Zastrzeżenia ekspertów prezydenta do projektu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego

(źródło: Facebook) 

Pisałem kilka dni temu o projekcie z dnia 29 kwietnia 2020 r. Rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego zmieniającego rozporządzenie w sprawie ewaluacji jakości działalności naukowej. 

Środowisko akademickie analizuje ten dokument z nadzieją, że nowy minister uwzględni opinie , które formułowane są mimo ograniczeń w komunikacji uniwersyteckiej. Niestety pojawiło się w nim wiele zapisów bardzo groźnych. Nasi eksperci, którzy są także w zespole doradców prezydenta Andrzeja Dudy  zwrócili uwagę na następującą kwestię: 

Proponowana zmiana:

18) § 35 otrzymuje brzmienie: „§ 35. W ewaluacji przeprowadzanej w 2022 r. liczbę punktów za osiągnięcia naukowe, o których mowa w § 8:

1) pkt 1, opublikowane w ostatecznej formie w latach 2019–2021, ustala się zgodnie z ostatnim wykazem czasopism,

2) pkt 3, opublikowane w ostatecznej formie w latach 2017–2021, ustala się zgodnie z ostatnim wykazem wydawnictw– sporządzonymi i udostępnionymi przez ministra w okresie objętym ewaluacją.”;

Uzasadnienie wprowadzenia zmiany (MNiSW):

Proponuje się ponadto zmianę w zakresie sposobu ustalania punktacji za publikacje naukowe uwzględniane w pierwszej ewaluacji przeprowadzanej w roku 2022. Zgodnie z rozporządzeniem punktacja miała być ustalana zgodnie z ostatnim wykazem czasopism i ostatnim wykazem wydawnictw, sporządzonymi i udostępnionymi przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego i nauki w roku kalendarzowym, w którym dana publikacja naukowa została opublikowana w ostatecznej formie, właściwej dla danego czasopisma albo wydawnictwa, a jeżeli w roku opublikowania publikacji naukowej nie był sporządzany i udostępniany właściwy wykaz – zgodnie z ostatnim wykazem sporządzonym i udostępnionym w latach poprzednich. 

Jednak ze względu na zmiany zachodzące w międzynarodowych bazach czasopism naukowych w zakresie czasopism ujętych w tych bazach, wykaz czasopism jest corocznie modyfikowany i uzupełniany o nowe czasopisma. Modyfikacje dotyczą także wykazu wydawnictw monografii naukowych. Wykaz ten został opublikowany w roku 2019 dwa razy i planuje się jego ponowną publikację w latach 2020 i 2021. Wobec powyższego proponuje się, aby w pierwszej ewaluacji uwzględniać ostatnie wykazy czasopism i wydawnictw opublikowane przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego i nauki w okresie objętym ewaluacją. Powyższa modyfikacja przepisów będzie korzystna dla ewaluowanych podmiotów, gdyż zmiany wykazów dotyczą przede wszystkich ich uzupełnienia lub podwyższenia punktacji.

Uzasadnienie dla wycofania proponowanej zmiany

Wprowadzenie tego rozwiązania spowoduje, że proces ewaluacji stanie się skrajnie nieprzejrzysty. Mimo, że od wyników ewaluacji zależeć będzie status i sposób funkcjonowanie uczelni (m.in. jej akademicki lub zawodowy charakter, finansowanie oraz uprawnienia naukowe), według obowiązującego stanu prawnego wszelkie istotne parametry (w tym poziomy referencyjne dla uzyskania poszczególnych kategorii) zostaną opublikowane dopiero po zakończeniu okresu ewaluacji. Proponowane rozwiązanie dodatkowo w bardzo istotnym zakresie zwiększa arbitralność i brak przejrzystości tego procesu. 

Opublikowana pod koniec kilkuletniego okresu objętego ewaluacją lista może bowiem zupełnie zmienić względną wartość poszczególnych publikacji, a tym samym istotnie wpłynąć na ocenę jednostek – ocena dokonywana przez ekspertów MNiSW może bowiem w bardzo szerokim zakresie wpływać na ostateczną wartość punktową poszczególnych kanałów publikacji, niezależnie od ich pozycji w międzynarodowych bazach danych. Stąd wspomniane w uzasadnieniu dostosowywanie do zmian zachodzących w międzynarodowych bazach danych może (i powinno być) realizowane na bieżąco, w sposób określony w obecnie obowiązujących przepisach.

Jakie możliwości dają Webinaria?

Dziękuję dr. Jackowi Stańdo z Politechniki Łódzkiej za to, że od wielu lat zachęca nauczycieli do zdalnej auto-i heteroedukacji. Sam prowadzi ze swoimi studentami webinaria. Dzisiaj dzieli się z nami swoimi doświadczeniami:


Podczas prowadzenia procesu nauczania z matematyki dla studentów Politechniki Łódzkiej w trakcie wykładu, dyskusji można naprawdę wiele …

Jak dobrać sytuacje, aby poprowadzić studenta do sformułowania twierdzenia lub postawienia hipotezy?

