Komitet Nauk Pedagogicznych PAN opiniował projekt nowelizacji ustawy o systemie oświaty

Zgodnie z dyspozycją Ministra Edukacji Narodowej, stosownie do postanowień § 36 oraz § 38 uchwały nr 190 Rady Ministrów z dnia 29 października 2013 r. - Regulamin pracy Rady Ministrów (M.P.2013.979), Komitet Nauk Pedagogicznych PAN otrzymał do zaopiniowania dokument: "Projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw". Oto treść opinii ekspertów KNP PAN przygotowanej w okresie wakacyjnym pod kierunkiem prof. dr hab. Doroty Klus-Stańskiej z Uniwersytetu Gdańskiego:


W imieniu eksperta Sekcji Polityki Oświatowej Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN (prof. dr hab. Dorota Klus-Stańska) przedkładam następującą opinię:

1. Uwagi dotyczące ogólnego charakteru nowelizacji Ustawy:

Nie zauważamy, by zmieniono preambułę, w której napisano: Oświata ... kieruje się zasadami zawartymi w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, a także wskazaniami zawartymi w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, Międzynarodowym Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Konwencji o Prawach Dziecka. Nauczanie i wychowanie - respektując chrześcijański system wartości - za podstawę przyjmuje uniwersalne zasady etyki. Kształcenie i wychowanie służy rozwijaniu u młodzieży poczucia odpowiedzialności, miłości ojczyzny oraz poszanowania dla polskiego dziedzictwa kulturowego, przy jednoczesnym otwarciu się na wartości kultur Europy i świata. Szkoła winna zapewnić każdemu uczniowi warunki niezbędne do jego rozwoju, przygotować go do wypełniania obowiązków rodzinnych i obywatelskich w oparciu o zasady solidarności, demokracji, tolerancji, sprawiedliwości i wolności.

Pojawiają się zatem wątpliwości co do honorowania przez Ustawę zapisów w dokumentach leżących u jej podstawy, czyli Deklaracji itd. Jej brzmienie jest w rażącej sprzeczności ze znowelizowanymi ustaleniami Ustawy. Ustawa bowiem nie dopuszcza do rozwijania odpowiedzialności i wolności, gdyż wymaga posłuszeństwa. Kontrolować i egzekwować - to idea tego dokumentu formalnoprawnego.

2. Nadal w Ustawie jest zapisane, że celem szkoły jest tworzenie optymalnych warunków niezbędnych do rozwoju ucznia itd. (pkt 13f, s.2). Jak to rozumieć w świetle kolejnych zapisów, z których wynika, że szkoła tworzy plany i ma obowiązek je realizować, gdyż będzie z tego rozliczana przez nadzór. Jego uwagi koniecznie trzeba włączyć do tych planów, z nałożonym na dyrektorów i nauczycieli wymogiem ich bezwzględnego zrealizowania. Nieposłuszeństwo (opieszałość) dyrektora zostanie ukarana -w trybie natychmiastowym i bez wypowiedzenia zostanie odwołany(s. 29)

3. Położono nacisk w dokumencie na funkcje nadzorczo-kontrolne. Twardą ręką będą także trzymane instytucje egzaminacyjne. Wplecione w biurokratyczną sieć, pełnią funkcje wykonawcze i poprzez CKE realizują zadania zlecone przez ministra. Do tej pory ten system funkcjonował w sposób, w który teraz zostanie to usankcjonowane prawnie (m.in. podległość OKE centrali, a ta - ministerstwu).

Ten system to "państwo w państwie", hermetycznie odgrodzone od szkół (nawet dosłownie poprzez zabezpieczenia uniemożliwiające wejście na teren OKE przypadkowym osobom). Natomiast od początku funkcjonowania systemu oceniania zewnętrznego nie był znany jego cel. Do tej pory nie zdołano go ustalić i cel egzaminów zastępują zadania stawiane przed centralną i okręgowymi komisjami.

4. Analizując ustawę z perspektywy ministra widoczna jest władza, jaką sobie nadaje w zarządzaniu oświatą niczym aparatem biurokratycznym. Struktura sieci zbudowanej z instytucji oświatowych w nowej ustawie jest klarowna bo wyraźnie zhierarchizowana, każdy wie komu podlega, czyje polecenia ma wykonywać i przed kim się rozliczać. Zadaniowy charakter edukacji sprzyja eskalacji rozliczalności.

