Analfabetyzm funkcjonalny dorosłych

"Analfabetyzm funkcjonalny dorosłych jako problem społeczny, egzystencjalny i pedagogiczny" (Toruń: 2014, ss.405) to tytuł rozprawy monograficznej warszawsko-toruńskiej andragog - pani dr hab. Ewy Przybylskiej

Nie mieliśmy jeszcze w literaturze pedagogicznej tak szerokiego i interdyscyplinarnego studium porównawczego na temat analfabetyzmu funkcjonalnego. Jego autorka – uczona specjalizująca się od lat w problematyce edukacji osób dorosłych, poszerzyła krąg swoich zainteresowań badawczych w sposób imponujący zasięgiem, co do wykorzystanych źródeł i sposobu prowadzonych analiz. Problem podnoszenia standardów umiejętności czytania i pisania zarówno dzieci, jak i osób dorosłych leży we wspólnym interesie nie tylko państw członkowskich Unii Europejskiej, ale całego Świata, bowiem globalizacja zachęca wielu z nas do dokonywania międzynarodowych porównań poziomów wykształcenia ludzi, które nie są w pełni uzasadnione. Wybitni specjaliści w dziedzinie ekonomii gospodarczej ostrzegają, że Polsce grozi poważne załamanie cywilizacyjne, a nawet powrót analfabetyzmu.

Właśnie dlatego trzeba dobrze poznać i zrozumieć różnice ustrojowe, kulturowe, gospodarcze, społeczne, ale i oświatowe, by nie konstruować wobec własnego narodu nieuzasadnionego poczucia wyższości czy degradacji. Trzeba umieć dostrzegać miarą naukowej wiedzy to, co wydaje się porównywalne w warunkach ku temu jednak nieporównywalnych. Prof. UMK Ewa Przybylska wykonała imponującą pracę badawczą, by nadając jej właściwą dla pedagoga argumentację, uczulić nas na procesy, konteksty, czynniki, które wymagają permanentnej troski władz państwowych (szczególnie resortów odpowiedzialnych za kulturę, edukację, naukę i rozwój społeczeństwa wiedzy) o jak najwyższy poziom kształcenia Polaków i wdrażania ich do ustawicznego samokształcenia.

Książka Ewy Przybylskiej jest zatem przydatna nie tylko w instytucjach akademickich, ale w szeroko pojmowanym środowisku społeczno-kulturowym i naukowo-badawczym do prowadzenia badań glokalnych, a więc uwzględniających w warunkach lokalnych procesy globalne, do animowania różnego rodzaju ofert kształcenia i aktualizowania wiedzy, szczególnie osób dorosłych i w starszym wieku. Analfabetyzm ma bowiem wiele postaci, odmian i zakresów zarówno wznoszących rozwój jednostek ku szczytom, jak i uniemożliwiających im zaspokajanie nawet podstawowych potrzeb psychicznych. Powiększające się nasilenie digitalizacji naszego życia zmienia jego charakter, ale też wymusza umiejętności sprawnego pisania, czytania ze zrozumieniem, liczenia, by nie być wykluczanym społecznie, ekonomicznie czy nawet zdrowotnie.

Tak, jak wracają pewne, wydawałoby się, że już wyeliminowane choroby zakaźne, tak też i na naszym kontynencie zwiększa się z każdym rokiem liczba analfabetów, a jeszcze bardziej - w niewidocznym dla nas zakresie - liczba analfabetów funkcjonalnych. Brak podstawowych umiejętności czytania i pisania, kontrolowania własnych dochodów czy regulowania płatności, korzystania z informacji publicznej, administracyjnej itp. utrudnia nie tylko codzienne życie, ale także znalezienie pracy i zwiększa ryzyko ubóstwa oraz wykluczenia społecznego.

Monografia Ewy Przybylskiej jest zatem nie tylko głęboką rekonstrukcją organizacji światowych i kontynentalnych na ten temat, ale także starannym studium historyczno-problemowym, próbą kompleksowego spojrzenia na fenomen społeczny i (auto-)edukacyjny, jakich dotychczas nie mieliśmy w literaturze z nauk o wychowaniu. Gorąco polecam ją wszystkim badaczom uczenia się i jakości życia osób dorosłych.

Do świata nauki tylnymi drzwiami

Minister nauki i szkolnictwa wyższego prof. Lenie Kolarskiej-Bobińskiej i wiceminister od niezałatwiania spraw patologicznych a b. członkini egzekutywy PO PZPR z Instytutu Badań Literackich - prof. dr hab. Darii Nałęcz polecam teksty z historią:


W dn. 3 września 2008 r. ukazał się w wydawanym wówczas "Dzienniku" artykuł Klary Klinger pt. "Słowacka fabryka polskich profesorów", którego autorka pisała: "(...) - tak polscy wykładowcy akademiccy określają wysyp naukowców, którzy obronili pracę habilitacyjną na którejś z uczelni na Słowacji. Bo choć proceder jest całkiem legalny, to jednak zdobyty w ten sposób tytuł naukowy budzi spore wątpliwości..."

Zastanawia mnie, czym kierowali się następcy pierwszych szesnastu Polaków z wyższych szkół zawodowych i uniwersytetów, że pomimo wszczętego alarmu postanowili iść tą samą drogą, już przetartym szlakiem po docenturę w Katolickim Uniwersytecie w Rużomberoku? Wiedzieli, że nie jest to właściwa i porównywalna z polską procedura habilitacyjna, a co gorsza, byli świadomi także tego, że jest ona w środowisku akademickim postrzegana bardzo negatywnie.

Jak komentowała to 7 lat temu prof. UW Barbara Smolińska-Theiss: "Tylko od października 2007 r. do czerwca tego roku (2008 - dop. BŚ) na uniwersytecie w Rużomberku habilitowało się 16 Polaków, w większości z dziedziny pedagogiki. To bardzo dużo, zwłaszcza w porównaniu z liczbą habilitacji z zakresu pedagogiki w całej Polsce. Rocznie mamy najwyżej kilkunastu habilitantów. A profesorów pedagogiki, łącznie z emerytowanymi, jest w naszym kraju zaledwie trzystu".

