Czy potrzebna jest nam wiedza i opinia nastolatków oraz ich nauczycieli na temat demokracji?

 

Instytut Badań Edukacyjnych opublikował Wyniki Międzynarodowego Badania Kompetencji Obywatelskich ICCS 2022 jako pracę zbiorową pod redakcją Olgi Wasilewskiej. Autorami tego raportu są: Wioleta Dobosz-Leszczyńska, Paweł Penszko, dr Michał Sitek, Paweł Szymborski – ekspert ds. przetwarzania danych w badaniu ICCS,  Olga Wasilewska i dr Jędrzej Witkowski będący krajowym koordynatorem niniejszego badania.  Publikację recenzowali: prof. UAM, dr hab. Daria Hejwosz-Gromkowska oraz prof. UW, dr hab. Krzysztof Koseła. Jak podano we wstępie:

"Edukacyjne międzynarodowe badania porównawcze takie jak International Civic and Citizenship Education Study (ICCS) są unikalnym źródłem danych na temat umiejętności i postaw uczniów. Dają one szczególnie cenny kontekst porównawczy – pozwalają zarówno na porównania między krajami, jak i na analizy zmian między edycjami. Badanie ICCS umożliwia pogłębiony wgląd w procesy kształcenia, a także w uwarunkowania wiedzy i rozumienia kwestii obywatelskich oraz postaw i zaangażowania obywatelskiego uczniów. Pozwala także na badanie zależności między tymi wymiarami" (s. 7). 

Badanie opinii nie jest pogłębionym wglądem w procesy kształcenia i obywatelskiego zaangażowania, ale jedynie wyrażeniem przez respondentów własnych poglądów na ten temat lub ustosunkowaniem się do sądów, które zostały im przedłożone w narzędziu diagnostycznym. Powinni o tym wiedzieć tak autorzy raportu jak i jego recenzenci.  Także to, że tego typu badania były prowadzone wcześniej z udziałem polskiej młodzieży (ICCS 2009) wcale nie umożliwia analizy zmian zachodzących w edukacji obywatelskiej i wśród młodych obywateli, gdyż są to badania poprzeczne a nie longitudinalne. 

Jeśli uzasadnieniem takich stwierdzeń ma być fakt finansowania badań przez Ministerstwo Edukacji i Nauki, to jedynie tłumaczy powyższy błąd argumentacji. Dowodzi tego schizoidalne stwierdzenie redagującej raport: "ICCS 2022 daje więc rzetelny materiał do analiz w obszarze, w którym dyskusje często opierają się na przekonaniach, niekoniecznie mających potwierdzenie w danych" (tamże). Po co zatem czytać raport, który zawiera treści niekoniecznie mające "potwierdzenie w danych"? 

Odnoszę wrażenie, podobnie, jak członkowie jednej z sejmowych komisji minionej kadencji, że mamy tu do czynienia z redukcją analizowanych danych, skoro O. Wasilewska przyznaje, że nie wyczerpano "wszystkich zagadnień obecnych w ICCS 2022" (tamże). Dlaczego? Tego nie wiemy. Możemy co najwyżej się domyślać, tylko nie ma ku temu powodu ani dostępu do źródeł. 

W tabeli 2.1. Charakterystyka krajów i regionów uczestniczących w ICCS 2022 podano m.in dane na temat proc. PKB na edukację, który to wskaźnik wyniósł ponoć 5,2 proc. Tymczasem wydatki publiczne na edukację spadły w latach 2004-2021 z 5,6 proc. PKB do 4,9 proc. PKB.  Możemy nawet przy tak niemających potwierdzenia danych zobaczyć, że dochód narodowy brutto na osobę lokuje Polskę na jednym z ostatnich miejsc w tej terytorialnej próbie badawczej. Gorzej bowiem jest już tylko w Serbii, Rumunii, Kolumbii i Brazylii. O tym jednak autorzy już nie piszą, bo zapewne zakłóciłoby to dobre samopoczucie władz resortowych.

IBE dopuszcza do druku publikację, której dane są jedynie ozdobnikami, bo nie przypuszczam, by chodziło o sztuczne powiększanie objętości dla MEiN jako zamawiającego ten raport. Takich raportów z danymi w tabelach, które nie są interpretowane, jest niestety wiele. 

Czemu miało służyć to badanie? 

"Badanie ICCS stawia sobie za cel odpowiedź na pytanie, w jakim stopniu młodzi ludzie są przygotowani do pełnienia roli obywatela w demokratycznym społeczeństwie. Młodzi obywatele powinni charakteryzować się określoną wiedzą i rozumieniem kwestii obywatelskich, postawami obywatelskimi, a także zaangażowaniem obywatelskim. ICCS daje wgląd w te trzy komponenty – nie tylko umożliwia porównywanie poziomów wiedzy i rozumienia przez uczniów zagadnień obywatelskich, lecz także dostarcza informacji na temat opinii i postaw młodych ludzi względem wartości obywatelskich i ważnych kwestii społecznych, jak również na temat obecnego i przewidywanego w przyszłości zaangażowania obywatelskiego młodych" (s. 9).

Powyższy akapit zawiera deklaracje, zobowiązania do uzyskania informacji na temat opinii i postaw, które nie są wglądem w komponent wolicjonalny postaw nastolatków. Informacja na temat opinii nie jest badaniem opinii, a pytanie o opinię nie jest dowodem na zaangażowanie kogokolwiek w cokolwiek. Co najwyżej może być sądem uznawanym lub deklarowanym.    

