Potrzeby i oczekiwania młodych naukowców związane z rozwojem zawodowej kariery naukowej

Dział Badań i Analiz Centrum Zarządzania Innowacjami i Transferem Technologii Politechniki Warszawskiej przeprowadził wśród polskich naukowców w ramach Projektu Naukowiec finansowanego przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz z programu Unii Europejskiej w zakresie badań naukowych i innowacji Horyzont 2020 badanie społeczne potrzeb i oczekiwań młodych naukowców związanych z rozwojem ich zawodowej kariery naukowej.

Wydany raport nie wnosi niczego do nauki, natomiast spełnia funkcję diagnozy społecznej dla kierownictwa resortu szkolnictwa wyższego. Autorami raportu są - jedna adiunkt dr Aleksandra Wycisk i bez stopni naukowych członkowie zespołu: Mateusz Kałamarz, Jarek Chojecki, Dariusz Parzych, Katarzyna Modrzejewska i Anna Wiśniewska. Jak każdy tego typu sondaż opinii nie został on oparty na modelu teoretycznym potrzeb i oczekiwań osób dorosłych, toteż ma on charakter publicystyczno-informacyjny.

Badanie zostało przeprowadzone w niespełna miesiąc, w okresie od 23 października do 20 listopada 2017 r. na niereprezentatywnej próbie, bowiem uwzględniono w nim przesłane przez 477 respondentów (399 młodych naukowców i 78 ekspertów) wypełnione kwestionariusze ankiety. Respondentami byli doktoranci (60%), doktorzy (18,7%) i doktorzy habilitowani (12,2%), w śród których większość stanowiły kobiety (52,8%). Ankietowani reprezentowali nauki ścisłe (38,4%), przyrodnicze (37,9%), techniczne (37,3%) społeczne (20%) i humanistyczne (12,4%). Nie pozyskano danych od doktorantów z nauk medycznych i nauk o sztuce.

Zawsze zastanawia mnie powód uwzględniania w takiej diagnozie zmiennej pośredniczącej, jaka jest reprezentowana w tym przypadku dziedzina nauki, skoro nie uwzględnia się tego zróżnicowania w analizie odpowiedzi na większość pytań. Tymczasem byłbym zainteresowany głownie opiniami doktorantów nauk społecznych, w tym jeszcze z podziałem na reprezentowane przez nich dyscypliny naukowe. Zgeneralizowana analiza wypowiedzi i wyborów odpowiedzi wszystkich badanych jest mało ciekawa.

Zapewne dziennikarze zwrócą uwagę na to, że ok. 80% badanych doktorantów, a przecież jeszcze nie naukowców, chciałoby znaleźć zatrudnienie na polskich uczelniach czy w instytutach badawczych, by przyczyniać się do rozwoju polskiej nauki. Jednakże aż 65,4% spośród nich poinformowało, że jest skłonna wyjechać z kraju, jeśli nie będzie to możliwe. Trochę to dziwne, skoro jedynie 31% przyznało, że jest chciałoby podjąć pracę w sektorze akademickim.

Jak wynika z tej diagnozy, doktoranci koncentrują się na przeszukiwaniu ofert dotyczących wyjazdów zagranicznych do instytucji naukowych oraz informacji o grantach zagranicznych i krajowych, zaś pracę własną koncentrują na zdobywaniu wiedzy z pisania wniosków. Pytani o bariery i przeszkody w ich własnym rozwoju oraz realizacji marzeń zawodowych stwierdzali m.in.:

- niskie zarobki, które uniemożliwiają utrzymanie się wyłącznie z nauki oraz uzyskanie samodzielności finansowej.

- zbyt mało jest miejsc pracy (etatów) dla młodych naukowców na uczelni, trudno znaleźć pracę, trzeba mieć szczęście, a wręcz „znajomości”.

- nieprzejrzystość postępowań grantowych i kwalifikacyjnych oraz nieodpowiednie kompetencje ekspertów oceniających granty (np. nierozumienie ocenianych zjawisk).

- praca na uczelni jest zdominowana przez biurokrację, skostniałą hierarchię i nieprzychylną młodym kadrę np. uprzedzenia, zniechęcanie do kontynuowania pracy naukowej, brak poparcia przełożonych i przytaczają przykłady łamania etyki zawodowej;

- niesamodzielność na ścieżce zawodowej: małą elastyczność w indywidualnych ścieżkach kariery, mała kontrola swoich działań, zjawisko „punktozy” decydujące o rodzaju, częstości i jakości podejmowanych działań naukowych.

- brak systemu motywacji pracowników, czego przykładem może być niedopasowany system oceny pracownika;

- duże obciążenie pracą naukową i dydaktyką,

- mało rozwojowa praca naukowa, obciążenia czasowe niepozwalające na dodatkowe działania, przemęczenie.

Jakie kompetencje społeczne, tzw. "miękkie" wzmocniłyby realizację własnych projektów badawczych? "W ocenie respondentów zdecydowanie najbardziej efektywnymi narzędziami są wyjazdy oraz staże zagraniczne w sektorze akademickim. Pozostałe przydatne narzędzia to networking, szkolenia i warsztaty z zakresu tematyki badawczej oraz staże zagraniczne w sektorze nieakademickim. Z perspektywy wspierania rozwój kariery młodego naukowca, do zdecydowanie najmniej efektywnych narzędzi włączyć można działania samorządu, seminaria doktoranckie oraz działania kół naukowych.

