W powyborczej Polsce trwają przygotowania do
powołania rządu, a tym samym także zmian w powszechnej edukacji i szkolnictwie
wyższym, toteż byłoby dobrze, by aspirujący do przejęcia Ministerstwa Edukacji
i Nauki (z nadzieją na jego likwidację) poświęcili trochę czasu na przeczytanie
Raportu OECD "Education et Glance 2023". Tegoroczna edycja została poświęcona (wy-)kształceniu zawodowemu w najwyżej rozwiniętych krajach na
świecie.
Jak
pisze sekretarz generalny OECD we wstępie do niniejszego Raportu o konieczności
przygotowania młodych pokoleń do podjęcia studiów wyższych i wejścia w dorosłe
życie zawodowe:
"W
krajach OECD uczęszcza do szkolnictwa zawodowego 45 proc. wszystkich uczennic i
uczniów, przy czym w takich krajach jak Holandia czy Czechy ów odsetek wynosi
75 proc. Niestety, w wielu państwach traktuje się szkoły zawodowe jako placówki ostatniego wyboru. Zbyt często wykształcenie zawodowe nie jest
postrzegane przez kończących edukację początkową jako ich szansa życiowa, toteż trzeba
zmienić motywację uczniów, by ścieżka kształcenia zawodowego była przez nich
postrzegana jako atrakcyjna, a tym samym była lokowana na pierwszym
miejscu edukacyjnych aspiracji.
Jeśłi edukacja zawodowa powinna bardziej odpowiadać potrzebom nie tylko rynku
pracy, ale także uczniów, to musi być też bardziej atrakcyjna i dostępna.
Najnowszy Raport zawiera szereg nowych danych dotyczących różnych ścieżek
kształcenia zawodowego, których istnienie jest możliwe dzięki politycznym
decyzjom i podmiotom prowadzącym szkoły zawodowe, a rozumiejącym wartość
efektywności kształcenia, by wspierać szanse edukacyjne, inkluzję i postęp będący następstwem zmian politycznych" (Mathias Cormann).
Ważne
są wskaźniki powyższych procesów, które pozwalają na uchwycenie aktualnego
stanu kształcenia zawodowego w krajach OECD oraz wyprowadzenie wniosków dla
potrzeb polityki oświatowej. Są to następujące grupy wskaźników:
GRUPA
A - Następstwa/skutki edukacji
A
1 - Jakie wykształcenie zawodowe mają osoby dorosłe?
A2
- Przejście z systemu (wy-)kształcenia do zatrudnienia: Gdzie są 15-29-latkowie
dzisiaj?
A3
- Jak stan system edukacji wpływa na zatrudnienie?
A4
- Jaki dochód można uzyskać na podstawie uzyskanego wykształcenia?
A6
- Jakie są ogólnospołeczne następstwa procesu kształcenia?
A7
- W jakich formach kształcenia formalnego i nieformalnego uczestniczą osoby
dorosłe?
GRUPA
B - Dostęp do edukacji, korzystanie z niej i jej przebieg:
B1
- Ilu uczestniczy w edukacji?
B2
- Ilu kończy szkołę średnią II stopnia?
GRUPA
3 - Finansowanie edukacji
GRUPA
4 - Kadry nauczycielskie oraz organizacja procesu kształcenia:
D1
- Ile czasu spędzają uczniowie w klasie szkolnej?
D2
- Jak wysokie są zarobki nauczycieli i dyrektorów szkół?
D7
- Jaka jest struktura zatrudnienia nauczycieli w szkołach zawodowych?
Jakie są relacje między nauczycielami a uczniami w szkołach zawodowych?
Raport
obejmuje uśrednione dane z następujących krajów: Argentyna, Australia,
Brazylia, Chiny, Indie, Indonezja, Japonia, Kanada, Republika Korei Płd.,
Meksyk, Rosja, Saudi-Arabia, Płd. Afryka, Wielka Brytania, USA, Belgia,
Bułgaria, Dania, Niemcy, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Irlandia, Włochy,
Chorwacja, Litwa, Łotwa, Luksemburg, Holandia, Austria, Polska,
Portugalia, Rumunia, Szwecja, Słowacja, Słowenia Hiszpania, Czechy i
Węgry.
Z
analiz wynika, że 18 proc. dzieci poniżej 2 roku życia objętych jest opieką w
żłobkach. Natomiast w grupie dwulatków opieką objętych jest ok. 43 proc.
dzieci, przy czym w takich krajach jak Islandia, Republika Korei Płd.,
Norwegia i Szwecja wskaźnik ten wynosi ponad 90 proc. Wychowaniem przedszkolnym
objętych jest średnio 74 proc. trzylatków.
Wśród osób mających 25-34 lat nie ukończyło szkoły ponadpodstawowej w 2022 roku średnio 14 proc. osób. W 2015 roku wskaźnik ten wyniósł 18 proc., a zatem jest niewielka poprawa. Co ciekawe, 62 proc. uczniów tych szkół kończy je o czasie, zaś
dalszych 11 proc. w dwa lata później. Pozostałe 27 proc. nie kończy tego
poziomu kształcenia.
Ok.
60 proc. mężczyzn w wieku 20-34 r.ż. uzyskało wykształcenie zawodowe na
poziomie średnim (w Polsce ok. 38 proc.), przy czym 44 proc. z nich odbyło
mniej niż jednomiesięczną praktykę zawodową w toku edukacji szkolnej (polscy
uczniowie należą do czołówki pozbawionych praktyk zawodowych na poziomie kształcenia branżowego),
29 proc. - odbyło praktykę w przedziale czasowym 1-6 miesięcy, zaś 28 proc.
miało praktykę trwającą powyżej 7 miesięcy (s. 47). Na szczęście działają w
Polsce regionalne/miejskie centra kształcenia praktycznego i zawodowego, które
oferują młodzieży różnego rodzaju kursy, szkolenia czy warsztaty w zakresie
edukacji zawodowej.
We
wszystkich krajach OECD z wyjątkiem Indii w szkolnictwie wyższym studiuje
więcej kobiet (54 proc.) niż mężczyzn (41 proc.). W takich krajach jak
Indonezja, Japonia i Holandia 65 proc. kobiet ma wyższe wykształcenie. Zainteresowanych szczegółowymi danymi odsyłam do Raportu. Polska edukacja nie jest w nim najwyżej notowana. Wprost odwrotnie.
Niskie
płace nauczycieli szkół zawodowych osłabiają edukację branżową, gdyż
nie jest ona atrakcyjna dla młodzieży i dla
nauczycieli.