Zmarł profesor pedagogiki ks.JAROSŁAW TOMASZ MICHALSKI

 

(ks. prof. Jarosław Michalski otwiera konferencję w UKSW w Warszawie 28.11.2023 - foto: własne)

Tuż po świętach Bożego Narodzenia dotarła do mnie porażająca i bolesna wiadomość o śmierci ks. Prof. dr. hab. Jarosława Michalskiego z Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, przez wiele lat uczonego-pedagoga-duszpasterza w środowisku nauk pedagogicznych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, a ostatnio także oddanego nauczycielskiej służbie w Akademii Mazowieckiej w Płocku. Współpracował z Wydziałem Nauk o Wychowaniu Papieskiego Uniwersytetu Salezjańskiego (UPS) w Rzymie oraz Wydziałem Teologii Katolickiej w Augsburgu w Niemczech. 

Do ostatnich dni służył swoją mądrością i duchowością. 

Jeszcze zdążył w tym roku wydać w języku angielskim swoją monografię naukową o sensie życia w filozofii wychowania nawiązującej do egzystencjalnej koncepcji Viktora E. Frankla, by dać naukowcom na świecie świadectwo badań współczesnej myśli pedagogicznej, którą warto poznać i zrozumieć w jej wielostronnym, głęboko zakorzenionym humanizmie w światowej kulturze, nauce i wychowaniu. 

Połączyła nasze zainteresowania właśnie pedagogika personalistyczna i pasja służby społecznej. Dzięki zaufaniu kadr naukowych Wydziału Nauk Pedagogicznych UMK w Toruniu powierzono mi do recenzji w 2004 roku osiągnięcia naukowe ówczesnego ks. doktora Jarosława Michalskiego. Toruń stał się w okresie przełomu ustrojowego kluczowym ośrodkiem studiów kulturowych, ogólnopolskiego Seminarium "Nieobecne Dyskursy" rewitalizując rozwój w ramach Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego a następnie także Komitetu Nauk Pedagogicznych Polskiej Akademii Nauk  badania naukowe zespołu uczonych - pedagogów  nurtu pedagogiki chrześcijańskiej. 

W UMK znakomicie rozwijał tę pedagogikę wówczas wybitny teolog i profesor pedagogiki ks. prof. Jerzy Bagrowicz (b. kierownik Zakładu Edukacji Chrześcijańskiej w Instytucie Pedagogiki UMK)  i ... młodsze pokolenie uczonych - ks. dr Czesław Kustra  oraz właśnie ks. dr. Jarosław Michalski, a obecnie kontynuuje badania w tym nurcie  dr hab. Jarosław Horowski.  

(fot. - Kolokwium habilitacyjne ks. dr. Jarosława Michalskiego w UMK w Toruniu. Źródło  - archiwum własne) 

Do ostatnich dni swojego życia ks. prof. J. Michalski kierował Instytutem Pedagogiki i Katedrą Filozofii i Socjologii Wychowania w UKSW w Warszawie. Przypomnę tu drogę Jego akademickiego rozwoju i wkładu w pedagogikę. 

Jarosław Michalski (ur. w 1964 roku) ukończył najpierw studia filozoficzno-teologiczne w Wyższym Seminarium Duchownym „Hosianum” w Olsztynie i na Wydziale Teologii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego w roku 1989. Stopień zawodowy magistra teologii uzyskał na podstawie egzaminu i rozprawy magisterskiej pt. Wychowanie do życia w rodzinie trwałej w aspekcie prawno-duszpasterskim, a przygotowanej pod kierunkiem ks. prof. dr. hab. Tadeusza Pawluka. W tym samym roku złożył śluby zakonne i został wikariuszem w parafii Chrystusa Odkupiciela w Olsztynie.  

Już po studiach pracował jako wychowawca i nauczyciel religii w LO nr IV w Olsztynie. W tym też okresie podjął studia magisterskie z pedagogiki na Wydziale Nauk Społecznych KUL, które ukończył w 1995 r. oraz rok wcześniej ukończył studia doktoranckie na Wydziale Teologii obroną rozprawy doktorskiej pt. Katecheza parafialna w Polsce po Soborze Watykańskim II. Studium pastoralno-katechetyczne. Promotorem dysertacji był prof. dr hab. Mieczysław Majewski. Intensywne i ustawiczne samokształcenie oraz udział w wielomiesięcznych stażach językowych zaowocowały uzyskaniem w Goethe-Institut w Monachium uprawnień do wykonywania zawodu nauczyciela języka niemieckiego.        

Ks. J. Michalski był także od 1995 r. stypendystą Wydziału Teologii Uniwersytetu w Augsburgu, gdzie w Katedrze Dydaktyki prowadził badania porównawcze  nad polską i niemiecką pedagogiką religii. Swoje zainteresowania naukowo-badawcze pogłębiał także na dodatkowych studiach na Wydziale Nauk o Wychowaniu Papieskiego Uniwersytetu Salezjańskiego w Rzymie, które sfinalizował w 1999 r. kolejną, przygotowaną przez siebie i obronioną rozprawą doktorską pt. La reforma del curricolo nel liceo, sopratutto cattolico, in Polonia, esaminata In una prospettiva comparata con Italia e Germania. Applicazione del metodo Problem Solving di Brian Holmes. Promotorem tej dysertacji był prof. Guglielmo Malizii.  Został zatem zatrudniony na stanowisku adiunkta w Katedrze Socjologii Edukacji i Polityki Oświatowej Instytutu Nauk o Wychowaniu w Uniwersytecie Warmińsko-Mazurskim w Olsztynie. 

W czasie pobytu we Włoszech ks. J. Michalski zgromadził dużą część materiałów do swojej rozprawy habilitacyjnej.  Niezwykle bogaty dorobek oświatowy i naukowy potwierdzał także jego aktywny udział  w zagranicznych stażach naukowych oraz w krajowych i zagranicznych konferencjach naukowych m.in. w Rzymie, Augsburgu, Wiedniu, Gdańsku i Olsztynie, w tym w najważniejszych dla współczesnych nauk o wychowaniu zjazdach pedagogicznych i sympozjach pedagogów religii. 

Bardzo szybko dał się poznać w środowisku pedagogicznym naszego kraju jako niezwykle kompetentny specjalista w zakresie współczesnej teorii wychowania chrześcijańskiego i polityki oświatowej, w tym także badań porównawczych nad rozwojem kształcenia religijnego na świecie. Z tego też tytułu powierzono mu w czasie IV Ogólnopolskiego Zjazdu Pedagogicznego w Olsztynie współkierowanie sekcją XI – „Wychowanie religijne w społeczeństwach pluralistycznych”. 

Nie bez znaczenia była aktywność ks. prof. J. Michalskiego w duszpasterstwie akademickim, wpisująca się w proces socjalizacji młodzieży studenckiej i jej nauczycieli. Już jako adiunkt prowadził seminaria magisterskie na pedagogice. W jego dorobku są znaczące publikacje naukowe, a wśród nich cztery prace zwarte, w tym dwie autorskie monografie naukowe i dwie pod jego redakcją oraz kilkadziesiąt artykułów. Publikował głównie w języku polskim, ale także w języku niemieckim i angielskim. 

Ks. J. Michalski był autorem haseł encyklopedycznych w dwóch  pierwszych tomach „Encyklopedii Pedagogicznej XXI wieku” pod red. T. Pilcha. Publikował także teksty w pismach oświatowo-wychowawczych, popularnonaukowych. Podejmował przede wszystkim problemy wychowania społeczno-moralnego oraz pedagogiki religii w jej zachodnioeuropejskim znaczeniu. 

