Czy Ministerstwo nauki i szkolnictwa wyższego ma tylko dwa wyjścia?

Komitet Kryzysowy Humanistyki Polskiej, o którego postulatach i problemach z ich recepcją oraz brakiem reakcji rządu pisałem wielokrotnie, zorganizował w Warszawie w miniony wtorek "wykład okupacyjny" , ale nie w gmachu resortu nauki, tylko przed nim. Skoro nie ma dialogu władzy z młodym pokoleniem, to ono samo podejmuje walkę na rzecz dostrzeżenia problemów, które PO i PSL rzekomo widzą i rozwiązują, tylko jakoś nie w tym kierunku i zakresie, jak oczekiwaliby tego młodzi naukowcy.

Wykładowcami byli profesorowie - Przemysław Czapliński z Instytutu Filologii Polskiej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Ewa Graczyk z Instytutu Filologii Polskiej Uniwersytetu Gdańskiego, socjolog kultury Małgorzata Jacyno z Instytutu Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego oraz filozof i psychoterapeuta Andrzej Leder z Instytutu Filozofii i Socjologii PAN.

Zdaniem prof. Przemysława Czaplińskiego z UAM w Poznaniu od 1999 r. w Polsce liczba studentów wzrosła prawie siedmiokrotnie (z 300 tysięcy do 2 milionów), liczba szkół wyższych – dziesięciokrotnie (z czterdziestu do ponad czterystu), a odsetek ludzi z wyższym wykształceniem – dwukrotnie (z niecałych siedmiu procent do trzynastu). Proces ten był związany z przejściem od elitarnego do egalitarnego modelu edukacji wyższej. Bez względu na ocenę jakości wykształcenia, jakie studenci otrzymywali w rozlicznych szkołach wyższych funkcjonujących poza największymi ośrodkami uniwersyteckimi, należy powiedzieć, że ludzie, którzy współtworzyli boom edukacyjny pierwszych dwóch dekad, są współtwórcami rozwoju gospodarczego.

Zarówno kształcenie uniwersyteckie, jak i rozwój gospodarczy należały do wspólnego modelu modernizacji naśladowczej. Pożyczaliśmy, mówiąc krótko, gotowe rozwiązania od innych państw. Jednakże od schyłku pierwszej dekady XXI wieku obie sfery weszły w kryzys. W odniesieniu do uniwersytetu: maleje liczba studentów, likwidacji ulegają jednostki uniwersyteckie różnych poziomów (od kierunków, poprzez instytuty, aż po wydziały i całe szkoły), zablokowaniu uległ proces zatrudniania młodych pracowników. W odniesieniu do gospodarki mówienie o kryzysie wydaje się przesadzone lub nietrafne, skoro PKB rośnie.

Jednakże istota kryzysu polega na tym, że Polska wchodzi w antynomiczny dryf rozwojowy, wynikający z braku pomysłu na dalszy ciąg. Przydatność modernizacji naśladowczej dobiega końca – wyczerpuje się sensowność kształcenia specjalistów, którzy sprawnie wykonują prace zlecone przez zagraniczne koncerny. Potrzebne jest wymyślenie modernizacji własnej. Być może jest to odpowiedni moment, by kryzys potraktować jako szansę. W ramach takiego odwrócenia zmniejszone grupy studenckie powinny zostać uznane za okazję do lepszego kształcenia, zredukowanie obowiązków dydaktycznych należy postrzegać jako okazję do swobodniejszego uprawiania nauki, a rozluźnienie administracyjnych nacisków powinno się uznać za warunek uniwersyteckiej wolności .

Nie karać uniwersytetów za cudze błędy – tak chyba mógłby brzmieć punkt pierwszy nowego programu. Punkt drugi: ktoś musi wymyślić polską wersję modernizacji. Do tego trzeba zwiększonej dawki trzech rzeczy: nakładów finansowych ze strony państwa, autonomii uniwersytetu względem rynku, demokracji wewnątrzuczelnianej.

Prof. Andrzej Leder z IFGiS PAN odniósł się do toczącego się w Polsce sporu o uniwersytet. Kryje on bowiem (...) w sobie spór o model społeczeństwa, w którym będziemy żyli. Uniwersytet, szczególnie uniwersytet publiczny, powinien być – i jak na razie jest – miejscem, w którym realizuje się model równościowy i emancypacyjny. Dotyczy to badań i refleksji naukowej, promieniuje jednak na całą społeczność, w której wspólnota akademicka się mieści. Jednak zastosowanie tego modelu tylko w kilku najsilniejszych ośrodkach akademickich, mieszczących się w wielkich aglomeracjach Warszawy, Krakowa, Poznania, może jeszcze Wrocławia czy Katowic, idąca za tym zgoda na powolną degradację ośrodków mieszczących się w miastach słabszych demograficznie czy ekonomicznie prowadzi do tego, że ogromna część polskiego społeczeństwa w ogóle nie będzie miała okazji by spotkać się z tego rodzaju wpływem, jaki ma dobrze funkcjonująca wspólnota uniwersytetu.

Wydaje się, że polityka, która naukę traktuje wyłącznie jako element potencjalnie wzmacniający wzrost PKB – jesteście po to, by wymyślać grafeny – pomijając całkowicie społeczną i kulturową funkcję akademii, godzi się – z całym szacunkiem dla grafenów – na myślową degradację ogromnej części wspólnoty. To zaś znaczy, że świadomie czy nie, zakłada hierarchiczny model tej wspólnoty, model, który ja nazywam „folwarcznym”. Wąska, sympatyczna i nowoczesna elita ma rządzić pozbawioną narzędzi krytycznych większością. Nie rozumiejąc chyba, że konsekwencją tego jest ostatecznie zawsze ślepy, bezrozumny protest.

Problem w tym, że mentalność folwarczna nie dotyczy tylko tych, którzy rządzą, ona jest odzwierciedlana przez rządzonych. Przede wszystkim przez obojętność, z jaką sprawy myślenia, edukacji, akademii, traktuje duża część społeczeństwa i upowszechniające jej opinie media. Ale również przez zepchnięte do defensywy środowiska akademickie, które przyjmują to, że jedyna dyskusja o przyszłości szkolnictwa wyższego prowadzona jest na poziomie rozważań, czy uniwersytet kształci adekwatnie do potrzeb międzynarodowych koncernów, działających w Polsce, nie zadając pytania, jak trzeba zmienić cały model społeczny, wraz z rynkiem pracy, by ludzie wykształceni mieli w nim swoje miejsce.

Prof. Małgorzata Jacyno z Uniwersytetu Warszawskiego odniosła się do kwestii nierówności. W programie reform nauki i szkolnictwa wyższego nie mówi się o równości, choć reforma szkolnictwa zawsze dotyczy równości szans i jest krytycznym momentem, zarówno jeśli chodzi o praktykowanie demokracji, jak i szeroko pojętą modernizację. Trudno odmówić racji tym, którzy zwracają uwagę na jałowy język menedżeryzmu, jakim przemawia Ministerstwo. Uważna lektura dokumentów pokazuje jednak, że niektóre slogany mają swoje rozwinięcie w różnych dokumentach. Można w nich przeczytać m.in., że program nauczania powinien być dostosowany do „możliwości najsłabszego studenta”.

Program budowania społeczeństwa opartego na wiedzy – jak wynika z uściślenia Ministerstwa, chodzi o wiedzę najsłabszego studenta – nie sprzyja wbrew pozorom równości szans. Dowodzi natomiast słabości władzy, która usiłując bezpośrednio i dosłownie powiązać kształcenie z rynkiem pracy, pokazuje, że nie chce sama zagwarantować wartości wydawanych przez siebie dyplomów. Powiązanie kształcenia z rynkiem sprawia, że z większą siłą ujawniają się mechanizmy reprodukcji społecznej. Dymisja państwa powoduje, że rosną i tak większe szanse tych, którzy posiadają kapitał kulturowy dający lepszą orientację w polu edukacji (coraz bardziej chaotycznym, bo poszerzanym o „modne”, a niekoniecznie prestiżowe i obiecujące kierunki studiów) oraz tych, których zasoby finansowe pozwalają na uwiarygodnienie dyplomów doświadczeniem wyjazdów stypendialnych i stażów.

Prof. UG Ewa Graczyk zastanawiała się nad tym, czy obecna władza działa zgodnie z dość perfidną przesłanką: „Po nas choćby potop”?