Podobnie krytycznie wypowiadał się o tym zjawisku ówczesny Przewodniczący Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN - prof. dr hab. Stefan M. Kwiatkowski, który uważał, że "(...) cały proceder jest mało etyczny. Nie powinno być tak, że jeden profesor kilkanaście lat ciężko pracuje na swój status, a inny szybko załatwia sprawę na Słowacji".

Przypomnę wypowiedzi trzech wybitnych socjologów:

Prof. Jadwiga Staniszkis w tym samym wydaniu "Dziennika" stwierdziła: Częste habilitacje Polaków na Uniwersytecie w Rużomberku byłyby uzasadnione tylko wtedy, gdyby istniała tam jakaś rzadka specjalizacja, której nie ma w Polsce, a zatem tylko tam można byłoby znaleźć kompetentnych recenzentów. Jednak jeżeli owe praktyki są podyktowane jedynie chęcią ułatwienia sobie zadania, rodzajem drogi na skróty - a wiele na to wskazuje - mamy do czynienia ze zjawiskiem demoralizującym i świadczącym o lekkomyślności.

Ludzie, którzy w ten sposób bronią znacznie słabszych niż w Polsce habilitacji, odnoszą co prawda sukces, ale jest on bardzo złudny. Oczywiście, mogą go kapitalizować - również w sensie dosłownym - na gorszych uczelniach, które zawsze potrzebują pracowników ze stopniem doktora habilitowanego. Ale nie ma to nic wspólnego z nauką, która jest przygodą mającą sens, tylko jeśli potrafimy dokonać nowego odkrycia. Sądzę, że Centralna Komisja Kwalifikacyjna do spraw Kadr Naukowych powinna zająć w tej sprawie zdecydowane stanowisko."

Socjolog z Polskiej Akademii Nauk - dr hab. Anna Giza-Poleszczuk prof. UW stwierdziła: "Rużomberk to kuriozalne zwieńczenie procesu, który w Polsce obserwujemy od bardzo dawna. To, co się tam dzieje, to proces bardzo negatywny, jednak musimy mieć świadomość, że słabą habilitację równie dobrze zrobić w Polsce. Najgorsze jest to, że sami obniżamy rangę tego tytułu. Sama habilitacja oraz standardy i kryteria, jakie się z nią wiążą, robią się coraz bardziej pozorne.

Znany z nieustannej obecności w mediach, znakomity socjolog idei i myśli socjologicznej dr hab. Paweł Śpiewak prof. UW dodał: "Przypadki otwierania przewodów habilitacyjnych w różnych dziwnych miejscach to moim zdaniem postkomunistyczne dziedzictwo. Sam znam taką sytuację na Ukrainie. Jednak to swoiste "kupowanie" habilitacji nie obciąża negatywnie polskiego środowiska naukowego. Bo trzeba rozróżnić środowisko naukowe od naukowo-biznesowego.

To drugie rządzi się zupełnie innymi wartościami. Z punktu widzenia tego środowiska takie praktyki są bardzo opłacalne, bo ułatwiają poszczególnym osobom nabycie uprawnień do nauczania w małej szkole prywatnej, żywotnie zainteresowanej, by mieć w swym gronie doktorów habilitowanych."

Prof. dr hab. Andrzej Mencwel - historyk kultury także wyraził swoją opinię w tej kwestii: "Jeśli obrony słabych prac habilitacyjnych na Uniwersytecie Katolickim w Rużomberku odbywają się zgodnie z przepisami prawnymi, to widać, że są to przepisy złe i należy je zmienić."

Gorąco polecam anonimowym sukcesorom uzyskanej na Słowacji docentury (habilitacji) skierowanie do Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz do Prezesa Polskiej Akademii Nauk skargi na powyższych Uczonych jako tych, którzy ośmielali się krytykować turystykę habilitacyjną. Gdyby potrzebowali nazwiska wraz z cytatami jeszcze innych naukowców (włącznie z moją osobą), którzy wypowiadali się krytycznie na ten temat, to służę źródłowymi tekstami.

Kolejne habilitacje z pedagogiki w dziedzinie nauk społecznych

We wrześniu br. obradowała na Wydziale Studiów Edukacyjnych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Komisja (powołana przez Centralną Komisję ds. Stopni
i Tytułów) celem przeprowadzenia postępowania habilitacyjnego pani dr Ewy Bochno - adiunkt z Uniwersytetu Zielonogórskiego. Rada Wydziału w czasie październikowego posiedzenia poparła wniosek Komisji i podjęła uchwałę o nadaniu stopnia dr. hab. Ewie Bochno.

Sylwetki młodej, samodzielnej naukowo adiunkt nie muszę przybliżać naszemu środowisku, gdyż od lat jest ona niezwykle silnie z nim związana i wspiera je swoją pracą organizacyjną, wydawniczą i naukowo-badawczą. Należy do grona współzałożycieli nowego czasopisma naukowego młodych naukowców pt. 'PAREZJA", który jest półrocznikiem ukazującym się pod patronatem Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN. Periodyk wydaje Wydział Pedagogiki i Psychologii Uniwersytetu w Białymstoku, a jest on redagowany przez Zespół pracowników naukowo – dydaktycznych z różnych ośrodków naukowych.

Podstawą habilitacji pani dr Ewy Bochno, a zatem jej podstawowym osiągnięciem naukowym był monograficzny cykl rozpraw naukowych, jakie były realizowane przez nią w zespole badawczym pod kierunkiem wiceprzewodniczącej KNP PAN prof. dr hab. Marii Dudzikowej. W tym zespole, prowadzącym bardzo trudne badania longitudinalne na temat doświadczeń szkolnych pierwszego rocznika reformy edukacji, pani dr Ewa Bochno doskonaliła swoje kompetencje teoretyczne, metodologiczne i badawcze, uczestnicząc we wszystkich etapach badań, a więc w budowaniu koncepcji, założeń teoretycznych i metodologicznych, tworzeniu narzędzia badawczego, prowadzeniu badań pilotażowych, opracowaniu zebranego materiału oraz interpretacji wyników badań.

