Aktywizacja zawodowa na Ukrainie w warunkach wojny

 

Jestem pod wrażeniem referatu, który wygłosiła w czasie V Międzynarodowej Konferencji Naukowej Uniwersytetu KEN w Krakowie członkini Prezydium Narodowej Akademii Nauk Pedagogicznych Ukrainy (NANP)  profesor Nella Nyczkało. Pełen tytuł brzmiał: UNIWERSALIZM PRACY LUDZKIEJ W WARUNKACH WOJNY: DYNAMIKA ZMIAN I PRÓBA PROGNOZOWANIA. W kraju dotkniętym tak okrutną wojną dla jego mieszkańców toczą się dwa fronty: jeden, to obrona własnego a zajmowanego przez raszystów terytorium, drugi, to codzienne życie na terenach względnego (s)pokoju, życia, w tym także kontynuowania zadań zawodowych, prowadzenie usług publicznych i działań społeczno-oświatowych, socjalnych, kulturowych itd.

Nella Nyczkało - Prof. dr hab., dr h.c. multi, Akademik-Sekretarz Wydziału Oświaty Zawodowej i Oświaty Dorosłych NANP Ukrainy powołała się na pojmowanie uniwersalizmu jako filozoficznej i teologicznej "koncepcji, która przewiduje, że pewne idee mają uniwersalne znaczenie, zastosowanie lub przydatność. Pewne prawdy, zasady lub wartości mają charakter ogólny lub uniwersalny, niezależny od kontekstu, kultury lub osobistych przekonań. W związku z tym pewne idee lub zasady mogą być stosowane we wszystkich dziedzinach życia, do wszystkich ludzi, niezależnie od ich pochodzenia lub kontekstu kulturowego. Uniwersalizm może mieć również znaczenie teologiczne, wskazując na uniwersalną miłość lub zbawienie dostępne dla wszystkich ludzi, niezależnie od ich przynależności religijnej lub przekonań".     

Uniwersalizm dotyczy zatem fenomenów, zdarzeń, procesów, które występują także w czasie wojny, choć zapewne z jeszcze większą intensywnością i zakresem jego obowiązywania. Wojna to straszliwa zbrodnia wobec ludności zaatakowanego kraju. Jak mówiła N. Nyczkało: 

Krwawa rosyjska wojna to straszliwa zbrodnia. Według ONZ, ponad 30 000 ukraińskich cywilów stało się jej ofiarami: ponad 10 000 osób zostało zabitych, a ponad 19 000 rannych. W rzeczywistości liczba ofiar cywilnych jest znacznie wyższa, ale dokładna ilość nie może zostać ustalona do czasu zakończenia wojny.  Podczas konferencji prasowej 25 lutego 2024 roku prezydent Wołodymyr Zełeński ujawnił dane dotyczące strat Ukrainy wśród jej obrońców. To pierwszy raz, kiedy takie informacje zostały ujawnione w ciągu dwóch lat rosyjskiej agresji na pełną skalę. W tej wojnie zginęło 31 tysięcy ukraińskich żołnierzy”.

To zrozumiałe, że nie wszystkie dane mogą być ujawnione, także te dotyczące rannych żołnierzy i cywilów, ale każdy zdrowo myślący człowiek zdaje sobie sprawę z ogromu nieszczęść, które są częścią i następstwem zbrodniczych działań wojennych. Z każdym tygodniem zwiększa się liczba dzieci porywanych przez raszystowskie wojska do Rosji, gdzie poddawane są rusyfikacji. Krajowe Biuro Informacji informuje o co najmniej 19 tys. takich dzieci ukraińskich rodzin.

Jak zatem mówić w czasie naukowej konferencji o gospodarce kraju, jego służbach publicznych, rynku pracy, skoro z każdym dniem trwającej wojny gospodarka Ukrainy traci miliardy USD w wyniku zniszczeń sektora rolnego, energetycznego, placówek służby zdrowia, gospodarki mieszkaniowej i komunalnej, w zasobach ziemi i edukacji, w aktywach przedsiębiorstw i przemysłu. 

Wprowadzane na Ukrainie od 2018 roku głębokie reformy w systemie oświatowym i szkolnictwa wyższego muszą być częściowo zatrzymane, by ukierunkować procesy kształcenia młodych pokoleń i doskonalenia kadr zawodowych na sytuację życia i działania w warunkach wojennych. Jak podała prof. N. Nyczkało:

"Bezpośrednie straty spowodowane zniszczeniem instytucji edukacyjnych wynoszą 6,8 miliarda USD. Łącznie w wyniku działań wojennych zniszczonych zostało co najmniej 380 obiektów infrastruktury edukacyjnej, a 3 429 zostało uszkodzonych. Obiekty te obejmują edukację przedszkolną (przedszkola), średnią (szkoły), pozaszkolną, przeduniwersytecką (kolegia i technika), wyższą (wyższe szkoły, uniwersytety, akademie), specjalistyczną, zawodową i techniczną, a także edukację dorosłych, w tym kształcenie podyplomowe. Główne straty w sektorze edukacji dotyczą szkół średnich, przedszkoli i placówek kształcenia zawodowego. 