Ponoć w Polsce edukacja obywatelska jest włączona do innych przedmiotów z zakresu nauk społecznych lub humanistycznych, chociaż nie ma w tym raporcie badań curriculum, które miałyby o tym zaświadczać. Mamy w to uwierzyć?  To, że jest odrębny przedmiot w szkole podstawowej (WOS), nie budzi rzecz jasna mojej wątpliwości. Inna kwestia, jak on jest realizowany, ale badacze tym się nie zajmowali. 

Po co nam Tabela 2.2. Wybrane informacje na temat edukacji obywatelskiej w ósmym roku edukacji szkolnej w krajach ICCS 2022? Doprawdy, wielkiego dokonali wysiłku poznawczego jej twórcy, wprowadzając informację "TAK" lub "NIE". Ważne jednak jest zapewnienie: 

"Badanie było prowadzone z wykorzystaniem rygorystycznych, wystandaryzowanych procedur badawczych, obowiązujących wszystkie kraje uczestniczące w badaniu. Jest to kluczowe dla uzyskania wysokiej jakości danych i zapewnienia porównywalności wyników między krajami i między edycjami badania" (s. 23). 

Zastosowanymi narzędziami diagnozy były test (aż 121 zadań) i kwestionariusze ankiet. Rzetelnie podawane są informacje na temat wyłączenia nielicznego odsetka uczniów czy nauczycieli z wylosowanej próby badawczej. "Zbiory z danymi z badania ICCS są publicznie dostępne na stronach głównego organizatora badania" (s.40). 

Istotna jest informacja o tym, że: "Wymogi związane z próbą spełniło tylko 13 krajów. Polska była jednym z nich – osiągnęła wysokie wskaźniki poziomu realizacji badania. Niestety problemy z próbą w wielu krajach znacznie ograniczają możliwości wnioskowania na podstawie uzyskanych wyników" (s.35). 

Dyskusyjne jest przyjęcie przez organizatorów badania, że postawy to "oceny lub przekonania względem określonych idei, osób, obiektów, wydarzeń i/lub sytuacji" (s. 46). Słusznie zatem komentują to jako rozbieżne z polską tradycją badań postaw, w których to komponent wolicjonalny jest najważniejszy, gdyż świadczy o internalizacji interesujących badaczy wartości. Można mieć bowiem wiedzę, ocenę na temat określonych stanów rzeczy, ale nie świadczyć o jej stosowaniu we własnym działaniu. 

"Uczniowie rozwiązywali zadania zamknięte i zadania otwarte, większość (ok. 90%) w każdym zeszycie testowym stanowiły zadania zamknięte" (s. 63).

Mierzenie postaw i zaangażowania uczniów i nauczycieli za pomocą odpowiedzi na ankietę jest rejestrem ich sądów deklaratywnych, które w tego typu badaniach są jedynie możliwe. Dlatego trzeba analizować i oceniać uzyskane dane z dużą ostrożnością i nie przeszacować ich wartości poznawczej. Szczególnie, gdy w grę wchodzą konteksty istotne z perspektywy efektów uczenia jak charakterystyka indywidualna uczniów, ich środowisk rodzinnych i rówieśniczych. 

Twierdzenie, że badano istotne z jakiegoś powodu zachowania uczniów czy ich zaangażowanie obywatelskie jest nadużyciem interpretacyjnym, bowiem sondowano jedynie ich opinie na temat tego, jak się zachowują, a w istocie, jak powinni się zachować czy jak wypadałoby, żeby się zachowali we wskazanej sytuacji. Dokonywane wskazania na sugerowane im odpowiedzi nie są przecież żadnym dowodem, tylko ich wyborem, ustosunkowaniem się do określonych sądów.        

Autorzy raportu przyznają: "Kluczowym elementem samorządności uczniowskiej w polskiej szkole są procedury wyborcze i wybieranie przez uczniów swoich przedstawicieli. Te praktyki w Polsce są częstsze niż w innych krajach, prawie wszyscy ósmoklasiści głosowali w wyborach szkolnych. Pozostałe, niewyborcze formy szkolnego zaangażowania obywatelskiego są znacznie mniej popularne – takie doświadczenia ma mniej niż połowa uczniów. Stosunkowo niewielu ósmoklasistów deklarowało udział w szkolnych debatach lub dyskusjach podczas szkolnych spotkań. Chociaż 60% uczniów wskazało, że uczniowie mogą wpływać na decyzje dotyczące szkoły, zarazem znacznie mniej deklarowało, że brało udział w podejmowaniu takich decyzji" (s. 128). 

Gdyby drążono tę kwestię głębiej, to wynik byłby znacznie gorszy. Samorządność uczniowska jest w polskim systemie szkolnym pozorem, toteż redukowanie jej jedynie do aktu wyborczego nomenklatury (funkcyjnych) ma z nią niewiele wspólnego. Diagnozowanie poczucia sprawczości jako przejawu zaangażowania obywatelskiego w szkole i poza nią jest w tym badaniu płytkie, powierzchowne. Znowu dotyczy wyborów sądów o charakterze deklaratywnym (zob. s.  137) a nie odwoływania się do realiów.  Cytuję: 

"Większość (80%) uczniów w Polsce zgadza się ze stwierdzeniem, że głosowanie daje możliwość wpływu na to, co dzieje się w szkole. Polska znalazła się w grupie krajów, w których takie deklaracje uczniów były najczęstsze. Potwierdza to ugruntowaną pozycję szkolnej partycypacji wyborczej w polskim systemie edukacji. Podobna część uczniów (79%) jest przekonana, że udział uczniów w podejmowaniu decyzji przyczynia się do zmian szkoły na lepsze, ale już tylko 60% potwierdza, że uczniowie mogą wpływać na decyzje, które dotyczą całej szkoły" (s. 134).

