Zadzwoniła do mnie profesorka jednej z uczelni
mającej uprawnienia do nadawania stopnia naukowego w dziedzinie nauk
społecznych w dyscyplinie pedagogika, by podzielić się skierowanym do niej
zapytaniem: czy rzeczywiście istnieje ustawowe przyzwolenie na przedłożenie
radzie dyscypliny naukowej dysertacji doktorskiej w innej formie niż ją znamy,
a mianowicie jako cykl artykułów na określony temat. Rada Doskonałości Naukowej
nie zajmuje się postępowaniami o nadanie stopnia doktora, chyba że komuś tego
odmówiono i złożył odwołanie. Nie spotkaliśmy się jeszcze z taką sytuacją w
pedagogice, ale postępowania są prowadzone w uczelniach autonomicznie, na
podstawie przyjętych przez władze regulaminów czy zasad postępowania w takim
zakresie.
Problem
jest jednak ciekawy, bowiem dotyczy kilku kwestii:
pierwsza, to tryb
eksternistyczny ubiegania się o nadanie stopnia naukowego doktora
przez osobę, która nie jest ani doktorantką - doktoratem, ani nie jest
zatrudniona w szkole wyższej.
Ustawa
określa ten tryb następująco:
Art.
217.70) Osoba ubiegająca się o nadanie stopnia doktora w trybie
eksternistycznym przed wszczęciem postępowania składa wniosek o wyznaczenie
promotora lub promotorów albo promotora i promotora pomocniczego.
Art.
217a.71) Promotor lub promotorzy sporządzają opinię o rozprawie doktorskiej
przygotowanej w trybie eksternistycznym w terminie 2 miesięcy od dnia jej
przekazania do zaopiniowania.
Art.
217b.71) Do osób przygotowujących rozprawę doktorską w trybie eksternistycznym,
którym wyznaczono promotora lub promotorów albo promotora i promotora
pomocniczego, stosuje się odpowiednio przepisy art. 212 i art. 213.
Art.
217c.71) Senat albo rada naukowa określi w drodze uchwały warunki korzystania z
infrastruktury badawczej i informatycznej podmiotu doktoryzującego przez osoby
przygotowujące rozprawę doktorską w trybie eksternistycznym.
druga, to wymagania,
jakie należy spełnić dla uzyskania stopnia doktora. Ustawa
określa, komu nadaje się stopień doktora:
Art.
186. 1. Stopień doktora nadaje się osobie, która:
1)
posiada tytuł zawodowy magistra, magistra inżyniera albo równorzędny lub
posiada dyplom, o którym mowa w art. 326 ust. 2 pkt 2 lub art. 327 ust. 2,
dający prawo do ubiegania się o nadanie stopnia doktora w państwie, w którego
systemie szkolnictwa wyższego działa uczelnia, która go wydała;
2) uzyskała
efekty uczenia się dla kwalifikacji na poziomie 8 PRK, przy czym efekty
uczenia się w zakresie znajomości nowożytnego języka obcego są potwierdzone
certyfikatem lub dyplomem ukończenia studiów, poświadczającymi znajomość tego
języka na poziomie biegłości językowej co najmniej B2;
3) posiada
w dorobku co najmniej:
a)
1 artykuł naukowy opublikowany w czasopiśmie naukowym lub w recenzowanych
materiałach z konferencji międzynarodowej, które w roku opublikowania artykułu
w ostatecznej formie były ujęte w wykazie sporządzonym zgodnie z przepisami
wydanymi na podstawie art. 267 ust. 2 pkt 2 lit. b, lub
b)
1 monografię naukową wydaną przez wydawnictwo, które w roku opublikowania
monografii w ostatecznej formie było ujęte w wykazie sporządzonym zgodnie z
przepisami wydanymi na podstawie art. 267 ust. 2 pkt 2 lit. a, albo rozdział
w takiej monografii, lub
c)
dzieło artystyczne o istotnym znaczeniu;
4) przedstawiła
i obroniła rozprawę doktorską;
5) spełniła
inne wymagania określone przez podmiot doktoryzujący (podreśl.-moje).
Niektórym
osobom spoza uczelni wydaje się, że stopień doktora uzyskuje się na podstawie
przedłożonej dysertacji, tymczasem nie jest to - jak widać - jedyny
wymóg.
trzecia, to istota rozprawy
doktorskiej. Tego głównie dotyczyło pytanie, a mianowicie, czy musi to być
praca pisemna. Ustawa także to określa:
Art.
187. 1. Rozprawa doktorska prezentuje ogólną wiedzę
teoretyczną kandydata w dyscyplinie albo dyscyplinach oraz umiejętność
samodzielnego prowadzenia pracy naukowej lub artystycznej.
2. Przedmiotem
rozprawy doktorskiej jest oryginalne rozwiązanie problemu naukowego,
oryginalne rozwiązanie w zakresie zastosowania wyników własnych badań naukowych
w sferze gospodarczej lub społecznej albo oryginalne dokonanie
artystyczne.
3. Rozprawę
doktorską może stanowić praca pisemna, w tym monografia naukowa, zbiór
opublikowanych i powiązanych tematycznie artykułów naukowych, praca
projektowa, konstrukcyjna, technologiczna, wdrożeniowa lub artystyczna, a także
samodzielna i wyodrębniona część pracy zbiorowej.
4.
Do rozprawy doktorskiej dołącza się streszczenie w języku angielskim, a do
rozprawy doktorskiej przygotowanej w języku obcym również streszczenie w języku
polskim. W przypadku gdy rozprawa doktorska nie jest pracą pisemną,
dołącza się opis w językach polskim i angielskim (podreśl.-moje).
Sądzę,
że warto rozmawiać, dyskutować w gronie członków organu uprawnionego do
nadawania stopnia doktora o tych kwestiach, skoro jest już kilka tysięcy
punktowanych czasopism naukowych, w których publikują swoje rozprawy nie tylko
zatrudnieni w uczelniach akademicy, ale także pozauczelniani profesjonaliści.
Niektórzy mogliby przeprowadzić badania naukowe w ich pełnym cyklu pod
kierunkiem wybranego przez siebie promotora publikując w odpowiednich periodykach ich wyniki. W czasach globalnej komunikacji
może nim być krajowy lub zagraniczny profesor z danej dziedziny i dyscypliny
naukowej.
(foto: autor)