Rozprawy ks. prof. J. Michalskiego wnoszą istotną wiedzę do konstruowania syntezy polskiej pedagogiki chrześcijańskiej. Najbardziej znaczącą w warstwie teoretycznej była dysertacja habilitacyjna pt. Edukacja i religia jako źródło rozwoju egzystencjalno-kognitywnego. Studium hermeneutyczno-krytyczne (Toruń 2004, ss. 283), która jest ponadczasowym studium naukowych podstaw i dopełniających się nurtów filozofii i teorii wychowania, pedagogiki religii, katechezy oraz związanego z nimi nurtu kształcenia (głównie religijnego) w Polsce i na zachodzie Europy (komparatystyka pedagogiczna).

Za punkt kulminacyjny w sensie czasowym przyjął epokę Oświecenia, która w sposób zasadniczy przeorientowała dotychczasowy sposób myślenia o człowieku i jego egzystencji w aspekcie zwłaszcza stosunku do wolności człowieka.  Rozwijał edukację religijną, której nowość bazowała na antropologicznej koncepcji człowieka  poszukującego prawdy i sensu dobrego życia. 

Prymat nauki i wiedzy nie znajduje w takim kontekście uzasadnienia, jeśli nie mogą one być włączone w całość wspierającą ów sens. Człowiek powinien być w „społeczeństwie konkurencyjnym” niejako dziełem samego siebie, by mógł osiągać sukcesy.

Mniej znana jest książka ks. J. Michalskiego pt. Katecheza parafialna w Polsce po Soborze Watykańskim. Studium pastoralno – katechetyczne (Olsztyn 1997), która nawiązuje swoją zawartością analityczną do wciąż słabo zakorzenionych we współczesnej myśli pedagogicznej zagadnień katechezy i katechetyki. Tymczasem w niej podkreślał potrzebę, doniosłość dydaktyki i pracy katechetycznej jako decydujących o przyszłości zarówno jednostki, jak i całego społeczeństwa. 

Ukazał w tej pracy proces odnowy i rozwoju katechezy parafialnej w zmieniających się warunkach socjologiczno–kulturowych od Soboru Watykańskiego II aż po czasy współczesne wraz z problemem katechezy posoborowej w nauczaniu Kościoła. Podkreślał uwarunkowania kontekstu historyczno–społecznego rozwijającej się po Soborze katechezy, jej organizację, formację katechetów oraz powstające w kolejnych latach programy, podręczniki i pomoce katechetyczne. Szkoda, że nie została ona powszechnie zinterioryzowana w kształceniu rodzimych katechetów. 

Z perspektywy pedagoga ks. prof. J. Michalski prowadził  badania nad nowym rozumieniem i nową a koniecznie zmieniającą się funkcją wychowania religijnego młodych pokoleń. Pojmował je  "jako „wychodzące od człowieka i zorientowane na człowieka” czyli takie, w którym centralnym momentem procesu wychowawczego jest człowiek jako osoba". Postrzegał wychowanie religijne jako szansę na integralny rozwój każdej osoby, dla której odkrywanie własnego człowieczeństwa ważna jest transcendencja, to, co pozwala wznosić się ku najwyższym wartościom życia w świecie wszechogarniającego człowieka pluralizmu historycznego, społeczno-kulturowego, wyznaniowego itd.

Jak pisał:

 "Okres ponowoczesny związany z szybkimi przemianami ustrojowymi, obejmującymi zarówno sferę polityczną, społeczno-ekonomiczną, edukacyjną i cywilizacyjną, postawił przed człowiekiem wiele skomplikowanych problemów dotyczących jego egzystencji. Dzisiaj nie ulega już wątpliwości, że nie jesteśmy przygotowani na nieprzejrzystość, ambiwalencję świata i porażki. Współczesny człowiek narażony jest na ciągły stres i poczucie braku wpływu na własne życie" (Paedagogia Christiana, 2008, s. 229). 

Nie byliśmy przygotowani na tak szybko zmieniający się świat, wojny kulturowe, idei, konflikty światopoglądowe, toteż Michalski wiedział, że trzeba rozwijać pedagogikę egzystencjalną w duchu konstruktywnej dyskusji o możliwych drogach stawania się człowiekiem niezależnie od istniejących różnic. Nie godził się jednak z nierzetelnym traktowaniem w społeczeństwie polskim relacji między religią a wychowaniem i rozwojem człowieka. 

Żył i tworzył z misją, którą jednoznacznie wyraził w jednym ze swoich artykułów:

"Chodzi tu o zaoferowanie wychowankom konkretnej pomocy umożliwiającej krok po kroku dokonanie ostatecznych decyzji, które staną się bazą ich życia, fundamentem ich integralnego rozwoju. Wydaje się bowiem, o czym pisze m.in. włoski psycholog i pedagog Franco Imoda, iż „jedynie wiara, która przeszła przez krytykę głębokich motywacji, ma możliwość przetrwania i wspierania rozwoju człowieka; jedynie chrześcijaństwo oparte na głębokich przekonaniach bez uwzględniania tylko zwykłych uzewnętrznianych tradycji lub masowych manifestacji, ma szansę przeżycia”. Tak rozumiane wychowanie bazuje z jednej strony na niepodważalnym a osobą ludzką i pozwala na wskazanie dróg (metod) wychowawczych, które do niego prowadzą" (tamże, s. 230).

Warto dostrzec, że wśród uczonych-pedagogów była i nadal jest kontynuowana pedagogika otwarta, pedagogika personalizmu chrześcijańskiego w duchu II Soboru Watykańskiego, której twórcy nie czynią z religii i wychowania religijnego środka do biznesu i walki o władzę polityczną w naszym kraju. Zróżnicowanie interesów w polskim Kościele katolickim jest na tym tle bardzo widoczne. Pedagogia  ma jednak służyć każdemu człowiekowi a nie wysługiwać się nim do realizacji celów niegodnych humanum. 

Ks. prof. J. Michalski miał bardzo dobre przygotowanie metodologiczne, o czym  świadczą jego liczne badania empiryczne. Był badaczem, który konfrontował praktyczny model katechezy parafialnej (najpierw w opinii katechizowanych, a następnie w opinii katechizujących) z analizą wyników badań empirycznych, jakie zostały zawarte w rozprawach doktorskich i pracach magisterskich w latach 1972–90 w Instytucie Teologii Pastoralnej KUL. Badał realizację posoborowej odnowy katechetycznej w Polsce, dociekając istoty odnowy soborowej w katechizacji, stopnia jej uświadomienia i realizowania przez katechetów. 

Dokonał na tej podstawie rekonstrukcji modelu katechezy funkcjonującej wśród katechetów oraz zaproponował działania zmierzające do odnowy praktyki katechetycznej. Nie unikał oceny katechezy parafialnej w Polsce po Soborze Watykańskim II. Dzięki rozpoznaniu braków Miało to ułatwić sformułowanie postulatów dla działalności duszpastersko – katechetycznej w Polsce na przyszłość, w zmieniających się warunkach kulturowych, społeczno–religijnych.  

   O umiejętności pracy zespołowej ks. Profesora świadczyło wydanie rozprawy zwartej pod Jego redakcją pt. Wychować człowieka. Szkice z antropologii i teorii wychowania (Olsztyn 2000). Jest to niezwykle  interesujące, bo interdyscyplinarne podejście do problemu wychowania. Wskazuje w nim na istotny związek pomiędzy filozofią a pedagogiką, hermeneutycznie odczytuje prawdę człowieka i prawdę o człowieku w jego podstawowych wymiarach: metafizycznym, aksjologicznym i teologicznym. 

Będąc jednym z autorów ukazał w tej pracy wszechstronny rozwój człowieka w aspekcie antropologii filozoficznej, psychologii wychowania, jak i wybranych teorii wychowania. Nawiązał do personalistycznej koncepcji człowieka wywodzącej się z tradycji arystotelesowsko–tomistycznej, czyniąc ją podstawą procesu wychowania. Uwzględnił klasyczny nurt w filozofii personalizmu, który kultywowany jest w Polsce przez środowisko naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.