Propozycję takich zabiegów proponowała Prof. Z. Krygowska: Postawić ucznia w sytuacjach, w których znane mu schematy postępowania i musi wymyślić nowe.

• Twierdzenie Schwarza


Opierając się na pytaniach stawianych przez nauczyciela, studenci odkrywają twierdzenia przez analogię":


Warunek konieczny istnienia ekstremum lokalnego funkcji dwóch zmiennych

W trakcie wykładu przełączam się na specjalną stronę dostępną w sieci, dzięki której mogę wspomagać proces nauczania.


Wolfram to najlepszy na świecie obok Geogebry portal do wspomagania nauczania matematyki. Jest on także pomocny w nauczaniu myślenia komputacyjnego.

Inną formą może być także tradycyjna tablica w relacji nauczyciel-student.


W trakcie wykładu mogę także przełączyć się na stronę dostępną w sieci (jestem jej autorem) i studenci rozwiązują tzw. zadania generatorowe.

Studentka wycofuje się z błędnej odpowiedzi i po chwili daje poprawną odpowiedź.


Wielu pyta mnie jak to możliwe, że studenci przez 24 godziny na dobę mają w sieci dostępne zadania nawet z możliwością rozwiązywania ich na telefonach, a następnie z tych zadań w czasie sesji będą zdawać egzamin?
Tak, to jest możliwe, ponieważ rozwiązania problemu nie da się nauczyć, trzeba je po prostu zrozumieć. Więcej, liczbę testów (egzaminacyjnych) można wygenerować, tyle ile jest….: Uwaga!, we wszechświecie atomów.


Dla wszystkich uczniów na świecie, dla ich dzieci, ich wnuków i prawnuków dla wszystkich wystarczy testów i to dla każdego inny. Ale najważniejsze: mierzą one ten sam zestaw efektów uczenia się. To nie jest jedna próbna matura i to w dodatku z ubiegłego roku.

Zadania generatorowe, przygotowałem także dla uczniów szkoły podstawowej dla klas 1-6.

Nie sądziłem, że pandemia sprawi, że takie rozwiązania nad którym pracowałem od wielu lat, mogą stać się niezwykle pożyteczne. (Prof. B. Śliwerski, 29.04.2020)-„Proste? Proste. Tylko trzeba chcieć, a nie piętrzyć problemy, mówić, że się nie da. Wszystko się da, jak się chce. Spróbujmy jednak znaleźć się w XXI wieku. Zostawmy historykom wiek XX. Działajmy (..)”, studenci, maturzyści, uczniowie czekają….

Podzieliłem się także, metodami i formami nauczania w czasie epidemii ze swoimi przyjaciółmi z Japonii - z Prof. dr Yoshiro Imai z Kagawa University oraz dr Antonis Mouhtaropoulos, z Metropolitan College, Greece. A oto co napisali:

I think we may be entering an age educational renaissance driven by pedagogical creativity.

I have watched few minutes of your video in different parts. Great use of technology. Your students should be proud of your efforts.

I appreciate your good lecture about Mathematics on YouTube.

W dalszej części naukowcy piszą o pewnych obawach, są to ich poglądy (tłumaczenie z korespondencji).

Jednym z obaw wielu nauczycieli jest to, że w przyszłości możemy zostać zastąpieni scentralizowanym systemem nauczania, w którym przetworzone filmy i inne materiały statyczne są przechowywane i dostarczane studentom przez duże uniwersytety w kraju i za granicą, ze szkodą dla tradycyjnych uniwersytetów i ze szkodą dla lokalnej i spersonalizowanej produkcji i dostarczania wiedzy.

Chociaż moim zdaniem obawy te są zbyt dalekie, obniżenie kosztów personelu poprzez scentralizowanie dyplomów na szczeblu krajowym, częstsze wykorzystywanie gotowych cyfrowych materiałów dydaktycznych i osiągnięcie korzyści, może być bardzo kuszące dla rządów i instytucji w czasach kryzysu.

Dlatego uważam, że jeśli musimy przejść na bardziej cyfrowe uczenie się, bez względu na przyczynę, w tym kryzys wirusowy, rozwiązaniem jest przyjęcie interaktywnego cyfrowego nauczania twarzą w twarz (za pomocą kamery i mikrofonu) w jak największym stopniu. Wykłady na żywo, na których studenci mogą zadawać pytania, a następnie uzupełnienie cyfrowo. Działania edukacyjne wymagające obecności profesora itp. Personalizacja w cyfrowym nauczaniu powinna dotyczyć ludzkiej bliskości, a nie tylko dużych zbiorów danych w wirtualnych środowiskach edukacyjnych.

Sprawmy nie tylko uczniom, ale także samym sobie przyjemność w kształceniu zdalnym. To naprawdę może być ciekawsze od siedzenia w sali lekcyjnej czy auli. Istotą uczenia się, studiowania jest otwarcie się na światy wiedzy, poznanie, na dociekanie prawdy, a nie wzajemne nudzenie się, przeszkadzanie sobie w miejscu, które nie jest do tego stworzone.