5. Przedłużonym ramieniem władzy ministra staje się nadzór. Zapowiadane wzmocnienie jego roli, przełoży się na wzmocnienie osobowe oraz nadanie nowych uprawnień umożliwiających kontrolowanie i egzekwowanie ministerialnych zaleceń co kłóci się z preambułą starej ustawy. Ale może już jej nie ma w nowej ustawie?

6. Wg ustawy nowej, praca dydaktyczno-wychowawcza szkoły też musi być zaplanowana, zadania wytyczone i wykonane. A wszystko to w ramach wspierania rozwoju ucznia!!!! Kiedy czytałam Ustawę, nie umiałam wyzwolić się z wizji szkoły, w której zaplanowano dla ucznia wszystko, by oduczyć go samodzielności uczenia się, radości poznawania, prawa do pytań o świat. Będzie uczył się w szkole ubezwłasnowolnionej w świetle prawa (nowej ustawy). Najbardziej martwi mnie zapowiedź nadmiernie rozbudowanego nadzoru, zapewnienia mu instytucjonalnego wsparcia - powstaną nowe instytucje kontroli?

7. Ustawa o systemie oświaty, jako podstawowy i najważniejszy dokument, z powodu szczegółowo opisanych rozporządzeń, może zamknąć edukację w hermetycznych okowach regulacji, które skutecznie zamrożą wszelkie oddolne inicjatywy. Nadal są konstruowane regulacje prawne, które paraliżują funkcjonowanie oświaty i uniemożliwiają autonomię placówek (błędne koło biurokracji)

Uwagi dotyczące procesu edukacyjnego:

- definicja oceniania wyklucza udział ucznia jako samooceniajacego się i tym samym czyni ocenianie kształtujące niemożliwym (a przynajmniej nie czyni zalecanym) do realizacji w szkole sposobem oceniania

- utrzymane jest powtarzanie klasy (czyli uczeń uczy się ponownie przedmiotu, którego zakresu nie opanował, oraz ponownie wszystkich pozostałych, z których otrzymał oceny pozytywne, czyli których treści zna); dowodzi to podtrzymania programocentrycznej wizji szkoły, w której wszyscy w jednej klasie uczą się tego samego bez względu na to co umieją.

Odnośnie do finasowania oświaty niepublicznej:

- przedszkola niepubliczne są postawione w trudnej sytuacji finansowej, bo dotacja jest określona "może dostać" i obwarowana jest warunkami, w tym warunkiem ograniczenia czesnego do ustalonej wysokości (a trzeba pamiętać, że dotacja dotyczy tylko wydatków bieżących, a więc nie obejmuje wielu elementów, w tym np. kosztochłonnych remontów, które przedszkola niepubliczne prowadzą z wykorzystaniem własnych środków)

Uwagi szczegółowe do nowelizacji Ustawy o systemie oświaty (aspekt oceniania; rozdział 3a)

1. W świetle dokumentu: „Ocena skutków regulacji” ocenianie szkolne nie jest rozwiązywanym problemem, dlatego do ustawy przenosi się prawie bez zmian dotychczasowe regulacje obowiązujące w tym zakresie. Jednak brak informacji na temat „szczegółowych warunków i sposobu oceniania”, które ma określić MEN w rozporządzeniu, utrudnia szacowanie jakości zapisów ustawy (Art. 44 q)

2. Generalnie powtórzenie w ustawie wielokrotnie uszczegółowianych rozwiązań utrwala pozorną autonomię szkoły w zakresie oceniania, zwłaszcza że punktem odniesienia oceny czyni wyłącznie wymagania programowe i podstawę programową.

3. Ma tu miejsce próba ominięcia tego selekcyjnego założenia poprzez modyfikacje wymagań dla grupy uczniów zdolnych i o specjalnych potrzebach edukacyjnych: (a) podważa sens „powszechności obowiązywania” założenia o jednolitych wymaganiach; (b) umacnia procesy selekcyjne, a przy tym wikła nauczycieli w stosy dokumentacji i możliwe konflikty związane z tak zwanym „sprawiedliwym ocenianiem”; (c) buduje kult realizacji programu nauczania.

4. Ustawa utwierdza dominującą i w gruncie rzeczy autorytarną rolę nauczyciela w ocenianiu szkolnym, z drugiej strony narzucając mu w tym procesie liczne ograniczenia i formułując szereg szczegółowych procedur. Równocześnie uczeń jest tylko obiektem oceniania, pozbawionym jakiejkolwiek sprawczości w procesie własnego uczenia się.

