When na dworze biały Snow

No cóż, Święta Bożego Narodzenia są w centralnej Polsce bez śniegu. Nie da się iść po skrzypiącym puchu, ale meteorolodzy zapowiadają pierwsze mrozy z początkiem nadchodzącego tygodnia. Może zatem Nowy Rok powitamy już w białym i mroźnym otoczeniu. Moja akademicka nauczycielka z UŁ (a wieloletnia profesor w zakresie pedagogiki społecznej/pracy socjalnej na Uniwersytecie w Skopje, w Macedonii) - pani dr Maria Donevska (z d. Kuźnik) przysłała mi wierszyk świąteczno-noworoczny:




When na dworze biały Snow

Wtedy Christmas Święta są

Christmas Tree ma bombek w bród

a na Table pełno Food

Karp Fish swimming in the woda

Kiil him będzie very szkoda

When na niebie Star zaświeci

Santa leci to the dzieci

I wish zdrowia dla for You

and szczęśliwy New Year too.


Może powinniśmy pójść tym śladem, by zaproponować ten wierszyk w innych językach z większą troską o rymy? Oto jego polsko-niemiecka wersja z nadzieją, że ktoś przyśle swoją po czesku, francusku, hiszpańsku czy włosku:

Wenn na dworze biały Schnee

śnieżną Kugeln toczy się

Tannenbaum ma bombek w bród

bald i u nas będzie cud

frische karp w wiaderku schwimmt

Tod mu zadać? Szkoda flint

Wenn na niebie Stern zaświeci

lächeln sich unsere dzieci

wünsche zatem w neues rok

Glück und Fruede wielki skok!

Płyną życzenia z całego kraju

Dzielę się życzeniami, które wpływają od kilku dni z okazji Świąt Bożego Narodzenia oraz nadchodzącego Nowego Roku 2016. To są także życzenia dla Państwa:


Marzeń, o które warto walczyć.
Radości, którymi warto się dzielić,
przyjaciół, z którymi warto być
i
nadziei, bez której nie da się żyć.
Najserdeczniejsze życzenia Magicznych, Radosnych,
Zdrowych i Spokojnych Świąt Bożego Narodzenia.
Wiele radości, zdrowia i samych sukcesów w Nowym Roku 2016

*****

"Przyjdź na świat, by wyrównać rachunki strat,
Żeby zająć wśród nas puste miejsce przy stole.
Jeszcze raz pozwól cieszyć się dzieckiem w nas,
I zapomnieć, że są puste miejsca przy stole.

A nadzieja znów wstąpi w nas.
Nieobecnych pojawią się cienie.
Uwierzymy kolejny raz,
W jeszcze jedno Boże Narodzenie .
I choć przygasł świąteczny gwar,
Bo zabrakło znów czyjegoś głosu,
Przyjdź tu do nas i z nami trwaj,
Wbrew tak zwanej ironii losu."

... życzę Tobie i Twoim Bliskim błogosławionych, dobrych, pełnych nadziei Świąt.

Proszę przyjąć najlepsze życzenia miłych, spokojnych i rodzinnych Świąt Bożego Narodzenia oraz dużo radości w nadchodzącym Nowym Roku.

*****

„Bóg jest Emmanuelem. Bóg się ukrywa po to, byśmy byli podobni do Niego, żeby w nas była wolność i miłość. A jakąż kryjówkę On znalazł! Ukrywa się w dziecku, w stajni.

„Transeamus usque Bethlehem” – to polecenie Kościół chce tej nocy wpisać w nasze serca słowem i pieśnią.

Chce nas zaprosić do wyruszenia w drogę, zaprosić do przejścia. Istotnie, żeby znaleźć Boga,

trzeba przejść i przenieść się, konieczne jest przejście. Bo Bóg jest inny.”

(J. Ratzinger, Jezus z Nazaretu, t. 6/2, s. 1055n).

Pełnych wszelkich łask Świat Bożego Narodzenia i błogosławionego Nowego Roku A.D. 2016 oraz wspaniałej lektury dzieł Josepha Ratzingera-Benedykta XVI

Niech ten świąteczny czas upłynie w spokoju, radości i rodzinnej atmosferze wypełnionej magią świąt. A Nowy Rok przyniesie sukcesy, ale też nowe wyzwania i siłę, by stawiać im czoła.

*****

W adwentowej refleksji, w skupieniu przy konfesjonale, w ciszy wyczekiwania na wigilijną gwiazdę, do otwartego serca niech przyjdzie Pan i umocni nas swoim pokojem, byśmy Go mogli rozdawać wszędzie tam, gdzie niepokój. Życzę Błogosławionych Świąt Bożego Narodzenia.

*****
Te dni przypominają o wielkich dziełach Pana Boga. Wspominanie przyjścia naszego Pana i Zbawiciela do ludzi budzi nie tylko podziw, ale nade wszystko wdzięczność za ten dar i za przyniesionego prze Niego zbawienia. Święta Bożego Narodzenia sprawiają, że to co Boże – Miłość – staje się nie tylko naszym udziałem, ale też pokazuje, jak można tym darem dzielić się z innymi.

Na czas świętowania przyjścia do ludzki naszego Pana Jezusa Chrystusa życzę Panu Profesorowi i całej rodzinie dotknięcia tej miłości. Niech ona nadaje życiu sens i ukazuje nadzieję, że warto się angażować się w wypełnianie planów Ojca także w naszej historii.

Serdecznie pozdrawiam. Szczęść Boże w Nowym Roku.

*****

życzenia cudownych, rodzinnych Świąt, obfitujących w niezapomniane, magiczne chwile, wielkiej radości i odpoczynku od codziennych trosk oraz wielu łask od Nowonarodzonej Dzieciny na każdy dzień Nowego Roku.

*****



Paradoksalnie cała sytuacja, której w takim czy innym kontekście jestem uczestnikiem -jako profesor na wydziale, jako obywatel, jako patriota, jako katolik... Cała ta sytuacja mocniej utwierdza mnie w przekonaniu, że niebawem narodzi się Bóg. Poza centrami, poza ludzką chciwością i żądzą władzy -przyjdzie Ubogi Książę i po raz kolejny uraczy nas Dobrą Nowiną jak najlepszą strawą. Na to czekamy, tego potrzebujemy.

