Oświadczenie

 Prof. Bogusław Śliwerski przeprasza dr. Józefa Wieczorka za naruszenie autorskiego prawa osobistego przez brak wymienienia twórcy i źródła rysunku o nazwie „Dr(h)ab.ina akademicka” zamieszczonego bez zgody na blogu 3.01.2021 r. pod adresem https://sliwerski-pedagog.blogspot.com/2021/01/akademickie-kontrowersje-w-2020-roku.html i 19.04.2021 r. pod adresem https://sliwerski-pedagog.blogspot.com/2021/04/o-praktykach-i-wskaznikach-recenzowania.html

Nie ma plagiatu, czyli trzy lata oczekiwania na potwierdzenie tego faktu

 

O polowaniu Józefa Wieczorka na nieistniejącego plagiatora pisał w grudniowym wydaniu "Forum Akademickiego" redaktor niezykle poczytnych artykułów o nieuczciwości akademickiej pan dr hab. Marek Wroński. 

W miesiąc później ukazał się na łamach tego miesięcznika kolejny artykuł, tym razem dr. hab. Pawła Kosseckiego, prof. PWSTVFiT im. Leona Schillera w Łodzi  a specjalizującego się w wycenie praw autorskich, zatytułowany "Ważne inicjały". 

Po niespełna trzech latach w poprzednim tygodniu zakończył się wytoczony mi przez dra proces o rzekomy plagiat związany z wykorzystaniem rysunku pobranego przeze mnie kilka lat temu z portalu Facebook. 

Po długiej i niezwykle ciekawej z punktu widzenia prawa cytatu batalii sądowej dotyczącej sposobu oznaczania rysunków, w tym konieczności zamieszczania imienia i nazwiska twórcy w sytuacji, gdy sam twórca udostępnia rysunek pod pseudonimem Sąd Apelacyjny w Warszawie podzielił wyrażone w apelacji sporządzonej przez mojego pełnomocnika stanowisko, że w sprawie nie doszło do plagiatu oraz do naruszenia prawa powoda do oznaczenia utworu swoim nazwiskiem. 

Kwestia plagiatu budziła zresztą wątpliwości jedynie u samego powoda – jak zauważył sąd rozpoznający sprawę: 

W niniejszej sprawie nie ma ani jednego elementu świadczącego o naruszeniu prawa do autorstwa utworu od strony negatywnej (art. 16 pkt 1 u.p.a.p.p.). Żaden z przeprowadzonych dowodów a w szczególności wpisy na blogu Pozwanego nie wskazuje, że przywłaszczył on sobie autorstwo cudzego rysunku. Pozwany nie podejmował żadnych działań sugerujących, że to on stworzył ten rysunku, nie umieszczał pod nim swoich podpisów itp.

Czemu miało zatem służyć pomawianie mnie o plagiat? Otóż i na to pytanie można znaleźć odpowiedź w uzasadnieniu wyroku:

Powód nie zwrócił się do Pozwanego z odpowiednim żądaniem (mógł łatwo ustalić kontakt w drodze elektronicznej). Zamiast tego wykorzystał całą sytuację do ataku personalnego na Pozwanego na łamach prasy. Wymaga również podkreślenia, że ewidentnym nadużyciem ze strony Powoda jest wykorzystywanie tego zdarzenia do przedstawienia w oczach opinii publicznej Pozwanego jako osobę mającą za nic zasady etyczne pracy naukowej – celem zdeprecjonowania całości jego postępowania. Mówiąc inaczej Powód wykorzystał całe zdarzenie do kolejnego ataku na Pozwanego, z którym toczy boje publicystyczne na temat zwyczajów w środowisku naukowym.  

Stanowisko sądu I instancji potwierdził także sąd odwoławczy, który w ustnych motywach uzasadnienia potwierdził, że o plagiacie nie może być mowy. Na podstawie ustnego uzasadnienia (na pisemne czekam) wydaje się, że podzielił argumentację zawartą w apelacji, że nie można mówić o naruszeniu prawa osobistego do oznaczenia utworu nazwiskiem twórcy w przypadku, kiedy twórca sam udostępnia  swój utwór pod pseudonimem.