5. Akcentowane w „Uzasadnieniu” zmiany w ocenianiu - wprowadzone Ustawą - są w gruncie rzeczy pozorne i mogą być odczytane tylko jako potwierdzenie istniejących praktyk.

6. Brak jasnego określenia wykorzystywanych pojęć (pozostawanie na poziomie potoczności) oraz ograniczenie celów oceniania do doraźnych działań dydaktycznych podtrzymuje niejasności występujące w tym obszarze i czyni terenem możliwych manipulacji merytorycznych i nadużyć etycznych, często będących reakcją na ograniczenia zewnętrzne.

7. Brak rozróżnienia dwóch rodzajów oceniania: sumującego i kształtującego. Pierwsze pozwala na ustalenie „poziomu osiągnięć” z odwołaniem do wymagań programowych, natomiast drugie umożliwia śledzenie „postępów”, ale tu punktem odniesienia musi być sam uczeń i jego wcześniejsze osiągnięcia. Proponowane w ustawie przepisy nie pozwalają na zastosowanie w praktyce oceniania kształtującego, rozumianego szerzej niż proponował to Bloom w koncepcji mastery learning.

Przy czym nie można utożsamiać oceniania tak zwanego bieżącego (wyrażanego stopniem lub liczbą punktów) z ocenianiem kształtującym.

8. Posługiwanie się w ustawie pojęciami ocena i ocena opisowa (bez bliższego określenia ich formy) prowadzi wielu niejasności, w tym do potocznego identyfikowania oceny ze stopniem szkolnym lub liczbą punktów, a oceny opisowej z przydługim i pustym znaczeniowo opisem na świadectwie lub z analitycznym wyliczeniem detalicznych czynności operacyjnych.

9. Obowiązek nadania w klasie I-III ocenie bieżącej formy oceny opisowej utrwala tylko niejasności, czego wyrazem są aktualnie występujące w praktyce szkolnej formy „skróconej oceny opisowej” (symbol + jakiś wyraz lub zwrot).

Tego typu zmiana we wczesnej edukacji wymaga radykalnej zmiany w myśleniu o ocenianiu w ogóle, a zwłaszcza o roli wymagań programowych i tak zwanej dokumentacji pedagogicznej (dzienników i dzienników elektronicznych). W innym przypadku - przy skompromitowanej i schematycznej klasyfikacyjnej ocenie opisowej - jest kolejnym pozorem uczynienia z oceniania wczesnoszkolnego enklawy edukacyjnej.

10. Zostawienie szkołom decyzji dotyczącej formy oceniania tak zwanego bieżącego oraz sposobu uzasadniania oceny/ stopnia - przy szczegółowych regulacjach wszystkich pozostałych aspektów oceniania - jest tylko pozorowaniem rozwiązań demokratycznych, a w rzeczywistości podkreśla rolę oceniania zewnętrznego (zob. poniżej).

11. Ustawa nie reguluje relacji między ocenianiem szkolnym i zewnętrznym w tym sensie, że nie bierze pod uwagę odmienności informacji, jakie niosą ze sobą te dwa rodzaje oceniania, przyznając dominującą rolę wynikom egzaminów.

Podważa to sens zainteresowania postępami czynionymi przez ucznia, a także stymulowania motywacji innej niż zewnętrzna.

12. Ustawa utrwala dominującą (behawioralną) rolę nauczyciela w ocenianiu (punkt 5), obarczając go nie tylko obowiązkiem informowania ucznia o poziomie jego osiągnięć (nie postępów) i motywowania go do dalszych postępów (nie osiągnięć), ale też do „udzielania wskazówek do samodzielnego planowania własnego rozwoju”, co oznacza zupełne pozbawianie ucznia poczucia sprawczości.

13. Zdefiniowanie w ustawie rodzaju informacji dostarczanej uczniowi (p. 5.2) utrwala niesamodzielność ucznia w uczeniu się: nauczyciel ma pomóc uczniowi w uczeniu się poprzez poinformowanie o tym, co uczeń zrobił dobrze, ale też „co i jak powinien poprawić”. Oznacza to, że: (a) nauczyciel ma obowiązek narzucania uczniowi własnych strategii poznawczych; (b) utrwalany jest kult bezbłędności; (c) uczeń nie uczy się (nie rozwija/ nie czyni postępów), ale poprawia się (czyli cofa).

