Dzisiaj ukazał się pierwszy tom z nowej serii autorskich podręczników akademickich do pedagogiki, które są kolejnym dopełnieniem polskiej literatury przedmiotu o nowe IMPULSY i spojrzenie na przedmiot jej naukowych badań, najbardziej palące dla praktyki problemy edukacyjne, opiekuńcze i wychowawcze oraz klasyczne lub/i nieznane jeszcze sposoby podejścia do ich rozwiązywania.
W ponowoczesnej dobie naukowa wiedza rozwija się z nieprawdopodobną dynamiką, intensywnością i częstotliwością, toteż coraz trudniej jest adeptom tej profesji odnaleźć się w jej labiryncie. Autorzy serii wydawniczej krakowskiej Oficyny IMPULS potwierdzają skupieniem na obszarze własnych dociekań badawczych zarówno aktualność przekazywanej nam wiedzy, jakże wartościowe i składające się na jej kanon ponadczasowe wątki, jak i wychodzą w przyszłość z tym, co warte jest zatrzymania, refleksji czy dalszych badań.
Właśnie dlatego nadałem tej serii tytuł: PEDAGOGIKA NAUCE I PRAKTYCE, bo każdy z autorów pracując nad zakresem tematycznym własnej subdyscypliny naukowej, łączy w akademickim i podręcznikowym zarazem przekazie teraźniejszość z przyszłością, która na naszych oczach i tak staje się już przeszłością. Na tym jednak polega istota nauki, że ścigamy się z temporalnym wymiarem naszej aktywności zawodowej i społecznej, zachowując dla kolejnych pokoleń to, co jest ponadczasowe, a zarazem dzieląc się tym, co może sprzyjać dalszemu rozwojowi pedagogiki jako szeroko pojmowanej nauki nauk o wychowaniu i edukacji oraz związanych z nimi modeli i działań praktycznych.
Szczególny urok i naukowa wartość autorskich podręczników akademickich, w porównaniu z dotychczasowymi, a zbiorowymi rozprawami tego typu polega na tym, że są one swoistego rodzaju „akademicką robinsonadą”. Gdyby bowiem każdy z tych autorów wbrew własnej woli wylądował na samotnej wyspie, to zapewne tą wiedzą dzieliłby się z innymi samotnikami, poszukującymi drogi do prawdy o wychowaniu, kształceniu, opiece, terapii czy resocjalizacji. Życzę zatem nie tylko miłej lektury, ale i zachęcam do wspólnej debaty, krytyki i recenzji, które nie tylko autorom pomogą w doskonaleniu własnej twórczości.
Po edycji zbiorowych podręczników akademickich przyszedł czas na autorskie konstrukcje i rekonstrukcje współczesnej wiedzy pedagogicznej w ramach poszczególnych subdyscyplin nauk o wychowaniu. Trzeba spojrzeć na ten rodzaj pracy naukowej jak na swoiste teksty kulturowe, które pozwalają na opis i wyjaśnianie różnych stanów oraz wizji świata kształcenia i wychowania, opieki i resocjalizacji, terapii i diagnozy jako czegoś obiektywnie rozwijającego się od szeregu lat, a nawet wieków i jako coś naturalnego w naukach społecznych.
Traktuję zainugurowaną dzisiaj tomem Czesława Kupisiewicza "Z dziejów teorii i praktyki wychowania" edycję jako kolejną propozycję symbolicznego wsparcia warsztatu teoretycznego, metodologicznego i metodycznego kolejnych pokoleń badaczy, których wykładnikiem są takie właśnie formy wyrażania wiedzy nie tyle legitymizującej określony i przyjęty w środowisku uczonych porządek, gdyż w tych naukach jest to niezwykle trudne do osiągnięcia, ale przynajmniej realizującej nowy sposób postrzegania dorobku danej dyscypliny. Każdy z autorów nie był, poza przyjętą przez wydawnictwo objętością podręcznika, niczym więcej ograniczany, toteż mógł wybrać własny styl i strukturę wprowadzania czytelników w tajniki reprezentowanej przez pryzmat własnych doświadczeń badawczych wiedzy pedagogicznej.
Autorzy poszczególnych tomów nie muszą trzymać się w swej narracji standardów kształcenia, gdyż wraz z wprowadzeniem przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego krajowych ram kwalifikacyjnych każde środowisko akademickie może konstruować własne programy i plany kształcenia. Istotne jest tu skupienie uwagi na tym, by - w wyniku akademickiej edukacji - można było osiągnąć zaplanowane efekty. Niezależnie od korzyści dydaktycznych, mam też nadzieję, że treści podręcznika staną się podstawą do dalszego rozwoju subdyscyplin pedagogicznej wiedzy oraz naukowego dyskursu wokół głównych kategorii pojęciowych, teorii czy modeli poznawczych.