Świętujmy zatem Ten czas!
Błogosławionych Świąt.

w tych wyjątkowych dniach życzę nastrojowych, rodzinnych spotkań w atmosferze wzajemnej życzliwości i radości, które niosą ze sobą Święta Bożego Narodzenia, zaś w nadchodzącym Nowym Roku optymizmu i przychylności losu w sprawach zawodowych i osobistych.

*****

Від Президії Національної академії педагогічних наук України і від мене особисто прийміть щирі й сердечні вітання з Різдвом Христовим і Новим Роком!
Зичу Вам, Вашій родині та колективу Комітету Наук Педагогічних ПАН здоров’я, родинного затишку, добробуту, наснаги в усіх справах і починаннях!
Нехай Різдво Христове наповнить серця любов’ю, надією і вірою, а 2016 рік буде роком здійснення всіх задумів і сподівань!

Президент НАПН України Василь Кремень

*****
Krásne prežitie vianočných sviatkov a šťastný Nový rok Tebe aj Tvojej rodine, nech sa Vám darí a budete všetci zdraví. V prílohe zasielam môj úžasný kostolík z Písku. Nech prinesie radosť aj Vám.

*****

„… został człowiekiem Ten, który stworzył człowieka, aby nie zginęło to, co uczynił” (Św. Augustyn)Spokojnych Świąt Bożego Narodzenia i Szczęśliwego Nowego 2016 Roku Pańskiego

*****

Wkrótce narodzi się Syn Boży. W tym szczególnym czasie niech połączy nas wspólne oczekiwanie na Jego przyjście, a Rodzinne Spotkanie przy Wigilijnym Stole przysporzy nam wiele Radości i Wzruszeń. Podzielmy się Opłatkiem i Życzmy Sobie Wszystkiego co Najlepsze.

*****
“Wystarczy jedna gwiazda w nocy, by uwierzyć w światło” (Phil Bosmans)

Niech wspomnienie gwiazdy, która rozświetliła niebo dwa tysiące lat temu nada nowy blask naszym myślom, marzeniom, pomysłom, natchnieniom, działaniom i dniom

*****
Niech tajemnica Boskiego istnienia będzie dla nas inspiracją do odkrywania tego, co ludzkie w tym, co ponadludzkie.

*****

Cieszmy się - mamy Święta, Bóg się rodzi...

(fot. Studenci Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie przygotowali występ na uczelniane kolędowanie)


Miniony tydzień był w większości jednostek akademickich okresem tzw. wigilijnych spotkań, biesiad czy kolędowania. Spotykaliśmy się ze sobą na wydziale, w katedrach, instytutach czy zakładach, żeby złożyć sobie życzenia z okazji zbliżających się Świąt Bożego Narodzenia.

Są to w polskiej tradycji jedne z najpiękniejszych Świąt, kulturowo identyfikowanych jako dni jednoczenia rodzin, umacniania naszej miłości do bliźnich, siebie, do całego świata, a przy tym są to święta bardzo rodzinne i niezmiernie ważne w naszym życiu.

Składam zatem Czytelnikom i ich Najbliższym z tej okazji najserdeczniejsze życzenia, by symbolika i atmosfera tych dni sprzyjały głębi przeżyć, wyciszeniu i refleksji, by wspólne kolędowanie, łamanie się opłatkiem, a dla niektórych także modlitwa - i życzenia były nie tylko znakiem przebaczenia, ale i życia w miłości oraz nadziei na przyszłość.

Niech tegoroczne Święta i nadchodzący Nowy Rok będą okazją do podsumowania tegorocznych wydarzeń, naszych sukcesów i porażek, byśmy mogli wkroczyć w rok 2016 z nowymi siłami, wiarą i ufnością w pokonywanie trudności i zdobywanie kolejnych doświadczeń. Niech zdrowie, pokój, pasja życia, zachwyt drugim człowiekiem budują każdy dzień Nowego Roku.

Cieszmy się w swoich rodzinach obecnością każdego, a symbolika światła niech wzmocni źródła naszego życia.

Podzielę się pięknymi wierszami, jakie otrzymałem od autorów różnych pokoleń - tegorocznego maturzysty wybitnego profesora nauk leśnych:

Zacznę od wiersza p. Michała Maciąga - tegorocznego maturzysty z Lublina, który wprawdzie jest w klasie matematyczno-fizycznej, ale podobno marzy o studiach polonistycznych. W ub. roku napisał swój 312 wiersz, któremu nadał tytuł:

POLSKA WIGILIA

Za chmurą gwiazdek Wielki Wóz,
na termometrze dziewięć plus,
a wokół stołu już zebrała się familia.
Godzina piąta minut pięć,
za nami dzień rodzinnych spięć,
świeczki się palą i zaczyna się wigilia.

Jest tradycyjny zwyczaj ów,
że najpierw strona świętych słów
i elegancko wszyscy stoją w tym momencie.
Wujaszek szuka więc co sił,
gdzież to ten święty Łukasz był,
ale niestety szuka w Starym Testamencie.

Godny wysiłek, godny trud,
lecz nie zasłużył tym na cud,
i tak przeczytał w końcu o stworzeniu świata.
Potem na pacierz akord dał,
pacierze wszakże każdy znał,
tylko córeczka w „Ojcze nasz” zdrowaśkę wplata.

Wtem babcia daje wszystkim gest,
że tam z opłatkiem talerz jest
i każdy ten kawałek z dołu ma na oku.
Życzenia będą trwać i trwać,
lecz zamiast łamać, trzeba rwać,
bo się opłatek ostał od zeszłego roku.

Uświetnia sznur czerwonych gwiazd
tradycyjnego barszczu wjazd,
babcia zachwala, jaki dzisiaj barszczyk krzepki.
Trzymano od poranku głód,
a barszczyk był zbyt krzepki ciut,
bo się sypnęło babci sześć i pół torebki.

Każdy kompocik coraz pił,
wtem córka rzekła, z czego był,
przez co mamusia z twarzą w dłoniach się czerwieni.
Nikt nie próbuje śmiechu kryć;
kompocik z suszu zaś miał być,
tylko trzyletnia córka jeszcze ciut sepleni.