Chociaż aktywne działania wojenne miały miejsce w 11 regionach, instytucje edukacyjne zostały uszkodzone w 21 regionach Wśród uszkodzonych i/lub zniszczonych obiektów edukacyjnych najwięcej było szkół (1888) i przedszkoli (1285). Na początku 2024 r. bezpośrednie szkody w infrastrukturze kulturalnej, religijnej i turystycznej wyniosły 2,4 mld USD. Od początku wojny co najmniej 1 804 obiekty kulturalne, 348 budynków sakralnych, 343 obiekty sportowe i 164 obiekty turystyczne zostały uszkodzone lub zniszczone". 

Możemy sobie tylko wyobrazić przed jak trudnymi zadaniami stają władze państwowe i samorządowe, w jak wyjątkowej sytuacji znalazła się część mieszkańców systematycznie niszczonego kraju i jego ludzkich zasobów. Ukraińcy są świadomi tego, że wojna nie skończy się tak szybko, a zatem muszą dostosować swoje aspiracje i marzenia do wyjątkowo kryzysowej sytuacji, by ratować, ale i mimo wszystko dalej rozwijać własny potencjał we wszystkich dziedzinach  normalnego życia, do którego powinni powrócić jak najszybciej. 

Rynek pracy tego kraju skazany jest na dramatyczne problemy, bowiem rejestruje już 40,2% osób bezrobotnych, które od co najmniej roku poszukują pracy. W tym jest "(...) 40,3% mężczyzn i 39,5% kobiet. Z kolei tylko 19,3% straciło pracę mniej niż trzy miesiące temu, w tym 23,5% mężczyzn i 22,1% kobiet. Najczęstszym powodem utraty pracy w czasie wojny było zamknięcie przedsiębiorstw i redukcja personelu", ale zapewne także konieczność zmiany miejsca zamieszkania. 

Na skutek konieczności reorientowania gospodarki na obronę kraju uległy zmniejszeniu wynagrodzenia, a spadkowi dochodów towarzyszy wysoka inflacja. Ponad 11 proc. własnych dochodów przekazuje się członkom rodzin dotkniętych stratą wojenną. Na szczęście - jak mówiła prof. N. Nyczkało: 

"krajowy rynek pracy dostosował się do trwającej wciąż wojny: bezrobocie przestało rosnąć, niemal wszystkie wskaźniki makroekonomiczne poprawiają się, a oczekiwania pracodawców, polityków i naukowców stały się bardziej optymistyczne. To oczywiste, że powyższe dane odzwierciedlają nie tyle sukcesy gospodarcze w 2023 roku, co negatywne trendy z poprzednich lat związane z pandemią COVID, a następnie rosyjską agresją, i nadal są bardzo dalekie od sytuacji z czasów pokoju, jednak ich dynamika jest pozytywna".

Pomimo trudności spowodowanych wojną, w 2023 r. w Ukrainie otwarto ponad 300 000 nowych jednoosobowych działalności gospodarczych. Do stycznia 2024 r. zarejestrowano 37 tys. nowych firm, wśród których najpopularniejszymi sektorami były handel detaliczny i hurtowy, informatyka oraz usługi pomocowe w zakresie pomocy psychologicznej. Pod koniec grudnia 2023 roku odnotowano rejestrację ponad 304 tys. firm jednoosobowej działalności gospodarczej. 

Szkolnictwo wyższe uruchomiło studia w zakresie m.in. operatora Javelin - zwiadowcy lotniczego obsługującego bezzałogowe statki powietrzne, inżyniera JCATS (oprogramowania działu modelowania symulacyjnego), instruktora VirtualBattlespace (instruktora działu szkoleń symulacyjnych). Nadal cieszą się dużą popularnością studia na kierunkach - logistyka, analityk bezpieczeństwa informacyjnego, analityk operacji wojskowych, zarządzanie, administrator systemów internetowych, analityk aplikacji mobilnych, programista sztucznej inteligencji, architekt danych w chmurze itp.   Konieczne jest przekwalifikowanie zawodowe weteranów wojennych. 