JEDYNE, CO POWINIENEŚ WIEDZIEĆ, TO GDZIE SĄ WEBINARIA
(źródło: Fb)

Grillowanie Profesora Aleksandra Nalaskowskiego

Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu wybrał już nowego rektora na kadencję 2020-2024. Będzie nim prof. dr hab. Andrzej Sokala. Tymczasem - jak przyznaje rację medialnym doniesieniom rzeczniczka UMK Ewa Walusiak-Bednarek - w dniu 20 kwietnia br. Komisja Dyscyplinarna Dla Nauczycieli Akademickich w UMK uchyliła decyzję rzecznika dyscyplinarnego UMK z września 2019 r..

Ponoć rzecznik dyscyplinarny UMK "m.in.: nie wezwał A. Nalaskowskiego do wyjaśnień; oparł się na opinii biegłej, której nie ma w aktach sprawy - jest tam tylko niepodpisany wydruk, który "nie zawiera fragmentów, na które Rzecznik powołuje się w swoim orzeczeniu".

Jak widać ideologia lewicy, która nie ma nic wspólnego z nauką i uniwersytetem, nadal jest wykorzystywana do walki z Uczonym-pedagogiem. Mam nadzieję, że nie jest to podrzucenie kukułczego jaja przez kończącego swoją kadencję rektora prof. dr hab. Andrzeja Tretyna swojemu następcy. Uniwersytet Mikołaja Kopernika znalazł się na prestiżowej liście 10 uniwersytetów badawczych.

Uleganie zewnętrznie sterowanym interesom ugrupowań ideologiczno-politycznych, jakimi są niewątpliwie Stowarzyszenie Pracownia Różnorodności oraz odpowiadającej jej media internetowe (Stowarzyszenie na Rzecz Lesbijek, Gejów, Osób Biseksualnych, Osób Transpłciowych oraz Osób Queer „Pracownia Różnorodności”), nie naruszy po raz kolejny powagi Uniwersytetu oraz autorytetu wybitnego profesora pedagogiki, bo ten jest uwieczniony w jego znakomitych publikacjach naukowych oraz udokumentowany wyjątkowym na skalę ogólnokrajową i europejską osiągnięciem pedagogicznym w postaci prowadzenia przez 25 lat Szkoły Laboratorium.

Mogę zrozumieć każde zacietrzewienie, małostkowe zawiści, także wśród nauczycieli akademickich i polityczną nienawiść, bo do tego doprowadziła też polityka postsolidarnościowych władz (począwszy od 1993 r. po dzień dzisiejszy). Ryba psuje się od głowy, ale nie naukowca. Pedagogika w UMK jest znana głównie z dokonań profesora Aleksandra Nalaskowskiego.

List otwarty do Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego Wojciecha Murdzka

Komisja Dyscyplinarna dla Nauczycieli Akademickich Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu (UMK) postanowieniem z 20 kwietnia 2020 r. uchyliła decyzję Rzecznika Dyscyplinarnego UMK ds. Nauczycieli Akademickich o umorzeniu postępowania dyscyplinarnego wobec profesora Aleksandra Nalaskowskiego. Dokonała tego w związku z zażaleniem Stowarzyszenia na Rzecz Lesbijek, Gejów, Osób Biseksualnych, Osób Transpłciowych oraz Osób Queer „Pracownia Różnorodności” z dnia 12 stycznia 2020 r. Postępowanie przeciwko profesorowi Aleksandrowi Nalaskowskiemu ma prowadzić w związku z tym „inny Rzecznik Dyscyplinarny ds. Nauczycieli Akademickich”.

Przypominamy, że sprawa dotyczy tekstu pt. „Wędrowni gwałciciele” opublikowanego w Tygodniku „Sieci” dnia 26 sierpnia 2019 r. W związku z tym pragniemy podkreślić, że w ostatnim czasie mieliśmy w Polsce szereg przypadków naruszania praw nauczycieli akademickich do realizowania zasady wolności słowa. Zasada ta, szczególnie na wyższych uczelniach, ma charakter fundamentalny dla suwerenności państwa, podmiotowości społeczeństwa i swobody badań naukowych.
W związku z tym apelujemy do Pana Ministra o objęcie postępowania toczącego się wobec prof. Aleksandra Nalaskowskiego szczególnym nadzorem Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Pozostajemy z szacunkiem

Prof. Andrzej Nowak – Uniwersytet Jagielloński
Prof. Jan Draus – Uniwersytet Rzeszowski
Prof. Wojciech Polak – Uniwersytet Mikołaja Kopernika
Redaktor Bronisław Wildstein


Będę zatem przyglądał się temu procesowi. A Profesor Aleksander Nalaskowski niech się trzyma i nie martwi.