Na koniec warto odnotować, że ponad połowa badanych nie znała założeń projektów reformy 2.0. Ci, którzy potwierdzili znajomość projektu Konstytucji Dla Nauki negatywnie ocenili pozostawienie oraz upolitycznienie uczelni, związane z wprowadzeniem rady nadzorczej. Nie podoba im się umniejszenie roli wydziałów oraz wprowadzenie stanowiska profesora dydaktycznego. Wyrażali tez obawy przeniesienia uprawnień do nadawania stopni naukowych z wydziałów na uczelnie oraz wprowadzanie na uczelni korporacyjnego stylu pracy.

"Pojawiły się też komentarze, że zmiany są nierealne do wprowadzenia i że w dużej mierze jakiekolwiek zmiany w polskiej nauce to kwestia długiego czasu, wymiany pokoleniowej i zmiany mentalności. Nie zabrakło wypowiedzi zaciekawionych, jakie będą konsekwencje zmian (umiarkowany optymizm) oraz wypowiedzi powątpiewających, że zmiany cokolwiek przyniosą (rezygnacja)."

Nihil novi.

Centralna Komisja m.in. "niedoskonałości naukowej" do 2020 r.

W związku z przyjętą przez Sejm w dn. 20 lipca 2018 r. ustawą Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, która - jak już zapowiedział to minister Jarosław Gowin będzie wkrótce nowelizowana (ad infiniutum), do końca 2020 r. działa Centralna Komisja Do Spraw Stopni i Tytułów w Warszawie.

W przyszłym roku powstanie Rada Doskonałości Naukowej, która rozpocznie swoje prace w październiku 2019 roku rozpatrując wnioski z nową obowiązująca już procedurą awansową w naukowym rozwoju najwybitniejszych polskich naukowców. Doktorzy niech się szykują do kolokwiów habilitacyjnych, jeśli chcą się habilitować, bo nie muszą. RDN będzie zajmować się doskonałością naukową, czego tylko możemy jej pozazdrościć, bowiem jeszcze przez dwa lata będziemy zajmować się NIEDOSKONAŁOŚCIĄ, z nadzieją, że będą też "okruchy" jakiejś i czyjejś doskonałości. W końcu o stopnie i tytuły naukowe będą ubiegać się już pozbawieni nalotów PRL nauczyciele akademiccy, międzynarodowej sławy młodzi uczeni, którzy już szlifują swoje dokonania w kraju i poza jego granicami.

Tymczasem Centralna Komisja będzie finalizować postępowania na stopnie naukowe i tytuł naukowy, które będą wszczynane na dotychczasowych zasadach i zgodnie z obecnymi procedurami. Do końca kwietnia 2019 r. każdy mniej lub bardziej doskonały naukowiec będzie mógł zmierzyć poziom własnych dokonań w ramach przewody doktorskiego, postępowania habilitacyjnego czy na tytuł naukowy profesora. Chcielibyśmy, żeby byli to primus inter pares, ale ... jak wynika z dotychczasowej praktyki prymusów jest coraz mniejszy odsetek.

Mamy zatem nadzieję, że kolejna re-forma w szkolnictwie wyeliminuje patologie indywidualne i instytucjonalne (administracyjne) w uczelniach państwowych oraz wzmocni motywację uczonych do jak najwyższych osiągnięć naukowych, których egzemplifikacja i weryfikacja nie nastręczy dyskomfortu członkom komisji i rad jednostek naukowych, a sprawi dużo satysfakcji poznawczej i komparatystycznej.

Sekcja Nauk Humanistycznych i Społecznych CK spodziewa się bowiem kolejnej fali wniosków, z których nie wszystkie będą nośnikiem wysokich wartości naukowych i etyki akademickiej ich autorów. Swoją drogą, warto będzie podsumować za dwa lata stan sukcesów i patologii w polskiej humanistyce i naukach społecznych, ale nie w kategoriach parametrycznych, bo te właśnie kryją fałsze, plagiaryzm, naruszanie dobrych obyczajów, niestaranność i nierzetelność aplikujących o awans, ale także osób odpowiadających za ten stan z racji pełnionych funkcji kierowniczych w uczelniach.

O zapowiadającym się wzroście zainteresowania awansem naukowym świadczy fakt, że w wrześniu Sekcja I Nauk Humanistycznych i Społecznych wyznaczyła recenzentów przewodzie habilitacyjnym dla 150 naukowców, zaś w postępowaniu o nadanie tytułu naukowego profesora - dla 40 kandydatów. Życzymy im pomyślnego finału, bo niemalże każda porażka skutkuje wielostopniowym procesem odwoławczym, który wszczynają nauczyciele akademiccy, którzy uzyskali 3 negatywne recenzje swoich osiągnięć naukowych. O patologiach piszę w swoich rozprawach. W odróżnieniu od innych dyscyplin naukowych pedagodzy nie "zamiatają ich pod dywan".

Rytualizacja naukowego pozoru

Moja najnowsza książka pt. "Turystyka habilitacyjna Polaków na Słowację w latach 2006-2016" rozeszła się w ciągu 3 tygodni, a Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego otrzymywało zapytanie-... kiedy będzie dodruk. Dyrekcja potwierdziła, że nastąpiło to 17 lipca 2018 r. Zapewne opublikowana w tygodniku "Polityka" rozmowa ze mną red. Agnieszki Sowy wzmocniła zainteresowanie problematyką akademickiej nieuczciwości części rodaków ze stopniem doktora nauk.

Prof. Aleksander Nalaskowski opublikował na łamach tygodnika "Sieci" recenzję mojej monografii zachęcając do jej przeczytania. Oba teksty w tak nośnych tygodnikach społeczno-kulturalnych wzbudziły szczególne zainteresowanie problematyką patologii w szkolnictwie wyższym, tym bardziej że akurat w Sejmie i Senacie debatowano nad ustawą 2.0, by przyjąć ją z niewielkimi korektami.