Niestety w opisywanej sytuacji sąd dopatrzył się uchybień również po mojej stronie, bo choć przyznał, że użycie  rysunku dla zilustrowania opisywanych przeze mnie problemów mieściło się w prawie cytatu, to jednak sposób jego użycia – bez wyraźnego wskazania źródła rysunku - mogło godzić w prawa powoda. 

Mając zatem w pamięci sentencję Andrzeja Frycza Modrzewskiego wyrytą na fasadzie Sądu Okręgowego w Warszawie „Sprawiedliwość jest ostoją mocy i trwałości Rzeczypospolitej" uznałem, że w tej sytuacji zasadnym będzie złożenie stosownego oświadczenia czyniącego zadość wspomnianemu wyrokowi, co też uczyniłem we wcześniejszym wpisie z dn.1 lutego 2024 r. i będę to czynił przez kolejne dwa tygodnie. 

Trochę znudzą się tym czytelnicy bloga, ale należy posypać głowę popiołem i przeprosić, skoro tego domaga się autor, który nie poinformował mnie - co jest w zwyczaju blogowych komentatorów wydarzeń - żebym podał autora i źródło, skoro było jego wytworem. Tak to niestety jest, że jak ktoś via Facebooka i związanego z nim Messengera przesyła do mnie jakieś ilustracje, to powinien podać mi źródło ich pochodzenia. A skoro nikt tego nie uczynił, to trudno. Trzeba ponieść karę za kogoś.     

Osoby zainteresowane analizą polskich prawników - sędziego i mecenasów na temat tego nietypowego  wydarzenia odsyłam do dwóch numerów "Forum Akademickiego" - nr 12/2023 i nr 1/2024. 

Profesor Zenon Jasiński laureatem Kapituły Nagrody Ligonia 2024

 

Miło mi przekazać Komunikat Kapituły Nagrody Ligonia, że em. profesor Uniwersytetu Opolskiego Zenon Jasiński został LAUREATEM Śląskiej Nagrody KATOLICKIEGO STOWARZYSZENIA „CIVITAS CHRISTIANA” IM. JULIUSZA LIGONIA. Nagroda jest przyznawana za szczególne dokonania i zasługi dla Śląska - Górnego, Dolnego, Opolskiego i Cieszyńskiego. W krótkim uzasadnieniu potwierdza się powody wyróżnienia pedagoga: 

"za konsekwentne i wnikliwe badania nad dziejami oświaty i kultury na Śląsku Opolskim i Śląsku Cieszyńskim, zwłaszcza polskiego etnicum na Zaolziu, a także za zaangażowanie na rzecz polsko-czeskiej współpracy naukowej w dziedzinie pedagogiki i kultury regionalnej"

Tegoroczne Ligoniowe Laury otrzymały jeszcze następujące osoby i organizacje: 

 • Ilona i Marcin Świeradowie – za wytrwałe, owocne oraz inspirujące budowanie harmonii życia małżeńskiego, rodzinnego, duchowego, zawodowego i wolontaryjnego w służbie Bogu i ludziom. Małżonkowie są od lat zaangażowani w Pomoc Maltańską.  Jak mówiła w czasie spotkania opłatkowego w kurii Archidiecezji Katowickiej w grudniu 2022 roku Ilona Świerad: 