Z tej rozprawy korzystają studenci kierunku pedagogika, którzy są konfrontowani w badaniach procesu wychowania z założeniami psychologii humanistycznej, traktującej człowieka integralnie jako istoty otwartej na wartości. Omawiając podstawowe kategorie pedagogiczne z dziedziny wychowania człowieka Autor podkreśla potrzebę wychowania moralnego i religijnego jako wychowania do wartości. Zapotrzebowanie na takie wychowanie staje się coraz bardziej znaczące, ponieważ nawiązuje do doświadczeń wielu kultur, religii, filozofii, tradycji czy ideologii.         

Ks. J. Michalski był tu nie tylko redaktorem, ale i autorem dwóch artykułów w tej książce, które w swojej treści nawiązują do psychologicznych (Analiza transakcyjna a wychowanie religijne człowieka) oraz pedagogicznych aspektów wychowania (Wychowanie do demokracji). W pierwszym z nich wskazuje na stale rosnącą tendencję rozluźniania więzi katolików z Kościołem, świadome negowanie i kwestionowanie prawd wiary i zasad moralnych oraz wyraźną selektywność religijności. W związku z tym podkreśla konieczność troski o poziom wiedzy religijnej dzieci i młodzieży oraz o podnoszenie poziomu wychowania religijnego, wykorzystując w działaniach pedagogicznych propozycje innych dyscyplin naukowych. 

Jakże rzadko wykorzystywana jest w komunikacji pedagogicznej analiza transakcyjna jako jeden z nowych kierunków w psychologii, który wyrósł z praktyki terapeutycznej a sprzyja kształtowaniu dojrzałej postawy osoby wobec własnej przeszłości, oceny teraźniejszości i perspektywy przyszłości. 

W innym z zamieszczonych w niniejszej publikacji artykule ks. J. Michalski podejmuje problematykę wychowania do demokracji. Zwraca w nim szczególną uwagę na formalny i materialny  wymiar demokracji z chrześcijańskiego punktu widzenia, podkreślając, że jest ono realne tylko wówczas, gdy występuje między ludźmi zaufanie i żywotność wartości, jaką jest wolność. 

Istotną przesłanką wychowania czynił personalizm, a szczególnie myśl filozoficzną Jacquesa Maritaina. Nic dziwnego, że zainteresowania badawcze ks. J. Michalskiego koncentrowały się konsekwentnie wokół pedagogiki egzystencjalnej. Znalazło to swój znaczący wyraz w opublikowanych w czasopiśmiennictwie lub w pracach zbiorowych, w tym: Wartości ludzkie i boskie treścią nauczania katechetycznego  (w: Aspekty aksjologiczne w edukacji, red. U. Ostrowskiej, Olsztyn 2000). 

Michalski omawia w nim teologiczny i pastoralny charakter katechezy, jej źródła i naczelną zasadę „wierności Bogu i człowiekowi”, podkreśla konieczność integralnego spojrzenia na wychowanie, w którym przeplatają się z jednej strony wartości, aspiracje i historia życia ludzkiego, z drugiej strony wartości boskie i historia zbawienia.  Pięknie pisał o tych wymiarach katechezy, które w sposób szczególny wpływają na formowanie postaw etycznych na gruncie wiary i należą do fundamentalnych zadań wychowania moralnego. 

Był refleksyjnym Uczonym, zajmując także krytyczną postawę wobec treści katechezy dydaktycznej i kerygmatycznej, która nie uwzględniała walorów katechezy integralnej, będącej wynikiem działania ludzkiego i boskiego, ale przede wszystkim pozostającej w bezpośrednim związku z człowiekiem i jego doświadczeniem. Do znaczących treści nauczania katechetycznego powracała w artykule pt. Obecność kultury w katechezie (Keryks 2004, tom I, nr 5),  podkreślając jej ukierunkowanie przez posoborowe dokumenty Kościoła na podstawowe dziedziny życia, w których winna ona uczestniczyć. Bliskie mu bowiem było jej zakorzenienie w kulturze materialnej bytu, symbolicznej - via symbole chrześcijańskie i symboliczną percepcję rzeczywistości oraz w kulturze społecznej (dyrektoria katechetyczne).

Pedagog J. T. Michalski pisał też o instytucjonalnym wychowaniu religijnym w szkole katolickiej, która powinna być miejscem ewangelizacji a nie przede wszystkim oświatowym biznesem (Forum Teologiczne IV, 2003). Podkreślał rolę szkoły konfesyjnej dla wychowania młodych pokoleń po upadku metanarracji marksistowsko-leninowskiej, zwłaszcza, że mimo zmiany warunków politycznych w kraju, szkoła wyznaniowa w istocie nigdy nie osiągnęła już takiej świetności, jaką miała np. w okresie II RP.  

Ks. prof. J. Michalski zwracał uwagę na doniosłość szkoły katolickiej w dialogu kulturowym oraz na jej alternatywny model kształcenia w świecie pluralistycznym. Wskazywał na takie jego atuty, jak: rozwój młodych ludzi poprzez systematyczne i krytyczne przyswajanie kultury, ewangelizację rozumianą jako kształcenie młodzieży według modelu człowieka ukazanego w Osobie Jezusa Chrystusa oraz profesjonalizm wychowawców-nauczycieli w kulturze organizacyjnej i pedagogicznej szkoły.

Do treści związanych ze współczesnym nauczaniem religii wielokrotnie powracał w swoich licznych rozprawach pisząc m.in. o korelacji jako zasadzie współczesnego nauczania religii (Pedagogia Christiana 1(13), 2004). W kontekście głównych koncepcji nauczania religii – kerygmatycznej, hermeneutycznej, problemowej, terapeutycznej, ukazywał współczesny model tegoż nauczania, zarówno w szkole (jako przedmiot zajęć dydaktycznych), jak i we wspólnocie parafialnej. Poszukiwał skuteczności we współczesnym przekazie katechetycznym, w praktyce pedagogicznej, która korzystała z wielowymiarowej teorii nauczania.

Chrześcijański personalizm czynił ks. prof. J. Michalski motywem przewodnim w tekstach dotyczących wychowania do wartości, wychowania do „poczucia sacrum. Wskazywał w nich na przemieszczenia kulturowe w obszarze sacrum dociekając hermeneutycznie: czy wychowanie do wartości mieści się (w sensie filozoficznym, społecznym czy kulturowym) w tym obszarze? Trafnie dostrzegał konieczność wychowania w obszarze sacrum, które musi mieć swe źródła w pedagogice personalistycznej, w tym w dydaktyce i koncepcji szkoły konstruktywistycznej, skoro żyjemy w dobie wzajemnego przenikania się sacrum i profanum. 

Zmarły Pedagog podkreślał w swoich rozprawach jakże charakterystyczny kontekst historyczny i kulturowy omawianego problemu, powołując się na literaturę i dorobek filozofów i pedagogów religii z takich krajów europejskich, jak Włochy i Niemcy. Przemiany polskiej religijności w pluralistycznym świecie miały stać się istotną wskazówką dla pedagogów w ich służbie człowiekowi. 

Charakterystyczne było w jego pracach naukowych korzystanie z literatury filozoficznej i psychologicznej. Analizował w odniesieniu do procesu wychowania rodzaje i cechy zarówno osobowości, jak i indywidualności wychowanka,  gdyż to one stawały się podstawą określenia jego bycia człowiekiem. Uznanie osobowości i uwzględnienie indywidualności wychowanka powinno stać się podstawą zarówno planowania celów wychowania, jak i praktycznego kształtowania każdego jego rodzaju.