14. Pozorem jest formułowanie przez nauczycieli wymagań edukacyjnych (p. 6.1), bo sprowadza się ono do najczęściej do ustalania normy ilościowej do zewnętrznych wymagań programowych i podstawy programowej.

Jeśli rozporządzenie MEN utrzyma obowiązek podawania tych wymagań do wiadomości na początku roku szkolnego, będzie to: (a) kolejny pozór „obiektywizacji” oceniania; (b) podporządkowanie nauczania ocenianiu (wystawianiu stopni), przy jednoczesnym lekceważeniu diagnozy rzeczywistych umiejętności uczniów.

Wkrótce koniec wakacji

Na fb ktoś napisał: "Urlop to czas, w którym przeszłość należy utopić w promieniach słońca".



Powoli kończy się czas wakacji, urlopu. Niektórzy zapewne dobrze odpoczęli, nie musieli zajmować się sprawami zawodowymi czy społecznymi, tylko wraz z rodziną lub przyjaciółmi oderwali się od problemów lub wydarzeń, które mają na co dzień.


O tych, którzy z życzliwością i cierpliwością czytali moje wpisy, będę pamiętał i gromadził kolejne refleksje, recenzje, relacje czy spostrzeżenia, by podzielić się nimi po powrocie, a nastąpi to - mam nadzieję - z dniem 1 września.

Dla niektórych z nas będzie to początek kolejnego roku przedszkolnego i/lub szkolnego. Dla innych zacznie się okres przygotowań do nowego roku akademickiego. Ufam, że tegoroczni kandydaci na studia dokonają rozsądnego wyboru. Z wielu wyższych szkół prywatnych odeszli już kolejni profesorowie a z niektórymi właściciele sami rozwiązali umowy, by ratować resztki własnych zysków lub nabrać kolejnych naiwnych na oferty, które nie zostaną spełnione. Polska Komisja Akredytacyjna opublikowała wykaz wyższych szkół prywatnych i uczelni publicznych, które wprawdzie jeszcze kształcą na kierunku pedagogika, ale w nowym roku akademickim 2014/2015 będą ponownie kontrolowane. Ze zdumieniem czytam, że po raz kolejny jedna z wyższych szkół prywatnych w Łodzi otrzymała ocenę warunkową, czyli od dwóch lat nie spełnia minimalnych wymogów, inna zmieniła nazwę. Reklamy zaś takie, jakbyśmy mieli do czynienia z Harvard University. Ciekawy jest powód tego stanu rzeczy. Tak jest nie tylko w Łodzi. Coraz więcej szkół prywatnych nie spełnia obowiązujących kryteriów.


Dobrze, że są jeszcze wśród uczelni wyższych nieliczne, ale wartościowe akademicko społeczności z uprawnieniami do nadawania stopni naukowych (DSW we Wrocławiu, Ignatianum w Krakowie i Pedagogium w Warszawie). W czasie wakacji nikt w nich zapewne nie próżnował, bo był to też czas na przygotowanie atrakcyjnych programów kształcenia, nowych specjalności, opracowywanie kolejnych wniosków badawczych czy dotyczących podnoszenia jakości kształcenia. Dochodzą do nas sygnały, że wzrasta zainteresowanie wśród młodych naukowców z różnych typów szkół wyższych otwieraniem przewodów habilitacyjnych czy wszczynaniem postępowań na tytuł naukowy profesora.

Życzę Państwu jeszcze trochę odpoczynku, dużo radości, ciekawych spotkań i atrakcyjnych wydarzeń, ruchu i uzasadnionego relaksu, wzbogacania siebie i innych o nowe wartości czy pogłębiania tego, czemu na co dzień nie zawsze możemy lub chcemy poświęcić więcej czasu.

Ps.
Oczywiście, wszelkie komentarze, które ktoś będzie chciał zamieścić pod dotychczasowymi wpisami (bez względu na datę ich ukazania się), będą na bieżąco moderowane. Zapraszam do dzielenia się wiedzą i opiniami, komentarzami czy propozycjami problemów, jakimi warto byłoby się zająć z nowym rokiem szkolnym i akademickim.

PAMIĘTAMY! DZIĘKUJEMY!

(fot. Z archiwum prof. Wiesława Theissa)

Czas wakacji - urlopu, także od Śliwerskiego

Na fb ktoś napisał: "Urlop to czas, w którym przeszłość należy utopić w promieniach słońca".