Cykl publikacji, które złożyły się na projekt habilitacyjny pt. „Zespołowość w środowisku uczniowskim i akademickim . Stan i perspektywy” tworzą 23 rozprawy naukowe. Jest on egzemplifikacją projektu diagnostycznego, który wyraża się w opisie, interpretacji specyfiki i możliwości działań zespołowych uczniów w szkołach trzech szczebli kształcenia oraz studentów i młodych pracowników nauki na uniwersytecie. Istotne jest w sytuacji przedłożenia do oceny dorobku naukowego w postępowaniu habilitacyjnym wyraźne zaznaczenie autorstwa prac sygnowanych w monografiach zbiorowych imieniem i nazwiskiem.

Ewa Bochno współpracowała z ośrodkami z zagranicznymi, brała udział w komisjach eksperckich, a większości młodych pedagogów znana jest z współtworzenia i współorganizowania prac dwóch zespołów problemowych przy Komitecie Nauk Pedagogicznych PAN, którymi kieruje prof. Maria Dudzikowa - Zespół Samokształceniowy Doktorów oraz Zespół Pedagogiki Szkolnej. W mijającej kadencji KNP PAN oba zespoły prowadziły niezwykle aktywną działalność na rzecz wspierania młodych naukowców i badaczy środowiska szkolnego w zakresie ich własnych awansów naukowych, jak i projektowania nowych badań edukacyjnych. Jej wysoką aktywność potwierdza nie tylko corocznym zaangażowaniem organizacyjnym na rzecz współtworzenia Letnich Szkół Młodych Pedagogów KNP PAN, ale także to, że jest członkinią Komisji ds. Polityki Szkolnictwa Wyższego pod patronatem Komitetu. Pełni ponadto funkcję Przewodniczącej Prezydium Zespołu Samokształceniowego i Samopomocy Koleżeńskiej oraz jest członkinią Zespołu Zadaniowego Pedagogiki Szkolnej pod patronatem KNP PAN.

Ewa Bochno jest badaczem niezwykle wszechstronnym o zróżnicowanym tematycznie dorobku i co zasługuje na szczególne podkreślenie, niezwykle pracowitym, silnie identyfikującym się ze środowiskiem akademickim, zaangażowanym w kształcenie kadr naukowych i to w okresie kiedy jeszcze doświadcza bycia młodszym pracownikiem nauki. Oznacza to zdaniem Profesora, umiejętność budowania więzi międzyludzkich.

Pozostały dorobek naukowy został oceniony przez Komisję jako bardzo spójny i wartościowy w naukach pedagogicznych. Jak trafnie wskazywali w swoich recenzja eksperci - w dokonaniach naukowych Ewy Bochno są dwa znaczące obszary: pierwszy z nich jest związany z pedagogiką szkoły wyższej, w tym ukazaniem zróżnicowania jakościowego grup studenckich oraz drugi odnoszący się do badania relacji uczeń-nauczyciel. W całym dorobku naukowym młodej uczonej wyraźnie zaznacza się wpływ jej Mistrza i przewodnika - prof. Marii Dudzikowej, co jest zarazem niezwykle ważnym dowodem na wyjątkową wartość uniwersyteckich "szkół naukowych". To dzięki uczestniczeniu w naukowym środowisku, systematycznie aktualizującym stan nauki o wychowaniu, dociekającym rozwiązań w naukach pogranicza, możliwe jest rozwijanie krytycznego myślenia wśród członków

W dorobku Ewy Bochno odczytujemy poprawne osadzenie jej projektów badawczych w teorii oraz wielopodmiotowe podejście do procesu kształcenia. Jak stwierdził recenzent - prof. dr hab. Stanisław Dylak - (...) w osobie dr Ewy Bochno mamy do czynienia z kompletnym uczonym, dostrzegamy pracownika naukowego o czytelnych zainteresowaniach naukowych.. Także prof. zw. dr hab. Agnieszka Cybal-Michalska podkreśliła, że dr Ewa Bochno jest osobą otwartą intelektualnie, zainteresowaną i zaangażowaną w rozwój swojego potencjału naukowo-badawczego. Jej zaangażowanie w działalność konferencyjną, badawczą oraz proces organizacyjno-dydaktyczny jest jak podniosła Profesor, przejawem Jej aktywnej partycypacji w życiu naukowym i współuczestnictwa w humanistycznym i społecznym dyskursie. Członkini Komisji podkreśliła, iż w podejmowanej przez Kandydatkę aktywności dostrzega zaufanie jakim obdarza ją środowisko naukowe. Przejawia się to w powierzaniu jej promotorstwa pomocniczego w przewodzie doktorskim, redakcji czasopism, kształceniu młodych naukowców w ramach Letnich Szkół Pedagogów, czy działalności w organizacjach przy Komitecie Nauk Pedagogicznych PAN.

Drugą z zatwierdzonych habilitacji przez Radę Wydziału Studiów Edukacyjnych UAM w Poznaniu był dorobek naukowy pani dr Beaty Szczepańskiej z Wydziału Nauk o Wychowaniu Uniwersytetu Łódzkiego. W tym przypadku podstawowym osiągnięciem była rozprawa habilitacyjna, która ukazała się nakładem Wydawnictwa Naukowego Uniwersytetu Łódzkiego pt. Higiena szkolna w szkolnictwie ogólnokształcącym w Drugiej Rzeczypospolitej (Łódź 2014, s. 291). Jest to monografia historyczno-problemowa, której autorka podjęła się badań z zakresu edukacji i kultury zdrowotnej. Jako przedstawicielka ośrodka łódzkiego, którego badacze (przede wszystkim dr hab. Iwonna Michalska oraz dr hab. Grzegorz Michalski), prowadzą diagnozy na podstawie analizy treści czasopism, konsekwentnie kontynuuje szkołę swojego Mistrza śp. prof. Tadeusza Jałmużnego.