W warstwie teoretycznej nawiązywał do pedagogiki spotkania  i dialogu, w tym do filozofii dialogu Martina Bubera, ale także do doświadczeń i tradycji wychowania wielopokoleniowego w literaturze włoskiej (G. Galeazzi), jego roli w dialogu między dziećmi, rodzicami, dziadkami. Uważał, że wychowanie wielopokoleniowe jest istotnym źródłem trwałości ciągłości przekazu tradycji, historii i kultury, co ma istotne znaczenie w przenikaniu się kultur różnych narodów, w nawiązywaniu dialogu społeczeństw. 

W swoich pracach naukowych ks. Profesor podejmował też problematykę społeczną, w tym tzw. "syndrom 3B (bezrobocia, bezdomności i biedy)", o którym pisał w artykule pt.: Gdybym był bogaty, czyli rzecz o ubóstwie (Pedagogika Społeczna nr 3, 2004). Obok klasycznych, akademickich ujęć ubóstwa, przedstawił przyczyny, teorie i jego skutki oraz podkreślał rozmiar tego zjawiska w Polsce, które rozprzestrzenia się wraz ze zmianą struktury społecznej i politycznej naszego kraju. Przeciwstawiał się utrwalaniu kultury ubóstwa i wypowiadał walkę z nim za pośrednictwem konkretnych rozwiązań. 

O erudycyjnej znajomości problematyki edukacji i religii zmarłego Profesora świadczą bardzo rozbudowane w jego monografiach przypisy oraz wykorzystane źródła. Miał świadomość, że nauczyciele religii są nosicielami urzędu kościelnego, zaś prowadzone przez nich lekcje wpisywane są w formę misji Kościoła w środowisku szkolnym. 

Model ten, bardzo zresztą krytykowany za pomijanie dokonań współczesnej pedagogiki i przemian świadomości w nowoczesnych społeczeństwach, czyni edukację religijną w szkole odseparowanym od całości kształcenia humanistycznego i mało skutecznym elementem programu nauczania. Być może dlatego było mu coraz trudniej upowszechniać własne podejście do kształcenia i wychowania religijnego w ramach edukacji szkolnej. 

Polska pedagogika chrześcijańska straciła wybitnego Uczonego, który był w sile wieku i twórczej aktywności. Żegnam ks. Profesora kierując do Jemu Bliskich, Przyjaciół i Współpracowników wyrazy współczucia. 

 PROGRAM UROCZYSTOŚCI POGRZEBOWEJ

Ostróda, czwartek 2 stycznia 2025 r.

10.00 – Czuwanie modlitewne w kaplicy pogrzebowej Efez przy kościele Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny
Wprowadzenie trumny do kościoła
10.30 – Nabożeństwo różańcowe
11.00 – Msza Święta pogrzebowa pod przewodnictwem Arcybiskupa Metropolity Warmińskiego Józefa Górzyńskiego

Ciało zmarłego Kapłana zostało pochowane na cmentarzu komunalnym w Ostródzie.

(foto moje: czuwanie modlitewne) 

Komitet Nauk Pedagogicznych PAN przyjął Stanowisko w sprawie projektu Rozporządzenia Ministry Edukacji o edukacji zdrowotnej

 

Komitet Nauk Pedagogicznych PAN i Jego Sekcja Pedagogiki Zdrowia przedstawiają opinię dotyczącą projektu ROZPORZĄDZENIA MINISTRA EDUKACJI zmieniające rozporządzenie w sprawie podstawy programowej kształcenia ogólnego dla liceum ogólnokształcącego, technikum oraz branżowej szkoły II stopnia z dnia 29 października 2024 r. oraz ROZPORZĄDZENIA MINISTRA EDUKACJI zmieniające rozporządzenie w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej z dnia 29 października 2024 r.

Komitet Nauk Pedagogicznych i Jego Sekcja Pedagogiki Zdrowia przekazują poniższe uwagi, które odnoszą się zarówno do uzasadnień merytorycznych proponowanych rozporządzeń, ale także do procedur, które zdaniem Komitetu i Jego Sekcji, powinny być zastosowane na drodze wypracowywania treści rozporządzeń.

W pierwszym rzędzie pragniemy podkreślić, iż sama idea, czy też sens edukacji zdrowotnej jako elementu wychowania szeroko rozumianego, nie budzi wątpliwości członków KNP PAN i Jego Sekcji. Z poczuciem odpowiedzialności odnosimy się do istoty i celów tego procesu, mając na uwadze potrzebę takiego oddziaływania, zwłaszcza w kontekście kształtowania tożsamości osób edukowanych, a także zachodzących zmian społeczno-kulturowych.

Jednak biorąc pod uwagę treść przesłanych do konsultacji aktów, pragniemy podkreślić, iż otrzymaliśmy projekty dokumentów prawnych, których treść jest uzasadniona, jak również - budzi wątpliwości merytoryczne odnoszące się do uzasadnień teoretycznych, w tym aksjologicznych (zdrowie jako wartość aksjologiczna), stojących u podstaw edukacji zdrowotnej, jako procesu oddziaływania na człowieka. Uwagi formułowane przez członkinie i członków Komitetu Naukowego dotyczą zarówno formy jak i treści projektów rozporządzeń, a także procedury i kontekstu w jakim należy odczytywać jego treść.

W treści dokumentów zastosowano pojęcia, których konotacja znaczeniowa budzi wątpliwości, na przykład:

• brak porządku pojęciowego, zgodnego z aktualną wiedzą pedagogiczną w zakresie zastosowania - w aspekcie zdrowia - takich pojęć jak: edukacja, wychowanie, kształcenie, nauczanie i uczenie się. Jednoznacznie wskazane zależności (porządku pojęciowego), będzie podłożem wysokiego poczucia odpowiedzialności za treść dokumentu, a przede wszystkim za cele, którym ta działalność edukacyjna ma służyć oraz funkcje jakie będą pełniły te dokumenty w zakresie realizowanej polityki, w tym edukacyjnej;

• zastosowano pojęcie „zdrowie”, którego konotacja znaczeniowa ma wiele różnych odniesień. Należą do nich wszelkie sformułowania w formie przymiotników, przysłówków jak zdrowy, zdrowa, zdrowo itp. w stosunku nie do organizmów żywych, a do przedmiotów np.: zdrowe żywienie (czy stosuje się sformułowanie „chore żywienie?), zdrowe relacje interpersonalne (czy stosuje się sformułowanie „chore relacje...”?), zdrowa żywność, zdrowe nawyki żywieniowe, co znaczeniowo niewłaściwe - wyraźnie wprowadzające w błąd. Można napisać o żywności wartościowej (mało lub wysoko wartościowej), a jeśli już koniecznie należy użyć określenia odnoszącego się do zdrowia, to można powiedzieć o żywności korzystnej dla zdrowia lub prozdrowotnej. Trudno zaakceptować takie sformułowania, jak zdrowe nawadnianie (korzystniej byłoby napisać o zalecanych ilościach picia wody i innych rodzajów napojów). Nie do zaakceptowania jest stosowanie terminu „zdrowe posiłki”, a szczególnie „zdrowe” przekąski, które rzadko składają się z wartościowych produktów. Nie powinno się pisać o kluczowych składnikach odżywczych, bo wszystkie składniki odżywcze - z definicji - są niezbędne w żywieniu, a więc właściwie powinno być napisane „bogate w składniki odżywcze”.

 

Pragniemy podkreślić, iż treść dokumentów odwzorowuje m.in.: holistyczne podejście do zdrowia, osadzone w aktualnych koncepcjach teoretycznych (projekty uwzględniają różnorodne aspekty zdrowia, co pozwala na kompleksowe przygotowanie uczniów do dbania o siebie i swoje otoczenie); rozwijanie alfabetyzmu zdrowotnego (koncepcja health literacy promuje świadome decyzje dotyczące zdrowia, łącząc wiedzę teoretyczną z praktycznymi umiejętnościami); praktyczny charakter celów kształcenia (rozwijanie umiejętności takich jak monitorowanie zdrowia czy reagowanie na zagrożenia, co może wpłynąć na realne zmiany w postawach młodzieży); pedagogikę pozytywną (podkreśla motywację i poczucie własnej skuteczności - wzmacnia zaangażowanie uczniów; interdyscyplinarność (łączenie wiedzy z różnych dyscyplin naukowych i dziedzin nauki zwiększa atrakcyjność i praktyczność przedmiotu).