Projekt korzystnych zmian w ewaluacji dyscyplin naukowych

(źródło: Fb)

Minister nauki i szkolnictwa wyższego konsultuje Projekt z dnia 29 kwietnia 2020 r. nowelizacji rozporządzenia w sprawie ewaluacji jakości działalności naukowej. Jak to u nas bywa, reguły gry zmienia się w trakcie okresu mającego obowiązywać w okresie za lata 2017-2021. Dobiega połowy rok 2020 , w czasie którego dowiadujemy się, że to, co miało być niżej oceniane, zostanie jednak docenione wyższą punktacją. Dzięki temu nikt nie będzie protestował, chyba że ortodoksi optujący za dotychczasowymi regułami ewaluacyjnej gry.

Jak informuje resort: "Potrzeba wprowadzenia zmian wynika z uwag i wątpliwości interpretacyjnych zgłaszanych przez środowisko naukowe w związku z prowadzonymi pracami przygotowawczymi do pierwszej ewaluacji. Ponadto projektowane rozporządzenie dostosowuje przepisy rozporządzenia do zmiany terminu rozpoczęcia pierwszej ewaluacji dokonanej ustawą z dnia 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARSCoV-2".

Warto zatem odnotować:

Ewaluacja została przesunięta z 2021 na 2022 rok.

Proponuje się, aby w pierwszej ewaluacji uwzględniać ostatnie wykazy czasopism i wydawnictw opublikowane przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego i nauki w okresie objętym ewaluacją (a więc wykazy z 2019, 2020 i 2021 r.). Powyższa modyfikacja przepisów będzie korzystna dla ewaluowanych podmiotów, gdyż zmiany wykazów dotyczą przede wszystkim ich uzupełnienia lub podwyższenia punktacji.

Zmianie ulegnie sposób ustalania punktacji monografii naukowych będących edycjami naukowymi tekstów źródłowych określony w § 15 rozporządzenia. Punktacja za powyższe monografie zostanie zwiększona z 25% do 50%, a w przypadku edycji tekstów źródłowych będących efektem projektów finansowanych przez Narodowe Centrum Nauki lub przez Fundację na rzecz Nauki Polskiej lub w ramach Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki – do 100% punktów przyznawanych za monografię naukową.

Ma być także zwiększona liczba punktów przyznawanych za artykuły recenzyjne do wysokości 50% punktów przyznawanych za artykuły naukowe. Nareszcie zaczyna się doceniać artykuły recenzyjne. Dzięki temu może wreszcie drgnie krytyka naukowa publikowanych w kraju i poza granicami także pseudonaukowych rozpraw.

"W związku z przesunięciem terminu rozpoczęcia pierwszej ewaluacji i wydłużeniem okresu objętego tą ewaluacją niezbędna jest zmiana § 36 rozporządzenia, tak aby w pierwszej ewaluacji suma udziałów jednostkowych za uwzględniane w ocenie ewaluowanego podmiotu w danej dyscyplinie naukowej artykuły naukowe opublikowane w latach 2019–2021 oraz monografie naukowe, rozdziały w monografiach naukowych i redakcje naukowe monografii naukowych – mogła wynosić maksymalnie 220% liczby N. Wartość ta została proporcjonalnie zwiększona, tak aby była adekwatna do udziału tych osiągnięć przy pierwotnym założeniu czteroletniego okresu objętego ewaluacją."


Przewidziano również uwzględnienie w ewaluacji osób, które nie zostaną zaliczone do liczby N. Oznacza to, że zaliczy się do celów ewaluacji osiągnięcia wszystkich osób zatrudnionych na podstawie stosunku pracy, w tym osób zatrudnionych na podstawie mianowania, a więc także zatrudnionych na II etacie.

W projekcie proponuje się wprowadzenie dodatkowej regulacji dotyczącej dopuszczalnej liczby monografii naukowych uwzględnianych w ewaluacji."W przypadku gdy 2-krotność średniej wartości iloczynu, o której mowa w ust. 1 pkt 1, jest mniejsza niż 1, przyjmuje się, że suma udziałów jednostkowych za monografie naukowe, których całkowita wartość punktowa wynosi nie więcej niż 100 pkt, za redakcje naukowe takich monografii i za rozdziały w takich monografiach wynosi 1.”

Proponuje się rozszerzenie katalogu osiągnięć dotyczących badań naukowych i prac rozwojowych o projekty finansowane przez Fundację na rzecz Nauki Polskiej.

Należy zwrócić uwagę na to, w jakiej kolejności będą zamieszczane w systemie POL-on opisy wpływu w liczbie wynikającej z § 23 ust. 3 i 4 rozporządzenia, które mają być uwzględniane przy ocenie. Po ustaleniu wartości liczby N, w ewaluacji zostaną uwzględnione opisy w liczbie wynikającej z wartości liczby N oraz dodatkowe opisy wpływu, zgodnie z ich hierarchią ustaloną przez ewaluowany podmiot.

Za błędy w POL-on będą podmioty karane: "zmniejszenie liczby uwzględnianych osiągnięć artystycznych będzie następowało w przypadku pracownika zaliczonego do liczby N, który nie upoważni ewaluowanego podmiotu do wykazania do celów ewaluacji w dyscyplinie artystycznej żadnego z osiągnięć artystycznych określonych w załączniku nr 1 do rozporządzenia. W załączniku tym wskazano osiągnięcia artystyczne istotne dla rozwoju działalności naukowej w zakresie twórczości artystycznej, świadczące o jakości prowadzonej działalności.