I choć był kompot dobry tak,
wujek uczynił jego brak
i wraz z obrusem teraz cały jest czerwony.
Nie jego winą był ten stan,
bo tam, gdzie wujek stawiał dzban,
obrus był troszkę nadto sianem wybrzuszony.

Wśród haseł: „wytrzyj”, „trzymaj”, „puść”
czekano na programu gwóźdź:
prosto z przepisu mamy karp najwyższej rangi.
Że w sytym ciele syty duch,
każdy zajadałby za dwóch;
to nic, że karp po grecku był zrobiony z pangi.

Jest pod choinką paczek stos;
wujaszek potknął się o włos,
a gdy się chwycił kabla, zgasły wszystkie świeczki.
Choć zgasły świeczki – no to cóż,
czas na prezenty nadszedł już:
po jednym dla każdego i pięć dla córeczki.

Nie trzeba teraz zbędnych słów;
wyjaśni się, dlaczego znów
tatuś otrzymał naturalne kosmetyki.
Zresztą wymieni je i tak,
mamusia ma bokserki wszak,
więc pewnie babcia źle przypięła bileciki.

Radość wypełnia wszystko w krąg,
pod stołem gra czerwony bąk,
a wujek strącił czołem wprost na stół jemiołę.
A wszystko płynie właśnie stąd,
że życzy się wesołych świąt,
dlatego święta – jak co roku – są wesołe.


Autorem drugiego wiersza jest prof. dr hab. Tomasz Borecki - Zastępca Przewodniczącego Centralnej Komisji Do Spraw Stopni i Tytułów.

GRUDNIOWA NOC

Grudniowa noc
Przedziwna noc
Miłością przepełniona
Gdy Boży Syn, Dziecina Ta
W matczynych śpi ramionach

Grudniowa noc
Przedziwna noc
Przez wszystkich tak czekana
Ubogi lud ze wszystkich stron
Podąża dziś do Pana

Grudniowa noc
Przedziwna noc
Dająca też nadzieję
Nie straszne nam, nie straszne nam
Najgorsze jest cierpienie

Grudniowa noc
Przedziwna noc
To Domu wspominanie
I ciepłych rąk, matczynych rąk
Czujemy dotykanie

Grudniowa noc
Przedziwna noc
Niech z nami pozostanie
Na cały rok, tak długi rok
I sił nam niech dodaje".

Czyż nie tak wyraża się ponadczasowa moc polskiej tradycji, kultury, wartości, naszej narodowej tożsamości, wrażliwości na humanum, troski o bliźnich, wyjątkowe poczucie estetyki, które pielęgnujemy w swoich rodzinach niezależnie od tego, jak zmienia się polityka, gospodarka i życie społeczne?

Właśnie otrzymałem kolejny, piękny wiersz od dra Mariusza Dembińskiego z Wydziału Studiów Edukacyjnych UAM w Poznaniu:

Wigilia 2015

„Symeon zaś błogosławił Ich i rzekł do Maryi, Matki Jego: „Oto Ten przeznaczony jest na upadek i na powstanie wielu w Izraelu, i na znak, któremu sprzeciwiać się będą. A Twoją duszę miecz przeniknie, aby na jaw wyszły zamysły serc wielu””.

Urodzić się po to, aby spełnić przeznaczenie, -
Ironią obecności losu w ludzkim umyśle,
Ucieleśnianym w kolejnych pokoleniach,
Jako znak upadku, w którym serc już nie ma.
Tak i dusza, w której zamieszka prawość,
Stanie się wykładnią prawdy serc
Strapionych brakiem znaku, -
Miecza prawości w obliczu własnego upadku.

W ten wigilijny wieczór strzeżony ośnieżonym podmuchem wiatru,
Wtulającym się w szyby okien oklejanych twarzami dzieci
Zapatrzonych wyczekiwaniem Gwiazdora w podniebny świat Świąt,
Przy choince zdobionej kolorowymi sercami domowników
Stoi stół zamalowany potrawami ludzkich myśli i uczuć,
Do którego zasiądziemy dzieląc się opłatkiem naszych dusz, -
Znaku prawości w obliczu Jego upadku.

O zakresie i dynamice rozprzestrzeniania się niewiedzy

Na pytanie - Dlaczego niewiedza tak dynamicznie rozprzestrzenia się w naszym kraju? - znajdziemy odpowiedź w wydanej tuż przed Świętami Bożego Narodzenia 2015 książeczce profesora Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu - Aleksandra Nalaskowskiego pt. Pedagogiczne zwierzątko. Fenomen niewiedzy (Impuls 2015).

Publikacje tego Autora dzielą się na dwie kategorie: naukowe i eseistyczne. Wydana tuż przed Świętami Bożego Narodzenia książeczka znakomicie wpisuje się w to, co jest tak nielubianą przez niego sferą bycia między jednym a drugim podejściem do życia i szeroko pojmowanej pedagogiki (pedagogiki jako nauki i pedagogiki jako praktyki). Kto kiedykolwiek czytał Janusza Korczaka wie, jak ważna jest umiejętność wydobycia na jaw ukrytych czy skrywanych przez różne podmioty zjawisk, które zawierają w sobie pokład ludzkiego Dobra lub/i Zła.

Toruński pedagog jest tu mistrzem nie tylko pióra, ale i pedagogicznej etnografii, bowiem potrafi dostrzec, zarejestrować oraz skomentować doświadczane przez siebie w akademickim, nauczycielskim czy prywatnym życiu sprawy, wobec których zapewne większość z nas przechodzi obojętnie lub ich w ogóle nie widzi. Trzeba mieć jednak wyjątkowy zmysł, wyczucie, wrażliwość, empatię i wyobraźnię, by po raz kolejny wprowadzić w obieg literacki rozprawkę niewielkiej objętości, ale za to jakże znaczącej wartości.

Warto na chwilę odłożyć – wynikające z jego publicystycznej twórczości - uprzedzenia czy dotychczasowe opinie, by zobaczyć, jak świetnie poradził sobie z trudnym zagadnieniem, bo niedostrzegalnym przez nas na co dzień, chociaż od dziesiątek lat będącym przedmiotem studiów i badań naukowych w wysoko rozwiniętych krajach świata, w tym także w Polsce (zob. rozprawy Mikołaja Kozakiewicza, Zbigniewa Kwiecińskiego, Ryszarda Borowicza, Zbyszko Melosika, Marii Dudzikowej, Eugenii Potulickiej, Agnieszki Gromkowskiej-Melosik, Tomasza Gmerka, Joanny Rutkowiak, Tomasza Szkudlarka i wielu innych).