Szanowni Czytelnicy – sojusznicy, pasjonaci pedagogiki i jej antagoniści, ciekawi reform oświatowych oraz w szkolnictwie wyższym i demistyfikatorzy ich pozorów, antypatycy, zawistnicy, przyjaciele i wrogowie!

Nadchodzi dla mnie – jak sądzę - zasłużony czas wakacji, urlopu. Niektórzy zapewne odetchną z ulgą, jeśli nie będą musieli sprawdzać, czy czasami nie napisałem o problemach lub wydarzeniach, które być może (nie-)słusznie łączą ze sobą.

O tych, którzy z życzliwością i cierpliwością czytali moje wpisy, będę pamiętał i gromadził kolejne refleksje, recenzje, relacje czy spostrzeżenia, by podzielić się nimi po powrocie, a nastąpi to - mam nadzieję - z dniem 1 września.

Dla niektórych z nas będzie to początek kolejnego roku przedszkolnego i/lub szkolnego. Dla innych zacznie się okres przygotowań do nowego roku akademickiego. Ufam, że tegoroczni kandydaci nie dadzą się nabrać na pseudooferty, lipne promocje i o wątpliwej gwarancji jakości niektórych wyższych szkół prywatnych. Z wielu z nich już odchodzą kolejni profesorowie a z niektórymi właściciele pseudoakademickiego biznesu sami rozwiązują umowy, by ratować resztki własnych zysków lub nabrać kolejnych naiwnych na oferty, które nie zostaną spełnione.

W uczelniach publicznych i nielicznych wyższych szkołach prywatnych z uprawnieniami do nadawania stopni naukowych (DSW we Wrocławiu, Ignatianum w Krakowie i Pedagogium w Warszawie) będzie czas na przygotowanie atrakcyjnych programów kształcenia, ich aktualizację, opracowywanie kolejnych wniosków badawczych i związanych z podnoszeniem jakości kształcenia, a przede wszystkim nastąpi wyjątkowa seria posiedzeń rad wydziałów i komisji w sprawach awansów naukowych, by część kadr akademickich z różnych typów szkół wyższych mogła przeprowadzić postępowanie habilitacyjne czy profesorskie na starych jeszcze zasadach. Nie po raz pierwszy i nie tylko w tej kwestii okazuje się, że to co odchodzi, jest lepsze od tego, co przychodzi.

Możemy spodziewać się w okresie wakacyjnym nowelizacji ustaw o systemie oświaty, Karty nauczyciela, o szkolnictwie wyższym oraz o stopniach i tytułach naukowych. Pojawią się też rozporządzenia, bo przebywający na urlopach nauczyciele, także akademiccy nie będą protestować, nawet nie będą śledzić na bieżąco zmian, które zostaną zapisane w aktach prawa. Część niewątpliwie będzie słuszna, wartościowa, pożądana, ale część jest wynikiem działań nieznanych nam lobbystów o nie zawsze czystych intencjach, załatwiających przy okazji swoje własne interesy. Nadal są dziesiątki nierozwiązanych problemów lub spraw patologicznych, a chowanych pod dywan interesów rządzącej koalicji.

Mam nadzieję, że nie będę musiał przerywać urlopu, by zarejestrować zdarzenia, które są dla nas zawsze najbardziej bolesne czy toksyczne.

Życzę Państwu dużo radości, umiarkowanego słońca i deszczu, ciekawych spotkań i atrakcyjnych wydarzeń, ruchu i uzasadnionego relaksu, wzbogacania siebie i innych o nowe wartości czy pogłębiania tego, czemu na co dzień nie zawsze możemy lub chcemy poświęcić więcej czasu. A zatem trawestując tekst piosenki harcerskiej, zanucę dziś wieczorem:

Nie zgaśnie blogowania moc,
co połączyła nas,
przy innym wpisie, w inną noc
do zobaczenia znów…

Ps.
Oczywiście, wszelkie komentarze, które ktoś będzie chciał zamieścić pod dotychczasowymi wpisami (bez względu na datę ich ukazania się), będą na bieżąco moderowane. Zapraszam do dzielenia się wiedzą i opiniami, komentarzami czy propozycjami problemów, jakimi warto byłoby się zająć z nowym rokiem szkolnym i akademickim.