(...) ostatnie lata były bardzo ciężkie. (...) pandemia odcisnęła na Polakach swoje piętno, zwłaszcza na dzieciach. - Tyle dzieci ma psychiczne obrażenia po covidzie. Pomimo że miasto uruchomiło dodatkowe środki na pomoc psychologiczną dla dzieci i młodzieży, to myślę, że nie ma takiej ilości psychoterapeutów, żeby sprostać temu zadaniu i zająć się wszystkimi osobami, które tego potrzebują. Jeszcze się nie otrząsnęliśmy po covidzie, a wybuchła druga część wojny na Ukrainie. Wielu z nas w tym roku pożegnało swoich bliskich albo zmagało się z bardzo trudnymi wydarzeniami w rodzinie - wyliczała. To był trudny rok, ale też bardzo dobry, ponieważ ludzie, którzy doświadczali utraty, nie byli sami. Cały świat patrzył na Ukrainę, a my jednoczyliśmy się w solidarności. To też dawało nam dużo radości, siły i dumy".

• Stowarzyszenie Świętego Celestyna w Mikoszowie – za długoletni trud włożony w rozwój osób dotkniętych niepełnosprawnością od urodzenia do późnej starości. Stowarzyszenie działa od 1991 roku. Prowadzi m.in. specjalistyczny ośrodek kompleksowej pomocy osobom z niepełnosprawnoscią oraz niepubliczne przedszkole integracyjne. 

Uroczystość wręczenia Laureatom Nagrody Ligonia odbędzie się 29 lutego 2024 roku o godz. 17:00 w Panteonie Górnośląskim w Katowicach, ul. Plebiscytowa 49A. W imieniu Kapituły Nagrody Ligonia serdecznie zaprasza i czeka spotkania w Panteonie Górnośląskim w Katowicach.

 Serdeczne gratulacje dla Laureatów! 

Konieczność wsparcia uczniów przez nauczycieli matematyki

 

Dr Jacek Stańdo, prof.  uczelni, zastępca Dyrektora Centrum Nauczania Matematyki i Fizyki Politechniki Łódzkiej przesłał do mnie swój komentarz do mojego wpisu na  bardzo ważne zagadnienie dotyczące lęku matematycznego. Udostępniam tę analizę poniżej: 

Potrzebne wsparcie ze strony nauczycieli aby uczniowie osiągali sukcesy

Badania PISA pokazują, że uczniowie, którzy otrzymują wspierającą ich pomoc ze strony nauczycieli, osiągają lepsze wyniki w nauce i rzadziej cierpią na tzw. stany lękowe. Niestety, wielu uczniów nie ma dostępu do takiego wsparcia.

W 2022 roku około 30% uczniów w krajach OECD stwierdziło, że nauczyciele rzadko lub nigdy nie udzielają im dodatkowej pomocy, gdy jej potrzebują. Prawie 40% uczniów zgłosiło, że nauczyciele nie wykazują zainteresowania nauką każdego ucznia lub nie kontynuują nauczania, dopóki wszyscy nie zrozumieją omawianego zagadnienia. W Czechach, Grecji i Polsce problem ten jest szczególnie widoczny - ponad 50% uczniów zgłosiło brak wsparcia ze strony nauczycieli.

Istnieją jednak pozytywne przykłady. W Chorwacji, Włoszech, Japonii i Peru odsetek uczniów, którzy otrzymują regularną pomoc od nauczycieli, wzrósł o ponad 8 punktów procentowych w latach 2018-2022.

Ogólnie w latach 2012–2022 nie doszło do pogorszenia poziomu wsparcia ze strony nauczycieli (nie spadł odsetek nauczycieli udzielających dodatkowej pomocy, gdy uczniowie jej potrzebują). Na przykład Peru wykazało jednak wzrost wsparcia nauczycieli o 9 punktów i poprawę wyników w matematyce o 23 punkty. Natomiast w Polsce zanotowano spadek wsparcia uczniów ze strony nauczycieli o 25 punktów i spadek wyników w matematyce o 29 punktów (zobacz poniższy schemat). 

Schemat 1. Wsparcie nauczycieli matematyki  w latach 2012-2022 (Źródło: https://www.oecd-ilibrary.org/sites/abc8532a-en/index.html?itemId=/content/component/abc8532a-en )

Wnioski:

• Wsparcie ze strony nauczycieli jest kluczowe dla sukcesu uczniów.
• Niestety, wielu uczniów nie ma dostępu do takiego wsparcia.
• Istnieje potrzeba zaangażowania nauczycieli wspierających uczniów.