Poważne wątpliwości budzą kwestie m.in.: przygotowania nauczycieli (brak odniesień do szczegółowych wymagań dotyczących kwalifikacji nauczycieli, które mogą wpłynąć na jakość realizacji programu); możliwości wdrożenia w szkołach (rozbudowany program może być trudny do wprowadzenia w szkołach z ograniczonym zapleczem; potrzebne są materiały dydaktyczne i szkolenia dla nauczycieli); dostosowanie treści do wieku uczniów; zaangażowanie rodziców i społeczności lokalnych (brakuje konkretnych propozycji włączenia rodziców i społeczności lokalnej w proces edukacji zdrowotnej); brak treści dotyczących np. racjonalnego żywienia; „śladu węglowego” wraz z jego aplikacją w praktyce.

Poważne wątpliwości budzi również rozkład treści. Np. zagadnienie otyłości i jej profilaktyki powinno znaleźć się nie w III, a w IV dziale o tytule „Odżywianie”, bo choroba ta jest immanentnie związana ze sposobem żywienia oraz, oczywiście, z aktywnością fizyczną. W części „Dojrzewanie” na II etapie edukacyjnym: np. w klasach 4-6 są wymienione „zaburzenia miesiączkowania”, a dopiero w klasach 7-8 „dostępne na rynku produkty menstruacyjne” – chyba nie jest to prawidłowa kolejność itd. W wymaganiach dotyczących realizacji edukacji żywieniowej rozpoczyna się zalecenia od stosowania Talerza Zdrowego Żywienia. Tymczasem uczeń przede wszystkim powinien znać i umieć stosować zasady prawidłowego żywienia oraz zalecenia żywieniowe, m.in. dotyczące liczby i regularności spożycia posiłków, także zalecenia wyrażone w formach graficznych – piramidy żywieniowej oraz Talerza „Zdrowego” Żywienia.

 

Konkluzja

Przedstawione do konsultacji projekty rozporządzeń częściowo spełniają wymogi dotyczące merytorycznego uzasadnienia edukacji zdrowotnej jako takiej, form i treści jego realizacji. Projekty ukierunkowane są na współczesne potrzeby dzieci i młodzieży i dynamicznie zmieniające się wyzwania zdrowotne.

Jednak pragniemy podkreślić, iż popieramy powyższą ideę i potrzebę tego typu oddziaływania edukacyjnego, pod warunkiem przeprowadzenia stosownych, uwarunkowanych merytorycznie konsultacji, które będą uwzględniały aktualną wiedzę pedagogiczną dotyczącą praktycznych, teoretycznych, w tym aksjologicznych podstaw edukacji zdrowotnej. Uzupełnienie, zmodyfikowanie i rozwinięcie wskazanych elementów może uczynić projekty rozporządzeń skutecznym narzędziem wspierającym zdrowie i jakość życia młodego pokolenia.

Biorąc pod uwagę rolę i społeczne funkcje nauki, w tym dyskursu naukowego, a także to, iż badania naukowe (w tym realizowane przez pedagogów) dostarczają narzędzi służących rozumieniu świata (w tym świata społecznego), w powyższym zakresie Komitet Nauk Pedagogicznych może służyć pomocą ekspercką.

 

MASZYNA IDIOSENSORYCZNA DR. JERZEGO N. GRZEGORKA DLA ARTYSTÓW Z NIEPEŁNOSPRAWNOŚCIAMI

 

Profesor Dariusz Kubinowski przewodnicząc Sekcji Pedagogiki Sztuki Komitetu Nauk Pedagogicznych Polskiej Akademii Nauk podzielił się relacją z wyjątkowych działań pedagoga kultury dr. Jerzego N. Grzegorka - tancerza, choreografa, reżysera teatralnego, a zarazem badacza idiomów tańca osób z różnymi niepełnosprawnościami, który jest założycielem i prezesem Fundacji „Ośrodek Praktyk Teatralno-Tanecznych TRUE” w Szczecinie. To  w jej ramach prowadzi autorski Teatr Ruchu Umownie Ewidentnego. 

Zajrzyjcie na stronę https://www.facebook.com/fundacjatrue , by przekonać się, jak animator aktywności artystycznej osób z niepełnosprawnościami stworzył i zrealizował na przestrzeni minionych 10 lat wzruszające spektakle teatralno-taneczne z ich udziałem. Fenomenalne jest skonstruowanie przez dr. J.Grzegorka i zastosowanie w terapii przez sztukę urządzenia, które nazwał Maszyną Idiosensoryczną. Dzięki niej wspomaga rozwój kreatywności ruchowej aktorów z niepełnosprawnością wzroku. 

(źródło: Fb) 

Ten innowacyjny patent - jak pisze prof. D. Kubinowski - "posiada wielorakie potencjały do twórczego wykorzystania w różnych dziedzinach, w tym w sztuce, edukacji, terapii, rehabilitacji, sporcie, nauce. Potwierdziły to warsztaty z udziałem osób z różnymi niepełnosprawnościami, tancerzy, choreografów, choreologów, pedagogów tańca, fizjoterapeutów, kinezyterapeutów, trenerów, opiekunów itd."  

Jak mówiła przed stu laty Maria Grzegorzewska - Nie ma kaleki. Jest człowiek. 

Serdeczne życzenia drugiego dnia Świąt Bożego Narodzenia

Dzisiejsze życzenia otwiera ich poetycka wersja - naszej wspaniałej poetki, prof. UJK Danuty Muchy, a ilustracją jest przepiękny witraż autorstwa wybitnej łódzkiej artystki Beaty Mirowskiej:  

Odwzajemniam życzeń tyle
i na harfie snując chwilę
dodać chciałam słów dziś kilka
- tamtych drgań 
na palcach 
przystań
***   
Z zapomnienia 
i spod powiek
wiatr
dogania 
myśli
płowe
za horyzont
nimi płynie
niczym wiatr
co
nagle
zginie

*** 

przesyłam wiele serdecznych słów pamięci i pozdrowień. Myślę, że to ważniejsze niż wszystko inne na tym świecie. Radujmy się więc jeszcze z atmosfery tych wyjątkowych świąt upamiętniających rocznicę narodzin Jezusa. Życzmy sobie  nade wszystko, aby narodził się On w naszych sercach a wówczas nawet największe przeciwności losu będziemy w stanie przezwyciężyć. Szczęść Boże.

*** 

w tym szczególnym dniu, w którym niebo łączy się z ziemią przesyłam życzenia. Niech ta , która w ten dzień tuliła do serca swojego Syna , przytula Pana Profesora i całą Pana rodzinę . Błogosławionych Świąt Bożego Narodzenia

*** 

Krásné a klidné prožití vánočních svátků a do Nového roku jen to nejlepší,
hlavně hodně zdraví a pohody v kruhu rodiny a přátel přeje

***

Na ten magiczny czas Świąt Bożego Narodzenia, w imieniu Mistrzów życzę, aby te święta były pełne spokoju, ciepła i radości, otulone miłością rodzinnej atmosfery, a Nowy Rok niech przyniesie spełnienie marzeń i szczęście 

***

życzenia świąteczne i noworoczne, które płyną z głębi mego serca. Z całego serca życzę  zdrowia, pomyślności i nieustannej satysfakcji z każdego przeżytego dnia. Mądrość, życzliwość i oddanie nauce i ludziom są inspiracją nie tylko dla studentów, ale dla wszystkich, którzy studiują

*** 

Pięknych, zdrowych, rodzinnych i inspirujących do duchowej radości Świąt Bożego Narodzenia przesyła Aneta z rodziną, niech te Święta pozwolą umacniać się w cieple Waszej bliskości i zaufania, niech plany, które razem tworzycie - realizują się, a troski i przeciwności, z którymi trzeba się mierzyć - ustępują lub mają pomyślne rozwiązanie. Moc tego czasu jest wielka, a radość z Nowego Życia niezastąpiona. Wszystkiego, co najlepsze w duchu pokoju, otwartości, mądrego zaufania i szacunku wobec Bliźniego na cały 2025 r.!