Kiedy czytam wymianę listów pomiędzy Komitetem Kryzysowym Polskiej Humanistyki a Ministerstwem Nauki i Szkolnictwa Wyższego, kiedy czytam list społecznego doradcy, profesora Macieja Żylicza do prezydenta Bronisława Komorowskiego, myślę o planach naszych władz z prawdziwym przerażeniem: Fundować nauce, uniwersytetowi – zwłaszcza humanistyce – po przeszło dwudziestu latach coś, co można nazwać planem Balcerowicza bis! Cała energia intelektualna i społeczna polityków i naukowców powinna przecież kierować się ku wytwarzaniu zdywersyfikowanych i wyrazistych korekt dotychczasowych założeń naszego życia społeczno-ekonomicznego.

Koncept nauk, zwłaszcza humanistycznych i społecznych, sformatowanych według ortodoksyjnie wolnorynkowych zasad; ciągle redukowane uniwersytety; uczelnie i instytuty naukowe trzymane w stanie permanentnego, pogłębiającego się niedoinwestowania; kult konkursów, grantów, niepewności zatrudnienia, arbitralnej często eliminacji tych, którzy zostają uznani za słabszych i niepotrzebnych; wszystko to wytwarza groźne zawirowanie (rodzaj prądu zwanego cofką) w kontakcie z przestrzenią społeczną, która napotkała ograniczenia, liczne bariery wzrostu i rozwoju, która zaczyna dostrzegać ogromne koszty logiki wąsko ekonomicznej.

Po Balcerowiczowsku uformowana (zredukowana) instytucja uniwersytetu nie będzie w stanie stać się narzędziem analizy i poznania społecznej i kulturowej sytuacji rozbitego, rozpołowionego społeczeństwa, które wyraźnie nie dysponuje językami na wyrażenie swoich problemów. Głęboki podział, jaki już od lat rysował się pomiędzy dwoma obozami, a obecnie eksplodował (między innymi w wyborach prezydenckich), nie nazwałabym, jak czynią to doradcy Bronisława Komorowskiego, podziałem na Polskę racjonalną i radykalną, lecz rozszczepieniem na Polskę banalną i Polskę oszalałą – z gniewu, frustracji, rozpaczy.

Polska banalna wygląda jak pogodna rodzinka z familijnego serialu, Polska szalona jest połączeniem horroru i farsy. Obie drażnią kiczowatością swojej estetyki, obie izolują się od siebie ze wstrętem, obie nieświadomie WSPÓŁPRACUJĄ w utrzymaniu groźnego status quo. Obie zaczynają działać w poznawczej i etycznej próżni: Polska banalna ciągle spłyca obszar swojej malutkiej racjonalności a oszalała podkopuje tę pierwszą niczego – poza zniszczeniem – nie osiągając.

Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego ma dwa wyjścia. Jedno od ul. Hożej, a drugie od ul. Wspólnej. Blokada wejścia i wyjścia od strony Hożej miała więc tylko symboliczny charakter. Minister mogła swobodnie opuścić budynek resortu od ul. Wspólnej, by przywitać protestujących naukowców wraz ze swoim współpracownikiem koszami z jabłkami i wodą mineralną.

Ministerstwo - także w naprawie szkolnictwa wyższego i nauki - ma co najmniej dwa wyjścia: albo podejmie dialog z Komitetem Kryzysowym Humanistyki Polskiej, który jest oddolną, spontaniczną i bez zaplecza materialnego inicjatywą akademicką, albo będzie korzystać z wsparcia Obywateli Nauki, albo innych, a pośrednio lub wprost "kontrolowanych" przez siebie gremiów, by z ich udziałem tłumić kontestację i ogłosić kolejny pakiet reform. Realizowany przez rząd PO i PSL pakiet reform prowadzi do głębokiego kryzysu.

Nie kto inny, jak obecny doradca Prezydenta B. Komorowskiego prof. Maciej Żylicz pisał w 2009 r. m.in.:

(...) autonomia uczelni wyższych w Polsce jest tylko pozorna. Uczelnie nie mogą samodzielnie kształtować programów nauczania (przeładowane minima programowe), ich budżety w sposób pośredni lub bezpośredni są zależne od MNiSW (Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego). Nie mogą niezależnie zbywać majątku (niezbędna jest do tego m. in. zgoda Ministra Skarbu), pensje pracowników naukowych są niskie (regulowane przez siatki płac) i niezwiązane z jakością wykonywanej pracy. Konkursy na stanowiska nauczycieli akademickich, jak i ocena ich pracy, są w wielu przypadkach fikcją. Studenci dostają się na ściśle sprofilowane kierunki studiów, których tzw. minima programowe są tak skonstruowane, że praktycznie nie dają studentowi możliwości wyboru indywidualnej ścieżki rozwoju. Jest to mało efektywny system, w którym jedna ze stron (państwo) wnika głęboko w kwestie administracyjne, jednocześnie rezygnując z określenia jasnych oczekiwanych rezultatów działalności szkolnictwa wyższego, a druga strona (uczelnie) walczy o zwiększenie swojej autonomii, bez jasno przedstawionej deklaracji społecznych korzyści, które mogą zostać dzięki temu osiągnięte. (...)

Zarządzanie uczelnią w naszym kraju przypomina zarządzanie „spółdzielnią pracy socjalistycznej”. Rektor wybierany jest przez całą społeczność uczelni, w której każda grupa pracowników ma swoich przedstawicieli, reprezentujących zupełnie różne, często sprzeczne interesy. Wybory stają się więc często plebiscytem popularności i niestety zdarza się (choć są chlubne wyjątki), że wygrywają je osoby, które nie wahają się głosić najbardziej populistycznych haseł wyborczych, a przede wszystkim zapewniają zachowanie bezpiecznego dla wszystkich interesariuszy status quo. Uniwersytety działają jak federacje wydziałów. Rektor, nawet gdyby chciał, nie ma wielkiego wpływu na to, czego poszczególne wydziały uczą, czy np. na decyzje o zwolnieniu pracowników nieefektywnych naukowo i/lub dydaktycznie. Odpowiedzialność w tych sprawach jest rozmyta pomiędzy rady wydziału i senat.

Ta diagnoza dzisiaj jest wciąż aktualna. Nadal utrwalana jest przez rządzących fałszywa przesłanka, że "(...) samo podniesienie nakładów finansowych na szkolnictwo wyższe – oczywiście niezbędne – nie spowoduje jej uzdrowienia." Słyszałem to w okresie PRL i z niepokojem odnotowuję jako wiodące założenie władzy po 25 latach wolności. Dzięki temu można ciągle narzekać, że jest źle, bo naukowcom nie chce się prowadzić badań na światowym poziomie w warunkach ... - czego nie raczy się dodać - urągających światowym standardom. Chcemy mieć naukowe sukcesy bez inwestowania w naukowe szkoły i ich kadry, bo z góry zakłada się, że one źle wykorzystają wysokie (a nie lekko podwyższone) nakłady.

---
(źródło fotografii i relacji z wypowiedzi profesorów w dn. 19 maja br. - KKHP)

Odsłonięcie tablicy pamiątkowej poświęconej wybitnemu profesorowi pedagogiki personalno-egzystencjalnej ks. Januszowi Tarnowskiemu

Wczoraj miałem zaszczyt uczestniczenia w uroczystym odsłonięciu tablicy pamiątkowej poświęconej zmarłemu przed niespełna trzema laty ks. profesorowi Januszowi Tarnowskiemu - kapłanowi, psychologowi, pedagogowi i pisarzowi. Wyjątkowa to postać w dziejach polskiej myśli o wychowaniu, pedagogii dialogu. Właśnie w tym dniu, kiedy moi przyjaciele, znajomi, b.. studenci spotkali się z okazji 70-lecia Uniwersytetu Łódzkiego na Wydziale Nauk o Wychowaniu, by wspominać lata studiów czy pracy, ja - zgodnie z wcześniejszym zobowiązaniem naukowym, społecznym i osobistym udałem się do Warszawy, by na ul. Żelaznej 97 spotkać się z wychowankami, przyjaciółmi, duszpasterzami Mistrza pedagogiki dialogu, pedagogiki religii, ekumenizmu, pedagogiki miłości i nadziei.

Ks. prof. Janusz Tarnowski uczestniczył od pierwszej edycji Międzynarodowej Konferencji "Edukacja alternatywna - dylematy teorii i praktyki" aż do szóstej, wygłaszając za każdym razem nowy referat. Był mistrzem słowa, metafor, piękna polskiej mowy, autorem kilkuset rozpraw naukowych, w tym serii książek, jakie pisał i wydawał razem z dziecięco-młodzieżowym zespołem redakcyjnym pod wspólnym tytułem: "Dzieci i ryby głosu nie mają?"