Po raz kolejny Profesor potrząsa już nie tylko nauczycielstwem – bo tego dokonał w okresie poprzedzającym reformę ustrojową oświaty w wydaniu Mirosława Handke w 1997 r. swoją znakomitą pracą pt. „Nauczyciele z prowincji u progu reformy edukacji” (1998). Wówczas przyjrzał się niewiedzy nauczycieli w szkołach z tzw. prowincji, a więc pracujących w miejscowościach do 15 tys. mieszkańców. Dzisiaj pokazuje, że prowincja intelektualna, a nie geograficzna czy statystyczna jest w samym centrum naszego państwa i społeczeństwa.

Rzecz dotyczy NIEWIEDZY kandydatów do nauczycielskiego zawodu oraz częściowo także polityków, celebrytów i nauczycieli akademickich. Toruński pedagog wykazuje akademicką niewiedzę także u nauczycieli profesjonalnych nauczycieli, którzy dla uczniów (studentów) stają się źródłem niewiedzy odbitej. W tej pracy są już zapowiedzi tego syndromu, skoro „(…) niewiedza jest dynamiczna i rozwija się z taką łatwością, z jaką możemy budować regały, na których jeszcze nie napisano książek, co nie znaczy, że nie powstaną” (s. 8).

Tak jak sam Autor tej książki jest osobą wyjątkowo żywiołowo reagującą na codzienność, a szczególnie na głupotę, tak i zamysł przeprowadzenia badań powstał zupełnie spontanicznie, toteż uzyskane dzięki nim wyniki nie mają charakteru ogólnego, powszechnego. Z jednej strony, szkoda, bo gdyby tak przebadać 300 tys. osób studiujących na kierunkach nauczycielskich w naszym kraju, to poznalibyśmy powody nędzy oświatowej tak w szkołach, jak i w centrum władztwa oświatowego.

Ha, to by dopiero było, gdyby tak zbadać narzędziami, jakie opracował dla potrzeb swoich dociekań A. Nalaskowski wszystkich pracowników merytorycznych Ministerstwa Edukacji Narodowej! Przynajmniej mielibyśmy namacalny dowód na to, gdzie jest źródło destrukcji systemowej.

W książce toruńskiego pedagoga mamy analizę wyników zaskakującej – jak zwykle u tego Autora – diagnozy wiedzy i niewiedzy 222 studentów z uniwersytetów na południu, w pobliżu wschodniej granicy i na zachodzie kraju, wraz z jego alma mater w Toruniu. Nie zdradzę ich w tym miejscu, żeby każdy miał satysfakcję z niemalże detektywistycznego dochodzenia. Podam tylko, że istnieje zasadnicza różnica pomiędzy stopniem trudności pytań stawianych dzieciom a stopniem trudności tych samych pytań stawianych niemal absolwentom uniwersytetu. (s. 14)

Przypomniało mi się, jak sześć lat temu, jako przewodniczący komisji egzaminacyjnej, zapytałem magistrantów łódzkiej WSP o to, czy mogą wymienić czołowych autorów prac z zakresu pedagogiki sportu. Natrafiłem na totalną pustkę, a ich promotor i recenzent byli tym mocno skonfudowani. Ich pupile nie wiedzieli nawet, z kim mieli zajęcia i jak nazywali się ich wykładowcy. Zapewne cii ostatni reprezentowali sobą niski poziom, albo ich studenci byli na sterydach.

Profesor A. Nalaskowski przytacza z świata polityki wypowiedzi VIP-ów minionej kadencji Sejmu (Dariusz Joński, Robert Biedroń, Sławomir Kopyciński, Ryszard Terlecki czy Jerzy Wenderlich), którzy nadali własnej głupocie status usprawiedliwionej, a nawet pożądanej. Ich zdaniem można czegoś nie wiedzieć, ale warto orientować się, gdzie szukać odpowiedzi na kłopotliwe dla nich pytanie.

Dostaje się w tej książce dziennikarzom za to, że sami popełniają błędy językowe, także ortograficzne. Nie wiem, czy to dobrze, że Nalaskowski pisze także o tym, jak niewiedza jest skrywana w szkolnictwie wyższym w tym w procesie ubiegania się przez niektórych nauczycieli akademickich o własny rozwój i stopnie naukowe.

Ci, którzy fascynują się metodami kształcenia jako rzekomo autotelicznym medium do rozwoju twórczości dzieci i młodzieży, znajdą tu trafną krytykę, którą sam dzieliłem się przed laty w książce „Myśleć jak pedagog”. Niestety, ale bezmyślności dydaktycznej nie brakuje części naszych nauczycieli. A może czynią to umyślnie, by uciec od odpowiedzialności za treść kształcenia.

Tak czy siak, czytelnik tej książeczki znajdzie także odpowiedź na pytanie, jakie mechanizmy usprawiedliwiają brak wiedzy, a więc skąd bierze się niewiedza błogosławiona, leniwa, zbawienna, jako tajemnica, nobilitowana, z wyboru, międzypokoleniowa, utytułowana, medialna (polskie piekło), pryncypialna, do poprawki, quasi prawdziwa oraz zacierająca znaczenia.

Są tu też etnopedagogiczne etiudy oraz autorefleksja o prawdach objawionych pedagogowi, które runęły na jego oczach w przepaść fałszu i pomyłki. To prawda, że na początku było słowo, a zatem i wszystko zaczyna się od wiedzy. Tej nam przybędzie po lekturze arcyciekawej książeczki, która – choć napisana jest w stylu pop – zawiera w sobie troskę tego pedagoga o wysoką kulturę, bo jak przytacza za Janem Pawłem II: „Jeśli chcesz znaleźć źródło, musisz iść do góry, pod prąd!” (s. 85). Tego przesłania chyba jednak nie znają reformatorzy polskiej edukacji. Dla wielu z nich pójście pod prąd oznacza włożenie mokrego palca do kontaktu.