Zadzwonił do mnie b.rektor jednej z krajowych politechnik, by przekonać mnie, że z nauk technicznych docentury Polaków były na wysokim poziomie. Kiedy jednak zaczęliśmy rozmawiać o szczegółach, to szybko przeszedł ze mną na naiwną argumentację w stylu -"... ale wie pan, że w Polsce też bywa różnie z habilitacjami".

Inny z czytelników napisał do mnie:

"Szanowny Panie Profesorze, bardzo dziękuję za artykuł. I przyznaję, że pomysłowość ludzka rzeczywiście jest bezgraniczna, człowiek zrobi wszystko, żeby się nie narobić a zarobić. Najwyraźniej cwaniactwo i kombinatorstwo są wpisane w naturę ludzką i "przyozdabiają" jej demoniczne oblicze. Podziwiam za odwagę bowiem piętnowanie nieuczciwych działaczy wojskowych i służb specjalnych rzeczywiście może owocować kłopotami. Jednak taka kolej rzeczy nie jest chyba niczym nowym dla ludzi, którzy zdecydowali się kroczyć sokratejską ścieżką i krytykować władzę. Z drugiej strony wierzę mocno w łacińską mądrość: śmiałym los sprzyja, bojaźliwych odtrąca."

Niestety, przyznaję komentatorom rację. Patologia poza granicami kraju nie dotyczyła wszystkich, ale też nie może być usprawiedliwiona inną, krajową, o której zresztą piszę nieustannie. To zresztą wzbudziło refleksję, że może teraz nadszedł czas na przyjrzenie się polskim habilitacjom.

Kolejny z samodzielnych pracowników nauki potwierdził w korespondencji ze mną, że słowacki proceder był przejawem obustronnej patologii. Napisał bowiem:

"Serdecznie gratuluję Panu publikacji nowej książki pt. Turystyka habilitacyjna Polaków. Jest to zasadniczy głos, domagający się zachowania etosu uczonego, głos o sprawiedliwość i prawdę. Uważam za bardzo kulturalne, że zaznaczył Pan we Wstępie (nie czytałem jeszcze całej pracy. W internecie znalazłem tylko pierwsze 21 stron), że nie wszystkie osobowy habilitujące się na Słowacji, zdobyły swój stopień w nieuczciwy sposób. To na pewno prawda, ale nie zmienia to faktu, że istniała tak patologia "kupowania" dyplomów.

Podczas "kryzysu" z moją habilitacją dwukrotnie spotkałem się z ks. dziekanem A. (...), a kilkakrotnie rozmawiałem z nim przez telefon. Nie mogę tego udowodnić, ale ksiądz A. (...) zasugerował, że muszę się z nim spotkać i zapłacić. Miała to być ofiara na "cele kościele". Wówczas zostałbym dopuszczony do postępowania habilitacyjnego. Uznałem, że jest to moralna granica, której nie mogę przekroczyć i stąd nie kontynuowałem dalszych rozmów ze Słowakami. Wiem, że inne osoby nie miały skrupułów. Jeszcze raz Panu gratuluję Panie Profesorze. Jest Pan niezłomnym współczesnym Sokratesem. Prawda wymaga odwagi!"

No cóż, byłbym zadowolony, gdyby ta publikacja nie musiała powstać, bo nie byłoby tego typu przypadków i nie miałyby miejsca takie komentarze uczonych jak:

Przeczytałem Twoją "słowacką" książkę. Lektura powalająca, ścinająca z nóg. Narracja, metodologia, dowody - nie do podważenia. Powiedziałbym "znakomita książka", ale niestety, to nie jest książka o czymś "znakomitym". Zatrważająca. Pokazujesz szambo. A powiedz mi, czy ten proceder został już jakoś sensownie ukrócony? To przecież ważne. A ile tam znajomych nazwisk. A ten gość co w trzy miesiące został z magistra habilitowanym, to mnie po prostu uwiódł. czy to aby nie ksiądz? To już nawet nie cwaniactwo, to bezczelność.

Warto zmieniać sposób myślenia o edukacji

Uniwersytet Łódzki publikuje komentarze do najważniejszych odkryć, spraw, problemów czy wyników badań nauczycieli akademickich. Dzięki temu wiele dowiaduję się o tym, czym zajmują się koleżanki czy koledzy profesorowie z innych wydziałów UŁ, a nawet z mojego własnego - Wydziału Nauk o Wychowaniu. Tak bowiem jest w naszym profesjonalnym i społecznym życiu, że nie zawsze mamy czas i możliwość poznania innych, zajrzenia do ich laboratoriów, publikacji czy wysłuchania ich w czasie konferencji naukowych.

Z tym większą więc przyjemnością przyjąłem zaproszenie rzecznika prasowego Uniwersytetu Łódzkiego - Pawła Śpiechowicza do zarejestrowania własnego stanowiska na temat edukacji alternatywnej, skoro weszliśmy w kolejny rok szkolny. Od 1990 roku stanowimy na Wydziale Nauk o Wychowaniu środowisko naukowo-badawcze i oświatowe zorientowane na zmianę paradygmatu badań edukacyjnych oraz szeroko rozumianej praktyki szkolnej. To tu zaczął się cykl międzynarodowych konferencji poświęconych edukacji alternatywnej na świecie oraz dokonań polskich nauczycieli i uczonych w tym zakresie.

Podejmowane inicjatywy, eksperymenty i badania w zakresie alternatyw edukacyjnych kontynuowałem w Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie, współorganizowałem partnerską debatę z naukowcami Wydziału Studiów Edukacyjnych Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu i nadal dzielę się nowymi projektami alternatywnej edukacji z uczonymi w Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie oraz środowiskiem akademickim macierzystej Uczelni. Za nami i przed nami setki znakomitych rozpraw, nagradzanych monografii naukowych, artykułów i spotkań z innowatorami pedagogicznymi w kraju oraz poza jego granicami.