Pedagodzy mówili o ks. Profesorze jako "Januszu Korczaku w sutannie". On sam, rzeczywiście, jako trzynastoletni chłopiec został tak urzeczony „gadaninkami’ radiowymi Janusza Korczaka, że w czasach swojej duszpasterskiej służby i pracy naukowej stał się jednym z nielicznych prekursorów niepowtarzalnej recepcji i transmisji myśli tego wybitnego pedagoga nowego wychowania z okresu międzywojennego do współczesnej humanistyki i praktyki pedagogicznej.

Przypomnę kilka danych z Jego biografii. Po ukończeniu Państwowego Gimnazjum im. St. Staszica w Warszawie wstąpił do miejscowego Metropolitalnego Seminarium Duchownego i otrzymał święcenia kapłańskie w 1943 r.

Studia magisterskie w zakresie pedagogiki ukończył w 1950 r. na Uniwersytecie Warszawskim, zaś w sześć lat później ukończył studia filozoficzne w zakresie psychologii na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Od 1956 r. wykładał w Metropolitalnym Seminarium Duchownym w Warszawie. W 1962 r. obronił na KUL pracę doktorską z psychologii, zaś od 1966 r. wykładał pedagogikę na Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie oraz w jej punkcie konsultacyjnym w Katowicach. Stopień doktora habilitowanego uzyskał w 1972 r. w ATK na podstawie rozprawy pt. "Problem chrześcijańskiej pedagogiki egzystencjalnej".

Od 1982 r. J. Tarnowski kierował Katedrą Pedagogiki na Wydziale Filozofii Chrześcijańskiej ATK w Warszawie, której był już emerytowanym profesorem. Był też niezwykle aktywnym członkiem-współzałożycielem Polskiego Komitetu im. Janusza Korczaka, członkiem Międzynarodowego Stowarzyszenia Studium Charakteru i Osobowości z siedzibą w Paryżu oraz członkiem Międzynarodowego Biura Katolickiego ds Dziecka w Genewie.

Opublikował ponad 300 artykułów naukowych, popularnonaukowych i publicystycznych oraz tak znakomite książki, jak m.in.: Wychowanie do pokoju z Bogiem i ludźmi [Poznań 1981], Problem chrześcijańskiej pedagogiki egzystencjalnej [Warszawa 1982], Próby dialogu z młodymi [Katowice 1983], Siedem lat dialogu. Prekatecheza egzystencjalna [Katowice 1986], Z tajników naszego „ja” [Poznań 1987], Rozmowy o wierze i życiu [Katowice 1989], Janusz Korczak dzisiaj [Warszawa 1990], Dzieci i ryby głosu nie mają?[1991, 1993, 1995, 1997], Jak wychowywać? [Warszawa 1993], Kto pyta, nie błądzi [1997], Poznać siebie, zrozumieć innych [Warszawa 1997]; Jak wychowywać? W ogniu pytań (2003); Jak wychowywać? Uczyć się od wychowanków (przyjaciół) (2005).

W sposób wyjątkowy i niepowtarzalny w naszym kraju zainicjował ruch oddolnego, społecznego i partnerskiego zaangażowania kilku pokoleń dzieci i młodzieży we współpracę, której owocem staje się wspólne dzieło - książki stanowiące ślad doczesnych, transcendentnych, ludzkich oraz duchowych problemów, z jakimi przychodziło im zmagać się na co dzień. Z jednej strony książki te trafiają nie tylko pod rodzime strzechy, ale i do odległych od Polski krajów (m.in. do Szwecji, USA, Kanady, Japonii czy Wielkiej Brytanii), z drugiej zaś strony członkowie redakcji - a mogą nimi być osoby do 15 roku życia - nie lękają się konfrontacji i autoprezentacji, uczestnicząc w spotkaniach ze swoimi czytelnikami, udzielając wywiadów do gazet i czasopism czy prowadząc audycje radiowe i telewizyjne. Widać wyraźnie nawiązanie u J. Tarnowskiego do tradycji Korczakowskiego „Małego Przeglądu”, tygodnika współredagowanego przed wojną przez same dzieci.

Ksiądz profesor Janusz Tarnowski pełnił również od 1958 r. do końca swojego życia służbę duszpasterską jako rektor Kaplicy Matki Boskiej Częstochowskiej na ul. Żelaznej 97 w Warszawie. W swojej działalności naukowo-pedagogicznej zajmował się problematyką chrześcijańskiej pedagogiki egzystencjalnej, charakterologii (szczególnie typologii osobowości wg R. le Senne’a), katechezy oraz prowadził badania nad aktualnością pedagogiki Janusza Korczaka. Jak sam pisał o sobie - opierał się na swej wieloletniej teorii i praktyce dialogu wychowawczego, ukazując drogę ku najgłębiej pojętej osobie wychowanka, aby wspólnie z nim dążyć do pełni Syna Człowieczego.

Zafascynowany postacią i twórczością wybitnego pedagoga oraz przyjaciela dzieci i młodzieży Janusza Korczaka stał się wybitnym kontynuatorem jego dzieła i myśli. W swoich opracowaniach naukowych i artykułach, wykładach, rozmowach oraz homiliach niejednokrotnie nawiązywał do jego tekstów oraz dorobku życia i męczeńskiej śmierci. Podobnie jak Stary Doktor dążył do nawiązania pełnego zaufania kontaktu z wychowankami w duchu dialogu, szacunku i przyjaźni. Aktywnie uczestniczył w inicjatywach mających na celu upamiętnienie sylwetki Janusza Korczaka (międzynarodowy i polski ruch korczakowski).

Zaangażowanie w dialog ekumeniczny i międzypokoleniowy oraz pojednanie między narodami

Zarówno w pracy naukowej (publikacje, wykłady akademickie), jak i działalności duszpasterskiej wielkie znaczenie przywiązywał do dialogu i pojednania pojmowanych bardzo szeroko. Dotyczyło to zwykłych relacji międzyludzkich, jak wymiaru społecznego. Za sprawę zasadniczą uważał uważne słuchanie innych i starał się uczyć tej trudnej sztuki innych ludzi. Aktywnie uczestniczył w polskich i międzynarodowych inicjatywach o charakterze ekumenicznym – tak chrześcijańskich, jak i chrześcijańsko-żydowskich. Gorąco popierał inicjatywy służące pojednaniu i lepszemu zrozumieniu pomiędzy narodami, zwłaszcza w stosunkach polsko-niemieckich (np. pamiętny „List biskupów polskich do biskupów niemieckich”) i polsko-żydowskich.

Ks. prof. Janusz Tarnowski angażował się w budowanie relacji opartych na zaufaniu i głębokim szacunku również z ludźmi o innych przekonaniach - też z osobami niewierzącymi, agnostykami i poszukującymi. Wzbudzał zaufanie wśród młodych (dzieci i młodzieży) oraz sprzyjał dialogowi międzypokoleniowemu, zwłaszcza w rodzinie, szkole i wspólnocie kościelnej. Animował grupy i wspólnoty dziecięce i młodzieżowe, jak również te o charakterze międzypokoleniowym. Jego wykłady i rekolekcje (często o charakterze dialogowym) przyciągały bardzo wielu ludzi reprezentujących niejednokrotnie różne przekonania i poglądy. Zwalczał stereotypy i uprzedzenia w stosunku do innych ludzi.

Wychowywanie do aktywnego i odpowiedzialnego uczestnictwa w życiu społecznym w duchu dialogu

Ks. Prof. Janusz Tarnowski nie angażował się bardzo mocno w sprawy polityczne, ale też z dużym zainteresowaniem i uwagą śledził życie publiczne. Swojemu patriotyzmowi oraz umiłowaniu wartości społeczeństwa obywatelskiego dał wyraz w czasie Powstania Warszawskiego, ofiarnie pracując jako kapelan, jak również będąc wychowawcą, naukowcem i duszpasterzem w trudnym okresie powojennym i w odrodzonej III Rzeczpospolitej. W dyskusjach i rozmowach na tematy związane z życiem publicznym z jednej strony potrafił zająć wyraźne, ale jednocześnie otwarte stanowisko inspirowane Ewangelią i nauczaniem Kościoła, z drugiej jednak umiał z wielkim szacunkiem i zainteresowaniem słuchać osób o innych poglądach.