Jest to niewątpliwie potrzebna "fotografia" stanu wiedzy i opinii osób badanych na interesujący nas temat, tym bardziej, że ta zmienna została bardzo dobrze zoperacjonalizowana (cztery poziomy wiedzy). Z danych na temat stanu wiedzy i rozumienia zagadnień z zakresu edukacji obywatelskiej wynika, że w naszym kraju jest ona o 24 pkt. wyższa u dziewcząt w stosunku do chłopców, a w skali porównawczej nasi nastolatkowie zajęli trzecie miejsce wśród ósmoklasistów 20 krajów po rówieśnikach z Tajwanu i Szwecji. Zaskakująco jest wysoki odsetek (48 proc.) uczniów osiągających w naszym kraju najwyższy poziom wiedzy (A). Dane w tabeli 4.3. są rozbieżne z danymi na wykresie, który je ilustrują, skoro odsetek uczniów na poziomie D lub niższym powinien wynosić 4,5 a nie 5 proc.  (s. 56-57).

"Polscy uczniowie bardzo dobrze sobie radzą z zadaniami wymagającymi odtwarzania informacji na temat systemu demokratycznego, dobrze poruszają się w obszarach treści dotyczących instytucji, systemów czy wartości obywatelskich. Nieco więcej trudności sprawiają im zadania nawiązujące do aktualnych problemów i zagrożeń współczesnego świata – związane np. ze zrównoważonym rozwojem, zjawiskiem manipulacji czy tzw. fake newsami" (s. 49).             

W związku z tym, że nie znamy narzędzi diagnostycznych, trudno jest wyrokować o prawidłowości poprawnej odpowiedzi na zadane pytania. W podanym przykładzie 2 prawidłową odpowiedzią jest sąd oznaczony nr. 4 (polscy uczniowie wskazali tę odpowiedź w 89 proc., zajmując I miejsce). Tymczasem motywy wstępowania do partii politycznych w różnych krajach mogą być odmienne w zależności od panującej w nich sytuacji politycznej. 

Nie dziwi mnie zatem to, że "odsetki uczniów, którzy prawidłowo rozwiązali to zadanie, wyniosły od 49% (Kolumbia) do 89% (Polska), co pokazuje stosunkowo duże zróżnicowanie umiejętności uczniów z tego zakresu między krajami" (s. 67). Być może w Kolumbii ważniejszy jest 1 motyw? 

"Dlaczego w państwie demokratycznym ludzie wstępują do partii politycznych? Wskaż najbardziej prawdopodobny powód. 

1. aby pomóc policji w egzekwowaniu prawa 

2. aby decydować o wyrokach dla osób, które zostały uznane za winne popełnienia przestępstw 

3. aby decydować o rozmieszczeniu lokali wyborczych podczas wyborów krajowych 

4. aby uczestniczyć w działaniach mających wpływ na politykę rządu" (s. 66).

Inna kwestia, że decyzje osób są polimotywacyjne, toteż porównywanie ich ze sobą w sytuacji głębokich różnic kulturowych, ustrojowych, ale i ekonomicznych nie jest zasadne.   

Zdecydowanie ciekawsze są odpowiedzi uczniów na zadania otwarte, bo w ten sposób mierzymy rzeczywistą wiedzę i orientację poznawczą nastolatków. Podany przykład jest przekonywujący: 

"Zadanie rozpoczyna się od definicji fake newsa, a więc uczniowie nie muszą polegać wyłącznie na własnej wiedzy na temat tego pojęcia. Zadaniem ucznia jest zilustrowanie przykładami negatywnego wpływu, jaki fake newsy mogą mieć na demokrację. Uczeń musi zrozumieć ideę fake newsów, uogólnić informacje i wywnioskować, jakie konsekwencje mogą płynąć z tego typu działań. Po refleksji na temat tego, czym są fałszywe informacje, powinien umieć zauważyć zagrożenia i podać przykłady wykraczające poza samo pojęcie. Zadanie nie wymaga formułowania złożonych argumentów ani budowania rozbudowanej, wielowątkowej odpowiedzi. Wymaga natomiast wykazania się umiejętnością dostrzegania różnych aspektów i różnych konsekwencji tego zjawiska oraz spojrzenia na nie z różnych perspektyw" (s.73). 

O ile 72 proc. uczniów potrafiło podać jeden przykład, o tyle dwa przykłady wskazało poprawnie tylko 25 proc. badanych. To jest zatem znacząca informacja o tym, na co powinniśmy zwrócić uwagę w edukacji szkolnej.   

Nie jest źle z poczuciem tożsamości narodowej wśród polskich ósmoklasistów (74 proc. wskazań), którzy w znacznie wyższym stopniu utożsamiają się z byciem Europejczykami (96 proc. wskazań). To dobrze rokuje na przyszłość, gdyby któraś z formacji politycznych w RP chciała wyprowadzić nasz kraj z Unii Europejskiej.    

Kolejne kwestie, jak np. stosunek uczniów do obywatelstwa mierzony ich wskazaniem na prawidłową odpowiedź na pytanie: „Jak ważne dla bycia dobrym obywatelem w dorosłym życiu są następujące zachowania?” jest już moim zdaniem problematyczne. Nastolatkowie nie mają praw obywatelskich, a zatem nie mogli doświadczyć w swoim życiu zasadności określonych zachowań.  Podobnie rzecz ma się z pomiarem ich stosunku do demokracji i systemu politycznego. Nie wiemy bowiem, dlaczego "tylko co trzeci uczeń (34%) uważa, że „system polityczny w Polsce działa dobrze” (s. 89)?