Jubileusz wybitnego pedagoga

W dniu dzisiejszym prof. dr hab. Czesław Kupisiewicz, członek rzeczywisty PAN i doktor honoris causa Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie obchodzi znakomity jubileusz - dziewięćdziesiąte urodziny. Przyszedł bowiem na świat w dniu 13 lipca 1924 w Sosnowcu.

Życie Profesora Czesława Kupisiewicza jest bogate w różne wydarzenia, osobiste tragedie i sukcesy, porażki i osiągnięcia, które częściowo ujawnia w swoich wspomnieniach. Niemało było w nim chwil jasnych i ciemnych, głęboko zakorzenionych w jego biografii i codziennych, a przy tym - istotnie wpisujących się w jego los - przeżyć czy wydarzeń. Na szczęście dominują wśród nich wydarzenia „doniosłe”, jak i drugorzędne, w tym zaskakujące i zabawne. Wpisując się w przemiany historyczne, społeczno-polityczne i edukacyjne codziennego świata życia Profesora mogłyby stanowić doskonały materiał na scenariusz sensacyjnego filmu. Kupisiewicz wydał bowiem autobiograficzne wspomnienia w książkach pt. "Okruchy wspomnień".

Jubilat przeżył dwa totalitaryzmy – hitlerowski i sowiecki, włączając się na miarę swoich możliwości i kompetencji w naprawę polskiej oświaty, a później także nauk pedagogicznych - w jakże trudnych dla Jego pokolenia okresach PRL i III RP. Wcześnie osierocony, nieprawdopodobną siłą woli i umysłu, mocą kształtującego się w trudnych warunkach życia własnego charakteru, wrażliwości i talentu, potrafił całym swoim dotychczasowym życiem zaświadczyć, czym jest uczenie się, w czym tkwi kapitał procesu kształcenia i samokształcenia, jak wiele wartości wnoszą te procesy do osobistego i społecznego życia, kiedy aktywnie korzysta się z danej przez życie szansy i nadaje mu kulturową pełnię.

Profesor przeżył w okresie okupacji hitlerowskiej próbę wykorzenienia go z własnej tożsamości narodowej, doświadczył wielu upokorzeń, kiedy to został jako kilkunastoletni chłopiec zesłany do Niemiec na roboty przymusowe. Każdą jednak, najbardziej dramatyczną i traumatyczną sytuację potrafił przekuć na wartość pozytywną w swoim rozwoju, czego najlepszym przykładem jest nauczenie się w okresie niewoli trzech języków obcych, w tym także języka wroga. Wiele jest w tak bogatym życiu epizodów świadczących o Jego wielkiej intuicji, takcie, sztuce życia i honoru.

Z życia Profesora Czesława Kupisiewicza kolejne pokolenia mogą się uczyć społecznego zaangażowania, patriotyzmu i altruizmu. Cały czas towarzyszyło mu bowiem przesłanie umierającego ojca: Ja nie będę już mógł opiekować się tobą. Musisz, zatem liczyć na własne siły. Niełatwo ci będzie, ale pomogą dobrzy ludzie. Pamiętaj, żebyś i ty pomagał innym, kiedy będziesz to mógł już robić . Ten właśnie motyw będzie przewijał się w różnych fazach własnej egzystencji, potwierdzając jakże głęboki, humanistyczny jej sens, napełniany zaufaniem do drugiego, INNEGO człowieka.

Historia życia Czesława Kupisiewicza jest najlepszym dowodem wartości uczenia się, samokształcenia, sztuki kierowania własnym życiem i to w chwilach, w których niejeden już poddałby się, wycofał, stracił wiarę i nadzieję na wyjście z niezwykle trudnej sytuacji. W wieku 16 lat został skazany na niezwykle ciężką pracę fizyczną, upokarzające i brutalne warunki życia w obcym i wrogim mu środowisku, z przyszytym do klapy marynarki znaczkiem „P” (bezpaństwowca). Ma za sobą wieloletnie doświadczanie deficytu podstawowych dóbr egzystencjalnych, a więc życie w głodzie i chłodzie, w warunkach bycia ściganym i więzionym, szykanowanym i przesłuchiwanym.