Dążył do tworzenia atmosfery lepszego wzajemnego zrozumienia i budowania w ten sposób dobra wspólnego. Jego wykłady, seminaria i spotkania formacyjne przez niego prowadzone były swego rodzaju szkołą debaty, dyskusji oraz dialogu, wreszcie poszukiwania prawdy, której ziarna mogą być obecne wśród osób o różnych, nawet przeciwstawnych przekonaniach. Starał się budować kompromis i szukać dróg pojednania. Zwracał uwagę ta potrzebę budowy kultury słuchania. Można powiedzieć, że był jednym z inspiratorów i prekursorów nowoczesnej debaty i demokracji deliberatywnej.

Nie angażując się bezpośrednio w politykę, wychowywał młodych do uczestnictwa w życiu publicznym w różnych jego wymiarach traktowanego jako służbę. Wielu jego wychowanków zainspirowanych jego świadectwem zajęło później odpowiedzialne stanowiska w życiu publicznym i zawodowym. Można powiedzieć, że zarówno w trudnym okresie komunizmu, jak i w odrodzonej Rzeczpospolitej troszczył się o wychowanie przyszłych i obecnych aktywnych i odpowiedzialnych członków społeczeństwa obywatelskiego.

Wkład w rozwój myśli pedagogicznej (prekursor pedagogiki personalno-egzystencjalnej)

Ks. Prof. Janusz Tarnowski był nowatorski i oryginalny w swoich pracach oraz badaniach naukowych. Jako twórca pedagogiki personalno-egzystencjalnej konsekwentnie nawiązał do rozwijającej się współcześnie filozofii dialogu, jak również chrześcijańskiej filozofii personalistycznej i niektórych nurtów myśli egzystencjalnej. Jest to twórcza próba przeniesienia tych koncepcji, wzbogaconych doświadczeniem i myślą Janusza Korczaka oraz samego Janusza Tarnowskiego, do współczesnych nauk pedagogicznych. Pozostawił po sobie liczne publikacje naukowe i popularne, zarówno pozycje książkowe, jak i artykuły. Chętnie współpracował z mediami w dziele popularyzacji nowoczesnej myśli wychowawczej. Był też jako nauczyciel akademicki oraz profesor w seminariach duchownych wychowawcą kilku pokoleń duszpasterzy i katechetów.

***

Pragnę wyrazić słowa uznania dla wychowanka ks. profesora - Huberta Boczara, który od ponad roku zabiegał o prawo do tak pięknego upamiętnienia wyjątkowego kapłana i pedagoga. Kto czytał prace prof. Antoniny Guryckiej o sztuce wychowania, zapewne przyzna mi rację, że proces ten - z punktu widzenia jego wartości -jest odroczony w czasie. Wczoraj spotkali się ci, którzy pedagogię dialogu nie tylko wykładają, mówią o niej, pogłębiają jej sens i praktyczne rozwiązania, ale czynią wartością osobistego życia. Dzięki temu promieniuje ona na innych.

W obronie "Słowaka" - samorządowa lekcja szkolnej demokracji

Powoli, sukcesywnie, także - niestety - wraz z pojawiającymi się zagrożeniami, wzrasta wśród naszej młodzieży poczucie koniecznej walki o własną tożsamość i środowisko szkolne, które wartościowo wpisuje się w osobiste życie każde ucznia i nauczyciela. Z podziwem i szacunkiem obserwuję zaangażowanie licealistów z Liceum Ogólnokształcącego im. Juliusza Słowackiego w Częstochowie na rzecz obrony własnej szkoły. Nie dlatego, że władze miasta chcą ją zlikwidować, gdyż nie ma naboru, albo dlatego, że jest kiepską placówką. Wprost odwrotnie.

"Słowacki" w Częstochowie należy do grupy elitarnych szkół publicznych w naszym kraju, a w tym mieście zajmuje obok "Norwida" czołową pozycję wśród szkół ponadgimnazjalnych. Poczucie zagrożenia pojawiło się w momencie, kiedy władze miasta, pod pozorem przeprowadzenia koniecznego w szkolnym budynku remontu, postanowiły złożyć radnym wniosek o wyprowadzenie 'szkoły" na obrzeża miasta na czas koniecznych prac. W tym tygodniu, po niespodziewanej kontroli ze strony Straży Pożarnej wyszły na jaw pewne niedociągnięcia z zakresu ochrony przeciwpożarowej. Tymczasem zdaniem dyrekcji są one możliwe do zrealizowania bez zapowiadanej wyprowadzki.

Inicjatywa prezydenta miasta budzi o tyle sprzeciw, że od 10 lat władze tego miasta cięgle odmawiały placówce koniecznych środków finansowych na remonty. Przykładowo na ten rok szkolny 2014/2015, dla liceum, do którego uczęszcza ok.500 uczniów, przypadło zaledwie 3000 złotych. Z takim budżetem kierownictwo szkoły nie było i nie jest w stanie przeprowadzić koniecznego remontu, jakiego wymaga straż pożarna. Widać zatem, że to władze miasta wydają się być obojętne na tę sytuację powtarzając ciągle, że trzeba czekać na ekspertyzy.

Dlaczego prezydent miasta chce na czas rzekomego remontu przesiedlić tę społeczność na peryferie miasta gdzie jeździ dosłownie jeden autobus? Dla szkoły jest to tragedia, gdyż ponad połowa uczniów do niej dojeżdża. Przeprowadzając się na odludzie mają poczucie, że tym samym staną się szkołą peryferyjną, stracą renomę, jak i duszę drzemiącą w dotychczasowej siedzibie, która mieści się w centrum miasta przy Kościuszki 8. Trwająca akacja rekrutacyjna do szkół ponadgimnazjalnych potwierdza, że część młodzieży gimnazjalnej zaczyna się wycofywać z zalogowania do tego liceum ze względu na jego niepewną sytuację.

Jeżeli ta szkoła zostanie przeniesiona straci nie tylko prawie 110 lat tradycji, ale również następne pokolenia, które mogłyby w tym liceum zdobywać gruntowną wiedzę i przygotowanie do życia. Nie ulega wątpliwości, że lokalizacja w centrum miasta jest także ogromnym atutem. Każde miasto troszczy się o to, by w jego 'sercu" znajdowała się tętniąca życiem i wysoką kulturą placówka oświatowa.

Młodzież w takich sytuacjach solidaryzuje się nie tylko ze swoimi nauczycielami, ale przede wszystkim zaczyna rozumieć, że w grę wchodzi niszczenie narodowych tradycji, eliminowanie korzeni czy spychanie w niepamięć miejsca i minionych pokoleń. Właśnie dlatego cała społeczność "Słowackiego" uruchomiła akcję w świecie realnym i wirtualnym na rzecz obrony "Słowaka".

Do tej pory udało im się zorganizować wystąpienie na Radzie Miasta, poinformować media (m.in. TVP Katowice, TVN24), ale także uruchomili stronę na Facebook'u - "Razem dla Słowaka", która w jeden dzień, a właściwie w kilka godzin zdobyła ponad 5 tysięcy polubień. Młodzież przyszła na sesję Rady Miasta, gdzie ze łzami w oczach odśpiewała „Testament mój” Juliusza Słowackiego – hymn szkoły. Walczą przecież nie tylko o swoją szkołę. To liceum ma ponad 100-letnią tradycję, duże osiągnięcia i także sławnych absolwentów jak Halina Poświatowska, Kalina Jędrusik czy Marzena Chełminiak.

Panie Prezydencie! Może warto nawiązać kontakt z władzami miasta Łodzi, które potrafiły przeprowadzić znacznie poważniejszy remont w najlepszym swoim liceum bez usuwania społeczności na obrzeża miasta. To wstyd, że w XXI wieku, w dobie zupełnie nowych i dostępnych w kraju technologii w zakresie budownictwa udaje się, że nie ma możliwości remontowania placówki szkolnej bez wyprowadzania z niej uczniów i nauczycieli. Jak się chce, to można, tylko trzeba grać z młodym pokoleniem w otwarte karty, podjąć wysiłek na rzecz ratowania tej wspólnoty, która nie musiałaby się jednoczyć przeciwko samorządowi, który tej idei zaczyna zaprzeczać.

Czy o to chodzi władzom miasta, by zniszczyć ponad stuletnią tradycję szkoły? Co gorsza, władze miasta nie gwarantują, że jeżeli szkołę przesiedlą na czas remontu, to potem powróci ona do starego budynku. Czyżby zatem chodziło o ukrytą formę przejęcia tej infrastruktury przez "cwaniaków", którzy chcieliby tu urządzić kolejny supermarket, a może prywatną klinikę czy inny biznes?