Jest to warunek symetryczny do obowiązującego w ewaluacji w zakresie dyscyplin naukowych. W przypadku dyscyplin naukowych zmniejszenie liczby osiągnięć naukowych następuje, jeżeli pracownik prowadzący działalność naukową nie upoważni ewaluowanego podmiotu do wykazania w ewaluacji artykułu naukowego opublikowanego w wykazie czasopism naukowych i recenzowanych materiałów z konferencji międzynarodowych, monografii naukowej wydanej przez wydawnictwo umieszczone w wykazie wydawnictw, monografii naukowej pozytywnie zaopiniowanej przez Komisję lub redakcji naukowej lub rozdziału w tych monografiach.

Zmianie ulegnie także sposób oceny opisów wpływu. Dotychczas przy ocenie opisów wpływu uwzględniano jedno kryterium, tj. zasięg i znaczenie wpływu. Przeprowadzony pilotaż wykazał, że ocena zasięgu i znaczenia wpływu może diametralnie się różnić, a sama skala nie jest adekwatna do mierzenia znaczenia wpływu. Dany wpływ działalności naukowej może mieć np. tylko lokalny zasięg, ale jego znaczenie może być kluczowe. W związku z powyższym proponuje się wprowadzenie odrębnych ocen zasięgu wpływu i jego znaczenia.

Teraz trzeba udowodnić przez odpowiednie udokumentowanie w bazie POL-on ów wpływ. W ramach oceny zasięgu wpływu, w zależności od tego, czy zasięg ten zostanie oceniony jako lokalny, regionalny, krajowy albo międzynarodowy, ekspert będzie mógł przyznać od 20 do 100 pkt. Natomiast w ramach oceny znaczenia wpływu będzie określana wartość mnożnika, który w zależności od tego, czy znaczenie wpływu będzie przez eksperta ocenione jako ograniczone, istotne, kluczowe albo przełomowe, będzie mógł mieć wartość od 0,2 do 1,0. (...) Oceniając znaczenie wpływu eksperci powinni mieć na uwadze m.in. czy dane osiągnięcie wywołuje trwały czy okresowy wpływ na rozwój gospodarki, czy wpływ ten jest mierzalny, czy osiągnięcie to wnosi taką wartość do funkcjonowania społeczeństwa, która stanowi postęp w rozwoju cywilizacyjnym albo w jednej z jego sfer.


Ponadto proponuje się zmianę w kryterium dotyczącym podmiotów kandydujących do kategorii A+ w zakresie związanym z oceną cytowań artykułów naukowych przez rezygnację z uwzględniania w tej ocenie kryterium doniosłości cytowań.

W związku z tym, że każde osiągnięcie jest uwzględniane tylko raz, zostanie usunięty przepis dotyczący sposobu uwzględniania wieloautorskich opracowań naukowych w liczbie osiągnięć poszczególnych osób zaliczonych do liczby N.

Rektorzy, dziekani i przewodniczący rady dyscyplin naukowych powinni przyjrzeć się jeszcze projektowi tego rozporządzenia, o ile przewiduje się jeszcze jakieś potrzeby i możliwości korekt. Jest tam wiele szczegółowych wskaźników, które należy wziąć pod uwagę. Tu przywołałem tylko niektóre.

Prawo ucznia do wydania książki o prawach ucznia

Mikołaj Wolanin (ur.2002), to młodzieniec, który przyszedł na świat w XXI wieku. Będąc uczniem klasy II o profilu prawniczym w II Liceum Ogólnokształcącym im. Generałowej Zamoyskiej i Heleny Modrzejewskiej w Poznaniu wydał swoją książkę p.t. PRAWA UCZNIA (Oficyna Wydawnicza "Impuls" 2020). Publikację recenzowała prof. dr hab. Ewa Jarosz - rekomendowana, a niedoszła Rzecznik Praw Dziecka, autorka rozpraw i badań na ten temat.

Warto Autorowi życzliwie pozazdrościć, pogratulować, ale i podziwiać jego talent, także pisarski. Ma świetnych nauczycieli, skoro dokonał tak wyjątkowego jak na grono rówieśników czynu. Musiał bowiem zapoznać się z aktami prawa międzynarodowego oraz krajowego, zrozumieć zawarte w nim normy, by odnosząc je do funkcjonowania ucznia w szkole wydobyć z nich to, co jest najistotniejsze, a może i częściowo także niedostrzegane czy nieznane.

Słusznie zaczyna od konstatacji: "Uczniowie mają swoje prawa i obowiązki, które gwarantuje im prawo oświatowe. Co jednak ważne, nie ma jednego ustawowego czy określonego w rozporządzeniu ministra ds.edukacji katalogu tychże praw." (s.9) Wolanin wykonał zatem pracę za ministra, kuratorów oświaty, nauczycieli i rodziców, by upowszechnić wśród uczniów zakres przysługujących im praw, które są rozproszone w różnych aktach praw człowieka, w tym także praw dziecka.