"Człowiek wypluty jakiś i pusty się zrobił"

Można cytować Juliusza Słowackiego ("Smutno mi Boże"), kiedy spogląda się na to, jak m.in. politycy dewastują polską edukację, szkolnictwo wyższe i naukę. Nawet nie zdajemy sobie sprawy z tego, jak często czyjeś kompleksy, aspiracje, prywatne interesy czy potrzeba zemsty na kimś wpisują się w nowelizowane prawo i sposób jego uchwalania. Takich decydentów nie interesują niczyje straty, czyjekolwiek doznania, bo przecież tam, gdzie drwa rąbią, muszą wióry lecieć. Tylko czy nasze dzieci, uczniowie, studenci, doktoranci itd. rzeczywiście są wiórami? Czy obojętne jest to, z kim przeprowadzi się projektowaną zmianę twierdząc, że jest wielkim dobrodziejstwem?

Zaglądam na forum Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Kadry Kierowniczej Oświaty, by zobaczyć, jak reagują nauczyciele na zapowiedziane przez Ministerstwo Edukacji Narodowej zmiany, i czytam wpisy, które - choć rzadkie (zapewne ze strachu przed możliwymi konsekwencjami) - potwierdzają zasady postępowania władzy autorytarnej, bezwzględnie lekceważącej środowisko nauczycielskie. MEN lekceważył w poprzednich latach rodziców - to oczywiste i nie wymaga już żadnego uzasadnienia. Kiedy u władzy był AWS przećwiczono lekceważenie nauczycieli, ale związkowcy załatwiwszy sobie, swoim funkcjonariuszom przyspieszoną ścieżkę awansu, sprzedali za te "srebrniki" pozostałą część nauczycielstwa.

Dzisiaj, w przedświątecznym klimacie, życzę politykom, którzy są u władzy, trochę więcej pokory wobec nauczycieli od przedszkoli po uniwersytety i więcej szacunku do ich pracy, bo tylko dzięki niej jeszcze instytucje edukacyjne działają mimo czy często wbrew odgórnie wdrażanym prawom. Warto zastanowić się, a może i głęboko się pomodlić, by odpowiedzieć sobie na pytanie, dokąd zmierzamy? Czy rzeczywiście nauczyciele są jak żarówki, które można wymienić, skoro są już wypaleni i nie mają ochoty poddawać się kolejnym, a irracjonalnym zmianom? Czy dzieci i młodzież rzeczywiście muszą być środkiem do realizacji interesów, które są sprzeczne nie tylko z uwarunkowaniami ich rozwoju, ale i współczesną psychologią rozwojową oraz z dydaktyką?

Po raz kolejny okazuje się, że ci, co pracowali dużo, a w każdym razie więcej od innych, z największym poświęceniem i zaangażowaniem, dzisiaj stają się przedstawicielami "ciemnej strony mocy". Zdaje się, że komuś zawierzyli sens własnej pracy. Mieli sukcesy, satysfakcję, która była pochodną zaangażowania czy sukcesów także ich podopiecznych, uczniów, studentów, młodych naukowców. To się nie liczy? Nie. Dzisiaj, ci, którzy w minionym okresie unikali pracy, zaangażowania, aktywności nagle dostrzegli szansę w wykluczeniu dotychczasowych mistrzów z centrum przejmując ich funkcje dla rzekomej troski o zmianę.

Oto, co piszą nauczyciele:

"Mam taki zwyczaj, w poniedziałki od południa, przeznaczać czas na przemyślenia, planowanie strategiczne, tworzenie wizji i projektów na bliższą i dalszą przyszłość.

Od paru tygodni mam więcej czasu w poniedziałki.

Co tu planować?

Jakie wizje tworzyć?

Jakie przemyślenia?

Ilu nauczycieli znajdzie pracę a ilu nie?

Co stanie się z majątkiem wypracowanym przez lata?

Jaki sens ma tworzenie planów, pisanie projektów, szukanie środków…?

Człowiek wypluty jakiś i pusty się zrobił. Jeśli ktoś chciał zniszczyć nasz zapał i motywację, nasze zaangażowanie i twórcze podejście, to mu się udało.

Jeśli nie miał tego zamiaru, to niech wie, że to się stało.
Gimnazja już się wygaszają. W naszych głowach – a to jest najgorsze.
I żadnym pocieszeniem nie jest dla mnie fakt, że się bronimy, że walczymy jeszcze.
Kurczę! Taka mnie od poniedziałku dopadła chandra…

Wygaszany dyrektor żywego jeszcze gimnazjum."


(Fot. Praca dyplomowa Moniki Zalewskiej z Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie)

Stanowisko Wydziału Pedagogicznego Uniwersytetu Warszawskiego na temat reform MEN

Rada Wydziału Pedagogicznego Uniwersytetu Warszawskiego przyjęła 15 grudnia 2015 r. uchwałę, którą zamierza zapoczątkować ogólnopolską debatę na temat planowanych przez resort edukacji reform oświatowych.

Naukowcy wraz ze studentami - bo i oni uczestniczyli w konsultacjach i wymianie poglądów - chcą zaprosić jednostki pedagogiczne z całej Polski do udziału w dyskusji nad kształtem edukacji w naszym kraju. Głos pedagogów powinien być wyraźnie zaznaczony w merytorycznej debacie, której zainicjowanie jest konieczne dla poprawy jakości edukacji. W wydziałowej debacie wzięło udział ponad 200 osób, w tym wielu studentów, którzy wymienili ze sobą argumenty. Potem była długa dyskusja na Radzie Wydziału nad pierwszą, wstępnie przygotowaną wersją. Tak więc ostateczny tekst jest wersją wynegocjowaną, którą w głosowaniu przyjęła większość Rady Wydziału Pedagogicznego UW.

Zdaniem władz Wydziału Pedagogicznego UW przyjęte Stanowisko jest apolityczne (nie odwołujące się do walki między partiami politycznymi)i ma służyć dobru wspólnemu, jakim jest edukacja. Bardzo mnie to ucieszyło, bowiem w okresie minionych rządów Rada nie zajęła żadnego Stanowiska w sprawie wdrażanych przez PO i PSL reform, mimo licznych protestów nauczycielskich i rodzicielskich. Może dlatego tak się stało, że niektórzy z pracowników tego Wydziału byli etatowo lub ekspercko zaangażowani w ówczesne zmiany.