W jednym z tomików swoich wspomnień nasz Jubilat ujawnia heroiczną postawę sabotowania okupanta, nawiązywania przyjaźni z obcymi, organizowania nasłuchu programów informacyjnych BBC i „Głos Ameryki” i wartość uczenia się w okupacyjnych warunkach, które w żadnej mierze przecież temu nie sprzyjały. Zachował życie w sytuacjach, w których jedynym wyjściem mogła być już tylko śmierć. Jak powiadał Seneka – taki jest już los drzewa, które staje się mocne i krzepkie dzięki częstym uderzeniom w nie wichury: właśnie od uderzeń wichury zwiera się w sobie i mocniej zapuszcza korzenie.

Po II wojnie światowej Cz. Kupisiewicz powrócił do ukochanej Polski, by znowu, choć już w zupełnie innym wymiarze, doświadczać dylematów, które kłóciły się z jego pragnieniem wolności i narodowej tożsamości. Jak pisze: Z powiewem historii przeminęły jednak nie tylko moje odczucia, mój świat wewnętrzny, prywatny, własny. Przeminął także przedwojenny ustrój, wraz z nim – jak wówczas zaczynano już mówić i pisać – dawne stosunki społeczne i produkcyjne. Przeminęły rządy kapitalistów i obszarników, obszarników nastąpiły rządy „ludzi pracy”, chociaż ci nie zdawali sobie z tego na ogół sprawy, ani nie odczuwali widocznych korzyści. Przeminęło wprawdzie bezrobocie, którego tak bardzo obawiał się mój ojciec, ale za pracę płacono niewspółmiernie mało w stosunku do jej rzeczywistej wartości. Przeminęło poczucie narodowej niezależności, ale narastała potrzeba zaangażowania się w trudne dzieło odbudowy kraju, jak pompatycznie głoszono.

Okres narzucanego Polsce obcego jej tradycji i kulturze ustroju socjalistycznego wpisał się w kolejne, wielowymiarowe doświadczenia życiowe Profesora Czesława Kupisiewicza. Przede wszystkim był to dla niego osobiście czas nadrabiania zaległości we własnej edukacji, a związany z godzeniem pracy zawodowej w oświacie z kontynuowaniem kształcenia i samokształcenia. W wyniku intensywnej edukacji uzyskał najpierw małą maturę, następnie dużą maturę, by móc podjąć studia wyższe na Uniwersytecie Warszawskim.

Przypadek sprawił, że trafił do zawodu nauczycielskiego będąc doń podwójnie nieprzygotowanym, gdyż nie miał wówczas ani matury, ani kwalifikacji pedagogicznych. Na szczęście znalazł się pod skrzydłami utalentowanego pedagogicznie opiekuna, a praca nauczycielska wciągnęła go bez reszty, determinując ten właśnie kierunek rozwoju w jego życiu zawodowym.

Trzeba było wielkiego uporu, hartu i ambicji popartych własną aktywnością, by przejść drogę od: nauczyciela, wychowawcy, edukatora dorosłych w ramach kół samokształceniowych czy konferencji oświatowych, wizytatora Kuratorium Okręgu Szkolnego miasta stołecznego Warszawy, dyrektora Państwowego Ośrodka Szkolenia Zawodowego Budownictwa, a w nim Technikum Budowlanego dla Robotników Wysuniętych, doktoranta zaocznych studiów doktoranckich na Wydziale Filozoficzno-Społecznym Uniwersytetu Warszawskiego, adiunkta w Katedrze Dydaktyki u prof. Wincentego Okonia, wykładowcy w Studium Nauczycielskim na Stawkach, instruktora w warszawskim Ośrodku Doskonalenia Kadr Oświatowych czy wicedyrektora Instytutu Badań Pedagogicznych w Warszawie po samodzielnego pracownika naukowego Uniwersytetu Warszawskiego, którego najwyższą godnością akademicką było w tym okresie powierzenie mu funkcji prorektora macierzystego uniwersytetu i nadanie mu tytułu naukowego profesora nauk humanistycznych.

W okresie PRL Cz. Kupisiewicz był nie tylko czołowym profesorem pedagogiki, ale także wiceprzewodniczącym Komitetu Ekspertów do opracowania Raportu o Stanie Oświaty w PRL (1970-1973), którym kierował prof. Jan Szczepański, a tuż przed upadkiem tamtego ustroju został przewodniczącym Komitetu Ekspertów ds. Edukacji Narodowej, wydając znakomity - jakże, niestety, aktualny w swej diagnozie – opis stanu polskiej oświaty. Była to swoistego rodzaju Biała Księga polskiej oświaty, z której treści powinni skorzystać w nowych już warunkach ustrojowych kolejni ministrowie edukacji.