Być może jest to pochodną wojny politycznej w kraju, której pośrednio doświadczają w środowisku rodzinnym, skoro ich stosunek w tej kwestii jest na tle ich rówieśników z innych krajów najbardziej krytyczny. Mam też wątpliwości co do trafności wyborów poprawnej odpowiedzi ósmoklasistów w dotyczącej ich zaufania do instytucji publicznych, skoro ich styczność z większością z nich jest zerowa np. sądy, policja, Parlament Europejski, Komisja Europejska, ONZ itd. Jak to się ma do obowiązującej w tego typu badaniach zasady intersubiektywnej komunikowalności?  

Owszem, wskazanie ich poziomu zaufania wobec szkoły (całkowite 5 proc.) i nauczycieli (7 proc.) coś nam komunikuje (s.93), ale wiemy, że taka generalizacja opinii wobec instytucji czy ich podmiotów jest mało wiarygodna. Jak bowiem można uśrednić taką ocenę wobec wszystkich nauczycieli czy całej szkoły i po co?            

Całkowitą science fiction było mierzenie stosunku uczniów do perspektyw ich jako Europejczyków i postrzegania przez nich przyszłości Europy, gdyż nie mamy prawidłowych odpowiedzi. Gdybologia jest w tym przypadku stratą czasu i materii. 

Pytanie dyrektorów szkół o edukację obywatelską jest w polskich realiach absurdalne, bowiem od 1999 roku są oni nadzorcami politycznej poprawności a nie kreatywnymi liderami w zakresie jakości kształcenia i wychowywania młodych pokoleń. Podobnie, nie wnosi niczego wartościowego do naszej wiedzy o rzekomo demokratycznej kulturze szkół sondowanie opinii nauczycieli na temat np. zachowań ważnych dla bycia dobrym obywatelem, skoro nie odnosi się to w najmniejszym stopniu do szkoły jako miejsca ich pracy i służby publicznej (zob. s. 183). 

Pytanie nauczycieli, w jakim stopniu porusza się w trakcie zajęć z wiedzy o społeczeństwie określone kwestie np. praw człowieka i obywatela, ale już pominięcie kwestii praw ucznia, świadczy o tym, jak niski jest poziom rozumienia przez organizatorów badań istoty partycypacji uczniów w ich środowisku szkolnego życia. Pachnie lipą, chociaż nie jest to czas jej kwitnienia.      

(źródło cytowań: Wasilewska, O. (red.). (2023). Młodzi w demokracji. Wyniki Międzynarodowego Badania Kompetencji Obywatelskich ICCS 2022. Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych) 

Zmarł Wojciech Walczak lider strajków studenckich

 

 

(foto: okładka książki Wojciecha Walczaka, Jak oceniac ucznia?)   

 

Ogromnie zasmuciła mnie wiadomość o śmierci Wojciecha Walczaka, absolwenta łódzkiej psychologii, w najwyższym stopniu zasłużonego dla zmian w szkolnictwie wyższym przywódcy strajków studenckich w dn. 21.01.1981 - 18.02. 1981 roku. Dzięki uporowi, odwadze doprowadził do zarejestrowania przez władze totalitarnego państwa Niezależnego Zrzeszenia Studentów. 

To on prowadził twarde negocjacje z rządową Komisją Międzyresortową jako przewodniczący Międzyuczelnianej Komisji Porozumiewawczej w trakcie strajku studentów łódzkich uczelni z ówczesnym ministrem szkolnictwa wyższego prof. Januszem Górskim. Został internowany w stanie wojennym i relegowany z Uniwersytetu Łódzkiego za swoją działalność opozycyjną. 

W czasach PRL W. Walczak już jako uczeń IX Liceum Ogólnokształcącego działał w ROPCIO - Ruchu Obrony Praw  Człowieka i Obywatela, toteż był pod stałą obserwacją ówczesnej Służby Bezpieczeństwa. Jako student psychologii UŁ miał znakomite umiejętności do prowadzenia rozmów z władzą, prowadzenia negocjacji. Dzisiejsi studenci nie zdają sobie sprawy z tego, że to dzięki zawartemu porozumieniu z ówczesnym ministrem nauki i szkolnictwa wyższego został zniesiony m.in. obowiązek zajęć dla studentów z języka rosyjskiego i szkolenia wojskowego.   

Prodziekan Wydziału Filozoficzno-Historycznego, pedagog doc. Olga Czerniawska organizowała pomoc dla internowanych naszych studentów, zabiegając o ich zwolnienie, co nastąpiło 6 grudnia 1982 roku. Walczak był internowany i  przetrzymywany w Ośrodku Odosobnienia w Łowiczu i Kwidzynie od 11 lutego 1982 roku.  

Kiedy Polska odzyskała suwerenność powołano W. Walczaka na stanowisko Kuratora Oświaty w Łodzi. Był to niewątpliwie najlepszy kurator w dziejach tego urzędu. Po pierwsze, skrzywdzeni przez służby PRL nauczyciele uzyskali zadośćuczynienie; po drugie, jako kurator oświaty wspierał ruch nowatorstwa pedagogicznego nauczycieli. 

To dzięki niemu powstało pierwsze w kraju publiczne, eksperymentalne XLIV Liceum Ogólnokształcące, o którym pisałem jako naukowy opiekun z ramienia UŁ w książce "Edukacja pod prąd" (1998). Jako kurator oświaty M. Walczak wspierał ruch nauczycieli klas i programów autorskich w szkolnictwie publicznym. 