Dzisiaj, kiedy mają one być odwrócone, zgodnie z aktywizowanym w społeczeństwie ruchem oporu starają się powrócić do dyskursu publicznego z argumentacją, która zapewne legła u podstaw kwestionowanych dzisiaj zmian. Nie ma to jednak już żadnego znaczenia. Nie ma co spierać się o to, kto i kiedy był za takim czy innym rozwiązaniem kwestii systemowych w naszym szkolnictwie. Być może pojawia się po raz kolejny potrzeba rozmowy o edukacji właśnie jako dobru wspólnym, ponadpartyjnym, bo przecież nie apolitycznym.

Publikuję treść Stanowiska, które zostało przekazane także wszystkim ośrodkom akademickiej pedagogiki w naszym kraju z nadzieją, że przedstawimy rządzącym także dane empiryczne, a nie tylko jakościowe czy normatywne, by podejmowane decyzje miały oświeconych zwolenników lub oponentów. Nic nie poradzimy bowiem na to, że rządzący i politycy (posłowie i senatorowie) dobierają sobie takich ekspertów, by ich racje (nawet nieracjonalne, sprzeczne z nauką) były na wierzchu.


Ad rem:

Załącznik nr 1 do Uchwały nr 21/2015/2016 Rady Wydziału Pedagogicznego z dnia 15 grudnia 2015 r. w sprawie stanowiska Rady Wydziału Pedagogicznego Uniwersytetu Warszawskiego na temat reform edukacyjnych zaplanowanych przez MEN

Proponowane przez nowe kierownictwo MEN reformy strukturalne – opóźnienie wieku rozpoczynania obowiązku szkolnego oraz stopniowe wygaszanie gimnazjów – stały się przedmiotem dyskusji w środowisku profesjonalistów, zajmujących się edukacją na różnych etapach. Wzbudziły wiele wątpliwości i pytań w środowiskach akademickich, zwłaszcza kształcących nauczycieli. Niezwykle ważny jest także głos różnych grup rodziców, przede wszystkim tych, którym zależy na wysokiej jakości polskiej edukacji i wspieraniu potencjału rozwojowego ich dzieci, a nie na ograniczaniu dziecięcych możliwości.

Polska edukacja w ostatnich latach jest nieustannie reformowana, a rezultaty wprowadzanych zmian są monitorowane w toku badań naukowych. W ten sposób powstaje bogata baza raportów naukowych, dotyczących kluczowych problemów polskiej edukacji. Płynące z nich wnioski powinny stać się podstawą do pogłębionej refleksji nad kierunkami i tempem dalszych zmian w oświacie. Proponowane zmiany w oświacie powinny mieć głębokie, merytoryczne uzasadnienie i nie mogą być wynikiem pospiesznych decyzji. Dotyczą ogromnej rzeszy dzieci i młodzieży oraz ich rodzin, dlatego wymagają:

1) świadomości tego, że z całego systemu edukacji nie można usunąć jednego elementu bez konsekwencji dla całości,

2) udziału w jej programowaniu profesjonalistów/ekspertów z różnych dziedzin nauki i praktyki, z uwzględnieniem opinii nauczycieli i rodziców,

3) analizy społeczno-ekonomicznych konsekwencji proponowanych zmian dla przyszłości Polski i młodych Polaków, rozpoczynających edukację.

Tak szeroko planowane zmiany wymagają czasu na ich przygotowanie (z wiedzy eksperckiej wynika, że jest to min. 2 lata). Konieczne będą bowiem:

* zmiany podstawy programowej wychowania przedszkolnego i kształcenia ogólnego dla wszystkich etapów edukacyjnych (obecna podstawa była opracowywana dłużej niż 1 rok, przez ponad 100 ekspertów; dokument liczy prawie 550 stron),

* napisanie nowych podręczników,

*zorganizowanie szkoleń dla nauczycieli,

*przygotowanie bazy materialnej szkół i nowych programów nauczania.

1. SZCZEGÓŁOWE UWAGI, DOTYCZĄCE NOWELIZACJI USTAWY O SYSTEMIE OŚWIATY

1.1 PODWYŻSZENIE WIEKU ROZPOCZYNANIA OBOWIĄZKU SZKOLNEGO (art. 15 ust.2)

Wiek rozpoczynania obowiązku szkolnego jest sprawą wtórną w stosunku do kwestii podstawowej: Jaka jest funkcja edukacji wczesnoszkolnej? Jak szkoła powinna być przygotowana do pracy z uczniami na wszystkich etapach kształcenia?

Obowiązek szkolny dla siedmiolatków wprowadzono blisko 100 lat temu w 1919 roku, w złych warunkach społeczno-ekonomicznych pogłębionych przez zniszczenia wojenne, po odzyskaniu niepodległości przez Polskę. Brakowało szkół i nauczycieli, nie było podręczników i transportu do odległych placówek. Uczniów nie wspierały poradnie specjalistyczne.

Wiek XX to czas niebywałego skoku cywilizacyjnego, rozwoju nauki i edukacji i tym samym okres niebywałej akceleracji rozwojowej młodych pokoleń. Niezauważanie tego jest poważnym błędem, który skaże Polskę na powolniejszy rozwój, pozostawanie w tyle za rozwiniętymi krajami. Dzieci 6-letnie w większości są gotowe do podjęcia edukacji szkolnej, potwierdza to wiele badań, które były prowadzone w ostatnich latach w Polsce i w innych krajach.

Znaczący jest w tym kontekście także fakt, że w wielu krajach (ponad 100) dzieci podejmują edukację w wieku 6 lat, a nawet wcześniej. Zatem zasadnicze pytanie, które należy postawić nie dotyczy wieku, ale jakości pracy szkoły: relacji nauczyciele-uczniowie-rodzice, zakresu autonomii i samodzielności podmiotów zaangażowanych w edukację, umiejętności wspierania i wydobywania potencjału rozwojowego dzieci, przejścia od kultury nauczania do kultury uczenia się, a także określenia relacji między przedszkolem i szkołą.