Pedagodzy szczególnie, ale i przedstawiciele pozostałych nauk, w ramach których kształcą także kandydatów do ról nauczycielskich, wychowawczych, opiekuńczych, resocjalizacyjnych czy terapeutycznych mogą zastanowić się nad tym, czy stają się aktorami odtwarzającymi napisany im przez Ministerstwo Edukacji Narodowej scenariusz roli, czy może uwzględniając to, co jest wspólne i konieczne w edukacji ogólnopolskiej, zamierzają jednak być bardziej autorami własnej pedagogii, twórcami promieniującymi własną osobowością, doświadczeniem, mądrością i wolnością.

Mój komentarz jest zarazem apelem o to, byśmy mimo centralistycznych reform w strategii "top-down", nie zapominali o tym, że szkoła nie jest dla żadnej władzy, ale jest dla dzieci i młodzieży, a na nas spoczywa odpowiedzialność, by była INNOŚCIĄ, HUMANISTYCZNĄ ALTERNATYWĄ, przestrzenią transformatywnego oporu w edukacji.

Zachęcam do odwiedzenia strony KOMENTARZE.

Nowy rok szkolny między demagogią centralistycznej władzy a nauczycielskim rozgoryczeniem

Minister edukacji opublikowała 29 sierpnia br. List do dyrektorów szkół, przedszkoli i placówek oświatowych, do nauczycieli,


Szanowni Państwo,

nowy rok szkolny 2018/2019 przynosi istotne zmiany w pragmatyce zawodowej nauczycieli. Ich celem jest wprowadzenie przejrzystego i obiektywnego systemu oceny pracy, budowanie stabilizacji zawodowej, premiowanie wysokiej jakości pracy oraz podnoszenie prestiżu społecznego nauczycieli. Pragnę przybliżyć najważniejsze zmiany oraz wskazać korzyści, jakie wynikają z nich dla Państwa sytuacji zawodowej.

Od 1 września 2018 r. zacznie obowiązywać nowy system oceniania pracy nauczycieli. Proszę, byście Państwo przyjęli te propozycje ze spokojem i zrozumieniem. Jego podstawą jest większa przejrzystość i zobiektywizowanie ocen. Nowy system wpłynie na ujednolicenie sposobu oceniania,, pozwoli na dostosowanie ocen do specyfiki pracy
w danej szkole oraz potrzeb środowiska szkolnego. Nowy system oceniania jest ściśle powiązany ze ścieżką awansu, kryteria oceny pracy zostały dostosowane do wiedzy
i umiejętności jakimi powinien legitymować się nauczyciel na danym etapie rozwoju zawodowego. Natomiast uzyskanie najwyższej oceny pracy będzie uprawniało nauczyciela do skrócenia ścieżki awansu zawodowego.

Jednocześnie pragnę podkreślić, że projektowana jest zmiana w zakresie częstotliwości obligatoryjnego dokonywania oceny pracy nauczycieli. Obligatoryjna ocena będzie dokonywana co 5 lat, a nie jak wcześniej zakładano co 3 lata. Ta zmiana jest odpowiedzią na postulaty zgłaszane przez różne środowiska oświatowe.

Wielokrotnie podkreślałam, jak wysoko cenię pracę nauczycieli. Wzrost prestiżu społecznego tego zawodu powinien iść w parze z godnym wynagrodzeniem, o co zabiegam od początku mojej pracy w Ministerstwie Edukacji Narodowej. Przypomnę, że w 2017 roku, po raz pierwszy od 2012 r., dokonano waloryzacji płac, a w kwietniu tego roku rozpoczęliśmy wprowadzanie podwyżek, podnosząc wynagrodzenia o 5,35 proc. Od stycznia 2019 roku i od stycznia 2020 roku Państwa pensje będą wzrastały o kolejne 5 proc w każdym roku. Oznacza to, że w niespełna 2 lata (rok i 9 miesięcy) wynagrodzenia zostaną podniesione łącznie o 15,8 proc. Środki na podwyżki zaplanowane na przyszły rok już zostały ujęte w projekcie budżetu na 2019 rok.

Warto dodać, że od września 2020 roku zacznie obowiązywać dodatek za wyróżniają pracę. Docelowo będzie wynosił około 500 zł miesięcznie, a otrzymają go nauczyciele z najwyższym stopniem awansu zawodowego, legitymujący się oceną wyróżniającą. Zarówno zaplanowane podwyżki oraz dodatek „500+” w istotny sposób wpłyną na poprawę sytuacji finansowej nauczycieli w najbliższych latach.

Zależy mi, aby Państwa praca była zorganizowana według jasnych kryteriów i wiązała się z poczuciem stabilizacji. Dlatego też tygodniowy wymiar zajęć nauczycieli specjalistów został ujednolicony i określony w przepisach Karty Nauczyciela. Od 1 września 2018 roku pensum logopedów, psychologów, pedagogów, terapeutów pedagogicznych i doradców zawodowych będzie wynosiło nie więcej niż 22 godziny, a tzw. nauczycieli wspomagających 20 godzin.

Dodatkowo nauczyciele w niesamorządowych przedszkolach, innych formach wychowania przedszkolnego, szkołach i placówkach będą zatrudniani wyłącznie w oparciu o umowę o pracę. Takie rozwiązanie gwarantuje nie tylko większą stabilizację, ale umożliwia planowanie rozwoju zawodowego. Ochrona miejsc pracy to także efekt założeń reformy edukacji.