Ministerstwo Gospodarki oferuje weteranom wojennym po 45 roku życia bony na bezpłatną edukację w 124 zawodach i specjalnościach z branży informatycznej,  w budownictwie, transporcie, edukacji, medycynie, rolnictwie, usługach społecznych itp. , która może być realizowana w ponad 160 ośrodkach kształcenia i doskonalenia zawodowego.  W tak ekstremalnych, wojennych warunkach powstały i rozwinęły się całkowicie nowe formy organizacji procesu edukacyjnego na obszarach frontowych, w zakresie pracy z dziećmi, które muszą zmienić miejsce zamieszkania z terenów zniszczonych czy okupowanych przez Rosjan.

Czas wojny  jak mówiła N. Nyczkało: "(...) przejdzie do historii jako „koszmarny czas wojny przeciwko” miłującej wolność Ukrainie i jej patriotycznym obywatelom. Są oni niezłomni w tej niesprawiedliwej wojnie, która niszczy „cywilizację kultury” zastępując ją cywilizacją śmierci”. Oby jak najszybciej Ukraina stała się krajem wolnym, w którym będzie możliwe rozwijanie cywilizacji miłości. 

 

       

Wyróżnienia Narodowej Akademii Nauk Pedagogicznych Ukrainy oraz KNP PAN za mój wkład w rozwój nauki i współpracy międzynarodowej

 

     

Od 2006 roku intensywnie współpracuję z uczonymi Ukrainy, prowadząc badania naukowe, recenzując i  upowszechniając publikacje z pedagogiki w monografiach naukowych, w czasopismach krajowych, ukraińskich i amerykańskich, które mogłyby zgodnie z "efektem motyla", przyczynić się do dalszego wzmocnienia obustronnej współpracy naukowej. Z wielkim zaskoczeniem i wzruszeniem zarazem przyjąłem z rąk delegacji Prezydium Narodowej Akademii Nauk  Pedagogicznych Ukrainy (prof. Nelly Nyczkało i prof. Larisy Łukianowej) najwyższe wyróżnienie Akademii, jakim jest "MEDAL  WOŁODYMIRA MONOMACHA".

 Wołodymir Monomach (starorus. Володимѣръ Мономахъ (ur. 1053, zm. 19 maja 1125) był wielkim księciem Rusi Kijowskiej (1113–1125), uznawanym za jednego z najbardziej zasłużonych władców tego państwa.

Tego samego dnia uczestnicząca w uroczystości Przewodnicząca Komitetu Nauk Pedagogicznych Polskiej Akademii Nauk  prof. dr hab. Agnieszka Cybal-Michalska wręczyła mi wyróżnienie władz tego gremium - "MEDAL ZA ZASŁUGI DLA ROZWOJU POLSKIEJ PEDAGOGIKI".

  

Władzom ukraińskich i polskich gremiów nauk pedagogicznych serdecznie dziękuję za tak znaczące wyróżnienia.  

O uniwersalizmie pracy ludzkiej na Zamku Królewskim na Wawelu i w UKEN w Krakowie

 

(foto: prof. UKEN Norbert G. Pikuła) 

Piąta edycja Międzynarodowej Konferencji Naukowej, której obrady toczyły się w Krakowie w dn.3-4 czerwca 2024 roku, zapewniła uczestnikom wyjątkową debatę o problemach pracy ludzkiej. Uczestniczyło w niej grono najlepszych ekspertów z zakresu pedagogiki pracy, socjologii zawodu, pracy socjalnej, ekonomii i psychologii społecznej z Polski, Ukrainy, Mołdawii, Szwajcarii, Sri Lanki, Litwy i Czech. Organizatorem Konferencji były dwie jednostki Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, którymi kierują profesorowie Norbert Pikuła (Instytut Zarządzania i Spraw Społecznych) i Andrzej Kozera (Instytut Prawa, Ekonomii i Administracji). 

Znakomita organizacja konferencji, jej przebieg i wsparcie ze strony różnych podmiotów społecznych, samorządowych (Prezydent m. Krakowa), akademickich (m.in. UKEN, Polskie Towarzystwo Pedagogiczne, Polskie Towarzystwo Polityki Społecznej) sprawiły, że do Krakowa przyjechała - na odbywające się co dwa lata obrady - licząca ponad 130 osób społeczność naukowców, doradców zawodowych, ekonomistów i pedagogów, prawników i pracowników służb socjalnych, którzy przedstawili najnowsze raporty z własnych badań, projektów wdrożeniowych czy z analiz porównawczych. Co dwa lata spotykają się oni ze sobą celem wymiany doświadczeń naukowo-badawczych i praktycznych wokół zagadnień związanych ze społecznymi, psychologicznymi, ekonomicznymi i edukacyjnymi uwarunkowaniami aktywności człowieka na rynku pracy, rozwojem karier zawodowych, aktywizowaniem ludzi na rynku pracy i związanych z tym  także problemów egzystencjalno-moralnych.           