Dysponujemy wieloma przykładami dobrych praktyk w edukacji szkolnej 6-latków, część nauczycieli umiejętnie wykorzystuje możliwości, jakie daje praca z dziećmi w grupach różnowiekowych (6-7latki – tutoring rówieśniczy). Konieczne jest upowszechnianie takich doświadczeń i eksponowanie pracy nauczycieli, którzy potrafią rozpoznawać, ujawniać i wykorzystać potencjał rozwojowy dzieci. O tym, jak duże są możliwości poznawcze i społeczne dzieci i jak często nie wykorzystuje ich szkoła świadczą wyniki wielu badań i rekomendacji dla I etapu kształcenia (np. Badanie umiejętności podstawowych uczniów trzecich klas szkoły podstawowej).

Mamy też do czynienia z przykładami niskiej jakości pracy szkół z dziećmi rozpoczynającymi naukę. Nie oznacza to jednak, że podstawowym rozwiązaniem jest „ucieczka” od szkoły, a tym bardziej pozostawienie dzieci na drugi rok w klasie pierwszej. Taki pomysł, tj. pozostawiania dzieci na kolejny rok w I klasie (podobnie jak przerywanie nauki), jest dla dzieci szkodliwy rozwojowo i motywacyjnie, obniża ich poczucie własnej wartości, naraża na stygmatyzację i niepowodzenie już na starcie szkolnym. Jest też sprzeczny z wiedzą z zakresu pedagogiki i psychologii, wskazującą, że różnice między dziećmi w tym wieku są prawidłowością rozwojową
i każde dziecko na etapie wczesnej edukacji powinno rozwijać się w swoim tempie i zgodnie ze swoimi możliwościami, w atmosferze sprzyjającej osiąganiu sukcesu edukacyjnego na miarę indywidualnych potrzeb każdego z nich.

1.2 PODWYŻSZENIE WIEKU ROCZNEGO PRZEGOTOWANIA PRZEDSZKOLNEGO (Art. 14 ust. 3-3b Ustawy o systemie oświaty po zm.)

Projekt ustawy zakłada również, że obowiązek odbycia rocznego przygotowania przedszkolnego w przedszkolu, oddziale przedszkolnym w szkole lub w innej formie wychowania przedszkolnego dotyczyć ma dziecka 6-letniego. Zniesiono obowiązek przedszkolny dla dzieci pięcioletnich. Jeśli dziecko, także sześcioletnie, przed rozpoczęciem obowiązku szkolnego ma odbyć roczne przygotowanie przedszkolne, to pięciolatki powinny mieć zapewnione miejsce w przedszkolach. Czy będą w grupach razem z sześciolatkami?

Projekt takiego działania pozostaje w sprzeczności z dotychczasową polityką edukacyjną związaną z upowszechnianiem dostępu do przedszkoli. Jest to jeden z kluczowych czynników, umożliwiających wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci z różnych środowisk, w szczególności defaworyzowanych, zaniedbanych społecznoekonomicznie i kulturowo. Podwyższenie wieku rozpoczynania edukacji szkolnej, powodujące jednocześnie ograniczenie dostępu do publicznych przedszkoli młodszych roczników, w szczególności trzylatków (potwierdzają to przedstawiciele samorządów lokalnych), może spowodować we wspomnianych środowiskach ograniczenie szans rozwojowych dzieci. Społeczne skutki takich działań, zwłaszcza dla małych dzieci z zaniedbanych środowisk, mogą być zdecydowanie niekorzystne.


1.3 WYMAGANIE OPINII PORADNI PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNEJ DLA 6-LATKÓW (art. 16, ust.1a, ust1b Ustawy o systemie oświaty po zm.)

Za niecelowe należy uznać wymaganie uzyskiwania opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej przez rodziców, którzy chcą, by ich dziecko rozpoczęło naukę szkolną w wieku 6 lat. Oznacza to, że zakładamy, iż dzieci sześcioletnie nie mają dyspozycji, pozwalających na uczenie się. Jest to sprzeczne z ważną w pedagogice zasadą stawiania na rozwój dzieci, bez podkreślania ich deficytów, które w sprzyjającej rozwojowi kulturze szkoły mogą szybko zniknąć.

Stwarza to także dodatkową barierę dla rodziców, zwłaszcza z mniejszych ośrodków, gdzie fizyczny dostęp do poradni jest trudniejszy. Wreszcie jeśli kilkadziesiąt, kilkanaście lub nawet kilka tysięcy dzieci w podobnym czasie będzie potrzebowało badania i opinii spowoduje to zapaść istniejących poradni, które i tak są przeciążone pracą. Wymóg ten zwiększy także selekcję dzieci. Decydować będzie kryterium geograficzne (premiujące duże miasta z większą liczbą poradni) oraz kryterium ekonomiczne (rodzice zamożniejsi łatwo uzyskają płatną opinię z poradni
prywatnych).

2. ZMIANY NIEOBJĘTE PROPONOWANĄ NOWELIZACJĄ USTAWY O SYSTEMIE OŚWIATY PROJEKT LIKWIDACJI/WYGASZANIA GIMNAZJÓW

Zaniepokojenie środowiska pedagogów Wydziału Pedagogicznego budzą też plany radykalnej przebudowy struktury systemu szkolnego. Tak rozległa zmiana wymaga pogłębionej dyskusji, przede wszystkim eksperckiej. Brak jest wystarczająco mocnych argumentów, aby ludzką energię i środki materialne kierować w stronę zmiany strukturalnej, a nie doskonalenia funkcjonowania oświaty.

Debata profesjonalistów powinna dotyczyć przede wszystkim funkcji szkolnictwa i koncepcji kształcenia i wychowania, dopiero na tym tle należy rozważyć kwestie struktury instytucji oświatowych. Rezultatem dyskusji powinno być wskazanie zarówno tych obszarów, w których ustrój szkolny dobrze służy realizacji kluczowych funkcji oświaty, jak również tych, w których jest on źródłem dysfunkcji. Byłaby to merytoryczna podstawa do planowania zmian.

W dyskusji nie można ignorować licznych badań krajowych i międzynarodowych, które wskazują na słabe, ale również na mocne strony polskiej oświaty. Rezultaty takich badań jak Międzynarodowe Badanie Kompetencji Dorosłych PIAAC OECD, Międzynarodowy Program Oceny Umiejętności Uczniów
PISA OECD, czy Międzynarodowe Badanie Kompetencji Komputerowych i Informacyjnych ICILS IEA wskazują, że polskie szkoły – w tym gimnazja – w ostatnich latach istotnie poprawiły jakość swojej pracy, pozwalając, by ich absolwenci sprawnie kontynuowali edukację i lepiej funkcjonowali w obszarze społecznym.

