bogu za dar życia śp. Pani Profesor Teresy Kukołowicz
Uczniowie i Pracownicy Instytutu Pedagogiki KUL.
Informacja o pogrzebie Pani Profesor pojawi się na stronie IP KUL.
(Źródło danych biograficznych oraz fotografia)