 

Moim zdaniem natychmiast w Polsce trzeba zdiagnozować dogłębnie ten problem i przeprowadzić szkolenia dla nauczycieli w zakresie udzielania wsparcia.

 Zdecydowanie popieram opinię prof. PŁ J. Stańdo. Mogłoby się wydawać, że wnioski wypływające z diagnozy PISA - OECD 2022 są oczywiste, ale nie w Polsce. Brakuje nie tylko świetnie wykształconych nauczycieli matematyki, ale zarazem uzdolnionych dydaktycznie, by komunikatywnie i aktywizująco mogli wspierać rozwój umysłowy uczniów, ich myślenie logiczne i twórcze. Niestety, przy tak niskich pensjach nie mamy szans na osiągnięcie sukcesu w tej kwestii.      

Eksternistyczny doktorat z cyklu publikacji

 

Zadzwoniła do mnie profesorka jednej z uczelni mającej uprawnienia do nadawania stopnia naukowego w dziedzinie nauk społecznych w dyscyplinie pedagogika, by podzielić się skierowanym do niej zapytaniem: czy rzeczywiście istnieje ustawowe przyzwolenie na przedłożenie radzie dyscypliny naukowej dysertacji doktorskiej w innej formie niż ją znamy, a mianowicie jako cykl artykułów na określony temat. Rada Doskonałości Naukowej nie zajmuje się postępowaniami o nadanie stopnia doktora, chyba że komuś tego odmówiono i złożył odwołanie. Nie spotkaliśmy się jeszcze z taką sytuacją w pedagogice, ale postępowania są prowadzone w uczelniach autonomicznie, na podstawie przyjętych przez władze regulaminów czy zasad postępowania w takim zakresie.

Problem jest jednak ciekawy, bowiem dotyczy kilku kwestii: 

pierwsza, to tryb eksternistyczny ubiegania się o nadanie stopnia naukowego doktora przez osobę, która nie jest ani doktorantką - doktoratem, ani nie jest zatrudniona w szkole wyższej. 

Ustawa określa ten tryb następująco: 

Art. 217.70) Osoba ubiegająca się o nadanie stopnia doktora w trybie eksternistycznym przed wszczęciem postępowania składa wniosek o wyznaczenie promotora lub promotorów albo promotora i promotora pomocniczego. 

Art. 217a.71) Promotor lub promotorzy sporządzają opinię o rozprawie doktorskiej przygotowanej w trybie eksternistycznym w terminie 2 miesięcy od dnia jej przekazania do zaopiniowania. 

Art. 217b.71) Do osób przygotowujących rozprawę doktorską w trybie eksternistycznym, którym wyznaczono promotora lub promotorów albo promotora i promotora pomocniczego, stosuje się odpowiednio przepisy art. 212 i art. 213. 

Art. 217c.71) Senat albo rada naukowa określi w drodze uchwały warunki korzystania z infrastruktury badawczej i informatycznej podmiotu doktoryzującego przez osoby przygotowujące rozprawę doktorską w trybie eksternistycznym. 

druga, to wymagania, jakie należy spełnić dla uzyskania stopnia doktora.  Ustawa określa, komu nadaje się stopień doktora:

Art. 186. 1. Stopień doktora nadaje się osobie, która: 

1) posiada tytuł zawodowy magistra, magistra inżyniera albo równorzędny lub posiada dyplom, o którym mowa w art. 326 ust. 2 pkt 2 lub art. 327 ust. 2, dający prawo do ubiegania się o nadanie stopnia doktora w państwie, w którego systemie szkolnictwa wyższego działa uczelnia, która go wydała; 