Dzięki wprowadzonym zmianom udało się zachować wiele etatów, a dane z Systemu Informacji Oświatowej jednoznacznie pokazały, że nowe rozwiązania w systemie oświaty przyczyniły się do wzrostu zatrudnienia. Większa liczba etatów to tylko jeden z czynników, który potwierdza zasadność wdrożenia reformy oświaty.

Jestem świadoma, że Państwa praca wiąże się z ciągłą potrzebą doskonalenia i zdobywania nowych kompetencji, które pozwalają właściwie reagować na dynamicznie zmieniającą się rzeczywistość oraz lepiej rozumieć potrzeby uczniów. Z uwagi na konieczność wsparcia Państwa rozwoju zawodowego od 1 stycznia 2019 roku zacznie obowiązywać rozwiązanie gwarantujące wyodrębnienie środków na finansowanie doskonalenia zawodowego (w budżetach organów prowadzących) oraz wsparcie doradztwa metodycznego (na obszarze województwa).

Pragnę Państwa poinformować, że od września rozpoczynamy kampanię informacyjną dotyczącą rekrutacji do szkół ponadpodstawowych i ponadgimnazjalnych na rok szkolny 2019/2020. Na stronie www.men.gov.pl/rekrutacja będziemy zamieszczać odpowiedzi na najczęściej pojawiające się pytania i wątpliwości związane z procedurą rekrutacyjną. Głęboko wierzę, że dzięki wsparciu z Państwa strony uda nam się dotrzeć z właściwą informacją do wszystkich absolwentów szkół podstawowych i gimnazjów oraz ich rodziców, a tym samym ułatwić młodym ludziom wybór dalszej ścieżki kształcenia.

Staramy się odpowiadać na potrzeby zgłaszane przez środowisko oświatowe. Wspólnie z Urzędem Ochrony Danych Osobowych przygotowaliśmy specjalny poradnik dla dyrektorów, który pomoże stosować przepisy RODO w rzeczywistości szkolnej.

W nadchodzącym roku szkolnym będziemy także kontynuować działania w ramach rządowego programu „Niepodległa”. Do końca września 257 szkołom i placówkom oświatowym, które wzięły udział w konkursie zorganizowanym w ramach projektu „Godność, wolność, niepodległość”, przekażemy dofinansowanie na organizację obchodów związanych z setną rocznicą odzyskania przez Polskę niepodległości. Informacje o kolejnych działaniach podejmowanych w ramach programu „Niepodległa” będą udostępniane na stronie Ministerstwa Edukacji Narodowej. Zachęcam Państwa do obserwowania zarówno naszej strony internetowej, jak profili w mediach społecznościowych.

W nadchodzącym roku szkolnym będą towarzyszyć Państwo uczniom w ich działaniach, łącząc przekazywanie wiedzy z nauką systematyczności i odpowiedzialności. Mam nadzieję, że najbliższe miesiące będą obfitowały w sukcesy edukacyjne i wychowawcze, które przyniosą satysfakcję oraz motywację do podejmowania kolejnych wyzwań zawodowych. Dziękuję za Państwa otwartość i zrozumienie potrzeb młodych ludzi.

Życzę wszelkiej pomyślności w nowym roku szkolnym 2018/2019! Z wyrazami szacunku Anna Zalewska - Minister Edukacji Narodowej


Tymczasem nauczyciele mają już dość. Dyrektorzy wygaszanych gimnazjów, ale także przedszkoli i szkół pozostałych typów mają poważny kłopot spowodowany brakiem nauczycieli do pracy. Nie ma komu uczyć dzieci. Braki w kadrach są alarmujące - piszą dziennikarze, ale minister wie (że jest) lepiej.

Jeszcze nie dotarła do świadomości pani minister arogancka wypowiedź posłanki PO, która przed laty stwierdziła, że za 6 tys. zł to w naszym kraju pracuje tylko idiota. Nauczyciele nie znaleźli się nawet w klasie średniej, toteż nadal stanowią sproletaryzowane środowisko zawodowe, które dzisiaj określa się mianem PREKARIATU.

Minister Anna Zalewska zarabia więcej niż "nędzne" 6 tys. zł. toteż może dalej wciskać kit, że troszczy się o nauczycieli i dba o ich wysoką pozycję społeczną. Demagogia i fałszywe uzasadnienia rzekomej troski o los nauczycieli weryfikowana jest przez rozwiązania, które to tylko potwierdzają. Wydłużony proces awansu nauczycielskiego jest niczym innym, jak sfinansowaniem nędznych podwyżek nauczycielskich płac właśnie z tego tytułu. Tym samym nauczyciele sami sobie pokryją marny wzrost dochodów. MEN sam się do tego przyznaje.

Nauczyciele piszą w mediach społecznościowych, jak wygląda prawdziwa, a nie propagandowa troska o ich status ekonomiczny, a tym samym kulturowy:

Na zakończenie wpisu cytuję list od jednej z nauczycielek, która pisze:

Panie Profesorze, brakuje nam sił, nam nauczycielom przedszkoli i szkół, nie mamy nic do powiedzenia pomimo to, że kształci się nas do swobodnego wypowiadania się i troski o dobro dziecka. Zdążyliśmy się już przyzwyczaić, że podlegamy standaryzacji, na którą się nie godzimy, bo człowiek poddany standardom nie myśli samodzielnie. Niemniej jednak mniej boli mnie to, co bezpośrednio mnie dotyczy, ale nie mogę milczeć jak standaryzacji mającej na celu pokazanie jakości przez wiele lat poddawane są dzieci.