Kiedy wybory wygrała w 1993 roku postkomunistyczna lewica został odwołany z funkcji kuratora oświaty w 1994 roku, jednak cały czas wspierał edukację reform. Wiceministrem lewicy został opozycjonista "Solidarności" Mazowsza dr Mirosław Sawicki, który zatrudnił łódzkiego kuratora w resorcie edukacji na stanowisku dyrektora Departamentu Kształcenia i Wychowania. Ten jednak po kolejnej zmianie władz politycznych w kraju powrócił w 1998 roku do Łodzi, gdzie kierował Okręgową Komisją Egzaminacyjną. 

Miałem zaszczyt pracować wraz z nim w I połowie lat 90. XX wieku w zespole badawczym przy Instytucie Lecha Wałęsy w Łodzi, którego zadaniem było m.in. zdiagnozowanie polityki oświatowej w  Łodzi i w Warszawie, by wypracować dla samorządów wskaźniki jakości zarządzania regionalną polityką szkolną i mierzenia jakości kształcenia oraz wychowania.

W kilka lat później W. Walczak napisał i wydał książkę p.t. "Jak oceniać ucznia? Teoria i praktyka" (2001). Do ostatnich dni swojego życia był wierny środowisku polskiej prawicy. Niestety,  nie przebijał się w nim ze swoim racjonalnym podejściem do koniecznych zmian w polityce oświatowej. Zmarł po długiej i przewlekłej chorobie w wieku 64 lat. 

Pozostaje w pamięci jako opozycjonista solidarnościowej rewolucji i znaczący polityk transformacji ustrojowej w polskiej oświacie lat 90. XX wieku. Niech spoczywa w pokoju!       

Z nauki znikają w takim samym stopniu kobiety jak i mężczyźni

 

Załączam informację o rozprawie naukowej, którą profesor Marek Kwiek napisał razem z Łukaszem Szymulą.  Nie jest jeszcze wydana, toteż Profesor udostępnił preprint, żeby naukoznawcy mogli dostrzec ważne dane, jakie wynikają z ich ośmiomiesięcznej analizy Big Data w zakresie nauk ścisłych, technicznych, medycznych i przyrodniczych. Raport w całości będzie dość obszerny, bo liczy sobie 69 stron, a szczególny wkład w jego powstanie miał Ł. Szymula, doktorant M. Kwieka, który powrócił do kraju po 7 miesiącach z Boulder, Colorado, gdzie pracował w laboratorium Aarona Clauseta, a więc jednej z najlepszych pracowni na świecie.

 

Praca nosi tytuł “Quantifying Attrition in Science: A Cohort-based, Longitudinal Study of Scientists in 38 OECD

Countries.” SocArXiv, https://osf.io/preprints/socarxiv/8kzb7

 

Tak pisze o niej w skrócie M. Kwiek: 

 

„Uważamy, że na świecie, w tym w Polsce, kobiety nadal znikają z nauki (to znaczy w naszym ujęciu: przestają publikować w czasopismach naukowych) wyraźnie szybciej i w większym odsetku niż mężczyźni. Tak myślimy od dekad. Jednak już dzisiaj wcale tak być nie musi. 

 

Zapominamy, że wszyscy naukowcy porzucają naukę (zarówno mężczyźni, jak i kobiety), toteż dotychczas nie wiedzieliśmy, że w skali globalnej, w większości dyscyplin STEMM, wraz z każdą nową kohortą, różnica między kobietami i mężczyznami w prawdopodobieństwie porzucania nauki jest mniejsza. Problemem jest bowiem atrakcyjność profesji akademickiej dla wszystkich, bez względu na płeć, toteż odchodzenie od nauki jest już powszechnym zjawiskiem.

Wierzymy nadal w dosyć starą i nadal użyteczną metaforę „nieszczelnego rurociągu” (leaky pipeline), opartą na licznych wywiadach i ankietach, które zostały przeprowadzone w USA trzydzieści-czterdzieści lat temu. Wynika z nich, że na kolejnych etapach kariery miałoby porzucać naukę zawsze więcej kobiet niż mężczyzn, co wymaga krajowych i instytucjonalnych środków zaradczych. 

Jednak nasze ustrukturyzowane Big Data nie potwierdzają powszechności tego procesu! Co innego wynika z tradycji badań jakościowych opartych na wywiadach, a co innego z najnowszych, dużych, twardych dane (Big Data). Przebadaliśmy dane z 38 krajów OECD (w tym Polskę), obejmujące 2,1 mln naukowców, 11 kolejnych kohort uczonych publikujących w latach 2000-2010.

  

Wykorzystaliśmy i przetworzyliśmy dane dostarczone nam przez ICSR Lab firmy Elsevier, zastosowaliśmy szeroko analizy przetrwania Kaplana-Meiera i powiązane analizy przeżycia (survival analysis). Przy czym badanym zdarzeniem było: zaprzestanie publikowania w kolejnych latach. Zastosowaliśmy również liczne modele regresji poszukując predyktorów zwiększających lub zmniejszających szanse na pozostanie w nauce akademickiej, czyli na dalsze publikowanie w kolejnych latach.

 

Wyniki stanowią wyzwanie zarówno w obliczu starszych teorii (leaky pipeline, chilly climate), jak i wobec podejmowanych środków zaradczych nastawionych na podtrzymywanie udziału kobiet już pracujących w nauce akademickiej. W zmatematyzowanych dyscyplinach STEMM (MATH, PHYS, COMP, ENG) – po prostu nie ma różnic między mężczyznami i kobietami ze względu na rezygnację z nauki. Podobnie jest dla wszystkich dyscyplin STEMM łącznie. Jeśli już publikuje się w tych dyscyplinach, to szanse na pozostanie w nauce, czyli także dalsze publikowanie, nie różnicują naukowców ze względu na ich płeć.