Z każdym rokiem wzrasta na całym świecie liczba osób z niepełnosprawnością, toteż nie bez znaczenia jest to, czy mają one szansę na utrzymanie czy znalezienie miejsca pracy. Jak wynika z danych przekazanych przez prof. Larysę Łukjanową z Narodowej Akademii Nauk Pedagogicznych Ukrainy, najlepszą sytuację odnotowuje się w Chinach, gdzie 80 proc. osób z niepełnosprawnością ma zatrudnienie. Na Ukrainie dotyczy to 13 proc. osób z niepełnosprawnością a w Polsce 30 proc. Są wśród nich wysokiej klasy specjaliści - prawnicy, ekonomiści, informatycy itp., którzy nie potrzebują odrębnego miejsca pracy, gdyż mogą ją wykonywać na odległość.        

(Foto: prof. Larysa Łukjanowa z Ukrainy)

Obywatele Ukrainy są w znacznie trudniejszej sytuacji ze względu na wojnę, bowiem w jej wyniku wzrosła w ciągu dwóch lat o 300 tys. liczba osób dotkniętych niepełnosprawnością, których jest dzisiaj 3 mln., z czego ok. 1 mln. osób nie ma zatrudnienia. Konieczna jest zatem ustawa, która regulowałaby możliwości zatrudniania takich osób poza miejscem pracy. 

Bariery architektoniczne, nieprzyjazne rozwiązania komunikacyjne czy problemy z przemieszczaniem się powodują, że wiele osób nie ma nawet możliwości czynnego poszukiwania dla siebie zatrudnienia. Trzeba pamiętać, że w wyniku wojny są zakłócenia w dostawach energii elektrycznej. 

 Jak wspomniała w swoim referacie prof. L. Łukjanowa, konieczne są w każdym państwie rozwiązania polityczne, które będą zachęcały pracodawców do zatrudniania osób z niepełnosprawnością. Należy też rozwijać sieć doradztwa zawodowego, także dla tych osób, udzielać im wsparcia psychologicznego czy animować powstawanie grup wsparcia w realu i w cyberprzestrzeni. Warto także przekonywać pracodawców do zatrudniania w ich firmach osób z niepełnosprawnością, gdyż te, jeśli już uzyskają pracę, są niezwykle lojalne, zaangażowane i kreatywne.     

Inauguracja obrad V Międzynarodowej Konferencji Naukowej odbyła się w Sali Senatorskiej Zamku Królewskiego na Wawelu, zaś obrady w sekcjach toczyły się we wtorek w salach dydaktycznych Uniwersytetu KEN w Krakowie. Było to możliwe dzięki  nadzwyczajnemu wsparciu tego wydarzenia przez władze rektorskie uczelni, ale także pracowników powyższych jednostek akademickich i studentów. Nie zapomniano też, dzięki inicjatywie dr Joanny M. Łukasik z UKEN, o kulturze wysokiej, która jest nieodłącznym komponentem nauk humanistycznych i społecznych. Uczestnicy obrad mogli bowiem doświadczyć poruszającego emocje koncertu muzyki filmowej w wykonaniu Pauliny Sobczyk (skrzypce) i Martyny Miodońskiej-Żmiji (wiolonczela) a po obiedzie młodzież studiów II stopnia kierunku "turystyka" zaproponowała zwiedzanie Krakowa w obrębie Starego Miasta czy podróż krakowskim szlakiem świętych.   

Każdy uczestnik konferencji  otrzymał publikację naukową przygotowaną pod redakcją Norberta G. Pikuły i Joanny Madalińskiej-Michalak "Pedagogika (w) nauce i praktyce", której autorzy podjęli m.in. kwestie miejsca pedagogiki pracy, ale i "pedagogiki z marginesu", pedagogiki pograniczy, pedagogki serca czy tak kluczowych problemów dla analiz uniwersalizmu pracy, jak społeczeństwo wiedzy w warunkach globalizacji, potencjał polityki dla praktyki edukacyjnej, kształcenie międzykulturowe, wspólnota narodowa jako mit założycielski narodowo-socjalistycznych Niemiec, prawdy i miłości w socjalizacji dzieci, inkluzja, przywództwo, satysfakcja z pracy ale i wypalenie zawodowe, zarządzanie rozwojem osobistym czy prestiż oraz kształtowanie doskonałości dydaktycznej nauczycieli akademickich. 