Szeroko pojęta "jakość" panuje nad wszystkim, psychologia rozwojowa zawładnęła i tworzy wyznacznik do mojej, naszej pracy. Dzieci, to nie zaprogramowane maszyny, które realizują jakość w odniesieniu do podstawy programowej i psychologii rozwojowej (masz być odtąd, dotąd i nic poza tym). Wiem, że można zrobić to inaczej, ale nauczycieli nikt nie słucha, władza nikogo nie słucha tylko narzuca i kontroluje wyznaczoną przez siebie jakość. Tylko jak można tworzyć wyznacznik do oceny jakości, nie widząc dziecka i kontekstu w jaki obserwacja zachodzi.

Panie Profesorze, proszę wybaczyć to rozpisanie się to tylko z bezsilności, ale nam nauczycielom brakuje zmian w myśleniu o dziecku i o przedszkolu jako wspólnocie. Proszę mi wybaczyć, jeżeli się mylę, bezsilność jest okrutna.

Proszę się nie martwić. Minister edukacji też jest bezsilna, bo już szykują na jej miejsce kolejnego szefa resortu. Powodem nie jest afera w PCK, która to organizacja finansowała m.in. kampanię wyborczą Anny Zalewskiej. Ona ma awansować do ... Parlamentu Europejskiego.


(źródło printscreen'ów - Facebook)

Klasy ukraińskie w Liceum Pedagogicznym Nr 2 w Bartoszycach w latach 1956-1970

Trafiła do mnie wyjątkowa publikacja Stefana Łaszyna - absolwenta Liceum Pedagogicznego Nr 2 w Bartoszycach, który wyemigrował do USA, ale pozostał wierny pamięci dokonań tego zakładu kształcenia nauczycieli z klasami ukraińskimi. Potężna formatem, objętością (12 rozdziałów, 832 strony), wzbogacona o płytę DVD z archiwalnymi fotografiami stanowi znakomite źródło do badań z historii oświaty, dziejów polskiej pedeutologii i biografistyki pedagogicznej.

Mamy w tym osobliwym dziele kilka, niezwykle interesujących analiz naukowych, kronikarskich rejestrów, wspomnień i lustracji, których zbiór jest wynikiem ogromnej, wieloletniej pracy kolegium redakcyjnego. Jego przewodniczący - Stefan Łaszyn zrealizował zobowiązanie ze zjazdu absolwentów w 2006 r. przygotowania monografii poświęconej jedynemu w powojennej Polsce utrakwistycznemu zakładowi kształcenia nauczycieli szkół podstawowych z ukraińskim językiem wykładowym.

Nie było to jednak łatwe zadanie, gdyż nie zachowała się dokumentacja zlikwidowanej w 1970 r. placówki oświatowej. W tej sytuacji szef kolegium podjął się - wydawałoby się - niewykonalnego zadania poszukiwania źródeł informacji przez dotarcie do absolwentów tej szkoły i jej nauczycieli z lat 1956-1970, w części rozproszonych nie tylko po kraju, ale i przebywających poza jego granicami, głównie na Ukrainie, w Szwajcarii, USA i Kanadzie. Sprzyjała temu sieć internetowa, bowiem oprócz rozesłania tysięcy listów, można było poszukiwać osobowych źródeł wiedzy via komunikatory społeczne.

Entuzjazm członków powołanego zespołu redakcyjnego, pamięć o znaczącym wpływie tego liceum na ich życie osobiste oraz rozwój zawodowy skutkowały pozyskaniem nie tylko tysięcy zdjęć, które trzeba było odpowiednio posegregować i umieścić w odpowiednim miejscu, ale przede wszystkim nadać temu zbiorowi logiczną, historyczno-pedagogiczną strukturę i narrację. W części biografistycznej są scharakteryzowane sylwetki uczniów oraz ich nauczycieli, przy czym ci ostatni nie byli tylko pochodzenia ukraińskiego prowadząc przecież zajęcia także w klasach polskich.

Jak pisze redaktor tomu:

"W książce akcentowane są głównie momenty pozytywne, ale nie unikano pokazywania sytuacji trudnych, przykrych i kontrowersyjnych. Nie uznano za celowe dokonywanie ocen i rozliczeń osób, które były uwikłane w różne trudne sprawy. Z niepokojem odnotowano zakres i metody inwigilacji klas ukraińskich przez ówczesną Służbę Bezpieczeństwa (SB). Materiał, który nadesłał dr Arkadiusz Słabig po kwerendzie w Oddziale Instytutu Pamięci Narodowej (IPN) w Białymstoku, wprost przeraża. Problem wymaga dalszych badań." (s. 12)

Książka jest niesłychanie ważnym dokumentem nie tylko czasów PRL-owskiej oświaty, ale także polityki państwa wobec mniejszości narodowych. Szczególnie w dobie polskiej transformacji ustrojowej i zachodzących zmian politycznych oraz kulturowych na Ukrainie wydanie tego dzieła stanowi ważny wkład w dobro wzajemnych stosunków i szansę na kontynuowanie badań naukowych we współpracy z naszymi ukraińskimi partnerami. Książka ukazała się w tym samym czasie w języku polskim i ukraińskim. Przekładu na język ukraiński dokonał prof. Mikołaj Łesiuk, kierownik Katedry Języków Słowiańskich na Podkarpackim Uniwersytecie Narodowym im. Wasyla Stefanyka w Iwano-Frankiwsku.

Historycy wychowania i badacze polityki oświatowej znajdą w tym tomie rozdział Romana Drozda poświęcony polityce narodowościowej PRL wobec 700-tysięcznej ludności ukraińskiej oraz dr Ewy Pogorzały o polityce oświatowej wobec mniejszości narodowych w powojennej Polsce ze szczególnym uwzględnieniem stanu i wyzwań związanych z nauczaniem języka ukraińskiego. MArek Syrnyk analizuje nauczanie języka ukraińskiego w Polsce po II wojnie światowej (w latach 1952-1989).