Zdaniem jednego z recenzentów - prof. Romana Grzybowskiego przyjęta przez B. Szczepańską koncepcja badawcza jest zwarta, a co ważne - odkrywcza. Podkreślił też wskazaną w książce rolę lekarzy higienistów, rozwój dzieci sześcioletnich, zagadnienie zmęczenia, egzaminy dla gimnazjalistów itp. Wszystko to jest w tej monografii właściwie zrekonstruowane w konwencji społecznej historii wychowania. Zdaniem tego recenzenta B. Szczepańska wspaniale odtworzyła tzw. żywą tkankę tego, co działo się w okresie międzywojennym w zakresie higieny szkolnej. W recenzji wydawniczej prof. zw. dr hab. Eleonory Sapii-Drewniak czytamy: Chociaż podjęta przez Beatę Szczepańską problematyka ma charakter interdyscyplinarny, to przygotowując ją Autorka mocno osadziła ją w nurcie rozważań pedagogiki i historii wychowania. Praca jest wartościowym przedsięwzięciem badawczym dotyczącym problematyki higieny szkolnej (…) i będzie (…) stanowić ważną lekturę nie tylko dla historyków wychowania, pedagogów, ale i dla osób zajmujących się zagadnieniami kultury fizycznej”.

Obszar badawczy, którym zajmuje się łódzka historyk oświaty, jest niewątpliwie z pogranicza historii wychowania i historii medycyny. Pani dr hab. B. Szczepańska wykazuje w swojej aktywności akademickiej zaangażowanie badawcze na rzecz historii medycyny, który jest jej bliższy. Jest tez członkinią Towarzystwa Historii Medycyny i Farmacji. Warto przy tej okazji wspomnieć, że pani dr hab. J. Majchrzyk-Mikuła wydała rozprawę badawczą pt. „Higiena szkolna na Lubelszczyźnie”, która powinna zainteresować historyków jej ciekawą metodologią i innymi źródłami wiedzy na temat regionalnego kontekstu edukacji w powyższym zakresie.


Gratuluję mianowanym na samodzielnych pracowników naukowych Paniom i życzę dalszych sukcesów zarówno w macierzystych ośrodkach akademickich, jak i w skali kraju i międzynarodowej.

Prawie gotowy skład Komitetu Nauk Pedagogicznych Polskiej Akademii Nauk

Jesteśmy po wyborach do Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN.

Przewodniczący Komisji Wyborczej do Komitetu Nauk Pedagogicznych Polskiej Akademii Nauk na kadencję 2015-2018 prof. zw. dr hab. Marek Konopczyński przekazał Dziekanowi Wydziału I Nauk Humanistycznych i Społecznych PAN prof. Stanisławowi Filipowiczowi wykaz osób, które uzyskały największe poparcie w czasie trwających od września br. wyborów. Głosować mogli jedynie samodzielni pracownicy naukowi, którzy uzyskali habilitację w dziedzinie nauk społecznych (do 2011 r. w dziedzinie nauk humanistycznych) w dyscyplinie naukowej – pedagogika.

Po raz pierwszy Komisja Wyborcza dokonała bardzo wszechstronnej analizy baz kadrowych w polskich uczelniach akademickich i wyższych szkołach zawodowych obu sektorów - państwowego i prywatnego. Wyniki tych ustaleń opublikowano na stronie KNP PAN. Po raz pierwszy w dziejach tego Komitetu mieliśmy do czynienia z niezwykle wysokim zainteresowaniem biernym i aktywnym uczestniczeniem w tych wyborach, co przekładało się nie tylko na intensywną wymianę korespondencji Komisji Wyborczej z naukowcami mającymi wątpliwości co do prawa w tym zakresie, jak i w ostatecznej liczbie osób kierujących kartę wyborczą do Komisji.

O wyborach do mijającej właśnie kadencji oraz powołaniu członków KNP PAN na kadencję 2012-2015 pisałem w blogu:

http://sliwerski-pedagog.blogspot.com/2015/09/wybory-do-komitetu-nauk-pedagogicznych.html
http://sliwerski-pedagog.blogspot.com/2011/09/wybory-do-knp-pan-rodza-pytania-i.html
http://sliwerski-pedagog.blogspot.com/2011/12/komitet-nauk-pedagogicznych-polskiej.html

Jeszcze w niepełnym składzie, bo o nim rozstrzygną władze Wydziału I Nauk Humanistycznych i Społecznych PAN, znajdą się następujący profesorowie (układ alfabetyczny – podkreślenie nazwiska oznacza, że dotyczy profesorów, którzy będą po raz pierwszy lub po przerwie członkami KNP PAN):

1. Krystyna Ablewicz – Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

2. Wiesław Ambrozik – Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

3. Ryszard Bera – Uniwersytet Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie

4. Maria Czerepaniak-Walczak – Uniwersytet Szczeciński

5. Agnieszka Cybal-Michalska – Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

6. Zenon Gajdzica – Uniwersytet Śląski

7. Ryszard Gerlach – Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

8. Agnieszka Gromkowska-Melosik – Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

9. Krzysztof Jakubiak – Uniwersytet Gdański

10. Wiesław Jamrożek – Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

11. Dorota Klus-Stańska – Uniwersytet Gdański

12. Marek Konopczyński – Wyższa Szkoła Nauk Społecznych PEDAGOGIUM w Warszawie

13. Mirosław Kowalski – Uniwersytet Zielonogórski

14. Amadeusz Krause – Uniwersytet Gdański

15. Barbara Kromolicka – Uniwersytet Szczeciński

... Czesław Kupisiewicz - czł. rzeczywisty PAN

16. Henryka Kwiatkowska – Wyższa Szkoła Nauk Społecznych PEDAGOGIUM w Warszawie

17. Stefan M. Kwiatkowski – Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie

.. Zbigniew Kwieciński - czł. rzeczywisty PAN

18. Roman Leppert – Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

19. Zbyszko Melosik – Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

20. Jerzy Nikitorowicz – Uniwersytet w Białymstoku

21. Ks. Marian Nowak – Katolicki Uniwersytet Lubelski im. Jana Pawła II w Lublinie

22. Tadeusz Pilch – Wyższa Szkoła Informatyki i Ekonomii TWP w Olsztynie

23. Andrzej Radziewicz-Winnicki - Uniwersytet Zielonogórski

24. Mirosław Sobecki – Uniwersytet w Białymstoku

25. Władysława Szulakiewicz – Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

26. Mirosław J. Szymański – Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie

27. Bogusław Śliwerski – Uniwersytet Łódzki/Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie

28. Wiesław Theiss – Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie

29. Marzenna E. Zaorska – Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

30. …………………………………………………………………………..