*** 

wspaniałych Świąt Bożego Narodzenia. Niech czas przyjścia Boga-Człowieka napełni pokojem serca i rozpromieni codzienne trudy życia, zaś Nowy Rok obfituje zdrowiem i życzliwością dobrych ludzi. Wszystkiego najpiękniejszego 

*** 

życzenia, żeby zawsze z Tobą byli Arch.Gabriel, żebyś jasno widział znaki egzystencji, Arch. Rafael, żebyś był zdrowy i bezpieczny w podróżach, Arch. Uriel, żebyś szedł za Światłem i Arch. Michał, żeby chronił Cię od lęku i zwątpienia. Wszystkiego Dobrego

*** 

W świecie, gdzie tak wiele osób cierpi 
z powodu braku nadziei i poczucia sensu,
niech nasze rodzinne spotkania 
- te świąteczne i te codzienne - będą okazją 
do dawania innym miłości, radości i nadziei,
które przynosi nam Nowonarodzony.

W rozpoczynającym się Roku Jubileuszowym 2025
serdeczne życzenia radosnych i rodzinnych 
Świąt Bożego Narodzenia 
i Szczęśliwego Nowego Roku

*** 

BŁOGOSŁAWIONYCH ŚWIĄT BOŻEGO NARODZENIA

BŁOGOSŁAWIONYCH ŚWIĄT BOŻEGO NARODZENIA 

I POMYŚLNOŚCI W ROKU 2025.

Ks. Alfred Wierzbicki

Z nowego tomiku

MOJA OPOWIEŚĆ Z NARNI

Przyplątał się Giordano Bruno

tors ze strupami po ogniu okrywał moim płaszczem

na osmolone włosy nakładał moją czapkę z wełny

brąz o szpetnej fakturze spętany sznurami

dźwigałem w sobie ciągnął się za mną

Pomnik postawili antyklerykałowie na placu przed katedrą

gdy papież utracił państwo

faszyści schowali go w magazynie

po wojnie odnaleziony pod warstwami odchodów gołębi

nikt już nie chciał walki na argumenty z historii

aż w roku na przełomie tysiącleci

nie wytrzymali radykałowie

umieścili to popiersie na dziedzińcu ratusza

napisano: nie stosy lecz spory o idee

Nie powinna być to moja sprawa

zgrzyt w pielgrzymce

diabeł gmatwający plan podróży z Narni do Greccio

mogliśmy wybrać inną drogę

najlepiej z kojącymi krajobrazami pocieszającymi malowidłami

Samochód wspinał się pod górę

coraz szersze widoki milczące i głuche

coraz niżej miasteczka z labiryntami losów

dopiero w grocie gdzie Franciszkowe jasełka

brało mnie powoli oczyszczające wzruszenie

naprawdę leży na surowej skale

nagie pacholątko

(Szyszka pinii, Kraków: Wydawnictwo Znak 2024, s.28.)

*** 

życzymy, aby te Święta przyniosły wiele dobra i życzliwości, a dzieląc się opłatkiem z najbliższymi, składając sobie życzenia,  okazywali sobie uczucia, na które nie zawsze starcza czasu w codziennym życiu. Boże Narodzenie sprawia, iż stajemy się lepsi, a na świecie w tym szczególnym dniu jest więcej dobra niż zła, dlatego pomnażajmy je, dzieląc się miłością z innymi

*** 

Życzę wielu radosnych spotkań w Boże Narodzenie,

Ciepłych myśli, spokoju i odrobinę wytchnienia,

Nadziei na Nowy Rok 2025,

Niech zrealizują się wszystkie zamierzenia,
a marzenia niech nigdy Państwa nie opuszczają.

*** 

W świecie, gdzie tak wiele osób cierpi 
z powodu braku nadziei i poczucia sensu,
niech nasze rodzinne spotkania 
- te świąteczne i te codzienne - będą okazją 
do dawania innym miłości, radości i nadziei,
które przynosi nam Nowonarodzony.

W rozpoczynającym się Roku Jubileuszowym 2025
serdeczne życzenia radosnych i rodzinnych 
Świąt Bożego Narodzenia 
i Szczęśliwego Nowego Roku

***  

Czas mamy Świąteczny, pogłębiający nasze dusze w duchowym i ludzkim świecie. Życzę zdrowych i radosnych Świąt wraz pomyślnością na każdy dzień Nowego Roku!

*** 

wiele radości, ciepła i miłości.

Niech wigilijny wieczór przyniesie pokój i harmonię,

a blask choinki oświetla drogę do spełnienia marzeń.

Aby każda chwila tych Świąt była przepełniona serdecznością,

a Nowy Rok 2025 obfitował

w zdrowie, szczęście i pomyślność.

*** 

Niech te święta będą dla Was czasem prawdziwego spokoju, miłości i radości spędzonym w gronie najbliższych. Życzymy, aby nadchodzący Nowy Rok przyniósł zdrowie, pokój i nowe możliwości zarówno Wam, jak i Waszym rodzinom. Wierzymy, że dzięki wspólnym wysiłkom możemy osiągnąć jeszcze więcej dobra!

Z całego serca dziękujemy, że jesteście z nami! 

*** 

Życzenia przenajpiękniejszych Świąt Bożego Narodzenia, 

(wzmocnione "trójchoinkowo", bo tyle drzewek tego roku u nas w domu, nie licząc jemioły i stroików), wytchnienia, wyczekiwanych spotkań, bezpiecznych podróży, muzyki (w tym śpiewu), kulinarnych zachwytów, cudownego samopoczucia, wymarzonej na ten czas pogody (w tym ducha)  i najpiękniejszych wzruszeń wśród wspaniałych osób

*** 

požehnané Vánoce, ať jste všichni zdrávi a v pohodě a Nový rok nechť vám všem přinese jen dobré a pozitivní situace

*** 

(foto: Watykan, BŚ)

Życzenia

 

Jest taki czas,  który u schyłku roku wnosi do naszego życia jedne z najpiękniejszych polskich Świąt - Bożego Narodzenia, które mają bardzo stare korzenie i tradycje narodowe. W okresie świąteczno-noworocznym część spośród nas kultywuje wartości chrześcijańskie, część dzieli je z bliskimi na wzmacnianie wzajemnych więzi, namysł nad mijającym rokiem i czekającymi nas wydarzeniami w 2025 roku. 

Narodziny Chrystusa stają się dla wielu z nas źródłem siły, nadając formę naszemu życiu, uwznioślając je, odrywając nas od własnego ja i otwierając na coś większego od nas: na Boga, wspólnotę i miłość. 

Szczególna symbolika gwiazdy betlejemskiej, żłóbka, rorat i Pasterki, wieczerza wigilijna w uświęconej przestrzeni rodzinnego domu - wszystko to niewątpliwie służy nawiązaniu kontaktu z Tym, Który Jest i odbudowaniu więzi międzyludzkich. Jesteśmy już w czasie głębokiej refleksji o sprawach ważnych dla każdego z nas, w okresie wyhamowywania biegu wydarzeń, by można było zastanowić się nad tym, co minione, rozważyć potencjalność, jaką przyniesie jutro i umocnić naszą miłość do tych, których kochamy najbardziej, mając ich zawsze blisko siebie.  