Dr Anna Młynarczyk-Tomczyk podjęła się analizy wybranych aspektów pracy dydaktyczno-wychowawczej w liceach pedagogicznych, uwzględniając ich strukturę organizacyjno-programową, treści i metody pracy dydaktyczno-wychowawczej, zajęcia lekcyjne i aktywność pozaszkolną oraz pozalekcyjną oraz odrębny tekst na temat edukacji w zakresie przedmiotów pedagogicznych. Program kształcenia był znacznie szerszy od tego, jaki był realizowany w liceach ogólnokształcących, bowiem w tych placówkach przygotowywano przyszłe kadry nauczycielskie. Nic dziwnego, że dość wysoki był poziom odsiewu i odpadu szkolnego, a sprawność kształcenia w poł. lat 60.XX w. wyniosła 69,4%. (s. 75)

Po dzień dzisiejszy absolwenci liceów pedagogicznych wspominani są jako znakomicie przygotowani do pracy w szkolnictwie profesjonaliści. Ich kształcenie trwało pięć lat, a więc tyle, ile ponoć ma wreszcie obowiązywać w kształceniu wczesnoszkolnym na studiach pedagogicznych od 1.10. 2019 r.

Ponad 700 stron tomu poświęcono już tej jednej placówce kształcenia nauczycieli w Bartoszycach. Kolejne rozdziały odsłaniają poszczególne zakresy i dziedziny działalności Liceum Pedagogicznego, a mianowicie:
- Geneza i działalność liceum
- Działalność wychowawcza szkoły
- Warunki funkcjonowania klas ukraińskich
- Działalność artystyczna uczniów klas ukraińskich
- Biografie kadry pedagogicznej wzbogacone o wspomnienia
- Biografie absolwentów (rocznikami od 1961 do 1970)
- Wspomnienia (profesorów, absolwentów, przyjaciół i sympatyków szkoły)
- Wywiady
- Spotkania po latach (zjazdy szkolne, spotkania klasowe, działalność w Ukraińskim Towarzystwie Nauczycieli w Polsce, kursy i konferencje metodyczne, seminaria naukowe i wycieczki).
- Ku pamięci tych, którzy odeszli.

Tom otwierają strofy wiersza Wołodymyra Masiaka, którym zamykam mój wpis podkreślając zarazem piękno, mądrość i dobro w zgromadzonych w powyższym tomie treściach:

"Ucz się dziecino, Pan Bóg z Tobą,
Uszanują ludzie, polubi cię świat.
Ucz się, aby zasiać dobro pośród ludzi,
I wiecznie żyć będziesz, nie zginie twój ślad!"


Polecam znakomity zbiór wywiadów z Abp. Światosławem Szewczukiem w rozmowie z Krzysztofem Tomasikiem pt."Dialog leczy rany".

W szkołach prywatnych nauczyciele muszą być na etatach

To jest jedno z niewielu, ale bardzo dobrych rozwiązań prawnych w szkolnictwie, a zobowiązujących podmiot prowadzący do zatrudniania nauczycieli na etacie, a nie na umowach zlecenie. Mam nadzieję, że skończy się dzięki temu zatrudnianie w szkołach prywatnych nauczycieli jak "niewolników", których można przyjąć na próbny okres, po czym ich nie zatrudnić na jakąkolwiek umowę o pracę, nawet tzw. śmieciową. To są najczęściej szkoły z nauczycielami-żabkami, co to doskakują po pracy na etacie w szkole publicznej na jedną lub kilka godzin tygodniowo, by sobie dorobić.

Otrzymuję sygnały, że jedna z tzw. szkół międzynarodowych w Łodzi nieustannie zatrudniała i zwalniała nauczycieli, których przyjmowano do prowadzenia zajęć z jednego czy dwóch przedmiotów. W związku z tym już od pierwszej klasy szkoły podstawowej dzieci mają w ciągu roku nie jednego nauczyciela-wychowawcę, ale kilkoro, ustawicznie zmieniających się co kilka - lub kilkanaście tygodni. Biznesowo traktująca tę szkołę właścicielka co innego obiecywała rodzicom uczniów, a co innego realizowała, nawet nie tłumacząc się z tego pseudopedagogicznego procesu: zatrudniania-zwalniania-zatrudniania-zwalniania itd.

Pęd do kumulowania zysków finansowych kosztem jakości kształcenia i komfortu psychofizycznego dzieci oraz brak profesjonalnej etyki zawodowej sprawiał, że z każdym rokiem szkolnym z każdej z klas odchodziło kilkoro uczniów. Zmartwienie spadało na tych, którzy wciąż wierzyli, że jest to tylko chwilowe. Podporządkowana właścicielce dyrekcja nie miała nic do powiedzenia poza czerwieniem się ze wstydu przed rodzicami i okłamywaniem dzieci i młodzieży, że następny nauczyciel będzie dożo lepszy, a zmiany są wprowadzane dla ich dobra.

Szkoła prywatna otrzymuje na każdego ucznia coroczną subwencję z budżetu państwa, a mimo to podwyższa regularnie czesne i jeszcze nie dba o stałość i jakość nauczycielskich kadr. To prawda, że w takich sytuacjach procesem reguluje częściowo mechanizm rynkowy. Jak się komuś szkoła nie podoba, to zabiera z niej dziecko i już. Skoro tak, top dlaczego wszyscy mamy dopłacać do takiej szkoły? Dlaczego ma ona uprawnienia szkoły publicznej, skoro de facto nie spełnia kadrowych standardów szkół publicznych?