Wszystkim Profesorom wybranym w skład Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN na kadencję 2015-2018 serdecznie gratuluję. Składam zarazem podziękowania tym osobom, które oddały na mnie głos. Jest to darem i zobowiązaniem zarazem do dalszej aktywności w Komitecie Nauk Pedagogicznych.

Dziekan Wydziału I zwoła pierwsze posiedzenie KNP PAN nowej kadencji, które wyłoni przewodniczącego Komitetu wraz z Prezydium KNP PAN. To będzie także okazja do wprowadzenia noweli w Regulaminie KNP PAN czy w określeniu struktury zespołów problemowych do przygotowywania koniecznych ekspertyz, opinii, wydawania stanowisk oraz prowadzenia działań na rzecz wspierania rozwoju naukowego naszych kadr akademickich.

STANOWISKO Polskiego Stowarzyszenia Szkół Pracy Socjalnej w sprawie przewodów naukowych z pracy socjalnej prowadzonych na Słowacji

Ze Szczecina dotarło do Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN Stanowisko w zawartej w tytule tego wpisu sprawie. Przywołuję je w tym miejscu, gdyż wielokrotnie podejmowałem tę problematykę wskazując zarazem, że każde postępowanie habilitacyjne w kraju czy poza jego granicami jest przedmiotem akademickiej oraz publicznej krytyki lub afirmacji. Każdy, kto zdecydował się na pracę naukowo-dydaktyczną lub tylko naukowo-badawczą ma w swoją rolę i misję wpisaną ustawicznie ocenę zewnętrzną. Naukowiec, nauczyciel akademicki musi liczyć się z tym, że jego aktywność dydaktyczna i twórczość naukowa nie są tylko jego sferą prywatną, skoro zdecydował się na nią w szkolnictwie wyższym, placówkach czy instytutach naukowych, w organach władzy państwowej, samorządowej, oświatowej itd.

Czy tego zatem chcemy, czy nie, czy nam się to podoba, czy nie, czy mamy tego świadomość, czy też nie - jesteśmy monitorowani, oceniani z różnych stron, przez różne osoby, instytucje, środowiska, gdyż pełnimy służbę na rzecz państwa, społeczeństwa, nauki i kultury. Proces ten ma miejsce nie tylko "tu i teraz", ale także będzie się toczył "tam i kiedyś", z naszym lub/i bez naszego udziału. Taki jest los osób wykonujących wolny zawód.

Sądziłem, że powoli zbliżamy się w naszym kraju do rozwiązań w dojrzałych demokracjach, w których nikt nikomu nie musi patrzeć na ręce, bo obowiązują zasady moralne i profesjonalne w podejmowaniu szeroko pojmowanej aktywności akademickiej. Poziom kapitału społecznego jest jednak w Polsce jednym z najniższych wśród państw OECD. To oznacza, że rządzący mogą regulować działalność szkolnictwa wyższego i nauki w takim kierunku, by środowiska mogły jak najszybciej przejść na samoregulację, albo nieustannie dyscyplinować je za brak samosterowności i autoodpowiedzialności.

W jednych kwestiach rozwiązania są przeregulowane, w innych mamy do czynienia z ewidentnymi zaniedbaniami czy zaniechaniami po stronie rządzących lub wykonawców. Tak też stało się z zawarciem przez polski rząd Umowy dwustronnej z Republiką Słowacji (podpisał ją prezes PAN prof. Michał Kleiber), w wyniku której postanowiono umożliwić Polakom uzyskiwanie stopni naukowych i tytułu naukowego profesora w kraju naszych południowych sąsiadów, mimo że oba nasze państwa były już w Unii Europejskiej i tak, jakby ów proces nie był możliwy w Polsce. Umowa miała zatem z góry ukryty zamiar, który został zrealizowany przez niejawnych dla polskiego społeczeństwa lobbystów, ich celów i beneficjentów.

Efekt tego jest taki, że mamy kolejne STANOWISKO Polskiego Stowarzyszenia Szkół Pracy Socjalnej w sprawie przewodów naukowych z pracy socjalnej prowadzonych na Słowacji następującej treści:

Polskie Stowarzyszenie Szkół Pracy Socjalnej, grupujące 40 Szkół wyższych prowadzących kształcenie do pracy socjalnej wypełniając wolę członków Stowarzyszenia zgromadzonych na jubileuszowym Zjedzie XXV-lecia działalności, w dniu 22 października 2015 roku w Warszawie wyraża protest wobec nasilającego się zjawiska uzyskiwania stopni i tytułów naukowych z pracy socjalnej na Słowacji, w wyniku nadal (od 2005 r) obowiązującej pomiędzy Polską i Słowacją umowy o uznawalności stopni i tytułów naukowych.

PSSPS już 25 czerwca 2009 r. wystąpiło, w tej ważnej dla środowiska akademickiego sprawie, z listem otwartym w którym zwracano uwagę na intensywny przyrost kadry pracowników uczelni polskich, którzy mało znani w środowisku, nie dysponujący znaczącym dorobkiem w zakresie pracy socjalnej uzyskali dyplom doktora habilitowanego poza krajem. Osoby te nabyły prawo do promowania dysertacji doktorskich oraz prowadzenia kształcenia na kierunku praca socjalna. Stowarzyszenie, w związku z powyższym apelowało o ochronę wartości akademickich, a szczególnie prawdy, która jest kierunkowskazem pracy akademickiej.

Stanowisko Stowarzyszenia, w przedmiotowej sprawie, w kolejnych latach poparły także Komitety Naukowe PAN zaniepokojone rozwojem sytuacji; wielokrotnie alarmował Komitet Nauk Pedagogicznych (od 2011, ostatni protest składny 3.07.2015); Komitet Nauk Filozoficznych (2013); Komitet Socjologii (2014); Interpelację poselską do Pani Leny Kolarskiej- Bobińskiej, Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego 8 kwietnia 2014 r skierowała pani Poseł Anna Bańkowska. Wszyscy zgodnie żądali, (nadal to czynią) podjęcia działań w celu zmiany obowiązującej umowy. Pomimo tych licznych protestów oraz nieustannie składanej przez MNiSW deklaracji dokonania zmiany, umowa nadal obowiązuje, a kolejne rzesze docentów pracy socjalnej oraz osób z tytułami naukowymi zasilają kadrę uczelni wyższych, z wszystkimi związanymi z tym przywilejami. Fakt ten podważa fundamentalne zasady rozwoju naukowego oraz zaburza atmosferę rzetelności i obiektywności w pracy naukowej i dydaktycznej.