(źródło fotografii: https://www.facebook.com/razemdlaslowaka)

Konsultacje projektu rozporządzenia MNiSW w sprawie szczegółowych kryteriów przyznawania oraz rozliczania środków finansowych na naukę

Trwają konsultacje projektu rozporządzenia Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w sprawie szczegółowych kryteriów przyznawania oraz rozliczania środków finansowych na naukę przeznaczonych na finansowanie współpracy naukowej z zagranicą. Nie jest to pierwszy projekt rozporządzenia, który opiniują eksperci Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN.

Nie zdajemy sobie sprawy z tego, jak długo nie tylko powstaje jakiś akt prawny w naszym kraju, ale z jak wieloma podmiotami musi on być konsultowany. W przypadku MNiSW podmiotów opiniujących jest aż 33.

Oczekuje się w tym akurat przypadku, że proponowane przez resort regulacje przyczynią się do szybszego rozwoju polskiej nauki we współpracy z partnerami zagranicznym, a tym samym podniesienia jej poziomu, co w konsekwencji wpłynie na rozwój polskiej gospodarki.

Projekt rozporządzenia został skierowany do konsultacji publicznych i opiniowania do:
1. Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów,
2. Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego,
3. Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich,
4. Konferencji Rektorów Zawodowych Szkół Polskich,
5. Konferencji Rektorów Publicznych Szkół Zawodowych,
6. Konferencji Episkopatu Polski,
7. Polskiej Akademii Nauk,
8. Polskiej Komisji Akredytacyjnej,
9. Rady Głównej Instytutów Badawczych,
10. Polskiej Akademii Umiejętności,
11. Komitetu Polityki Naukowej,
12. Komitetu Ewaluacji Jednostek Naukowych,
13. Narodowego Centrum Badań i Rozwoju,
14. Narodowego Centrum Nauki,
15. Rady Młodych Naukowców,
16. Krajowej Reprezentacji Doktorantów,
17. Parlamentu Studentów RP,
18. Fundacji na rzecz Nauki Polskiej,
19. Niezależnego Zrzeszenie Studentów,
20. Zrzeszenia Studentów Polskich,
21. Pracodawców Rzeczypospolitej Polskiej,
22. Business Centre Club,
23. Konfederacji Lewiatan,
24. Związku Rzemiosła Polskiego,
25. Krajowej Sekcji Nauki NSZZ „Solidarność”,
26. Ogólnopolskiego Porozumienia Związków Zawodowych,
27. Rady Szkolnictwa Wyższego i Nauki Związku Nauczycielstwa Polskiego,
28. Forum Związków Zawodowych,
29. Biuro Komisji Krajowej „NSZZ Solidarność”
30. Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność 80”.
31. Rady Działalności Pożytku Publicznego przy Ministrze Pracy i Polityki Społecznej,
32. Obywateli Nauki
33. Krajowy Punkt Kontaktowy Programów Badawczych UE

Ekspert KNP PAN, którego opinię przekazaliśmy, stwierdził:

Rozporządzenie musiało zostać wydane, gdyż w ustawie o finansowaniu nauki z 2010 jest bezpośrednia delegacja.


Jakie są pozytywne strony tego aktu prawnego?

Działania wspomagające uczestnictwo w programach i inicjatywach badawczych (rozdział 3 rozporządzenia) są bardzo ważną kwestią, gdyż bez preselekcji i wsparcia finansowego trudno złożyć duży projekt europejski. Ekspert proponuje jednak modyfikację.

Rozporządzenie reguluje możliwości gratyfikacji polskiego kierownika projektu międzynarodowego (np. w programie Horyzont 2020). Uważa jednak, że powinno ono także regulować możliwość gratyfikacji polskiego partnera (kierownika strony polskiej) w projekcie międzynarodowym, którego koordynatorem jest podmiot zagraniczny. Bez takiej regulacji Polacy uczestniczący w projektach międzynarodowych jako partnerzy mogą mieć problemy w uzyskaniu gratyfikacji. Warto wspierać nie tylko projekty międzynarodowe, których koordynatorem jest strona Polska (będzie ich zapewne niewiele), ale także projekty międzynarodowe, w których strona polska jest partnerem.

Uwagi krytyczne do projektu:

1. Skoro ministerstwo jest adresatem i zarządcą aplikacji dotyczących projektów międzynarodowych, to pojawia się pytanie - Czyżby oznaczało to tworzenie - obok już istniejących NCN i NCBiR - kolejnej struktury? Jakie będą koszty skrupulatnej weryfikacji wniosków w stosunku do wysokości środków przeznaczonych na wsparcie współpracy międzynarodowej?

2. Takie rozwiązanie pogłębi marginalizację zwłaszcza małych instytucji naukowych.

a) można założyć, że pragmatyka działania konkursów ministerialnych na przedsięwzięcia związane z kreowaniem współpracy międzynarodowej powieli logikę działania NCN (wskaźnik sukcesu ok. 15%). Pragmatyka działania NCN promuje wielkie ośrodki i wybrane dyscypliny naukowe.

b) mimo że nie jest to materią prawną rozporządzenia, warto zadać pytanie o źródło finansowania przedmiotowego wsparcia. Prawdopodobnie pula finansowania instytucji akademickich w ramach dotacji na działalność podstawową zostanie pomniejszona o wysokość środków przeznaczonych na wsparcie projektów międzynarodowych. Uwzględniając pragmatykę konkursów oznacza to, że w majestacie prawa de facto zabierzemy mniejszym i damy większym.

Postulat.

Zgodnie z ideą zrównoważonego rozwoju całego obszaru szkolnictwa wyższego oraz uwzględniając koszty działalności kolejnej biurokratycznej machiny, należy wprowadzić inne rozwiązanie w zakresie kwestii regulowanych w rozdziale 2 i 4 rozporządzenia. Należy stworzyć nową dotację celową dla każdej uczelni na rozwój międzynarodowej współpracy badawczej, analogicznie do dotacji na finansowanie działalności statutowej - na utrzymanie potencjału badawczego jednostek naukowych oraz na prowadzenie prac naukowych i prac rozwojowych służących rozwojowi młodych naukowców oraz doktorantów. Przy takim rozwiązaniu ograniczamy koszty biurokratyczne, umożliwiamy rozwój wszystkich jednostek i jednocześnie pozostawiamy drogę składania aplikacji poprzez NCN na szczególnie oryginalne projekty międzynarodowe.

Obywatele nauki bezskutecznie pytali kandydatów na prezydenta

Pod koniec kwietnia br. przedstawiciele gremium Obywateli Nauki w osobach - Marcin Grynberg, Aneta Pieniądz i Łukasz Niesiołowski-Spanò wręczyli minister nauki i szkolnictwa wyższego Lenie Kolarskiej-Bobińskiej dokument pt. „Pakt dla Nauki”, czyli jak nauka może służyć społeczeństwu. Obywatelski projekt zmian w nauce i szkolnictwie wyższym w Polsce". Z informacji MNiSW wynikało, że zawiera on propozycje zmian w nauce i szkolnictwie wyższym, bowiem nauka potrzebuje zmian, jeśli ma się rozwijać.

Zastanawiałem się, czy nie jest to kontrakcja do Komitetu Kryzysowego Humanistyki Polskiej, skoro przedstawicieli jednych środowisk akademickich przyjmuje się w resorcie jako zaangażowanych, a innych - nie. Minister powiedziała ON-ym, że cieszy się z pozytywnej odpowiedzi na jej potrzeby (...)Państwa dokument zawiera konkretne rozwiązania i jest dobrą podstawą do dyskusji. Minister zaprosiła Obywateli Nauki do wspólnej pracy nad jednym dokumentem strategicznym. Pod koniec czerwca ministerstwo ma zorganizować konferencję, w trakcie której będą wypracowane wspólne cele i zadania zaakceptowane przez środowisko.

Materiał jest dość obszerny, bowiem liczy łącznie 92 strony. Działalność „Obywateli Nauki” wsparła Fundacja im. Stefana Batorego, dzięki pośrednictwu Instytutu Systemów, w formie grantu w programie „Demokracja w działaniu” (edycja 2013) w kwocie 96 000 zł. Komitetu Kryzysowego Humanistyki Polskiej nikt finansowo nie wsparł, bo przecież jest to ciało niepożądane, a więc obce. Gdyby miało być pożądane, to musiałoby "pracować" na rzecz ministerstwa, a nie występować z jakimiś roszczeniami. Obywatele nauki są szczęśliwi, zachwyceni reformami, co tylko pokazuje, że nie wszystko się wszystkim podoba i na odwrót. Naukowcy z UW powinni nauczyć się właściwych formuł wyrażania wdzięczności i podziwu dla władzy, jak uczynili to "obywatele nauki":

Autorzy „Paktu dla nauki” wyrażają uznanie dla wszelkich dotychczasowych i obecnych działań podejmowanych na rzecz poprawy sytuacji nauki i szkolnictwa wyższego w Polsce. Różne instytucje, spontanicznie tworzone środowiska oraz inicjatywy dokładały się znacząco do umieszczenia nauki w centrum debaty publicznej. Czujemy się kontynuatorami - mimo wielu różnic - szerszego nurtu społecznej troski o dobro i jakość polskich uczelni i tworzonej tam nauki. Wszystkim osobom dążącym w swych działaniach do podnoszenia jakości badań, poziomu edukacji oraz standardów etycznych w polskich instytucjach akademickich i naukowych wyrażamy niniejszym nasze podziękowania.