Warto pochylić się nad każdym, dokonanym przez nas czynem, nad dobrem i słabościami, by z dokonanego odkrycia i zadumy wyłonić  to, co może nam przynieść pokój i radość, prawdę i miłość. 

    Każdy, kto ma szczerą potrzebę uzyskania wiedzy na temat moich działań akademickich może ją uzyskać bezpośrednio ode mnie a nie w formie "głuchego telefonu" czy insynuacji, jakimi usiłuje się realizować ukryte cele, które są niegodne uczonych czy osób zaangażowanych w sprawy publiczne. W chrześcijańskim też duchu nie odpowiem "tym samym na to samo".  

Nie zamierzam zejść z drogi koniecznego ostrzegania pedagogów przed "brudnymi wspólnotami", pseudonaukowymi rozprawami, nierzetelnymi naukowo recenzentami, którzy są członkami rad wydziałów czy rad dyscyplin naukowych. Poziom nauki nie może być niszczony ze względu na czyjeś dobre samopoczucie, prywatne relacje, przyjaźnie, szantaże, manipulacje, ukryte interesy itp. Te odsłaniałem i będę to nadal czynić pomimo ataków, których podejmują wobec mojej osoby zwolennicy, sprawcy czy współsprawcy patologii akademickiej.         

Wyraziłem zgodę na honorowe przewodniczenie KNP PAN ze względu na pamięć o tych, których już nie ma wśród nas, ale obdarzali mnie takim właśnie przesłaniem, by pedagogika była nauką szanowaną a młode pokolenie miało przekonanie, że mające w naszym środowisku awanse i publikacje naukowe są niepodważalną wartością.       

Dziękuję za piękne życzenia z okazji Świąt Bożego Narodzenia, które dotarły do mnie w okresie adwentu. Dzielę się nimi z czytelnikami bloga niezależnie od wyznań religijnych czy postaw świeckich, skoro niosą z sobą życzenia płynące z głębi serca, "aby nasz wigilijny i świąteczny stół stał się takim "stołem rybaków", przy którym nie zabraknie spokoju  w naszych sercach i pokoju na świecie". 

Trwajmy w obronie najwyższych wartości humanistycznych, wolności i potrzebnej naszej Ojczyźnie mądrości. 

*** 

W czasie szczególnie sprzyjającym nastrojowym chwilom i skłaniającym do pogłębionych refleksji nad rokiem, który mija oraz inspirującym do konstruowania planów na przyszłość, uprzejmie proszę o przyjęcie najlepszych życzeń Świątecznych i Noworocznych, przepełnionych serdecznością rodzinną i życzliwą przyjaźnią umocowaną nadzieją na spełnianie ambitnych planów i najskrytszych marzeń w nadchodzącym Nowym Roku.               

*** 

Z okazji Świąt Bożego Narodzenia ja również życzę zdrowia, radości, świetnych pomysłów, zarówno tych naukowych jak i tych dotykających życia codziennego, ludzi o ciekawych poglądach i dyskusji, których nie warto przerywać.

***  

z okazji Świąt Bożego Narodzenia pragnę życzyć spokoju, zdrowia, rodzinnego ciepła oraz odpoczynku od codziennych trosk i problemów, a na Nowy Rok wszelkiej pomyślności osobistej i zawodowej. Z serdecznymi świąteczno-noworocznymi pozdrowieniami 

*** 

wszystkiego najlepszego na czas świąt, aby to, co jest źródłem, zwiastunem i nadzieją „Nowego” w symbolice wcielenia, dawało Ci siłę i niezłomność w obliczu upiorów „Starego”, i choć zaprzeszłego, wciąż poprzez swoje skrywane i poboczne cienie się przejawiającego. To, co Nowe zawsze staje się jasną karta - na przekór ciemnym siłom, nigdy nie mogącym wyjść poza przestrzeń własnych wypłowiałych i odstraszających cieni - w dziejach człowieka i jego ludzkiego doświadczenia. 

*** 

życzenia pełnych ciepła, spokoju i radości Świąt Bożego Narodzenia oraz pomyślności i samych sukcesów w Nowym 2025 Roku

*** 

Nech čas pokojný, neba plný hviezd sadá do našich sŕdc i na stromček sviatočný.

S láskou Vám želáme milostiplné Vianoce a zdravý šťastný Nový rok 2025 

*** 

Шановний Пане Професоре Богуслав Сліверскі,

Почесний доктор (HONORIS CAUSA) НАПН України!

Відділення професійної освіти і освіти дорослих Національної академії

педагогічних наук України щиро вітає Вас і Вашу Родину з Різдвом Христовим та Новим 2025 роком!

Традиційно у ці дні, які  символізують початок нового, чистого і світлого

життєвого етапу, усі бажають залишити в минулому всі негаразди. Роки

страшної російської війни проти України змінили нас, змінили наші цінності, погляди. Дякуємо Вам за те, що наша співпраця у сфері освіти і педагогічної науки за ці роки розширилась і поглибилась. Ваша неоціненна допомога десяткам тисяч українських біженців, організація навчання українських дітей у польських школах та інших закладах освіти назавжди вписана в історію України.

Нехай Різдвяна Зоря і Новий 2025 рік дарують Вам і Вашій Родині завжди мирне небо, щастя, радість, міцне здоров’я, натхнення й нові творчі здобутки на ниві освіти і науки Республіки Польща. З глибокою повагою і вдячністю за багатолітню плідну співпрацю 

  *** 

ať Novorozenec a Nový rok vám a vašim blízkým ukáží milost, laskavost, mír a hojnost. Ať nad vámi bdí Múzy a vaše vědecká práce podporuje další vědecký rozvoj. Doufám, že vaše tvůrčí inspirace bude plná publikací a vzdělávání studentů, které přinesou mnoho osobního uspokojení. Zdraví, radost a láska v rodině.Ať záře Betlémské hvězdy vyzařuje každý den nadcházejícího roku 2025

***

 najserdeczniejsze życzenia spokojnych, pogodnych Świąt Bożego Narodzenia, spędzonych w gronie najbliższych osób. Niech Święta te przyniosą radość, odpoczynek, miłość i nadzieję na lepszą przyszłość, a Nowy Rok wzbogaci o nowe doświadczenia, które przyniosą satysfakcję i sukcesy tak w życiu osobistym, jak i zawodowym.

*** 

Přeji Vám též a celé rodině hodně zdraví, štěstí a plodných myšlenek, které do pedagogického prostoru přinášíte svou erudicí, laskavostí a nadhledem. Děkuji za vše, co pro nás, Vaše studenty činíte a jak laskavě provázíte naše vědecké krůčky a jak vděčná jsem za Vaši podporu a laskavost... Přeji Vám slunce na cestách, třpyt hvězdy Betlémské, nechť provází Vaše kročeje a Boží požehnání pro celou Vaši rodinu. V úctě 

 *** 

Niech świąteczny czas wypełniony będzie radowaniem się z cudu Narodzenia Pańskiego. Niech będzie okazją do ponownego dotknięcia tajemnicy zbliżenia Boga do człowieka, do przyjęcia darów, które z niego płyną. W Nowym Roku życzę zaś dużo zdrowia oraz powodów do radości i satysfakcji - zarówno w życiu rodzinnym, jak i zawodowym. 

***

zgodnie z tradycją szczere pomyślne i bardzo serdeczne życzenia Świąteczne oraz Noworoczne. Oby w Nowym roku udało się rozproszyć większość mroków naszego globu. Słowem, w nawiązaniu  do naszej tradycji chrześcijańskiej abyśmy mogli obwieścić ,iż nastały oczekiwane anielskie czasy. Niechaj kolejny 2025 rok  przebiegać będzie z dala od szuwar i waśni (to za Leśmianem)  zrodzonych w publicznej przestrzeni. Zdrowia, pomyślności, radości  i nieustającej nadziei. Wszystkiego Najlepszego! 