Serię autorskich podręczników akademickich otwiera w dniu dzisiejszym - zgodnie z logiką rozwoju każdej dyscypliny naukowej - jej historia. Autorem jest Czesław Kupisiewicz - nestor polskiej pedagogiki, członek zwyczajny Polskiej Akademii Nauk, emerytowany profesor Wydziału Pedagogicznego Uniwersytetu Warszawskiego, wybitny dydaktyk, komparatysta i historyk myśli pedagogicznej, wydawca i redaktor przekładów najznakomitszych ekspertów światowej pedagogiki, który mimo, a może właśnie dzięki wiekowi emerytalnemu, dokonał rzetelnego i arcyciekawego studium historyczno-porównawczego powszechnych dziejów myśli i praktyki wychowania.
Historia jest wędrówką w przeszłość, by możliwe było zrozumienie teraźniejszości i myślenie o przyszłości. Potocznie mówi się o tym, że historia jest sztuką życia, ale, jak wykazują badania historyków w różnych regionach świata, ludzie ciągle popełniają błędy, mimo, że gromadzona od tysiącleci wiedza powinna być skarbnikiem wielu, rozpoznanych już przyczyn i mechanizmów, które prowadzą do porażek.
Mam nadzieję, że korzystając z podręcznika Czesława Kupisiewicza jego czytelnicy uchwycą nie tylko tę smutną prawidłowość, ale także wydobędą z niej to, co buduje nadzieję i napawa optymizmem na przyszłość. Dzięki bowiem jego studiom widać wyraźnie, jak zmieniały się myśli, idee i praktyki wychowania. Autor bardziej skupił się na ich tak rozumianej ewolucji, by zachować zdobycze minionych pokoleń oraz ich odpowiedzi na pytania pierwsze, niż generować jakieś przyczynki do rewolucyjnej zmiany. Czy tego chcemy, czy nie, i tak w jakimś stopniu uczestniczymy w przebiegu procesów oświatowych czy naukowych, w wychowywaniu własnych dzieci, kolejnych pokoleń Polaków, i to nie tylko w naszym regionie.
Indywidualne dzieje każdego z nas, towarzyszących nam zdarzeń i procesów, są zarazem historią innych -– naszych wychowawców, nauczycieli, środowisk czy instytucji, które też mają swoją przeszłość. Odtwarzanie prymarnych źródeł i zmienności wychowania, osób i wydarzeń, które wywarły spiralnie kumulatywny i największy wpływ na współczesne postawy szeroko pojmowanych pedagogów, stało się możliwe dzięki syntetycznej umiejętności rozpoznawania przez tego Autora zmiennych o doniosłym znaczeniu dla całego świata. Nie jest to pierwsza tego typu analiza. Nieco wcześniej wydał bowiem w tej samej Oficynie swoje szkice z dziejów dydaktyki, pokazując tym samym, jak bardzo ścisły jest związek między tymi dwoma, fundamentalnymi dla naszej nauki, procesami.
Nie ma kształcenia bez wychowania, i na odwrót. Tym razem Czesław Kupisiewicz wydobywa z genezy i ewolucji nauki o wychowaniu perełki myśli, wydarzeń i procesów oraz informacje o ich twórcach, które w różnych regionach geograficznych świata, w różnych okresach ludzkiej cywilizacji i społeczno-politycznych przemian społeczeństw na różnych kontynentach, rzutowały na rozwój człowieka i jego kultury. W każdym jego zakątku ktoś, kogoś i w jakiś sposób wychowywał, formował czy wspierał rozwój, ale są też przykłady negatywnych praktyk w tym zakresie, które w tej rozprawie nie mają miejsca, gdyż została ona napisana zgodnie z pozytywistycznym, a nie krytycznym paradygmatem badań. Niech inni teraz dociekają, w jakim zakresie mieliśmy do czynienia z odstępstwami, wypaczeniami czy patologiami, z którymi warto w przyszłości także się rozprawiać, by ostrzegać przed negatywnymi konsekwencjami ludzkich błędów mimo ich (wy-)kształcenia.
Piękne i profesjonalne wydanie podręcznika przez Oficynę IMPULS w Krakowie, czyni transmisję nauki nie tylko atrakcyjną, ale i estetyczną z możliwością wykorzystania zastosowanych form edytorskich w kształceniu na odległość, bezpośrednim czy w samokształceniu.