Obywatele nauki także sformułowali swoje postulaty:

1. Podniesienie jakości badań naukowych i kształcenia akademickiego.

2. Wzmocnienie roli uczelni, w tym uczelni lokalnych, jako ośrodków budowania kapitału społecznego, ekonomicznego i cywilizacyjnego Polski.

3. Zatrzymanie i odwrócenie procesu pauperyzacji i prekaryzacji środowiska naukowego.

4. Uelastycznienie i zróżnicowanie modelu kariery naukowej oraz uzależnienie dróg awansu wyłącznie od kryteriów merytorycznych.

5. Wzmocnienie związku między wszystkimi etapami kształcenia, od przedszkola do szkoły wyższej - realizacja w praktyce idei ciągłości edukacji. Poprawa jakości kształcenia nauczycieli i zaangażowanie środowisk naukowych w proces doskonalenia edukacji niższych szczebli.

6. Stworzenie warunków do upowszechniania wiedzy i popularyzacji wyników badań, w tym zwłaszcza tych finansowanych ze środków publicznych.

7. Zapewnienie przestrzegania standardów etycznych w środowiskach naukowych. Przestrzeganie „Europejskiej Karty Naukowca” oraz „Kodeksu postępowania przy rekrutacji pracowników naukowych”.

8. Podniesienie nakładów budżetowych na naukę do co najmniej 1 % PKB (bez wliczania środków unijnych) do 2020 r. i do co najmniej 2,5 % PKB do 2030 r.; zapewnienie finansowania publicznych uczelni wyższych w wysokości odpowiadającej kosztom ich funkcjonowania.

9. Stworzenie skutecznych mechanizmów i procedur służących wzmacnianiu współpracy między naukowcami i gospodarką, uproszczenie drogi od wynalazku do wdrożenia.

10. Nowa, spójna organizacja uczelni publicznych, oparta na jasnych i zobiektywizowanych kryteriach jakości prowadzonych badań naukowych i jakości kształcenia.

Przyjrzę się tylko pierwszemu postulatowi, bo nie ma tu miejsca i czasu na analizowanie każdego z nich. Uwielbiam sformułowania mające na celu podnoszenie czegoś przez kogoś. W tym zapisie nie wiadomo, kto ma podnosić jakość badań naukowych. Moim zdaniem każdy z nas, to znaczy każdy naukowiec. Rządzący zaś są od tego, by zapewnić mu maksymalnie komfortowe (na najwyższych standardach, skoro oczekuje się najwyższych osiągnięć) ku temu warunki. Zajrzałem zatem do treści Paktu, by przekonać się, że nie krytykuje się sprawujących władzę, tylko lokuje przyczyny kryzysu w nauce w enigmatycznej kategorii "Bariery". One po prostu są, jakoś pojawiły się w naszym środowisku, i ktoś, kiedyś, gdzieś i za sprawą bliżej nieokreślonych podmiotów zapewne powinien je usunąć. Jakie to są bariery?

* Niskie nakłady budżetowe na badania naukowe i brak wieloletnich prognoz finansowania nauki.

* Uprzywilejowanie badań wdrożeniowych i aplikacyjnych wobec nauk podstawowych podczas podziału dotacji budżetowych.

* Wysoki poziom finansowania jednostek badawczo-rozwojowych (instytutów badawczych) także w sytuacji, gdy wykazują one niezadowalające osiągnięcia naukowe.

* Znikome zainteresowanie biznesu inwestycjami w działalność badawczą (zwłaszcza innowacje głębokie i działania obciążone dużym ryzykiem), wynikające z braku zachęt finansowych (podatkowych) i ograniczeń prawnych.

* Brak transparentnych procedur przyznawania grantów w konkursach grantowych MNiSW oraz NCBiR.

* Brak systemu kontroli wyników i efektywności badań prowadzonych z funduszy grantowych.

* Niewystarczająca liczba instytucji finansujących naukę (typu FNP) wolnych od bezpośredniej lub pośredniej kontroli państwa.

* Patologie obecnego systemu konkursowego finansowania badań, powodujące, że celem badacza jest sprawozdanie grantu, a nie osiągnięcie naukowe.

* Patologie polegające na kumulacji wielu grantów przez jednego badacza, co w efekcie oznacza zlecanie podwykonawstwa i inne działania odbijające się na jakości badań.

* Brak zrozumienia roli i wagi nauki w społeczeństwie, wpływające na niedostateczne uwzględnianie tego obszaru w polityce finansowej państwa w dłuższej perspektywie.

Obywatele Nauki wzywają na swojej stronie internetowej m.in. do (..) odbudowy etosu pracownika nauki nie tylko jako rzetelnego badacza, ale także jako aktywnego uczestnika życia społecznego. Pozwoli to środowisku naukowemu zdobyć zaufanie współobywateli i zyskać poparcie dla jego postulatów. No to zobaczmy, jakie sami stosują standardy rzekomo naukowych badań.

Mamy kampanię prezydencką, więc sięgnąłem do zapowiedzianego sondażu ON, by zobaczyć, jak troszczą się o jej najwyższy poziom. Zamieścili na swojej stronie Ankietę dla Kandydatów na Urząd Prezydenta RP Jak napisali: W imieniu ruchu społecznego “Obywatele Nauki” zwracamy się z uprzejmą prośbą o udzielenie odpowiedzi na kilka pytań zawartych w załączonej ankiecie.

Zdaniem ON-ów zawarte w ankiecie pytania odnoszą się do istotnych dla rozwoju kraju kwestii dotyczących nauki i szkolnictwa wyższego, które zostały omówione przez nich w Pakcie dla Nauki. Nie wiemy, czy indagowani w tej kwestii kandydaci zapoznali się z w/w dokumentem, czy też bez względu na jego treść mają własne spojrzenie na rolę nauki i szkolnictwa wyższego w naszym kraju.

Niestety. Kończy się kampania prezydencka, a opracowania wyników tej ankiety NIE MA. Nie wiem, czy dlatego, że dotychczasowi kandydaci zlekceważyli Obywateli Nauki (ON-ów), czy też zobaczyli, że nie potrafią oni poprawnie skonstruować pytań?

Spójrzcie sami. Oto jak brzmią pytania:

1. Czy opowiada się Pan za przygotowaniem nowej ustawy o szkolnictwie wyższym upraszczającej system prawny, w którym funkcjonują uczelnie (w szczególności tworzącym mechanizmy wspierające wysoką jakość)? Czy popiera Pan inicjatywę, by status uczelni różnicować w zależności od ich roli lokalnej oraz poziomu prowadzonych badań i jakości edukacji? TAK NIE

Komentarz/uzasadnienie:


2. Czy jest Pan gotów wspierać zmiany zmierzające do zróżnicowania prawnych i organizacyjnych form działania kilku najlepszych uczelni w Polsce, od uczelni spoza grona najlepszych?
TAK NIE
Komentarz/ uzasadnienie:

3. Czy opowiada się Pan za rozwiązaniami zapewniającymi pełna transparentność postępowań w przewodach doktorskich i habilitacyjnych oraz procedur zatrudniania w jednostkach naukowych (opartych na Europejskiej Karcie Naukowca i Kodeksie Postępowania przy Rekrutacji Pracowników)?

TAK NIE
Komentarz/ uzasadnienie:

4. Czy poparłby Pan zmiany prawne przekazujące kompetencje przeprowadzania przewodów habilitacyjnych jedynie najlepszym wydziałom (A i A+) i zmniejszające uprawnienia Centralnej Komisji ds. Stopni i Tytułów Naukowych?
TAK NIE

Komentarz/ uzasadnienie:




Drodzy Obywatele. Nauczcie się najpierw poprawnie formułować pytania, nawet tak banalne, jak pytania rozstrzygnięcia, bo nasi studenci będą powielać ten kardynalny błąd w swoich narzędziach diagnostycznych. Zacznijcie najpierw od siebie.