*** 

Niech Święta Bożego Narodzenia, przyniosą radość, pokój i wzajemną życzliwość. Niechaj staną się źródłem wzmacniania ducha, który pomoże spełnić Wasze najskrytsze marzenia!

*** 

najserdeczniejsze życzenia na czas Bożego Narodzenia oraz w Nowym Roku 2025: 
- radości (zawsze wszystkim życzę, bo radość ważna jest - dodaje skrzydeł, lekkości, dystansu do spraw, które toczą się a to z naszym udziałem, a to poza nasza kontrolą;) 

- czasu celebracji bliskości rodzinnych i przyjacielskich relacji 
- odpoczynku w świątecznym tempie i klimacie odzyskanego
- uważności na prawdę chwili  

*** 

Z okazji zbliżających się Świąt Bożego Narodzenia proszę przyjąć najserdeczniejsze życzenia. Niech ten magiczny czas napełni Pana serce radością, spokojem oraz ciepłem rodzinnych chwil.

Życzę, aby nadchodzący rok przyniósł wiele sukcesów w pracy zawodowej oraz osobistych spełnień. Niech każda chwila spędzona w gronie najbliższych będzie źródłem szczęścia i inspiracji. Wesołych Świąt oraz szczęśliwego Nowego Roku!

***  

Proszę przyjąć świąteczne życzenia: Zdrowych, radosnych i błogosławionych Świąt Bożego Narodzenia, rodzinnego ciepła, wewnętrznego spokoju i chwili zadumy  oraz wszelkiej pomyślności w Nowym 2025 Roku. Wesołych Świąt !!!

*** 

přeji nejen v tento sváteční čas pohodu, štěstí a zdraví.  

*** 

życzenia - szczęśliwych Świąt, dużo radości i zdrowia, odczytania znaków nadziei i życia, by to, co czynimy na co dzień, wpisywało się w dar miłości i ludzkiej solidarności. Życzymy, aby czas Świąt harmonizował wszystko to, co mogło być naruszone codziennością zadań, braku czasu czy niesprzyjających okoliczności. No i żeby zdrowie pozwalało na cieszenie się wspólną obecnością! Dużo pomyślności, betlejemskiego światła i nadziei, która pozwoli realizować ważne idee i pomysły w nadchodzącym, 2025 roku.

Po staropolsku dzieląc się Opłatkiem życzymy, by zimowa aura, piękno i tajemnica nieoczywistości pozwalały nam na odradzanie się mocy miłości i sensu życia.

***  

 A Święta to okazja wyrażenia wdzięczności tym, o których myślimy - osobom dla nas ważnym. Życzenia wszelkiego dobra od ludzi, zdrowia by się nim cieszyć każdego dnia. By duże i małe radości dostrzegać w tempie codzienności i czynić z nich święto. Wszystkiego co najlepsze

*** 

życzę Błogosławionych Świąt i rodzinnego przeżywania Tajemnicy Wcielenia.

*** 

Wesołych Świąt Wam życzę. Tym razem nasze święta nakładają się na siebie. Życzę więc Wam szczęśliwego przełamania się opłatkiem z Waszymi bliźnimi i świetlistej świeczki na Chanukę. I dużo zdrowia i najważniejsze żeby ten Nowy Rok był rokiem pokoju bez wojen. 

*** 

najlepsze życzenia spokojnych, refleksyjnych i odpoczynkowych Świąt Bożego Narodzenia oraz mało stresującego, a mimo to pełnego sukcesów, Nowego 2025 Roku! 

*** 

oby ten czas przyniósł wiele dobrych rodzinnych chwil, spokoju i radości, a rok 2025 wypełniła pomyślność!

*** 

dużo radości,
wiary przenoszącej góry,
nadziei, która nie gaśnie,
niech zbliżające narodziny Jezusa zwiastują dobrą nowinę
oraz pełnego pomyślności i szczęśliwego 2025 roku, 

*** 

Niechaj świąteczna kolęda pozwoli nam  przyjaźnie spojrzeć  na przeszłość

                 i  z nadzieją  odkrywać  ścieżki  niepokornej przyszłości

***

„Człowiek robi wszystko na odwrót.
Spieszy się, by stać się dorosłym,
a potem wzdycha z powodu minionego dzieciństwa.
 Poświęca swoje zdrowie dla pieniędzy,
a następnie wydaje pieniądze,
aby poprawić swoje zdrowie.
Myśli o przyszłości tak gorliwie,
że zaniedbuje teraźniejszość,
tak że nie ma ani teraźniejszości, ani przyszłości.
Żyje tak, jakby nigdy nie miał umrzeć
i umiera tak, jakby nigdy nie żył”.
(~ Paulo Coelho, Być jak płynąca rzeka)

Niech czas Świąt Bożego Narodzenia wymusi wreszcie w naszym sercu refleksje czy działania, jakie podejmujemy  każdego dnia „nie są na odwrót”. Życzę zatem tej zadumy, która powinna uświadamiać nam, jak bardzo wartościowy jest drugi człowiek, tak ten z mojej Rodziny,  mojego miejsca pracy i ta świadomość, jakie podejmuje działania, aby każdego dnia dobrze zapisywać się w sercu i świadomości moich bliskich. Bowiem to moje działa pokazują  kim naprawdę jestem dla drugich. Żyjmy zatem tak, aby Boże Narodzenie nie pozostało tylko faktem historycznym, ale świadomym, nowym rodzeniem się w stawaniu się bardziej szlachetnym człowiekiem. Skoro podczas Świąt potrafimy być lepszymi to podejmijmy  takie działania, aby ta zmiana trwała cały rok 2025.

*** 

Życzę pełnych rodzinnego ciepła, spokoju i radości Świąt Bożego Narodzenia oraz wszelkiej  pomyślności w nadchodzącym 2025 roku. Życzę zdrowia, spełnienia marzeń i satysfakcji z wielkich dokonań naukowych,

*** 

życzenia nasyconych ciepłem, serdecznością oraz rodzinną i przyjacielską bliskością Świąt, a w nadchodzącym roku zdrowia, (s)pokoju, nadziei na wszystko co budujące, dobre i oczekiwane. Niespiesznego biegu zdarzeń. Pokojowego Nowego 2025 Roku! 

*** 

Boże Narodzenie to święto pokoju. Pragnę złożyć życzenia nasyconych ciepłem, serdecznością oraz rodzinną i przyjacielską bliskością Świąt, a w nadchodzącym roku zdrowia, (s)pokoju, nadziei na wszystko co budujące, dobre i oczekiwane. Pomyślmy w tym wyjątkowym czasie Błogosławionych Świąt Bożego Narodzenia o tym, co nas łączy: o pragnieniu pokoju, wolności, bezpieczeństwa, wspólnotowości, sprawczości i dobrego życia. Razem mamy moc wprowadzania pozytywnych zmian. Razem możemy uczynić świat choć trochę lepszym. W tych dniach sercem i myślami łączymy się szczególnie ze środowiskiem uczonych z Ukrainy.   
Trwajmy w zdrowiu, sile, nadziei i zjednoczeniu. Spokojnych, pełnych ciepła i dobrych myśli Świąt oraz pomyślności w nadchodzącym Roku. Pokojowego Nowego 2025 Roku!

***  

najserdeczniejsze życzenia cudownych Świąt Narodzenia Pańskiego, magicznej świątecznej atmosfery pozwalającej na chwile relaksu od zgiełku i trudów dnia codziennego, zaś na Nowy Rok zdrowia, optymizmu, spełnienia marzeń oraz prawdziwej satysfakcji z realizacji planów osobistych i zawodowych.

*** 

(źródło fotografii - moje) 

Wołanie w czasach niepewności

Dziękuję Profesorowi Ryszardowi Maciejowi Łukaszewiczowi za Jego ważne PRZESŁANIE DLA NAS!