Czujemy się, zatem zakładnikami obwiązujących procedur, które obniżają wartość uzyskiwanych stopni naukowych, a tym samym deprecjonowany jest status samodzielnych pracowników nauki, a tym samym i jakość kształcenia kadr do pracy socjalnej.

Polska praca socjalna jako dyscyplina, która jeszcze nie ma uprawnień do nadawania stopnia doktora, szczególnie jest zagrożona, gdy do grona wykładowców oraz zarządzających jednostkami organizacyjnymi na różnych uczelniach, a co więcej gremiów decydujących o jakości kształcenia przedostają się osoby o nieznanym dorobku naukowym z zakresu pracy socjalnej, lecz legitymizujących się dyplomem samodzielnego pracownika z tego obszaru wiedzy. Polska Komisja Akredytacyjna - nominuje taką osobę do rangi państwowego kontrolera jakości kształcenia i prowadzonych w uniwersytetach badań naukowych.

W związku z powyższym status rzetelnie budowanej dyscypliny opartej na bogatym dorobku naukowym wielu w ten proces zaangażowanych pracowników naukowych, zostaje zdeprecjonowany, a proces kształcenia do pracy socjalnej, na tym niezmiernie wymagającym kierunku pozostaje w rękach kadry nie posiadającej udokumentowanego dorobku naukowego z tego zakresu. Zaskakujące dla Stowarzyszenia, które od ćwierć wieku dba o jakość badań i rozwoju poziomu kształcenia do pracy socjalnej w Polsce, jest wspominany wyżej rozwój karier naukowych osób o dorobku niezwiązanym z pracą socjalną.

Wobec powyższego żądamy:

• Po pierwsze, nostryfikacji stopni naukowych uzyskanych na Słowacji (Raport Przewodniczącego KNP PAN prof. dr hab. Bogusława Śliwerskiego ujawnia niepokojące rozmiary zjawiska, osoby z różnych ośrodków akademickich, które legitymują się dyplomem z pracy socjalnej)

• Po drugie, zmiany umowy międzynarodowej pomiędzy Polską a Słowacją, w ślad wielokrotnej deklaracji MNiSW, aby zatrzymać rozwój tego niekorzystnego zjawiska oraz by problem nie powtarzał się w przyszłości.

O tych sprawach pisano w:

K. Klinger, K. Wigura, DO ŚWIATA NAUKI TYLNYMI DRZWIAMI. Słowacka fabryka polskich profesorów, Dziennik: środa 3 września 2008 za: http://www.dziennik.pl/wydarzenia/article231664/Slowacka_fabryka_polskich_profesorow.

KONIEC Z DYPLOMAMI ZE SŁOWACJI. WYWIAD Z BARBARĄ KUDRYCKĄ, DZIENNIK piątek 5 września 2008 za: http://www.dziennik.pl/wydarzenia/article232744/Habilitacje_beda_wedlug_innych_zasad.html;

K. Klinger, BURZA PO ARTYKULE DZIENNIKA, Musimy zmienić prawo, Dziennik czwartek 4 września 2008 00:35 za: http://www.dziennik.pl/wydarzenia/article232206/Musimy_zmienic_prawo.html; M. Wroński. Koniec słowackiego eldorado? http://beta.forumakademickie.pl/fa/2010/03/koniec-slowackiego-eldorado/;

J. SADECKI, Do kariery na skróty. Habilitacje bez polskiego sita - ciąg dalszy, Rzeczpospolita,23.05.2001 za: http://new-arch.rp.pl/artykul/337812_Do_kariery_na_skroty.html;

A. Grabek, C. Bielakowski., Naród.Turystyka habilitacyjna.Naukowe szalbierstwo. „WPROST” 9 sierpnia 2015 r
A.Grabek, C. Bielakowski., Naród. Słowaccy docenci, polski wstyd, „WPROST” 4 października 2015 r.

G. Kucharska, J. Sidorowicz., Habilitacja na Słowacji. Szybki sposób na zdobycie tytułu naukowego. „Gazeta Wyborcza” Kraków 16 października 2015 r.

Kto z kogo zakpił, a kogo doceniono?

W ubiegłym tygodniu miało miejsce pierwsze posiedzenie Rady Dialogu Społecznego , do której składu rząd delegował ministrę edukacji Joannę Kluzik-Rostkowską z Platformy Obywatelskiej. Nie publikowałem komentarza do tego wydarzenia, gdyż trwała akurat cisza wyborcza.

Trzeba przyznać, że nie można było zaproponować z tej ekipy bardziej cynicznej postaci politycznej. Być może jest to potwierdzeniem tego, jak premier rządu traktuje społeczeństwo i Prezydenta III RP. Może też być tak, że ów przydział wynika z rozdzielnika miejsc w RDS? Tego nie wie nikt. Tworzy się u nas gremia, rady, zespoły, które jedynie dopełniają cv ich członków, natomiast nie mają żadnego wpływu na funkcjonowanie instytucji publicznych, do których zaliczają się także przedszkola i szkoły.

Po co członkiem RDS zostaje osoba, dla której dialog jest jedynie propagandowym sloganem? Czyż nie spotka się przy tym samym stole obrad Rady z prezesem ZNP Sławomirem Broniarzem, z którym dialogu nie prowadzi? Dobrze wiemy,jak wyglądał pozorowany dialog tej pani z nauczycielami czy z rodzicami. Flagi ZNP wiszą na budynkach szkolnych. Ciekawy symbol na czas wyborów.

Być może powyższa nominacja jest sygnałem, że ten właśnie resort został po raz kolejny wystawiony na pośmiewisko polityczne? Nie przypuszczam, by ta pani powróciła do swojego gabinetu po utworzeniu nowego rządu. Nie deliberuję na temat tego, kto ten rząd będzie tworzył, bo jesteśmy jeszcze przed ostatecznym rozstrzygnięciem. Nie ma to jednak znaczenia, gdyż resort edukacji od 1993 r. traktowany jest jako okazja dla politycznych ignorantów do spłacania własnych kredytów i zatroszczenia się o wszystko inne, tylko nie o edukację.