"Publikacja jest adresowana przede wszystkim do uczniów. Jej lektura ma im uświadamiać przysługujące im prawa. Treści dla siebie znajdą w niej również nauczyciele" (tamże). Moim zdaniem będzie ona przydatna także, a może przede wszystkim rodzicom, bowiem to oni najczęściej są pierwszymi odbiorcami poczucia krzywdy ich własnego dziecka, której doświadczyło ono w szkole ze strony nauczyciela, rówieśnika czy innego dorosłego.

Nie jest to jednak naukowa publikacja, bowiem autor nie zna literatury z nauk społecznych, w tym nauk prawnych, pedagogicznych, psychologicznych dotyczących praw człowieka i praw dziecka. Nie takiemu zresztą celowi służyła praca nad tym przewodnikiem po prawach ucznia. Jak wygląda katalog praw ucznia? Oto on:

2.2. Prawo do nauki
2.2.1. Obowiązek czy prawo do nauki?
2.2.2. Darmowa edukacja
2.2.3. Religia lub etyka
2.2.4. Wychowanie do życia w rodzinie
2.2.5. Język, historia, kultura i geografia mniejszości oraz język regionalny
2.2.6. Nakazanie uczniowi opuszczenia sali
2.2.7. Nieobecności, usprawiedliwienia, klasyfikacja i zastrzeżenia dotyczące ocen
2.2.8. Zawieszenie w prawach ucznia, przeniesienie i skreślenie z listy uczniów
2.3. Prawo do wzięcia udziału w konkursie
2.4. Prawo do uzyskania pomocy materialnej
2.4.1. Pomoc o charakterze socjalnym
2.4.2. Pomoc o charakterze motywacyjnym
2.4.3. Inna pomoc
2.5. Prawo do informacji i sprawiedliwej oceny
2.6. Prawo do rozwijania zainteresowań
2.7. Prawo do bezpieczeństwa, wiedzy o bezpieczeństwie i uzyskania pomocy
2.7.1. Prawo do bezpieczeństwa
2.7.2. Prawo do wiedzy o bezpieczeństwie
2.7.3. Prawo do uzyskania pomocy medycznej i psychologicznej
2.8. Prawo do skonsumowania ciepłego posiłku
2.9. Prawo do swobody wypowiedzi, myśli, sumienia i wyznania
2.9.1. Swoboda wypowiedzi
2.9.2. Swoboda myśli, sumienia i wyznania
2.10. Prawo do prywatności
2.11. Prawo do czasu wolnego (właściwej organizacji życia szkolnego)
2.12. Prawo do godności
2.13. Prawo do angażowania się w życie szkoły
2.14. Prawo do złożenia skargi

Każde z powyższych praw zostało omówione i osadzone w prawodawstwie, dzięki czemu nie jest ono jedynie zidentyfikowane i umiejscowione, ale także opisane są możliwości korzystania z niego oraz możliwe bariery. Nie bez powodu autor przywołuje w niektórych przypadkach orzeczenia i uchwały wojewódzkich sądów administracyjnych czy Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Publikację zamyka rozdział, w którym M. Wolanin przywołuje kilka badań sondażowych dotyczących recepcji praw ucznia, w tym także relacjonuje wyniki własnego sondażu, ale nie będę wypowiadał się na temat ich wartości poznawczej, gdyż ma ona charakter publicystyczny. Do prowadzenia badań na powyższy temat trzeba mieć jednak odpowiednie przygotowanie metodologiczne, a licealista takiego mieć nie musi.

Ciekaw jestem, czy młodzież szkolna będzie sięgać po tę publikację mając świadomość uczęszczania do instytucji, w której od dziesięcioleci nie przestrzega się niektórych z tych praw, łamie je bezczelnie, władczo i bezkarnie. Po pandemii szkołą ulegnie lekkiej transformacji, bo uczniowie i ich rodzice przejęli na siebie wiele obowiązków i trosk związanych z uczeniem się, organizacją miejsca i czasu na ten proces wraz z towarzyszącym temu poczuciem (bez-)sensu poznawania, rozumienia i aplikowania wiedzy w codzienności.

Książka nie jest napisana "językiem młodzieżowym", ale dojrzałego już aplikanta prawa oświatowego. Mikołaj Wolanin był już Marszałkiem Sejmu Dzieci i Młodzieży przewodnicząc jego XXIII Sesji. Ma zatem doświadczenie w zarządzaniu wydarzeniem politycznym i oświatowym zarazem. Dobrze jednak, że taka praca została wydana, bo potwierdza przewidywaną już kilkadziesiąt lat temu konieczną zmianę w relacjach międzygeneracyjnych.

Uprzedzenie do psychologa badającego uprzedzenia?