O wartości tych rozpraw tak napisał prof. Stefan M. Kwiatowski: "Trud wielowymiarowego ujęcia, a jednocześnie integralnego spojrzenia na pedagogikę  perspektywie dynamicznych zmian i pojawiających się nowych wyzwań pozwolił osiągnąć cele, jakimi są pogłębiona refleksja, odsłonięcie nowych obszarów badawczych, jak również wskazań dla nowych kierunków badań oraz praktycznych rozwiązań sytuacji i problemów generowanych przez to, co nieprzewidywalne i zmienne w edukacji i świecie społecznym.  

Książka jest swoistego rodzaju "białym krukiem", bowiem otrzymali ją jedynie autorzy i uczestnicy konferencji.  Dla mnie ma ona szczególne znaczenie ze względu na wyjątkowych Autorów rozpraw, ich własny wkład w rozwój polskiej myśli i praktyki pedagogicznej w kraju oraz poza granicami oraz odwołania do moich publikacji i wyników badań. Joanna Madalińska-Michalak i Norbert G. Pikuła trafnie podkreślają we wprowadzeniu do niniejszego tomu: 

"Wartością dodaną tej książki jest nie tylko szeroki zakres poruszanych tematów, ale także ich różnorodność oraz interdyscyplinarny charakter. Autorzy artykułów prezentują różne punkty widzenia i podejścia, co pozwala czytelnikowi na uzyskanie kompleksowego obrazu współczesnych wyzwań i perspektyw rozwoju pedagogiki. W ten sposób publikacja staje się niezbędnym źródłem wiedzy dla wszystkich osób, które interesują się edukacją, wychowaniem oraz rozwojem społecznym. Otwiera ona przestrzeń do dialogu, refleksji i współpracy między badaczami, praktykami oraz społecznością edukacyjną, co jest kluczowe dla skutecznego odpowiadania na wyzwania współczesności i przyszłości" (s.14).    

Jubileusz Wydziału Pedagogiki UKW w Bydgoszczy

 

Niestety, niezależne ode mnie okoliczności  sprawiły, że nie mogę uczestniczyć w tak ważnym Jubileuszu, ale mam nadzieję na spotkanie za pięć lat.

Dyfuzja innowacji

 

Na Uniwersytecie im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie odbywa się V Międzynarodowa Konferencja "Uniwersalizm pracy ludzkiej". Zanim powrócę do treści obrad, w których uczestniczą naukowcy z Ukrainy, Mołdawi, Szwajcarii, Czeskiej Republiki i polskich uniwersytetów oraz uczelni niepublicznych, zachęcam do monografii, którą powinni przeczytać pedagodzy oraz zainteresowani innowacjami w naukach społecznych i Sciences. 

Narodowe Centrum Kultury wydało przekład piątego, zmienionego wydania znakomitej książki Everetta T. Rogersa pod powyższym tytułem. Wstępem do polskiej edycji zostało opatrzone przez Rafała Wiśniewskiego, który rekomenduje monografię badaczom głównie nauk humanistycznych i społecznych, ale także nauk przyrodniczych, technicznych czy medycznych. 

Rogees doktoryzował się z socjologii w 1957 roku na Uniwersytecie Stanu Iowa w USA badając dyfuzje innowacji w rolnictwie. Nabrał przekonania, że "dyfuzja jest ogólnym typem procesu, niezależnie od tego, jaki dokładnie typ innowacji badamy, kim są jednostki przyjmujące czy w jakim miejscu i w jakiej kulturze odbywa się ten proces"(s. 23). Co ciekawe, dokonując wówczas przeglądu literatury na temat innowacji, zainteresował go artykuł Paula R. Morta o dyfuzji innowacji w edukacji przedszkolnej. 

Rogers nie wspomina, jakiej innowacji dotyczył ten tekst. Sądziłem, że może badał dyfuzję pedagogiki Marii Montessori, której podejście do edukacji dzieci w wieku przedszkolnym błyskawicznie rozprzestrzeniało się w zachodnim świecie. Jednak z innej rozprawy P. R. Morta wynika, że zajmował się dyfuzją nowojorskiego systemu publicznej edukacji szkolnej do krajów Afryki Południowej. 

