Katedra Teorii Wychowania UŁ gościła w Uniwersytecie Łódzkim pięciu naukowców z Republiki Czeskiej w ramach współpracy i wymiany międzynarodowej. Przybyli doktorzy i profesorowie tytularni reprezentowali trzy ośrodki badawcze: Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Karola w Pradze, Wydział Pedagogiczny Południowoczeskiego Uniwersytetu w Czeskich Budziejowicach i Instytut Masaryka w Pradze.
PhDr. Miroslav Procházka, Ph.D. wygłosił wykład na temat "współczesnych przemian wychowania". Wyróżnił tu pięć perspektyw jako impulsy do zachodzących zmian celów wychowania:
1. Przełomy egzystencjalne wychowania;
Przeżywanie bycia wrzuconym do świata jest podstawową sytuacją życiową współczesnego człowieka. Trzeba zatem umieć dostrzec to, jak dziecko przeżywa taką sytuację oraz pomóc mu w radzeniu sobie z konfliktami, w doskonaleniu umiejętności służących radzeniu sobie z niepewnością.
Zwraca się tu uwagę na kształtowanie takich cech, jak: racjonalność - zdolność zrozumienia tego, co w życiu jest możliwe, a co nie jest; autoregulacja - umiejętność panowania nad sobą, swoimi emocjami, rozwój inteligencji emocjonalnej, ale także regulowanie własnego postępowania; odporność na trudne sytuacje; asertywność, zdolność do adaptacji i samokontrola oraz samoakceptacja
Jak pisał Carl Rogers: „Nie wiemy co nas dokładnie czeka w przyszłości, ale jesteśmy pewni, że będzie ona niosła z sobą konflikty i problemy“.
2. Ukryte kryzysy człowieka oraz jego osobowość- wychowawca powinien rozpoznawać wewnętrzne konflikty wychowanków, pomóc w radzeniu sobie z nimi;
3. Społeczeństwa postmodernistyczne sprzyjają dialogowym relacjom dorosłych z dziećmi, ochroną ich praw, ale - jak pisał Zygmunt Bauman "dialog bez odpowiedzialności prowadzi do bezgranicznego relatywizmu; to, co jest pewne, zastępowane jest tym, co jest płynne".
4. Troska o planetę a globalizacja - stanowi powrót do natury, zachęca do uwzględnienia w relacjach ze światem wartości materialnych i duchowych także świata przyrody;
5. Kryzysy społeczeństw mają różne wymiary - od finansowych, ekonomicznych, politycznych, ekologicznych po te najtrudniejszymi, jakimi są kryzysy antropologiczne. Jak pisał Karl Jaspers: "Żyjemy w czasach z jednej strony wspaniałych, bogatych w odkrycia, ale ta doba staje się zarazem najuboższą ze względu na zawodzącego nas człowieka“ (Die geistige Situazion der Zeit, 1931).
Nasz gość przywołał także wybitnego klasyka pedagogiki Jana Amosa Komeńskiego, który zwracał uwagę na to, że człowiek nie może być egoistą, sobkiem, skoncentrowanym na sobie indywiduum, gdyż nie jest sam na świecie. Rolą wychowania jest doprowadzenie do harmonii między egoizmem a altruizmem. Tak rodzina jak i szkoła powinny sprawiać, że człowiek otwiera się na innych, przekracza siebie.
Kryzysy nie omijają też procesu wychowania. Przejawiają się przede wszystkim w redukowaniu wychowania dzieci i młodzieży do wąskich sprawności, opanowywania niektórych tylko cech czy też ich eksponowania np. kształcenie do rywalizacji, do bycia bardziej wydajnym w pracy, do płci kulturowej, wychowywanie do robienia kariery, do życia w służbie pieniądza, bycia singlem itp.
Jak pedagogika powinna sprzyjać pokonywaniu kryzysów?
1) kształcenie i wychowanie holistyczne, całościowe (szeroko rozumiana alfabetyzacja);
2) kształcenie twórcze wraz z dążeniem do integracji osobowości człowieka (stawanie się osobą kompetentną, szlachetną, otwartą na innych, empatyczną, sprawiającą innym radość, altruistyczną, godną, samoświadomą i realizującą własne cele);
3) orientacja na osobowość dziecka;
4) odwoływanie się do naturalnych potrzeb dziecka - ono może być włóczęgą albo pielgrzymem zmierzającym od dzieciństwa do dorosłości, do lepszego rozumienia siebie, nawiązującego stosunki międzyludzkie, posiadające własne cele życiowe;
5) Pokonywanie kryzysów w rodzinie dzięki wychowaniu emocjonalnemu, odwołującemu się do doznań osoby, przeżywaniu przez nią Dobra, Piękna i Prawdy, doświadczaniu spotkań człowieka z człowiekiem.