Pozytywnymi aspektami polskiej edukacji są rosnące wskaźniki upowszechnienia edukacji przedszkolnej i bardzo niski poziom wskaźnika przedwczesnego porzucania szkoły i istotne zmniejszenie odsetka uczniów o bardzo niskich osiągnięciach szkolnych. Warto też zwrócić uwagę na to, że liczne badania naukowe prowadzone na reprezentatywnych próbach pozwoliły na pogłębioną diagnozę słabszych stron kształcenia w polskiej szkole.

Dzięki badaniom prowadzonym głównie pod patronatem Międzynarodowego Stowarzyszenia Badania Osiągnięć Szkolnych IEA mamy bogatą wiedzę na temat początkowej edukacji matematycznej (TIMSS, TEDSM), nauki czytania (PIRLS), nauki języków obcych (ESLC pod egidą KE) czy edukacji obywatelskiej (ICCS). Badania krajowe prowadzone przez uczelnie czy instytuty badawcze dostarczają też wiele cennego materiału do krytycznego oglądu funkcjonowania polskich szkół. Do najlepiej zdiagnozowanych problemów należą: słabość początkowego nauczania matematyki, werbalizm w nauczaniu przedmiotów przyrodniczych, niska efektywność nauczania języka obcego, czy rozwarstwianie i różnicowanie się szkół i związane z tym zagrożenia dla równości szans edukacyjnych.

Z pewnością do tej listy dołączyć trzeba zaniedbania związane z funkcją opiekuńczą i wychowawczą szkół. Na szczególną uwagę zasługują także trudności z pokonywaniem problemów wychowawczych przez nauczycieli. Wszystkie te zagadnienia muszą również znaleźć odzwierciedlenie w systemie kształcenia i doskonalenia nauczycieli.

Nasze zaniepokojenie budzi formułowanie jednostronnych i kategorycznych ocen dotyczących polskiej szkoły, bez wystarczającego merytorycznego uzasadnienia, a także pośpieszny tryb wprowadzania planowanych zmian, nieadekwatny do ich zakresu i społecznego znaczenia. Problemy oświaty wymagają pogłębionej dyskusji zarówno badaczy, jak i polityków oraz podjęcia adekwatnych
działań. Powinny one wynikać z długofalowej strategii rozwoju polskiej edukacji, strategii, adekwatnej do trafnie zdiagnozowanych problemów.

Ochrona danych w pracy dyplomowej?

Podczas dyskusji w grupie nauczycieli akademickich pojawiły się wątpliwości dotyczącego tego, czy student może zamieścić w pracy dyplomowej nazwę placówki (instytucji), w której prowadził swoje badania. Czy jest to zasadne i właściwe z punktu widzenia ochrony danych, czy też należy z tego zrezygnować?

Moim zdaniem nie tylko może, ale i powinien. Badania terenowe w naukach społecznych nie mogą być na żadnym z etapów ich realizacji objęte jakąkolwiek cenzurą. Ukrywanie danych o terenie badań uniemożliwia ocenę nie tylko tego, czy badania rzeczywiście zostały przeprowadzone, ale także zweryfikowanie, w jakim stopniu badacz wykorzystał konieczne do analizy ilościowej i jakościowej zjawisk oświatowych źródła, które są konieczne do interpretacji uzyskanych danych. Natomiast nie wolno zamieszczać danych osobowych respondentów, a tym bardziej w aneksie rozprawy - kopii dokumentów bez zakrycia danych osobowych (imię i nazwisko, adres, dokument tożsamości itp.).

Prace dyplomowe, tak licencjackie, jak i magisterskie mają być dowodem opanowania przez studenta warsztatu badawczego, a ten musi być dla recenzenta przejrzysty i wiarygodny. Prowadzący diagnozę może uzgodnić z kierownictwem placówki, która stała się środowiskiem badawczym zakres jawności danych tylko w takim zakresie, w jakim wymagałoby to ich upublicznienia w planowanym do druku artykule naukowym. Prace dyplomowe nie są publikowane, a zatem nie ma powodu do obaw, że zawarte w nich dane zostaną wykorzystane przez kogokolwiek do pozapoznawczych celów.

Zachęcam studentów, by uzyskując zgodę np. dyrektora przedszkola czy szkoły na przeprowadzenie badań pedagogicznych zapytali, czy będzie zainteresowany uzyskanymi wynikami i ich interpretacją. Wówczas taka rozprawa mogłaby stanowić dla kadry placówki dodatkowe źródło wiedzy o zachodzących w niej procesach i ich ocenie z perspektywy współczesnej nauki o wychowaniu. Część studentów nie chce jednak zawierać takiego kontraktu w obawie, że ich badania mogą nie spełnić oczekiwań tak promotora, jak i kierownictwa placówki ze względu na ich zbyt słabe przygotowanie metodyczne do wysokiej jakości konceptualizacji projektu badawczego, jak i realizacji w terenie.

Pojawiają się też w naszym środowisku sygnały, że niektórzy studenci-dyplomanci nie przykładają się do własnych projektów badawczych, tylko je pozorują lub - co gorsza - "wymyślają", "kopiują" czy zakupują w funkcjonujących na rynku firmach, które oferują rzekomo jedynie pomoc w pisaniu pracy. Masowość kształcenia obniża jego jakość także w tym zakresie, sprzyjając podejmowaniu działań na skróty, fałszerstwom czy dyplomowym zakupom.

Tak więc powinniśmy egzekwować nie tylko ujawnienie w dysertacji pełnych danych na temat terenu badań, ale także sprawdzać, czy istotnie nasz student pojawił się we wskazanej w pracy dyplomowej placówce i przeprowadził w niej badania. Niestety, ale spadek zaufania do niektórych naukowców, którzy sami manipulowali danymi empirycznymi dla potrzeb politycznego czy grantowego pracodawcy rzutuje na marginalną, ale jednak niepokojącą demoralizację także wśród studiujących. Ryba zawsze psuje się od głowy.