Ministra J. Kluzik-Rostkowska zapewne musiała śmiać się w duchu z tej nominacji, bo i ubrała się na uroczystość jak na randkę w ciemno. Rzeczywiście, była widoczna z daleka w zielonej spódniczce. Pewnie pozazdrościła SLD-owskiemu przedsiębiorcy - Włodzimierzowi Czarzastemu, który wyróżnia się w medialnych debatach nie tylko żółtymi, czerwonymi czy zielonymi sweterkami. Ma jeszcze coś do powiedzenia.

W tym samym czasie media poinformowały, że ministra edukacji czyści kasę w "swoim" resorcie. To już typowa strategia ludzi tej formacji, którzy nie potrafią pogodzić się z końcem kadencji. J. Kluzik-Rostkowska przysłowiowym "rzutem na taśmę" przyznała rekordową - w stosunku do rozdawnictwa innych ministrów - liczbę nagród i premii. W końcu płaci nie z własnej kieszeni, tylko podatników. Każda premia, medal i odznaczenie mogły być na wagę "złota". W innych resortach też zapewne szykowane są ekstra premie, kiedy już będzie wiadomo, czy jest jeszcze szansa na ich przyznanie.

Komu i do czego przyjdzie wrócić, a kogo będzie pociągać się do odpowiedzialności za fatalne w skutkach decyzje lub zaniechanie decyzji, które powinny zapaść? Już w powyborczym tygodniu rozpocznie się kolejna faza sporów, przepychanek, dramatów i satysfakcji, oskarżeń i pochwał. Do powołania rządu nie będziemy mieli spokoju, ale też i nadziei na zmianę. Po co bowiem cokolwiek zmieniać, skoro jest tak wspaniale?

Pierwsze sondaże IPSOS wskazują na to, że prawie połowa wyborców PO z 2011 r. nie zagłosowała na tę partię. Zapewne dla trzech pań ministrów edukacji narodowej z PO wystarczyło głosów poparcia, by ponownie znalazły się w Sejmie. Tegoroczne wybory prezydenckie i parlamentarne będą zapewne podstawą kilku doktoratów, a może i habilitacji.

Tymczasem w resortach: edukacji narodowej oraz nauki i szkolnictwa wyższego ruszają w ruch "niszczarki". Jeszcze jest trochę czasu do ukrycia tego i owego, załatwienia "swoim" posad i podwyżek, a może i naprawienia spraw, w których nie chciało się ministrom podjąć stanowczej decyzji. Być może dowiemy się trochę prawdy o tym, jak szastano milionami z budżetu MEN i IBE na bezproduktywne projekty.

Pedagodzy będą teraz mieli o czym pisać - w końcu czeka polską oświatę kolejna reforma ustrojowa wraz z wieloma niespodziankami. O szkolnictwie wyższym nie muszę nawet wspominać, bo tu wprawdzie wielkiego przewrotu nie będzie, ale... , kto wie, w jakim kierunku pójdą prace nad konieczną nowelizacją ustaw o szkolnictwie wyższym oraz o stopniach i tytułach naukowych. Rozkwitnie nam turystyka habilitacyjna na Słowację. O gwiazdach socjometrycznych tego ruchu będzie zatem okazja pisać aż do klęski nauk humanistycznych i społecznych, ekonomicznych, medycznych i technicznych. Przed nami zatem ciekawe i dynamiczne 4 lata, zgodnie z oczekiwaniami narodu.

Z wielką radością informuję, że pani dr Urszula Markowska Manista z Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie znalazła się w gronie 15 finalistów i otrzymała Nagrodę Naukową POLITYKI 2015. To kolejny, wspaniały sukces naszej Koleżanki-pedagog, który potwierdza efekty zmian w kształceniu polskich pedagogów i ich znakomitych kompetencji naukowo-badawczych. Wprawdzie Kapituła Nagrody nie wpisała Jej na listę 5 laureatów, gdyż w naukach społecznych zwycięstwo przypadło panu dr. hab, prof. SGH Marcinowi Kolasie, który jest profesorem nadzwyczajnym w Katedrze Ekonomii Ilościowej w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie, ale i tak warto przekazać gratulacje naszej pedagog na adres: umarkowska@aps.edu.pl

(Niedo-)rozwój kompetencji dydaktycznych i badawczych nauczycieli akademickich

To przykre, ale odnoszę wrażenie, że im więcej mamy literatury z metodologii badań naukowych (mnie interesują nauki społeczne i humanistyczne), tym gorszy jest poziom badań młodych naukowców. Starsi coraz rzadziej je prowadzą, więc trudno jest cokolwiek oceniać w ich dorobku. Być może rozkład kompetencji jest zgodny z krzywą Gaussa, ale ta chyba jednak traci na swojej aktualności.

W końcu szkolnictwo wyższe stało się dla wielu osób miejscem pracy, a nie pasji naukowo-badawczej, co - niestety - upełnomocniło jeszcze dodatkowo Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego kreując kampanię "Zawód naukowiec". Im bardziej traktuje się naukowców jako zawodowców, tym szybciej wygasza się w nich lub blokuje to, co powinno być fundamentem ich wielostronnej aktywności, a mianowicie - wolność badania.

Nie ma nic gorszego i bardziej destrukcyjnego dla NAUKI, jak podporządkowanie jej normom (definiowanego przez urzędników) profesjonalizmu, gdyż te ukierunkowują działalność badawczą na zamawiającego "końcowy produkt". Tych nie należy utożsamiać z normami metodologii badań. Ministerstwa, lobbyści, politycy, samorządowcy, przedsiębiorcy itp. jako dysponenci środków finansowych już udowodnili naszemu społeczeństwu, że część naukowców-zawodowców można najzwyczajniej w świecie kupić.

Któż nie chce być młody, piękny i bogaty? Któż pogardzi setkami tysięcy złotych, jakie oferują wyżej wymienione podmioty, skoro te potrzebują empirycznych danych do realizacji własnych celów? Co z tego, że zdaniem części elit naszego państwa warto być przyzwoitym, skoro dla nieprzyzwoitych pecunia non olet?