 

Ogromny zakres badania, drobne szczegóły, prześledzenie danych 2,2 miliona naukowców w czasie jest doskonałym przykładem badania longitudinalnego w czystej postaci, a nie powtarzanych badań przekrojowych. Taką możliwość dają wyłącznie Big Data. Do ustalenia dyscypliny naukowców wykorzystaliśmy ponad miliard cytowanych prac w ich artykułach z ich całego życia. Mamy też pełne dane interaktywne dla poszczególnych krajów i dyscyplin (chociaż krajami się nie zajmujemy w tej pracy)"  

Zainteresowanych danymi odsyłam do Uczonego - Profesora Marka Kwieka  z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, który przekazał linki dostęu do konferencji, jakie odbędą się z jego udziałem w 2024 roku.

W Hongkongu: 15 stycznia 2024, https://hku.zoom.us/meeting/register/tJIkdeqgpjgiGNQpIdmgsXBSC-rDoLP_iCWd#/registration

 

W Oxfordzie: 30 stycznia 2024 https://www.researchcghe.org/events/cghe-seminar/quantifying-attrition-in-science-a-longitudinal-study-of-scientists-in-38-oecd-countries/

 

W CWTS Leiden: 16 lutego 2024: https://www.cwts.nl/seminars/announcements?article=n-s2z2b4&title=leaving-science-a-large-scale-cohort-based-longitudinal-approach-2000-2022

kwiekm@amu.edu.pl; www.ias.amu.edu.pl/director/ 

Wybrane rozprawy: 

M. Kwiek, W. Roszka (2023). Once Highly Productive, Forever Highly Productive? Full Professors’ Research Productivity from a Longitudinal Perspective.  Higher Education (Gold access).

M. Kwiek, L. Szymula (2023). Young Male and Female Scientists: A Quantitative Exploratory Study of the  Global Scientific Workforce. Quantitative Science Studies (Gold access).

M. Kwiek, W. Roszka (2023). The Young and the Old, the Fast and the Slow: A Large-Scale Study of Productivity Classes and Rank Advancement. Studies in Higher Education (Gold access).

M.Kwiek (2023). The Globalization of Science. The Increasing Power of Individual Scientists. The Oxford Handbook of Education and Globalization. Oxford UP.

M. Kwiek, W. Roszka (2022). Academic vs. Biological Age in Research on Academic Careers.  Scientometrics (Gold  access).

M. Kwiek, W. Roszka (2022). Are Female Scientists Less Inclined to Publish Alone?  Scientometrics (Gold access).

M. Kwiek (2021). The Prestige Economy of Higher Education Journals: A Quantitative Approach. Higher Education (Gold access).

M. Kwiek (2021). What Large-Scale Publication and Citation Data Tell Us About International Research Collaboration in Europe. Studies in Higher Education (Gold access).

M. Kwiek, W. Roszka (2021). Gender-Based Homophily in Research: A Large-Scale Study of Man-Woman Collaboration. Journal of Informetrics (Gold access).

Dwudziesty minister edukacji

 

W wyniku powierzenia Mateuszowi Morawieckiemu misji  tworzenia rządu  Prezydent Andrzej Duda powołał  dwudziestego w dziejach postsocjalistycznej Rzeczpospolitej ministra edukacji (i nauki) - Krzysztofa Szczuckiego. 

Jak informuje resort, nowy minister  (ur. 18 października 1986 r. w Elblągu) jest doktorem habilitowanym nauk prawnych z doświadczeniem urzędnika państwowego i polityka. Był bowiem prezesem Rządowego Centrum Legislacji w latach 2020-2023. W 2020 r. kierował Departamentem Prawnym w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów. Jako polityk Prawa i Sprawiedliwości jest posłem na Sejm X kadencji. 

W latach 2015-2016 był zatrudniony na stanowisku głównego specjalisty w zespole prawa karnego Biura Rzecznika Praw Obywatelskich, a następnie do 2020 r. w Biurze Prawa i Ustroju Kancelarii Prezydenta RP. 

Zanim rozpoczął karierę polityczną był w latach 2012-2013 nauczycielem wiedzy o społeczeństwie w XXXIII Liceum Ogólnokształcącym w Warszawie. Odbył też roczny staż jako visiting scholar w Maurer Law School na Uniwersytecie Indiany. 

W latach 2009-2011 pracował jako ekspert ds. legislacji w Biurze Analiz Sejmowych. Obecnie jest też profesorem badawczo-dydaktycznym w Uniwersytecie Warszawskim. 

Rząd został zaprzysiężony, ale musi uzyskać w Parlamencie votum zaufania, na co - w największym stopniu prawdopodobieństwa - wcale się nie zanosi. 

Tym samym może to być najkrócej urzędujący minister edukacji w naszym kraju. Rząd kierowany przez Jarosława Kaczyńskiego ma duże doświadczenie w tym zakresie, bowiem po upadku w 2007 roku koalicji PiS, LPR i Samoobrony powołano na ministra edukacji profesora filozofii Ryszarda Legutkę (od 13 sierpnia 2007 do 16 listopada 2007). Kierował resortem przez trzy miesiące.

(źródło fotografii: https://www.gov.pl/web/edukacja-i-nauka/kierownictwo-ministerstwa) 

Pedagodzy wśród powołanych członków VII kadencji Polskiej Komisji Akredytacyjnej

 

Mamy z końcem bieżącego roku wybory oraz powołania przedstawicieli środowisk akademickich do organów centralnych. W przypadku Polskiej Komisji Akredytacyjnej jej członkowie nie pochodzą z wyboru, ale z nominacji ministra, który otrzymał rekomendacje m.in. senatów szkół wyższych. 