Wydatkowanie przez MEN publicznych pieniędzy na rzekome bezpieczeństwo w szkołach

Warto zajrzeć do rządowego programu na lata 2014-2016 „BEZPIECZNA I PRZYJAZNA SZKOŁA”. Draaaamat na co wydaje się w naszym państwie pieniądze podatników. Posłowie PO i PSL zawarli w preambule tego programu - pod wodzą pełnomocnik pani premier - co następuje:

Rządowy program na lata 2014-2016 jest kontynuacją Rządowego programu na lata 2008-2013 „Bezpieczna i przyjazna szkoła” (przyjętego uchwałą nr 172/2008 Rady Ministrów z dnia 19 sierpnia 2008 r.), a także działań podjętych w 2013 roku w ramach kierunku polityki oświatowej państwa pn. Wzmacnianie bezpieczeństwa w szkołach i placówkach oświatowych oraz priorytetu Ministra Edukacji Narodowej pn. Rok Bezpiecznej Szkoły. Komisja Edukacji, Nauki i Młodzieży na posiedzeniu w dniu 19 listopada 2013 roku rozpatrzyła informację Ministra Edukacji Narodowej w sprawie podsumowania priorytetu Ministra Edukacji Narodowej pn. „Rok Bezpiecznej Szkoły” i kierunku polityki oświatowej państwa pn. „Wzmacnianie bezpieczeństwa w szkołach i placówkach oświatowych”. Po wysłuchaniu informacji i przeprowadzonej dyskusji Komisja stwierdziła, że przedstawione przedsięwzięcia, inicjowane i koordynowane na szczeblu rządowym, na rzecz podnoszenia poziomu bezpieczeństwa w szkołach i placówkach systemu oświaty powinny być kontynuowane. Na posiedzeniu w dniu 9 stycznia 2014 roku Komisja Edukacji, Nauki i Młodzieży uchwaliła Dezyderat nr 8 skierowany do Rady Ministrów w sprawie kontynuacji Rządowego programu na lata 2008-2013 „Bezpieczna i przyjazna szkoła”.


Jakież to niebezpieczeństwa czyhają na dzieci i młodzież w szkołach publicznych? Jak rozumiem, program dotyczy tylko takich placówek. Przede wszystkim MEN odwołuje się do wyników badań sondażowych z 2011 r. dotyczących rzekomego picia przez dzieci i młodzież alkoholu. Nie wiemy, tylko, czy badano problem picia na terenie w szkole lub też w trakcie zajęć pozaszkolnych a organizowanych przez te placówki? Tytuł diagnozy brzmi mądrze - ESPAD (European School Survey Project on Alcohol and Drugs), chociaż ja bym zaproponował ESPERAL, a zrealizowano je w 2011 roku. Tym samym w 2015 r. zdaniem MEN poziom rzekomego stanu picia przez nieletnich alkoholu jest co najmniej taki sam. Badaniami objęto wówczas reprezentatywną próbę uczniów klas III gimnazjów (15-16 lat) oraz klas II szkół ponadgimnazjalnych (17-18 lat). Oczywiście liczby bezwzględnej tej próby już się nie podaje, a przecież ma to znaczenie, z ilu szkół w kraju i jakiego typu zostali wylosowani uczniowie do tych badań oraz jak liczna była cała próba.

Dlaczego wyniki sondażu diagnostycznego, który został przeprowadzony dawno temu i to jedynie w tak wycinkowej wiekowo grupie młodzieży ma uzasadniać realizację powyższego programu?

Są też w tym programie odniesienia do badań sondażowych na temat palenia przez młodzież papierosów, używania dopalaczy, leków nasennych i uspokajających, ale i w tym przypadku można zapytać, co ma piernik do wiatraka? Czy to, że gimnazjaliści wyrażają w anonimowej ankiecie jakiś swój pogląd czy opinię na temat powyższych używek, ma świadczyć o tym, że są one źródłem szkolnego zła? Nigdzie tego doczytać się nie mogłem. To może są inne powody do wprowadzenia tego programu?

Oczywiście. Skoro nie stwierdza się, że spożywa się w szkołach używki, to zapewne musi w nich być przemoc. Tu jednak przywołuje się badania sprzed 5 lat! Oto badania - jak stwierdza się w dokumencie rządowym - prowadzone cyklicznie przez CBOS dla programu „Szkoła bez Przemocy”, nie wykazują znaczącego narastania tego zjawiska w ostatnich latach. W niektórych kategoriach zachowań agresywnych zanotowano nawet lekki spadek. Jak jest spadek, to po co jakiś program? Czyżby chodziło o to, żeby spadek wskaźnika był większy, szybszy, szerszy zakresowo? Odnotowujemy śladowe informacje na temat prostytucji wśród uczniów (nie wiadomo, ilu, w jakich szkołach) czy cyberprzemocy, ale ta ostatnia chyba nie toczy się w samych szkołach? Chyba, że wirtualnych? A są takowe?

*źródło: facebook_1432104714608.jpg)

Do tego programu wrzucono także niewłaściwe zachowania żywieniowe i zaburzenia odżywiania. Rewelacja. Rozumiem, że na lekcjach z przyrody, gdzie powinien być dział związany z higieną, albo chociaż na lekcjach wychowawczych tych problemów w ogóle się nie porusza, dlatego konieczny jest centralistycznie zarządzany program? Także i w tym przypadku MEN przywołuje badania sondażowe sprzed 5 lat na temat tego, jaki odsetek młodzieży (uczennic?) odchudza się. Szkoda, że nie zdiagnozowano, czy młodzież myje się i jak często, czy stosuje preparaty kosmetyczne oraz jak długo śpi, bo przecież to też są ważne nawyki prozdrowotne.

Rewelacyjne jest "Uzasadnienie teoretyczne Programu". Diagnostyczne dane były tylko przygrywką, wstępem do czegoś znacznie poważniejszego. Na pomoc przyszli Australijczycy, którzy na zlecenie Światowej Organizacji zdrowia (WHO) dokonali przeglądu kilkudziesięciu znaczących badań nad czynnikami ryzyka i chroniącymi przed problemowymi zachowaniami i zaburzeniami w obszarze zdrowia psychicznego u dzieci. Wybrano te czynniki, które powtarzały się w większości analizowanych badań i nazwano je czynnikami głównymi. Najbardziej przydatne dla Programu będą czynniki związane ze szkołą:

1) Przemoc rówieśnicza;
2) Odrzucenie przez rówieśników;
3) Słaba więź ze szkołą;
4) Niedostateczne kierowanie własnym zachowaniem (brak kontroli);
5) Destrukcyjna grupa rówieśnicza;
6) Niepowodzenia szkolne.

Według WHO przemoc ze strony dorosłych i pomiędzy rówieśnikami stanowi jedno z największych zagrożeń dla zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży. Przemoc rówieśnicza jest uznawana za najpoważniejszy czynnik ryzyka związany ze szkołą. Przyczynia się do rozwoju wielu poważnych problemów w obszarze zdrowia psychicznego i zaburzeń.

Nie ma wśród tych czynników ryzyka - picia alkoholu, palenia papierosów, otyłości itp. Nie szkodzi. Wszystko można napisać, bo papier jest cierpliwy. Nikt tego nie będzie analizował ani pod względem merytorycznym, ani logicznym. Czytam zatem dalej:

Przyjmuje się tu założenie, że skuteczna obrona przed zagrożeniami wymaga zdobycia pozytywnych umiejętności i kompetencji, co stanowi nieodłączną część działań profilaktycznych. Działania należące do profilaktyki defensywnej to głównie zadania policji, służb celnych, itp. W szkole mogą to być dyżury nauczycieli podczas przerw, monitoring wizyjny. Szkoły i placówki systemu oświaty powinny podejmować jednak działania należące przede wszystkim do profilaktyki pozytywnej. Są one bardziej odpowiednie do potrzeb rozwojowych dzieci i młodzieży, a tym samym bardziej skuteczniejsze.

Oczywiście, nie znajdziemy w tym programie żadnej teorii, żadnego spójnego modelu. Ot, zlepek różnych treści, które mogą uzasadniać np. wsparcie dla każdego środowiska, albo żeby dzieci piły mleko czy jadły polskie jabłka. Do kogo jest adresowany ten program? W cały świat, czyli do niektórych, ale ... rozproszonych w tłumie.