Za to zatem pochwalam ministerstwo, bowiem czas najwyższy skończyć z rynkiem pseudoszkół podstawowych czy ponadpodstawowych, w których wykorzystuje się oczekiwania i aspiracje rodziców gotowych dopłacać do jakości edukacji nie do realizacji założonych celów szkoły i jej misji, ale zatroszczenia się przez właścicieli o własną rodzinę w wielopokoleniowym nawet zakresie. Edukacja może być dobrym biznesem, o ile nie odbywa się przede wszystkim kosztem dzieci oraz ich nauczycieli!

Przypomnę, jak to prywatne Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcące ABIS w Łodzi zatrudniało na umowy śmieciowe nauczycieli, którzy tak mówili o tym procederze:

"Jestem już po dwóch dwuletnich umowach. Moja ostatnia umowa wygasła z końcem wakacji, a nową zawarliśmy dopiero 2 września z datą 28 sierpnia. Na rozpoczęciu roku byłam, nie wiedząc, czy pracuję. (...) Część Rady Pedagogicznej w lipcu odeszła, nie zgadzając się na takie warunki. W ich miejsce przyszli nowi nauczyciele, ale nie wiemy, czy mają umowy (...). [A. Kupracz, Szkoła bez umów, Łózka Gazeta wyborcza 3-4.09.2016, s. 6].

Najwyższy czas skończyć z fałszywymi obietnicami nierzetelnie prowadzących takie szkoły, a polegającymi na tym, że np. obiecuje się międzynarodową maturę, po czym na skutek fatalnej polityki kadrowej i ucieczek uczniów do innych szkól, takowy egzamin staje się niemożliwy, bo dla właściciela nieopłacalny. Kuratoria oświaty powinny sprawdzać, czy rzeczywiście są spełnione w tych szkołach cele, a jeśli nie, to powinny być wykreślone z oferty kształcenia.

Niewłaściwa polityka kadrowa w zatrudnianiu nauczycieli powinna skutkować odebraniem tym szkołom uprawnień. Niech wreszcie skończy się pasożytowanie na rodzicach oraz ich dzieciach, którzy lokują swój kapitał w edukację z nadzieją, że będzie adekwatna do zobowiązań podmiotu prowadzącego placówkę. Nakaz zatrudniania na etacie nauczycieli skończy nieuczciwa swobodę w tych prywatnych szkołach, których właściciele już dawno zatracili poczucie godności i profesjonalizmu.

Uczciwiej dla dzieci i ich rodziców jest zlikwidowanie szkoły prywatnej, skoro nie ma się pieniędzy na jej rzetelne prowadzenie. Tak postąpiła założycielka szkoły podstawowej, gimnazjum i liceum ABiS w Łodzi, gdzie - jak się wydawało jeszcze kilka lat temu - była szansa na stworzenie rzeczywiście alternatywnego modelu edukacji opartego na Planie Daltońskim.

Jak przyznali rodzice, rzekomo głównym powodem było wygaszanie gimnazjum i zmniejszająca się w związku z tym liczba uczniów. Fakty jednak były typowe dla tego typu biznesu. Jedni rodzice twierdzili, że w tej szkole był (...) po prostu straszny bajzel. Są niekompetentni pracownicy, których zatrudnia się po znajomości, inni zaś ubolewali nad rozwiązaniem szkoły, bo byli w niej zadowoleni z kadr." (A. Kupracz, Gazeta Wyborcza. Łódź 17.06.2017, s.1)

Niech ostrzeżeniem będzie organizacja "Przyjazna Szkoła", która w imieniu szkół objętych jej zasięgiem przyjmowała od rodziców 1 proc. podatków, ale nie odprowadzała ich do obdarowanych przedszkoli i szkół. (Dziennik. Gazeta Prawna 2017 nr 42, s. B10). Organizacja ta została już usunięta z krajowego rejestru stowarzyszeń, ale problem pozyskiwania w ten sposób dodatkowych środków od rodziców wielu niepublicznych szkół pozostał. Nie wszyscy ich właściciele przeznaczają je na cele statutowe, edukacyjne. Rodzice zaś już tego nie kontrolują.

Już trzy lata temu Artur Radwan pisał w Dzienniku. Gazeta Prawna "Oszuści zarabiają na szkołach" (2015 nr 120). Każdy bowiem może założyć niepubliczną placówkę oświatową na podstawie art.82 Ustawy z 7 września 1991 o systemie oświaty występując ze stosownym wnioskiem do gminy, która wpisuje szkołę do ewidencji. Podmiot powołujący do życia taką placówkę nie musi wykazywać się żadnym kapitałem na prowadzenie takiej działalności, a kiedy wynajmuje lokal na nią, to także nie musi rozliczać się z opłacania czynszu, płacenia składek ZUS, by pobierać dotację na każdego ucznia. Mimo wielu skarg rodziców resort edukacji nie zmienił tej sytuacji.

Właśnie dlatego dr Stefan Płażek z UJ sugerował w powyższym artykule, by MEN zagwarantował ustawową ochronę dzieci uczęszczających do szkół prywatnych, by to ich właściciele ponosili koszty kontynuowania edukacji w innej placówce niepublicznej, skoro w macierzystej nie mogą już jej kontynuować czy ukończyć. Może wówczas roztropniej prowadziliby swój biznes, a nie kosztem uczniów przerzucali na ich rodziców skutek ich nieuczciwego biznesu.

Rodzicu, płacisz za edukację w szkole prywatnej, to sprawdź, czy Twoje dziecko dojdzie w niej do ósmej klasy, a potem czy dotrwa do matury, nie dlatego, że może mieć problemy w uczeniu się, ale z powodu zmieniających się nauczycieli, niewłaściwej polityki zarządzania itp. Chyba, że lubisz edukację w trudnych warunkach, tak jak ja, bo one kształtują charakter. Tylko czy chcesz za to płacić?