Z danych na portalu społecznościowym dowiaduję się, że minister Dera wysłał do europejskich uczonych list, w którym potwierdza odmowę Prezydenta RP nominacji profesorskiej psychologowi, doktorowi habilitowanemu Michałowi Bilewiczowi. Postępowanie na tytuł naukowy zostało pozytywnie ocenione przez Sekcję I Nauk Humanistycznych i Społecznych Centralnej Komisji Do Spraw Stopni i Tytułów. Doskonale to pamiętam, bo sam brałem udział w tym posiedzeniu. Nie przypominam sobie jakichkolwiek uwag krytycznych, które mogłyby wskazywać na naruszenie procedury czy niespełnienie przez kandydata do tytułu ustawowych wymagań. Wniosek poparło także Prezydium CK.

Wniosek został przekazany do Kancelarii Prezydenta Andrzeja Dudy, a jego współpracownicy z Kancelarii musieli go przekonać o konieczności odmówienia złożenia pod wnioskiem podpisu. Nie wiemy, ile jest takich wniosków, które nie uzyskały poparcia prezydenta. Kancelaria jedynie wymienia liczbę pozytywnie zaopiniowanych wniosków. Każdy też może zobaczyć, ile było nominacji i kto je uzyskał. Nie wiemy natomiast, ilu wnioskom prezydent odmówił akceptacji.

O sprawie odmowy pisały media. Środowisko polskich psychologów skierowało apel do zagranicznych organizacji, by potwierdziły międzynarodowy status osiągnięć naukowych kandydata i stanęły w obronie jego prawa do powyższego awansu. Teraz dowiaduję się, że min. Dera odmówił powołania międzynarodowej komisji ewaluacyjnej, zaproponowanej przez międzynarodowe towarzystwa naukowe w tej sprawie. Stwierdza, że organ prowadzący postępowanie o nadanie tytułu naukowego był nieobiektywny, bo składał się z pracowników Instytutu Psychologii PAN czy Uniwersytetu SWPS, natomiast nie było wśród recenzentów psychologów społecznych z KUL i UKSW.

Wystarczy zajrzeć na strony internetowe obu tych jednostek akademickich, by zobaczyć, że tamtejsze zakłady psychologii społecznej nie mają profesorów tytularnych w ramach tej dyscypliny nauk psychologicznych. Z drugiej strony, tytuł naukowy jest z dziedziny nauk społecznych, a nie z subdyscypliny naukowej. Mógł więc być w składzie komisji oceniającej osiągnięcia naukowe kandydata każdy profesor nauk społecznych - socjolog czy pedagog, o ile spełniałby ustawowe wymogi kompetencji i renomy naukowej w zakresie problematyki badawczej kandydata. Takich jednak nie ma.

Każda władza jak czegoś nie chce, to znajdzie ku temu powód. Tylko czy w nauce o to chodzi? Czy pozamerytoryczne kryteria mają rzutować na dyskryminowanie uczonych? Jakoś nie obserwuję tego zjawiska w naukach technicznych, medycznych czy ścisłych, bo i nikt nie kieruje się w ocenie czyjegoś dorobku różnicami o charakterze pozanaukowym, światopoglądowym, ideologicznym, religijnym. Tylko w naukach humanistycznych i społecznych odgrywa to istotną rolę. Sądziłem, że po zmianie ustroju politycznego tego typu czynniki już nigdy nie powrócą do łask. A jednak...

Jeżeli ktoś nie miał okazji wysłuchać wykładu kandydata do tytułu naukowego profesor, to polecam jeden z nich - "o mowie pogardy", który został opublikowany w serii 8 Wykładów na Nowe Tysiąclecie. Wykład i dyskusja w całości znajduje się na uniwersyteckim kanale Youtube: 

W dn. 8 maja 2020 r. zostało opublikowane stanowisko 

POLSKIEGO TOWARZYSTWA SOCJOLOGICZNEGO W SPRAWIE INGERENCJI PREZYDENTA W POSTĘPOWANIA PROFESORSKIE

"Polskie Towarzystwo Socjologiczne wyraża sprzeciw wobec przypadków rażącego przekroczenia kompetencji przez Kancelarię Prezydenta RP w nieuprawniony sposób podważającej decyzje Centralnej Komisji do spraw Stopni i Tytułów. Tytuł profesora zgodnie z obowiązującym w Polsce prawem nadaje Prezydent RP, ale postępowanie o nadanie tytułu prowadzone jest przez uczonych, gdyż tylko oni posiadają kompetencje by stwierdzić, czy osoba ubiegająca się o tytuł profesora spełnia kryteria jego nadania. Kancelaria Prezydenta RP ma prawo wyrażać swoje wątpliwości dotyczące postępowania jedynie w „przypadku powzięcia wiadomości o możliwości naruszenia praw autorskich przez osobę, której dotyczy wniosek” (Art. 230.3 Ustawy Prawo o Nauce i Szkolnictwie Wyższym). Wstrzymywanie nadawania tytułu profesora przez Kancelarię Prezydenta RP w innych przypadkach jest godne ubolewania i oznacza skrajny brak zaufania wobec polskich instytucji naukowych. Wzywamy Prezydenta Rzeczypospolitej, aby szanował wyniki skrupulatnie prowadzonych procedur oceny dorobku kandydatów na profesorów. Wszelkie próby opóźniania nadawania tytułu profesora oraz podważania wiarygodności procedur recenzyjnych w postępowaniach o nadanie tytułu profesora są szkodliwe dla nauki i szkolnictwa wyższego w Polsce."