Odchodzący z urzędu minister edukacji i nauki powołał m.in. następujących pedagogów do realizowania przez nich statutowych zadań w toku VII kadencji Polskiej Komisji Akredytacyjnej na lata 2024-2027. Są to: 

1.     dr hab. Anna FIDELUS - Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie 

2.     dr hab. Piotr GOŁDYN - Uniwersytet Wrocławski 

3.     prof. dr hab. Zbigniew IZDEBSKI - Uniwersytet Warszawski 

4. dr hab. Sławomir PRZYBYLIŃSKI - Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie 

5. prof. dr hab. Małgorzata SEKUŁOWICZ - Akademia Wychowania Fizycznego we Wrocławiu  

6. ks. dr hab. Adam SOLAK - Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie.

 W roku akademickim 2023/2024 przyjdzie im prowadzić akredytację w ramach oceny jakości kształcenia  na: 

I. Kierunku pedagogika, w jednostce i uczelni wyznaczonej do oceny programowej po raz pierwszy w: 

1. Wyższej Szkole Gospodarki, Filia w Ełku,

II. Kierunku pedagogika, w jednostce i uczelni wyznaczonej do oceny programowej w związku z upływem okresu, na jaki wydana była pozytywna ocena programowa, w: 

1. Uniwersytecie Technologiczno-Humanistycznym im. Kazimierza Pułaskiego w Radomiu

2. Olsztyńskiej Szkole Wyższej w Olsztynie 

3. Akademii Marynarki Wojennej im. Bohaterów Westerplatte w Gdyni

4. Akademii Nauk Stosowanych - Wyższej Szkoły Zarządzania i Administracji w Opolu 

5. Uczelni Korczaka - Akademii Nauk Stosowanych w Warszawie

6. Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie 

7. Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie 

8. Akademii Nauk Stosowanych Stefana Batorego w Skierniewicach 

9. Społecznej Akademii Nauk, Filii w Londynie (Wielka Brytania)

10. Uniwersytecie Przyrodniczo-Humanistycznym w Siedlcach

11. Akademii Nauk Stosowanych w Wałczu, w Nowym Sączu 

12. Tarnowskiej Szkole Wyższej Akademia Nauk Stosowanych w Tarnowie

13. Pomorskiej Szkole Wyższej w Starogardzie Gdańskim

14. Uniwersytecie WSB Merito w Gdańsku

III. Kierunku pedagogika, w jednostce i uczelni wyznaczonej do oceny programowej po ocenie pozytywnej na okres do 2 lat , w:

1. Wyższej Szkole Społeczno-Ekonomicznej w Gdańsku 

2. Wyższej Szkole Humanistycznej im. Króla Stanisława Leszczyńskiegow Lesznie 

3. Wszechnicy Polskiej Akademii Nauk Stosowanych w Warszawie 

4. Wyższej Szkole Zarządzania "Edukacja" we Wrocławiu

5. Wyższej Szkole Pedagogiczno-Technicznej w Koninie 

6. Akademii Nauk Stosowanych im. Księcia Mieszka I w Poznaniu

Nie ma zatem co się dziwić, że aż tylu członków powołano z grona pedagogogicznego. Mają przed sobą do oceny aż 21 jednostek akademickich prowadzących kształcenie na kierunku pedagogika lub /i pedagogika specjalna. 

O ukrywaniu danych dotyczących wyborów do komitetów naukowych PAN

Wczoraj pisałem o ukrywaniu przez władze Polskiej Akademii Nauk pełnych wyników wyborów do komitetów naukowych. Naruszanie zasad demokracji w instytucji publicznej ma tu miejsce od dziesiątek lat. Natomiast częściowa informacja o nich została opublikowana na portalu PAN, więc można spojrzeć na nią  z różnych perspektyw. 

Z otrzymanej korepsondencji z naszego środowiska wynika, że w wyborach do KNP PAN duża część wyborców głosowała tylko na kilku kandydatów, zamiast na 30. Takie podejście do wyborów kompromituje nie tylko naszą dyscyplinę, ale i ich samych, bo to oznacza, że zostanie członkiem komitetu jest ważniejsze od zapewnienia naszej dyscyplinie zrównoważonej reprezentacji, także generacyjnej. 

Gdyby PAN działała transparentnie i poważnie traktowała wyborców, to powinna podać pełne dane. Tego jednak nie uczyni, bo jest to praktyka typowa dla społeczności zamkniętych, totalnych Tymczasem członkowie PAN wypowiadają się w mediach na temat totalitaryzmu, autorytaryzmu, braku demokracji... itp. Zacznijcie towarzysze z czasów PRL od siebie.   

Środowisko akademickiej pedagogiki może analizować informację komisji wyborczej PAN biorąc pod uwagę różne kryteria. Dokonując porównania wyników wyborów do poprzedniego składu KNP PAN, należy pamiętać o tym, że wybory do komitetu naukowego nie są obowiązkiem, a zatem ich wyniki dotyczą tylko i wyłącznie niewielkiego odsetka profesorów tytularnych i profesorów uczelnianych, którzy zadeklarowali gotowość poddania się opinii wyborców. 

Brak oczekiwanych nazwisk niektórych osób nie oznacza zatem, że nie zostały wybrane. One po prostu nie wyraziły zgody na to, by być kandydat(k)ami do komitetu naukowego PAN. Tym samym skład komitetów naukowych jest pochodną wyboru spośród tych, którzy zgodzili się na kandydowanie.  