Program kierowany jest do:

1. Organów prowadzących szkoły i placówki systemu oświaty;
2. Dyrektorów szkół i placówek systemu oświaty.

Ostatecznymi odbiorcami Programu są:

3. Uczniowie/wychowankowie;
4. Nauczyciele i wychowawcy;
5. Inni pracownicy szkół i placówek systemu oświaty;
6. Rodzice uczniów/wychowanków;
7. Podmioty i instytucje w środowisku lokalnym;
8. organizacje pozarządowe

Rodzice cieszą się, że dzięki temu programowi nastąpi u nich zadziwiający wzrost wszystkiego, a więc: kompetencji wychowawczych, ich aktywności w procesach podejmowania decyzji w szkole/placówce oraz w ważnych wydarzeniach i działaniach na rzecz tworzenia bezpiecznej i przyjaznej szkoły/placówki; że zwiększy się ich wiedza w zakresie stosowania szkolnej interwencji profilaktycznej oraz zagadnień prawnych dotyczących problematyki przemocy i konsekwencji jej stosowania; że zostanie podniesiona wiedza rodziców w zakresie profilaktyki narkomanii a nawet zwiększy się ich wiedza oraz ich współpraca ze szkołą w zakresie bezpiecznego korzystania z nowych mediów przez ich dzieci; ba, będzie też wyższa ich świadomość związana z kryzysami rozwojowymi i życiowymi dzieci i młodzieży i możliwościami udzielania efektywnej pomocy. Oczywiście udowodnią to wydatkujący pieniądze, a sprawdzą ewaluatorzy.

Za ocenę efektów działań podejmowanych na poziomie centralnym będzie odpowiedzialny Zespół Koordynacyjny przy Ministrze Edukacji Narodowej, a za zadania podejmowane na poziomie lokalnym Zespoły Koordynacyjne przy Wojewodach. Już w PRL obowiązywała w środowisku wiedza na temat tego, że jak rządzący powołują zespoły ds. rozwiązania jakiegoś problemu, to znaczy, że go nie rozwiążą. Dzisiaj mamy III RP. Każdy KTOS przy tym zyska lub zarobi COŚ. Nie przywołuję tu tego, co zyskają urzędnicy, samorządowcy, uczniowie i nauczyciele. Szał i fascynacja.

Zajrzałem do harmonogramu zadań i wydatków, by przekonać się, że pachnie tu wielką lipą. Te jednak jeszcze nie kwitną. Wkrótce zakwitną, bo twórcy programu zapewniają, że
ów program będzie oddziaływał na:

- 34 345 dyrektorów szkół wszystkich typów i placówek systemu oświaty;

- 5 892 066 uczniów (!)

- na nauczycieli/wychowawców (nie podano liczby)

- na rodziców (też nie podano liczby).

Rodzice przeżyli rozczarowanie, bo sądzili, że obejmie ich szansa na taką multiplikację obiecanych wzrostów, a tu... nic. Obietnica wyborcza. Plastikowe wskaźniki i rzekomi beneficjenci.

Rodzice, musicie sami bronić dzieci przed niebezpieczeństwem w szkole. Moja znajoma wysłała córkę na szkolenie wojenne. Stwierdziła, że nie będzie czekać, aż jakiś podmiot ze środków MEN zapewni jej dziecku bezpieczeństwo w szkole.

akademickie lifehacki

Zbliża się ku końcowi rok akademicki 2014/2015. Jeszcze mamy kilka ostatnich zajęć - ćwiczeń, wykładów, seminariów, a potem sesja egzaminacyjna i nadzieja na potwierdzenie przez studiujących czy współpracowników, że dobrze zrealizowali swoje zadania. Niektórzy zapewne przystępowali do tego roku z jakimiś nadziejami, oczekiwaniami, a może nawet i stawiali sobie określone zadania czy obiecywali ich realizację. Nie przepadam za tym okresem, podobnie jak niektórzy studenci czy pracownicy, gdyż staje się on testem, otwarciem kart, które przez część osób chowane były w rękawie. Jedni grali uczciwie, rzetelnie, a inni wprowadzali do gry fałszywe karty, byle tylko osiągnąć swój cel. Wszystko przed nami, a dla części osób - także kolejny rok akademicki.

W przypadku studentów, właściwie nic nie poprawiło się na lepsze, gdyby wziąć pod uwagę takie spodziewane przez nas działania, jak: autentyczne studiowanie, a nie korzystanie z przywileju bycia dorosłymi, ale wciąż traktującymi siebie jak małe dzieci, uczniowie szkoły podstawowej, którym trzeba coś zadać, sprawdzić ich obecność "w klasie", odpytać czy przeegzaminować. To, co daje się zaobserwować, to zwiększająca się wśród uczestników studiów stacjonarnych liczba osób pracujących, a raczej dorabiających sobie do życia, do dorosłej samodzielności. Najczęściej pracują na umowach śmieciowych, w różnego rodzaju usługach lub prowadzą własną działalność gospodarczą. Nie mają zatem czasu na studiowanie, bo to przeszkadza im "w pracy".

Właśnie do tej grupy kierowane są na różnego rodzaju forach, portalach internetowych proste lifehacki, które pozwolą im przeżyć zarówno w środowisku uczelnianym, jak i przede wszystkim własnym, (pseudo-)zawodowym. Mamy zatem zapewne także z kreatywnym udziałem bystrej części młodzieży studenckiej w kreowaniu w wirtualnym świecie usług, które ułatwią niemającym czasu na studiowanie, zaliczenie poszczególnych zajęć czy nawet całych studiów. Paleta jest tu bardzo szeroka - od akademickiej prostytucji, która określana jest mianem rzekomego "sponsoringu" po zakupienie gotowców prac zaliczeniowych czy głównie - dyplomowych (licencjackich i magisterskich). Nie muszę tu pisać o tym, że żaden z systemów antyplagiatowych nie jest w stanie wykryć tego oszustwa, ale podtrzymywanie pozoru staje się czymś korzystnym nie tylko dla studentów, ale przede wszystkim dla firm oferujących taki program.

(fot. z juwenaliów potwierdza, że jeden ze studentów nie wie, czym jest kultura wysoka)


Wśród lifehacków są różnego rodzaju formy kradzieży (mającej zastąpić brak studiowania) w postaci kopiowania na ostatnią chwilę, przed egzaminami książek naukowych, artykułów z czasopism, podręczników, ale i czyichś notatek z zajęć. Punkty xero przeżywają w tym okresie wyjątkowe oblężenie niszcząc konkurencję ukrytymi zmowami cenowymi, omijaniem prawa (nieodprowadzanie części z opłat za kserowanie książek do odpowiednich instytucji) czy oferując przechowalnię materiałów dla wskazanych adresatów. Jak się okazuje, wiele ten typ usług oferują także przedsiębiorczy studenci. Najwyższy poziom oszustwa ma miejsce w wyniku zakupienia "gotowca" i przedłożenia go jako wytwór własny. Kłamstwo prędzej czy później wyjdzie na jaw, nie dzięki tym systemom, ale analizie porównawczej takich prac przez ich pierwotnych autorów.

Okres sesji należy do najtrudniejszych egzystencjalnie dla młodzieży studenckiej, gdyż mimo pięknej pory roku jesteśmy informowani o bardzo złym stanie zdrowia ich najbliższych, a co gorsza także o zgonach. Tak więc niektórzy studenci po raz n-ty "uśmiercają" swoje babcie, dziadków, a nawet rodziców czy rodzeństwo. Duża część nagle sama zapada na zdrowiu potwierdzając to zwolnieniami lekarskimi czy zaświadczeniami o pobycie w szpitalu. Czyżbyśmy mieli młode pokolenie, które jest coraz mniej odporne na infekcje i inne przypadłości albo którego najbliżsi nie są w stanie przeżyć nieobecności w domu dziecka-studenta?

Z końcem czerwca kończy się ruch kadrowy wśród nauczycieli akademickich. To czas na reorganizacje, przygotowania do nowego roku akademickiego i konceptualizację nowych planów naukowo-badawczych, kontynuowanie dotychczasowych projektów czy finalizowanie własnej ścieżki rozwojowej w formie aplikowania o postępowanie na stopień naukowy doktora habilitowanego czy o nadanie tytułu naukowego profesora. Lifehacki dotyczą także środowiska nauczycieli akademickich, doktorantów, adiunktów, samodzielnych pracowników naukowych, spośród których zawsze znajdą się osoby uciekające od odpowiedzialności za własną pracę naukowo-badawczą, dydaktyczną i organizacyjną we własnym środowisku. Wolą wówczas sięgać po lifehacki, byle tylko ukryć swoją ignorancję, lenistwo czy dotychczasowe pozoranctwo.