Rogers zaś po zmianie środowiska uniwersyteckiego i zatrudnieniu się na Uniwersytecie Stanu Michigan, kontynuował swoje badania dyfuzji innowacji w dziedzinie zdrowia i planowania rodziny w Indiach oraz dotyczące  szkolnictwa w Tajlandii, by poznać nie tylko zasięg zmian społecznych, ale także wśród wdrażających je ludzi. Istotne zatem było uwzględnienie w tym procesie czynnika różnic kulturowych. Po ponad czterdziestu latach badań Rogers  uwzględnił w ostatnim wydaniu swojej książki najnowsze zmienne niezależne, za jakie uznał w procesie wpływającym na dyfuzję innowacji -  internet, AIDS i globalny terroryzm. 

W książce używa kluczowych pojęć "(...) niepewności i informacji. Niepewność jest stanem dyskomfortowym, przez co motywuje jednostki do szukania informacji. Z kolei informacja jest różnicą na poziomie materii-energii wpływającą na niepewność w sytuacji, kiedy istnieje wybór w obrębie zbioru alternatywnych możliwości. Jednym z rodzajów niepewności  jest ta wywołana przez innowację, którą definiujemy jako deę, praktykę albo przedmiot postrzegane jako nowe przez daną osobę lub inną jednostkę przyjmującą (unit if adoption)" (s. 27-28).

Osobiście  nie jestem zwolennikiem adaptacji innowacji, czemu dałem dowód w swoim podejściu do zmian w edukacji w skali mikro (klasy autorskie), mezo (rady szkół) i makro (zróżnicowanie strategii reform szkolnych). Dyfuzję czyichś rozwiązań w procesie kształcenia, zarządzania edukacją czy reorientowania polityki oświatowej  postrzegam w tak delikatnej przestrzeni, jaką one stanowią, za "przemoc" strukturalną i symboliczną, jeśli są one objęte proceduralnym, administracyjnym czy prawnym nadzorem, by wyegzekwowano zgodność adaptacji innowacji z źródłowym dla niej modelem. 

Szczególnie w sytuacji adaptacji rozwiązań systemowych z innych krajów, kultur, ustrojów dochodzić będzie do niepełnej, często  patogennej dyfuzji innowacji, gdyż skazanej na wybiórczość, powierzchowność przejmowanych rozwiązań, które stają w sprzeczności kulturowej, mentalnej, kompetencyjnej z ich realizatorami i adresatami. Innowacje w edukacji nie mają przecież wyłącznie technicznego, proceduralnego, materialnego charakteru, ale zawsze i niezależnie od tych czynników, są ingerencją w kulturę osobistą nauczycieli, uczniów i ich rodziców oraz w kulturę przedszkola czy szkoły. 

Nakłada się na ten proces zjawisko konwergencji lub dywergencji komunikacji między tymi podmiotami a bezpośrednimi czy pośrednimi współsprawcami zmian, które mają nastąpić. 

 "Innowację definiujemy jako ideę, praktykę albo przedmiot postrzegane jako nowe przez daną osobę lub inną jednostkę przyjmującą (unit of adoption). Nie ma tu większego znaczenia- przynajmniej na poziomie ludzkiego zachowania - czy dana idea jest "obiektywnie" nowa w kategoriach upływu czasu od jej odkrycia lub pierwszego wykorzystania. Postrzegana nowość idei determinuje to, jak reaguje na nią jednostka. Jeśli idea wydaje się jej nowa, to jest innowacją. Nowość innowacji nie oznacza tylko związanej z nią nowej wiedzy" (s.46). 

Dla pedagogów taki sposób pojmowania innowacji powoduje, że powstałe nawet sto lat temu innowacyjne podejście do edukacji może być ustawicznie postrzegane jako nowe w różnych miejscach, środowiskach przez kolejne pokolenia. 

Jednak wiemy, że nawet tak odkrywana innowacja, jako rzekomo nowa, nie jest dosłownym jej odtworzeniem, realizacją, gdyż jest mniej lub bardziej (nie-)świadomie zmieniona przez jej użytkowników, zarówno w momencie jej recepcji, jak i wdrożenia. O dyfuzji innowacji decydują media oraz zakres i sposób jej komunikacji. 

"Jednak większość osób opiera się przede wszystkim na subiektywnej ocenie innowacji przekazanej im przez inne, podobne do nich jednostki, które już ją przyjęły. To poleganie na doświadczeniu bliskich znajomych wskazuje, że sednem procesu dyfuzji jest modelowanie i naśladowanie przez potencjalnych użytkowników ich partnerów z sieci interakcji, którzy już wcześniej przyjęli daną innowację. Dyfuzja jest procesem, z gruntu społecznym, wymagającym komunikacji interpersonalnej ( s. 55).

