"Analfabetyzm funkcjonalny dorosłych jako problem społeczny, egzystencjalny i pedagogiczny" (Toruń: 2014, ss.405) to tytuł rozprawy monograficznej warszawsko-toruńskiej andragog - pani dr hab. Ewy Przybylskiej
Nie mieliśmy jeszcze w literaturze pedagogicznej tak szerokiego i interdyscyplinarnego studium porównawczego na temat analfabetyzmu funkcjonalnego. Jego autorka – uczona specjalizująca się od lat w problematyce edukacji osób dorosłych, poszerzyła krąg swoich zainteresowań badawczych w sposób imponujący zasięgiem, co do wykorzystanych źródeł i sposobu prowadzonych analiz. Problem podnoszenia standardów umiejętności czytania i pisania zarówno dzieci, jak i osób dorosłych leży we wspólnym interesie nie tylko państw członkowskich Unii Europejskiej, ale całego Świata, bowiem globalizacja zachęca wielu z nas do dokonywania międzynarodowych porównań poziomów wykształcenia ludzi, które nie są w pełni uzasadnione. Wybitni specjaliści w dziedzinie ekonomii gospodarczej ostrzegają, że Polsce grozi poważne załamanie cywilizacyjne, a nawet powrót analfabetyzmu.
Właśnie dlatego trzeba dobrze poznać i zrozumieć różnice ustrojowe, kulturowe, gospodarcze, społeczne, ale i oświatowe, by nie konstruować wobec własnego narodu nieuzasadnionego poczucia wyższości czy degradacji. Trzeba umieć dostrzegać miarą naukowej wiedzy to, co wydaje się porównywalne w warunkach ku temu jednak nieporównywalnych. Prof. UMK Ewa Przybylska wykonała imponującą pracę badawczą, by nadając jej właściwą dla pedagoga argumentację, uczulić nas na procesy, konteksty, czynniki, które wymagają permanentnej troski władz państwowych (szczególnie resortów odpowiedzialnych za kulturę, edukację, naukę i rozwój społeczeństwa wiedzy) o jak najwyższy poziom kształcenia Polaków i wdrażania ich do ustawicznego samokształcenia.
Książka Ewy Przybylskiej jest zatem przydatna nie tylko w instytucjach akademickich, ale w szeroko pojmowanym środowisku społeczno-kulturowym i naukowo-badawczym do prowadzenia badań glokalnych, a więc uwzględniających w warunkach lokalnych procesy globalne, do animowania różnego rodzaju ofert kształcenia i aktualizowania wiedzy, szczególnie osób dorosłych i w starszym wieku. Analfabetyzm ma bowiem wiele postaci, odmian i zakresów zarówno wznoszących rozwój jednostek ku szczytom, jak i uniemożliwiających im zaspokajanie nawet podstawowych potrzeb psychicznych. Powiększające się nasilenie digitalizacji naszego życia zmienia jego charakter, ale też wymusza umiejętności sprawnego pisania, czytania ze zrozumieniem, liczenia, by nie być wykluczanym społecznie, ekonomicznie czy nawet zdrowotnie.
Tak, jak wracają pewne, wydawałoby się, że już wyeliminowane choroby zakaźne, tak też i na naszym kontynencie zwiększa się z każdym rokiem liczba analfabetów, a jeszcze bardziej - w niewidocznym dla nas zakresie - liczba analfabetów funkcjonalnych. Brak podstawowych umiejętności czytania i pisania, kontrolowania własnych dochodów czy regulowania płatności, korzystania z informacji publicznej, administracyjnej itp. utrudnia nie tylko codzienne życie, ale także znalezienie pracy i zwiększa ryzyko ubóstwa oraz wykluczenia społecznego.
Monografia Ewy Przybylskiej jest zatem nie tylko głęboką rekonstrukcją organizacji światowych i kontynentalnych na ten temat, ale także starannym studium historyczno-problemowym, próbą kompleksowego spojrzenia na fenomen społeczny i (auto-)edukacyjny, jakich dotychczas nie mieliśmy w literaturze z nauk o wychowaniu. Gorąco polecam ją wszystkim badaczom uczenia się i jakości życia osób dorosłych.