2) uzyskała efekty uczenia się dla kwalifikacji na poziomie 8 PRK, przy czym efekty uczenia się w zakresie znajomości nowożytnego języka obcego są potwierdzone certyfikatem lub dyplomem ukończenia studiów, poświadczającymi znajomość tego języka na poziomie biegłości językowej co najmniej B2; 

3) posiada w dorobku co najmniej: 

a) 1 artykuł naukowy opublikowany w czasopiśmie naukowym lub w recenzowanych materiałach z konferencji międzynarodowej, które w roku opublikowania artykułu w ostatecznej formie były ujęte w wykazie sporządzonym zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 267 ust. 2 pkt 2 lit. b, lub 

b) 1 monografię naukową wydaną przez wydawnictwo, które w roku opublikowania monografii w ostatecznej formie było ujęte w wykazie sporządzonym zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 267 ust. 2 pkt 2 lit. a, albo rozdział w takiej monografii, lub 

c) dzieło artystyczne o istotnym znaczeniu; 

4) przedstawiła i obroniła rozprawę doktorską; 

5) spełniła inne wymagania określone przez podmiot doktoryzujący (podreśl.-moje). 

Niektórym osobom spoza uczelni wydaje się, że stopień doktora uzyskuje się na podstawie przedłożonej dysertacji, tymczasem nie jest to - jak widać - jedyny wymóg.  

trzecia, to istota rozprawy doktorskiej. Tego głównie dotyczyło pytanie, a mianowicie, czy musi to być praca pisemna. Ustawa także to określa: 

Art. 187. 1. Rozprawa doktorska prezentuje ogólną wiedzę teoretyczną kandydata w dyscyplinie albo dyscyplinach oraz umiejętność samodzielnego prowadzenia pracy naukowej lub artystycznej. 

2. Przedmiotem rozprawy doktorskiej jest oryginalne rozwiązanie problemu naukowego, oryginalne rozwiązanie w zakresie zastosowania wyników własnych badań naukowych w sferze gospodarczej lub społecznej albo oryginalne dokonanie artystyczne. 

3. Rozprawę doktorską może stanowić praca pisemna, w tym monografia naukowa, zbiór opublikowanych i powiązanych tematycznie artykułów naukowych, praca projektowa, konstrukcyjna, technologiczna, wdrożeniowa lub artystyczna, a także samodzielna i wyodrębniona część pracy zbiorowej. 

4. Do rozprawy doktorskiej dołącza się streszczenie w języku angielskim, a do rozprawy doktorskiej przygotowanej w języku obcym również streszczenie w języku polskim. W przypadku gdy rozprawa doktorska nie jest pracą pisemną, dołącza się opis w językach polskim i angielskim (podreśl.-moje). 

Sądzę, że warto rozmawiać, dyskutować w gronie członków organu uprawnionego do nadawania stopnia doktora o tych kwestiach, skoro jest już kilka tysięcy punktowanych czasopism naukowych, w których publikują swoje rozprawy nie tylko zatrudnieni w uczelniach akademicy, ale także pozauczelniani profesjonaliści. Niektórzy mogliby przeprowadzić badania naukowe w ich pełnym cyklu pod kierunkiem wybranego przez siebie promotora publikując w odpowiednich periodykach ich wyniki. W czasach globalnej komunikacji może nim być krajowy lub zagraniczny profesor z danej dziedziny i dyscypliny naukowej.  

(foto: autor) 

Edukacja jako relacja

Zamknięcie szkół z powodu pandemii koronawirusa uświadamia nam konieczność zwrócenia uwagi na istniejący związek między polityką a powszechną edukacją. Konieczna jest analiza makropolityczna zmieniającej się sytuacji w Polsce, by uchwycić relacje między polityką a ideą szkoły dla dziecka w perspektywie personalistycznej, odwołującej się do więzi międzyludzkich. W każdym ustroju szkolnym edukacja opiera się na konkretnych założeniach ideologicznych lub filozoficznych, zatem każda może posłużyć do tworzenia odmiennego prawa i procedur wdrażania ich w życie. 