Nie wszystkie cechy innowacji omawianych przez autora tej książki są adekwatne do tych, jakie pojawiają się w procesie kształcenia. Nie ma bowiem szczególnego znaczenia status społeczno-ekonomiczny czy wykształcenie np. nauczycieli, gdyż nawet kosztowne środki dydaktyczne, które są konieczne np. w montessoriańskiej pedagogii, można wykonać we własnym zakresie. Wykształcenie jest objęte standardem. Jedynie w grę wchodzi zbieżność postaw, zbliżone poglądy na edukację, paradygmat kształcenia czy psychologiczne podejście do rozwoju dziecka.

 "Kiedy podzielają oni pewien zbiór znaczeń i posługują się tym samym kodem subkulturowym, a także mają zbliżone cechy osobiste i społeczne, komunikacja nowych idei ma większe szanse doprowadzenia do zdobycia nowej wiedzy, ukształtowania i zmiany postaw oraz widocznych zmian w zachowaniu" (s.55).

 Studium innowacji zachęca do podejmowania badań empirycznych w edukacji, by poszerzyć amerykańskie podejście o środowiska edukacyjne, gdyż tymi Rogers nie był zainteresowany. Znacznie łatwiej jest bowiem badać dyfuzję innowacji w dziedzinie technicznej, medycznej i przyrodniczej.  

Reguła Marka Kwieka - 10/50 w polskiej nauce w latach 1992-2021

 

Profesor Marek Kwiek z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu  opublikował wraz z dr. Wojciechem Roszką wyniki analiz Big Data, które tym razem obejmują nie tylko trzy dekady w polskich Sciences, ale związaną z tym liczbę 152 043 naukowców i wydanych przez nich łącznie 587 558 publikacji. Tylko na tak dużej próbie i w tak długim okresie czasu można było uchwycić prawidłowość, która sprowadza się do następującej reguły: 

W rozkładzie produktywności w nauce obowiązuje reguła 10/50, to znaczy, że 10 proc. naukowców 15 dyscyplin STEMM, wytwarza w skali naszego kraju 50 proc. wszystkich publikacji. Ustalenie tej zasady było możliwe dopiero dzięki analizie Big Data obejmującej rozprawy zarejestrowane w Scopus a możliwe do przeprowadzenia obliczeń superkomputerami w ICSR Lab Elsevier. Naukowcy mieli dostęp do surowych danych na mikropoziomie każdej osoby w powiązaniu z danymi jednostkowymi z OPI, co pozwoliło im na zweryfikowanie tej reguły, którą traktowali jako hipotetyczną na podstawie przeprowadzonych dziesięć lat temu dziesięć lat temu badań ankietowych. 

Dzisiaj już wiedzą, że był to właściwy trop, by potwierdzić zjawisko, które powinno pomóc w polityce kadrowej władz uczelni badawczych i ubiegających się o taki status. Jak pisze prof. M. Kwiek:

"Przeprowadziliśmy analizy według czterech typów kalkulacji produkcji naukowej – w tym, po raz kolejny – w ramach produkcji znormalizowanej do prestiżu czasopisma w bazie Scopus (artykuły w dobrych czasopismach o trudnym dostępie - ważą więcej niż w kiepskich czasopismach o prostym dostępie). Ponadto przeanalizowaliśmy cztery grupy najbardziej produktywnych: górnych 10 proc.,  5 proc., 3 proc. i 1 proc. Top performers z pierwszej grupy to 10 000 naukowców, w ostatniej – 1000.

Można wyciągnąć z tych danych ciekawy wniosek niezależnie od tego, że zasada 10/50 obowiązuje bezapelacyjnie w każdym okresie, przy pewnym zróżnicowaniu dyscyplinarnym: 

* W przypadku naukowców publikujących od co najmniej 20 lat (czyli w wieku ok. 50-70 lat), owych 10 proc. naukowców wnosi do puli polskich publikacji 60-70 proc. Im są starsi, tym więcej wnoszą (w stosunku do swoich równie starszych kolegów).

* Górny 1 proc. naukowców pod względem produktywności wnosi do puli polskiej nauki zawsze 10 proc.  publikacji – w każdym okresie z owych 30 lat, w każdej dyscyplinie".          

Niestety, powyższe badania nie obejmują takich dziedzin nauk, jak humanistyczne społeczne, teologiczne i nauki o rodzinie. Jednak przypomnę w czasie dzisiejszej V Międzynarodowej Konferencji Naukowej organizowanej przez Instytut Zarządzania i Spraw Społecznych oraz Instytutu Prawa, Ekonomii, Administracji Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, że z przeprowadzonych przed laty badań przez prof. M. Kwieka a dotyczących korelacji między wiekiem naukowców wszystkich dziedzin nauk a ich naukową "produktywnością" znalazły się także powyższe dziedziny nauk. 