1. Porównanie informacji o tegorocznych wynikach wyborów z tymi, które odbyły się w 2019 roku (oznaczenie kolorem: zielonym - wybrani po raz pierwszy; żółtym - wybrani po raz kolejny; brak koloru - osoby niekandydujące):

Skład KNP PAN 2020-2023	Skład KNP PAN 2024-2027
	Dr hab. Chrobak Stanisław, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Wydział Nauk Pedagogicznych
Profesor dr hab. Cybal-Michalska Agnieszka Uniwersytet im. Adama   Mickiewicza w Poznaniu
Profesor dr hab. Czerepaniak-Walczak Maria Uniwersytet Szczeciński
Profesor dr hab. Gajdzica Zenon Uniwersytet Śląski w Katowicach
dr hab. Gołębniak Bogusława Dorota Dolnośląska Szkoła Wyższa z siedzibą we Wrocławiu
Profesor dr hab. Gromkowska-Melosik Agnieszka Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
5    Prof. dr hab. Jarosz Ewa Uniwersytet Śląski w Katowicach
Profesor dr hab. Klus-Stańska Dorota Uniwersytet Gdański
Profesor dr hab. Konopczyński Marek Uniwersytet w Białymstoku
	Prof. dr hab. Kostyło Piotr
9    dr hab. Kowalski Mirosław Uniwersytet Zielonogórski
Profesor dr hab. Krause Amadeusz Uniwersytet Gdański
1    Profesor dr hab. Kromolicka Barbara Uniwersytet Szczeciński, Instytut Pedagogiki
1    Profesor dr hab. Kubinowski Dariusz Uniwersytet Szczeciński/ bez afiliacji
1    Profesor dr hab. Kwiatkowski Stefan Michał Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie
Profesor dr hab. Leppert Roman Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy
1    Profesor dr hab. Melosik Zbyszko Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
1  Profesor dr hab. Nikitorowicz Jerzy Uniwersytet w Białymstoku
1    Profesor dr hab. Nowak Marian Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II w Lublinie
1    Profesor dr hab. Nowak-Dziemianowicz Mirka Uniwersytet Opolski/ Akademia WSB w Dąbrowie Górniczej
dr hab. Nowosad Inetta Uniwersytet Zielonogórski
	Dr hab. Ostrouch-Kamińska Joanna, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Wydział Nauk Społecznych
	Dr hab. Ostrowicka Helena, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Wydział Pedagogiki
Profesor dr hab. Pilch Tadeusz
	Profesor dr hab. Piorunek Magdalena, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Studiów Edukacyjnych
	Prof. dr hab. Przyborowska Beata, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Instytut Pedagogiki
	Dr hab. Jacek Pyżalski, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Studiów Edukacyjnych
Profesor dr hab. Radziewicz-Winnicki Andrzej
Profesor dr hab. Rubacha Krzysztof
Profesor dr hab. Smolińska-Theiss Barbara Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie
Profesor dr hab. Sobecki Mirosław Uniwersytet w Białymstoku
Profesor dr hab. Szempruch Jolanta Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach
Profesor dr hab. Szulakiewicz Władysława Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Profesor dr hab. Szymański Mirosław Józef Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie
dr hab. Tanaś Maciej Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie
	dr hab. Wróbel Alina, Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk o Wychowaniu
Profesor dr hab. Urbaniak-Zając Danuta Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk o Wychowaniu
Profesor dr hab. Zaorska Marzenna Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

2. Zwrócenie uwagi na to, kandydaci z których uczelni uzyskali poparcie w wyborach na kadencję 2024-2027:

 

Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II w Lublinie - 1 

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu - 5 

Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie - 1 

Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy - 2 

Uniwersytet Łódzki - 2 

Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu 2 

Uniwersytet Rzeszowski - 1 

Uniwersytet Szczeciński - 2 

Uniwersytet Śląski - 2 

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie - 1 

Uniwersytet w Białymstoku - 2 

Uniwersytet Zielonogórski - 2 

Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie - 2 

Akademia WSB w Dąbrowie Górniczej - 1 

emerytowani profesorowie - 3 

niezależny badacz - 1 

3. Kryterium naukowego statusu: 

profesorowie tytularni -  24

profesorowie uczelniani - 6 

doktorzy habilitowani -  0 

3. Kryterium reprezentowanej subdyscypliny nauk pedagogicznych: 

1.     dydaktyka ogólna - 0

2.     filozofia wychowania/edukacji - 1

3.     historia wychowania i oświaty - 0

4.     pedagogika kultury i międzykulturowa - 2 

5.     pedagogika ogólna z metodologią badań - 4

6.     pedagogika porównawcza - 2 

7.     pedagogika pracy i andragogika -2

8.     pedagogika resocjalizacyjna - 2 

9.     pedagogika specjalna -1

10. pedagogika społeczna - 8

11. pedagogika szkolna/socjologia edukacji  - 3 

12. pedagogika wczesnoszkolna - 0 

13. pedagogika zdrowia - 1 

14. pedeutologia - 1 

15. teoretyczne podstawy wychowania - 3

Zgodnie ze Statutem PAN komitet może uzupełnić swój skład o 10 specjalistów, którzy nie muszą mieć stopnia naukowego np. innowacyjni nauczyciele, pedagodzy społeczni itp. czy też nie muszą być naukowcami ze stopniem co najmniej doktora habilitowanego. Można nominować do KNP PAN w kategorii członków specjalistów - ekspertów spośród wyróżniających się doktorów nauk czy zaangażowanych pedagogicznie osób z wykształceniem magisterskim w zakresie studiów pedagogicznych czy z nauk społecznych. Tak było w kadencji KNP PAN w latach 2016-2019. W mijającej właśnie kadencji powołano tych profesorów, którzy nie zostali wybrani w ramach wyborów do KNP PAN.