Trwają konsultacje projektu rozporządzenia Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w sprawie szczegółowych kryteriów przyznawania oraz rozliczania środków finansowych na naukę przeznaczonych na finansowanie współpracy naukowej z zagranicą. Nie jest to pierwszy projekt rozporządzenia, który opiniują eksperci Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN.
Nie zdajemy sobie sprawy z tego, jak długo nie tylko powstaje jakiś akt prawny w naszym kraju, ale z jak wieloma podmiotami musi on być konsultowany. W przypadku MNiSW podmiotów opiniujących jest aż 33.
Oczekuje się w tym akurat przypadku, że proponowane przez resort regulacje przyczynią się do szybszego rozwoju polskiej nauki we współpracy z partnerami zagranicznym, a tym samym podniesienia jej poziomu, co w konsekwencji wpłynie na rozwój polskiej gospodarki.
Projekt rozporządzenia został skierowany do konsultacji publicznych i opiniowania do:
1. Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów,
2. Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego,
3. Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich,
4. Konferencji Rektorów Zawodowych Szkół Polskich,
5. Konferencji Rektorów Publicznych Szkół Zawodowych,
6. Konferencji Episkopatu Polski,
7. Polskiej Akademii Nauk,
8. Polskiej Komisji Akredytacyjnej,
9. Rady Głównej Instytutów Badawczych,
10. Polskiej Akademii Umiejętności,
11. Komitetu Polityki Naukowej,
12. Komitetu Ewaluacji Jednostek Naukowych,
13. Narodowego Centrum Badań i Rozwoju,
14. Narodowego Centrum Nauki,
15. Rady Młodych Naukowców,
16. Krajowej Reprezentacji Doktorantów,
17. Parlamentu Studentów RP,
18. Fundacji na rzecz Nauki Polskiej,
19. Niezależnego Zrzeszenie Studentów,
20. Zrzeszenia Studentów Polskich,
21. Pracodawców Rzeczypospolitej Polskiej,
22. Business Centre Club,
23. Konfederacji Lewiatan,
24. Związku Rzemiosła Polskiego,
25. Krajowej Sekcji Nauki NSZZ „Solidarność”,
26. Ogólnopolskiego Porozumienia Związków Zawodowych,
27. Rady Szkolnictwa Wyższego i Nauki Związku Nauczycielstwa Polskiego,
28. Forum Związków Zawodowych,
29. Biuro Komisji Krajowej „NSZZ Solidarność”
30. Komisja Krajowa NSZZ „Solidarność 80”.
31. Rady Działalności Pożytku Publicznego przy Ministrze Pracy i Polityki Społecznej,
32. Obywateli Nauki
33. Krajowy Punkt Kontaktowy Programów Badawczych UE
Ekspert KNP PAN, którego opinię przekazaliśmy, stwierdził:
Rozporządzenie musiało zostać wydane, gdyż w ustawie o finansowaniu nauki z 2010 jest bezpośrednia delegacja.
Jakie są pozytywne strony tego aktu prawnego?
Działania wspomagające uczestnictwo w programach i inicjatywach badawczych (rozdział 3 rozporządzenia) są bardzo ważną kwestią, gdyż bez preselekcji i wsparcia finansowego trudno złożyć duży projekt europejski. Ekspert proponuje jednak modyfikację.
Rozporządzenie reguluje możliwości gratyfikacji polskiego kierownika projektu międzynarodowego (np. w programie Horyzont 2020). Uważa jednak, że powinno ono także regulować możliwość gratyfikacji polskiego partnera (kierownika strony polskiej) w projekcie międzynarodowym, którego koordynatorem jest podmiot zagraniczny. Bez takiej regulacji Polacy uczestniczący w projektach międzynarodowych jako partnerzy mogą mieć problemy w uzyskaniu gratyfikacji. Warto wspierać nie tylko projekty międzynarodowe, których koordynatorem jest strona Polska (będzie ich zapewne niewiele), ale także projekty międzynarodowe, w których strona polska jest partnerem.
Uwagi krytyczne do projektu:
1. Skoro ministerstwo jest adresatem i zarządcą aplikacji dotyczących projektów międzynarodowych, to pojawia się pytanie - Czyżby oznaczało to tworzenie - obok już istniejących NCN i NCBiR - kolejnej struktury? Jakie będą koszty skrupulatnej weryfikacji wniosków w stosunku do wysokości środków przeznaczonych na wsparcie współpracy międzynarodowej?
2. Takie rozwiązanie pogłębi marginalizację zwłaszcza małych instytucji naukowych.
a) można założyć, że pragmatyka działania konkursów ministerialnych na przedsięwzięcia związane z kreowaniem współpracy międzynarodowej powieli logikę działania NCN (wskaźnik sukcesu ok. 15%). Pragmatyka działania NCN promuje wielkie ośrodki i wybrane dyscypliny naukowe.
b) mimo że nie jest to materią prawną rozporządzenia, warto zadać pytanie o źródło finansowania przedmiotowego wsparcia. Prawdopodobnie pula finansowania instytucji akademickich w ramach dotacji na działalność podstawową zostanie pomniejszona o wysokość środków przeznaczonych na wsparcie projektów międzynarodowych. Uwzględniając pragmatykę konkursów oznacza to, że w majestacie prawa de facto zabierzemy mniejszym i damy większym.
Postulat.
Zgodnie z ideą zrównoważonego rozwoju całego obszaru szkolnictwa wyższego oraz uwzględniając koszty działalności kolejnej biurokratycznej machiny, należy wprowadzić inne rozwiązanie w zakresie kwestii regulowanych w rozdziale 2 i 4 rozporządzenia. Należy stworzyć nową dotację celową dla każdej uczelni na rozwój międzynarodowej współpracy badawczej, analogicznie do dotacji na finansowanie działalności statutowej - na utrzymanie potencjału badawczego jednostek naukowych oraz na prowadzenie prac naukowych i prac rozwojowych służących rozwojowi młodych naukowców oraz doktorantów. Przy takim rozwiązaniu ograniczamy koszty biurokratyczne, umożliwiamy rozwój wszystkich jednostek i jednocześnie pozostawiamy drogę składania aplikacji poprzez NCN na szczególnie oryginalne projekty międzynarodowe.