Można prowadzić obrony prac doktorskich online

Rozmawiałem z prawnikami i profesorami, którzy już mają doświadczenie w zakresie prowadzenia obron prac doktorskich przy użyciu środków komunikacji elektronicznej.

Po pierwsze, zezwala na to prawo. Informuje o tym Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Centralna Komisja Do Spraw Stopni i Tytułów:

"1. Posiedzenia właściwego organu nadającego stopień naukowy albo stopień w zakresie sztuki (w uczelni - senat lub inny organ określony w jej statucie, w instytucie PAN, w instytucie badawczym oraz w instytucie międzynarodowym - rada naukowa) mogą być przeprowadzane z wykorzystaniem technologii informatycznych zapewniających kontrolę ich przebiegu i rejestrację oraz umożliwiających zapewnienie tajności głosowań (art. 178 ust. 1a ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. z 2020 r. poz. 85 i 374) dodany na mocy art. 63 pkt 5 ustawy z dnia 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (poz. 695)).

Powyższe rozwiązanie stosuje się również odpowiednio do przewodów doktorskich, postępowań habilitacyjnych i postępowań o nadanie tytułu profesora, wszczętych przed dniem 1 maja 2019 r. (art. 101 ustawy z dnia 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (poz. 695)).

2. Obrona rozprawy doktorskiej w postępowaniu w sprawie nadania stopnia doktora prowadzonym na podstawie ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. -Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. z 2020 r. poz. 85 i 374) może być przeprowadzona poza siedzibą podmiotu doktoryzującego z wykorzystaniem technologii informatycznych zapewniających kontrolę jej przebiegu i rejestrację (191 ust. 1a ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. z 2020 r. poz. 85 i 374) dodany na mocy art. 63 pkt 6ustawy z dnia 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (poz. 695)).

Publiczna obrona rozprawy doktorskiej w przewodzie doktorskim prowadzonym na podstawie ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U. z 2017 r., poz. 1789) może być przeprowadzona przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających jej przeprowadzenie na odległość z jednoczesnym bezpośrednim przekazem obrazu i dźwięku. (§ 8 ust. 2 rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 19 stycznia 2018 r. w sprawie szczegółowego trybu i warunków przeprowadzania czynności w przewodzie doktorskim, w postępowaniu habilitacyjnym oraz w postępowaniu o nadanie tytułu profesora (Dz. U. z 2018 r., poz. 261)).

Publiczny charakter obrony oznacza, iż jej uczestnikiem może być potencjalnie każda osoba zainteresowana problematyką ww. pracy. Równocześnie należy wyraźnie podkreślić, iż osoby uczestniczące są uprawnione do zadawania kandydatowi do stopnia doktora pytań związanych z przedmiotem bronionej rozprawy. W związku z powyższym zastosowane narzędzia informatyczne powinny umożliwiać nie tylko bierny udział w przebiegu obrony (transmisja obrazu i dźwięku w czasie rzeczywistym), ale także stwarzać możliwość bezpośredniej komunikacji (video, audio lub tekstowej)."

A teraz praktyka.

W Uniwersytecie Jagiellońskim na jednym z wydziałów wyglądało to tak:

1. Podmiot uprawniony do przeprowadzenia obrony pracy doktorskiej informuje na web-stronie o obronie publicznej rozprawy doktorskiej osoby X na temat Y przygotowanej pod kierunkiem profesora Z, która odbędzie się w dniu ..... o godz. .... z wykorzystaniem aplikacji np. ZOOM. Tu podany jest adres dostępu. Każdy zainteresowany będzie mógł oglądać, słuchać i zadać w części obrony pracy własne pytanie, podając via czat swoje dane do protokołu oraz treść pytania.

Doktorant odpowiada zatem na zadawane mu pytania publicznie. Nie jest ograniczony dostęp do obrony.

2. Do części zamkniętej w toku danego przewodu jest założony w aplikacji Teams/Office 365 dostęp tylko dla uprawnionych do głosowania. Jest tam opcja pozwalająca na tajne głosowanie. Karty do głosowania musi przygotować administrator.

3. Po dyskusji i głosowaniu komisji doktorskiej następuje powrót do aplikacji publicznej, za pomocą której doktorant i publiczność są poinformowani o wyniku głosowania w sprawie o przyjęciu rozprawy doktorskiej i nadaniu stopnia naukowego doktora.

Proste? Proste. Tylko trzeba chcieć, a nie piętrzyć problemy, mówić, że się nie da. Wszystko się da, jak się chce. Spróbujmy jednak znaleźć się w XXI wieku. Zostawmy historykom wiek XX. Działajmy. Doktoranci czekają.