Autorzy tomu pod redakcją Agnieszki Guzik podjęli refleksję na temat edukacji jako relacji sprzyjającej wzajemnemu rozwojowi, samowychowaniu i autoedukacji. Warto odpowiedzieć sobie na pytanie: Dlaczego i dla kogo tworzymy inne przedszkola, szkoły, poszukujemy innych dróg kształcenia i wychowania? Co nas skłania ku temu, by odejść od typowych, najczęściej publicznych rozwiązań i tworzyć coś własnego, a zarazem w jakiejś mierze wspólnotowego, społecznego? 

Chcąc być wiarygodnym dla innych, pedagog sam musi być nośnikiem nadziei, otwartym na egzystencjalne problemy swoich podopiecznych, co – jak się okazuje – jest szczególnie ważne właśnie w dobie kryzysu, katastrof, ludzkich dramatów wywołanych przez niespodziewane okoliczności. Nie wolno w takich sytuacjach być nieczułym na to, co jest dla każdego wychowanka powodem zmartwień, trosk, a nawet depresji prowadzącej do najgorszego, czyli targnięcia się na własne życie. 

Rolą wychowania jest wyprowadzanie człowieka ze świata lęku do świata odpowiedzialności i pokazanie mu obszarów, na których może wypróbować własną odwagę. Tym samym tropem wychowania musi stać się idea wyzwolenia. Po co zatem mamy wymyślać nową szkołę w sferze jej aksjonormatywnych przesłanek, skoro rozwijane są i tkwią one w polskiej myśli pedagogicznej od dwudziestolecia międzywojennego aż po czasy współczesne? 

Świat nie jest czarno-biały. Trzeba zburzyć typowy dla państwa totalitarnego negatywny stereotyp edukacji alternatywnej, emancypacyjnej, wyzwolonej z gorsetu centralistycznego władztwa, które czyni z systemu szkolnego przedłużone ramię panowania nad społeczeństwem i stosowania wobec niego ideokratycznej manipulacji. Konieczny jest powrót do przestrzeni wolności w edukacji, która możliwa jest dzięki zaistnieniu w niej zróżnicowanych modeli kształcenia i wychowania, zgodnych z oczekiwaniami, potrzebami i możliwością partycypacji w nich rodziców.  

Warto o tym pisać

 

Dan Norris w zbiorze esejów poświęconych kreatywności i nienawiści kumuluje własne doświadczenia ze spotkań z ludźmi sukcesu. Pierwszy z esejów zatytułowany „Ludzie sukcesu są twórcami" otwiera myślą Jima Lovella, którą strawestuję na użytek własnej refleksji. Owa myśl mogłaby brzmieć następująco: 

Są ludzie, dzięki którym coś się dzieje w edukacji, szkolnictwie wyższym i nauce,

są ludzie, którzy tylko patrzą na to, co się dzieje,

są ludzie, których zadziwia to, co się stało, 

i są ludzie, którzy nie mogą tego ścierpieć.    

Trudno jest nawet wnikać w czyjeś motywacje, powody wrogich a nie innych postaw wobec ludzi sukcesu. Za tymi ostatnimi pojawia się cień osób, którym ktoś zamknął drogę do sukcesów, bo wprawdzie rzetelnie wykonywali swoją pracę, ale - jak zapewne mógłby to napisać Dan Norris: "bez malowania nią baśni". Ich obraz stopniowo tracił kolory stając się zupełnie szarym płótnem. 

Cóż im pozostało? Narzekanie na tych, którym się powiodło. Zawsze można powiedzieć, że miało się gorszej jakości farby, pędzle, a może i płótno było źle przygotowane przez kogoś, bo złej baletnicy przeszkadza rąbek u spódnicy.    

Zamiast zatem hamować nienawiść do samych siebie, wolą negować twórczość innych oraz atakować ich za to, że odkryli cząstkę przyczyn ich niepowodzeń.