Zdumiewające jest to, jak dyrektorzy niektórych instytutów badawczych, kierownicy projektów z pełną świadomością prowadzenia nieuczciwej gry, dla zatrudnienia, korzystnego dla nich konsumowania budżetowych środków przyzwalają na pseudonaukowe zawodowstwo.

Cóż z tego, że ktoś w profesjonalny sposób konstruuje projekt badawczy, zgodnie z rygorami statystyki określa próbę badawczą, przeprowadza diagnozę z zachowaniem obowiązujących standardów metodycznych, skoro ... problem tkwi w tym, jakim mają służyć celom, przez kogo i do czego mają być wykorzystane. To w wyniku kierowania się poprawnością (polityczną, ekonomiczną) dochodzi do nadinterpretacji uzyskanych danych tak, by zadowolić zamawiającego je płatnika.

To jest nieetycznie rozumiane zawodowstwo, z którego przejawami i skutkami nie dyskutuje się, nie poddaje ich krytyce, by nie być zablokowanym w dostępie do środków, by ktoś komuś nie zablokował wartościowego naukowo projektu. NAUKA w odróżnieniu od FABRYKI WIEDZY wymaga wolności, czasu, ryzyka, niepewności. Zawodowcy mają zapewnić płatnika, że zgodnie z jego zamówieniem zrealizowali zadane im cele. Naukowcy nie powinni obiecywać, skoro istotą badań jest poszukiwanie prawdy, dociekanie istoty zjawisk, weryfikowanie lub falsyfikowanie hipotez.

Kiedy czytam recenzje niektórych ekspertów z NCN, to włosy stają dęba na głowie, bo oni lepiej wiedzą niż naukowiec, co powinno być przedmiotem jego badań, kogo czy co i w jaki sposób powinien badać. Naukowiec nie wie, toteż dlatego wnioskuje o środki na badania. On chce dopiero coś odkryć, opisać, wyjaśnić, a oni-recenzenci już wiedzą bez prowadzenia badań, czy dać na to środki, czy też nie dać.

Mamy w szkolnictwie publicznym i prywatnym wielu źle wykształconych doktorów, którym wydaje się, że jak już mają dyplom doktorski, to są naukowcami. Część z nich ma jeszcze w sobie trochę pokory, samoświadomości własnej niedoskonałości, bo w nauce trzeba nieustannie się uczyć, bez względu na to, jaki ma się stopień czy tytuł naukowy. NAUKA nie stoi w miejscu, nie jest tworem zamkniętym, skończonym.

Są jednak tacy, którzy wraz z pozyskaniem dyplomu doktora nauk ... nie mają adekwatnej samooceny. Wydaje im się, że już wszystko mogą, bo "mają stopień", mimo że nadal niewiele potrafią. Właśnie trafiło do mnie zaproszenie do udziału w sondażu on-line. Coraz więcej portali oferuje taką możliwość, by zamieściwszy kwestionariusz pozyskać respondentów wśród rzekomo tych, którzy nimi być powinni, ale nie są, bo i być nie muszą.

W naukach społecznych obserwuję ucieczkę od wysiłku. Byle jak skonstruowany kwestionariusz ankiety ma przynieść rzekomo wiarygodne dane. Dla tzw. zawodowca ważne jest to, by ktoś go w ogóle wypełnił. Im więcej respondentów, tym lepiej, tyle tylko że niczego nich nie wie, bo ich nawet o to nie pyta. Na podstawie elektronicznie wypełnionych kwestionariuszy policzy dane, zestawi je w tabelkach i napisze artykuł do punktowanego czasopisma. Kto wie, może nawet wyśle do Harvardu mnożąc dane razy tysiąc, bo przecież i tak tego nikt nie sprawdzi.

Kiedy prowadziłem badania metodą sondażu diagnostycznego, to wypełnione kwestionariusze musiałem archiwizować, by każdy zainteresowany ich weryfikacją, mógł do nich zajrzeć, przeliczyć zgromadzone w nich dane. Dzisiaj on-line'owi badacze/zawodowcy są przekonani, że dysponują prawdą o badanej rzeczywistości. Tymczasem tak nie jest. Wiedzą tylko tyle, ile im ktoś zaznaczył na zdefiniowanej przez zawodowca skali lub co opisał w wyznaczonej ramce (np. max.200 znaków).

Kiedy tzw. zawodowiec (nauczyciel akademicki) pyta w ankiecie on-line: "Jak ocenia Pani/Pan poziom swoich kompetencji dydaktycznych w podanych niżej okresach czasu?" i podaje wyskalowane do wyboru odpowiedzi:
" bardzo niski niski przeciętny wysoki bardzo wysoki

a) tuż przed rozpoczęciem pracy dydaktycznej w uczelni

b) po 2-3 latach pracy dydaktycznej w uczelni

c) aktualnie "

to wiem, że ta diagnoza jest tyle warta, co papier, na którym zostanie wydrukowana tabela z zestawionymi danymi. Co z takich odpowiedzi wynika dla naszej wiedzy o rzeczywistych (nie deklarowanych) kompetencjach nauczycieli akademickich? Skąd badacz wie, czy odpowiedź "aktualnie" nie dotyczy osoby, która wyżej wybrała też odpowiedź "po 2-3 latach pracy dydaktycznej w uczelni" - skoro nie ma metryczki wskazującej np. na staż pracy respondenta?

W takim kwestionariuszu, co pytanie, to błąd (logiczny, a zdarza się, że i merytoryczny).

Mamy też książki profesorów, którzy nie prowadzili żadnych badań, albo - jeśli już - bardzo dawno temu. Wciąż wydaje się niektórym z nich, że rzeczywistość nie uległa zmianie. Jak czytam niektóre prace socjologów czy psychologów (o pedagogicznych już wypowiadałem się w tym miejscu i nadal będę), to mam poczucie straty czasu i pieniędzy. To kto i czego uczy naszych doktorantów?

Jest jednak nadzieja, że przynajmniej niektórzy uczniowie przewyższą swoich "mistrzów".