W naukach społecznych najwyższą "produktywnością" naukową wykazywali się naukowcy z grup wiekowych 35-39 rok życia i 60-64 r.ż. W naukach humanistycznych zaś w przedziale wiekowym 35-39 i 40-44. Zapewne w tych dziedzinach nauk można spodziewać się przesunięć granic w jedną lub drugą stronę w zależności od prowadzonej przez władze uczelni polityki kadrowej. Niestety, ale w odróżnieniu do Sciences naukowcy tych dziedzin są narażeni na pozanaukowe intrygi, wykluczenia i zawiści.    

Ma rację M. Kwiek, że Top performersi muszą funkcjonować w tworzeniu im przez sprawujących władzę przyjaznego otoczenia, by pozostała kadra akademicka, w tym taże dydaktyczna mogła dzięki nim i przy nich rozwijać się oraz funkcjonować. Do niektórych rektorów jeszcze to nie dotarło? Może zatem zainteresują się tą regułą w nowej kadencji?              

Nie tylko student nie kupi artykułu za 30 dolarów

 

Namawiam magistrantów do czytania literatury zagranicznej. Niech uczą się przy tej okazji także specjalistycznego języka własnej dyscypliny naukowej. Jedna z moich studentek postanowiła zapoznać się z artykułem, który został opublikowany w czasopiśmie Stanford University. Jak czytać, to ponoć tych z rankingowego szczytu. w związku z tym, że sama interesuje się recepcją sztuki wśród uczniów szkół podstawowych natrafiła na artykuł w periodyku The Elementary School Journal ... polskich autorów. 

Ucieszyłem się, że studentka włączy do aktualnego stanu badań tej problematyki wyniki najnowszych badań psychologicznych adiunkt Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II w Lublinie Katarzyny Szubielskiej i asystenta dr. Marcina Wojtasińskiego.  Czasopismo jest dostępne w sieci, a zatem wydawałoby się, że wystarczy kliknąć, by ściągnąć sobie interesujący kogoś tekst. 

Niestety, studentka odstąpiła od tego zamiaru, kiedy otrzymała informację, że za dostęp do artykułu musi zapłacić 30 dolarów. Z artykułu nie skorzystała a ponoć jest ciekawy, bo - jak wynika ze streszczenia: "badano zmiany w recepcji sztuki nowoczesnej/współczesnej przez uczniów w wieku 6–15 lat. Respondenci oceniali obrazy abstrakcyjne i sztukę konceptualną (pomiar uwzględniał dwie grupy kontrolne – oceniające tradycyjne zachodnie obrazy figuratywne i przedmioty codziennego użytku). Badacze przyjęli hipotezę, że sztuka nowoczesna/współczesna będzie niżej ceniona niż tradycyjne malarstwo, a sztuka konceptualna zostanie oceniona niżej niż przedmioty codziennego użytku. 

Ponoć hipoteza została potwierdzona, bowiem ustalono istotny związek między wiekiem uczniów a dokonaną przez nich oceną sztuki współczesnej w zależności od jej gatunku. (...). Badacze wyprowadzili z diagnozy wniosek, który jest ciekawy dla nauczycieli przedmiotów artystycznych w edukacji powszechnej, że dzieła sztuki nowoczesnej wymagają odpowiedniego przygotowania uczniów, skoro nie doceniają ich wartości nawet uczęszczający do starszych klas". 

Pedagodzy nie musieliby prowadzić takich badań, żeby dojść do powyższego wniosku. skoro jednak już są takie dane, a nie wiemy, na jakiej próbie było przeprowadzone to badanie, to mogliby z nich skorzystać. 

To jeden z przykładów na nonsens publikowania artykułów poza granicami kraju w sytuacji, gdy polscy czytelnicy skazani są na ograniczony do nich dostęp. Już pomijam kwestie możliwej weryfikacji poprawności metodologicznej takich badań, skoro w kilkunastostronicowym artykule nie ma do nich pełnego dostępu. Co z tego, że nasi psycholodzy uzyskali wysoką punktację do swojego dorobku, skoro ich badania z funkcją nauk społecznych, a więc mających służyć społeczeństwu, w tym przypadku także polskim nauczycielom, nie mają tu wiele wspólnego. To sztuka dla sztuki. 

Generalnie, wniosek mam taki. Szkoda megabajtów i papieru na artykuły w naukowych czasopismach, jeśli nie ma dostępu do pełnych założeń metodologicznych i narzędzi pomiaru. Wolę czytać książki naukowe, bo te muszą spełniać powyższe kryterium a są o wiele tańsze niż jeden artykuł w periodyku Stanford University.