Swoją ścieżkę rozwoju naukowego Profesor rozpoczął dość późno w stosunku do rówieśników, ale za to w jakże charakterystycznym momencie, bo w tzw. wieku chrystusowym, co być może miało swoje szczególne znaczenie w obliczu potęgującej się w kolejnych fazach zdobywania stopni i tytułu naukowego - niezłomności Mędrca.

"Dobrego człowieka nie może spotykać nic złego: przeciwieństwa nie chodzą ze sobą w parze” – mawiał Seneka a Profesor Czesław Kupisiewicz potwierdza to w swoich autobiograficznych wspomnieniach. Przywołał w nich wydarzenia, które nie znajdują racjonalnego uzasadnienia, a przecież dowodzą tego, że wielokrotnie ocierał się o śmierć. Za każdym razem ocalenie własnego życia w dramatycznych czy wydawałoby się zdrowotnie beznadziejnych sytuacjach zawdzięczał nieustępliwemu hartowi ducha, a być może także temu, co dałoby się uzasadnić interwencją czy osłoną ze Opatrzności, Tego, co jest Tajemnicą naszego bytowania w świecie oraz przyzwoitych ludzi, przyjaciół.

Dowodzi to, jak potrzebne są w życiu każdego z nas szczęśliwe okoliczności, które współtworzone przez nas samych i przez innych ludzi, przez przyjazne czy - jak powiedziałaby Maria Montessori – odpowiednio przygotowane środowisko, pozwalają na kontynuowanie dzieł twórczego życia. To wszystko zapewne dodawało sił i nadziei Profesorowi, wzmacniało Jego poczucie sensu życia i wiary w drugiego człowieka, jeśli ten autentycznie zjawiał się na drodze Jego wielkiej podróży w świat wartości, kultury, nauki i oświaty jako sojusznik, przyjaciel czy merytorycznie krytyczny doradca.

Gdyby spojrzeć powierzchownie na pełnione przez profesora funkcje, odbywane po świecie podróże, organizowane spotkania czy konferencje (krajowe i zagraniczne), to można by Jemu ich pozazdrościć, ale jeśli spróbowalibyśmy chociaż w części pójść Jego śladem, to bardzo szybko by się okazało, że czegoś będzie nam brakować. Nie da się odłączyć działalności Profesora jako prorektora, dziekana czy członka rzeczywistego PAN od jego szeroko uprawianej twórczości naukowej, bo kiedy większość jego koleżanek czy kolegów pełniła równie zaszczytne funkcje i wyjeżdżała na Zachód, to jednak niektórzy bardziej interesowali się konsumpcją i wysokością diet, niż pochłanianiem „zakazanej” w kraju, a tam rozwijającej się wiedzy naukowej. Jeśli już nawiązywali kontakty z zagranicznymi naukowcami, to głównie po to, by czerpać z nich osobiste korzyści, a nie pozyskiwać ich dzieła naukowe do tłumaczenia na język polski czy do zapraszania ich na krajowe konferencje lub do ułatwiania wyjazdów stypendialnych młodym naukowcom.

Znajomość przez Profesora języków obcych niewątpliwie sprzyjała naukowej samorealizacji i akademickiemu zaangażowaniu, zapewniała mu dostęp do wielu najnowszych obcojęzycznych publikacji z nauk pedagogicznych. Wszystko to skutkowało obdarzaniem Go głębokim szacunkiem w świecie przez innych naukowców, gdzie był rozumiany i podziwiany jak partner do dyskusji. Jako ekspert UNESCO do spraw szkolnictwa wyższego współtworzył raport „Changements et innovations dans les institutions univerisaires” (Paryż, 1975).

Profesor Czesław Kupisiewicz pełnił funkcję prorektora Uniwersytetu Warszawskiego, należał do grona młodych docentów, jednych z najmłodszych w Polsce profesorów, ale i doświadczał z różnych zapewne powodów zawistnych komentarzy w swoim środowisku. Niektórzy uważali, że robi karierę, choć – jak sam słusznie przyznaje - kto wielbi naukę, to kultywuje ją dla niej samej, bezinteresownie.

Dowodów przemawiających za takim właśnie stanowiskiem znajdziemy w całej twórczości naukowej Profesora znacznie więcej. Wypromował On wielu znakomitych pedagogów, samodzielnych pracowników nauki, których dzisiaj może postrzegać i oceniać pod kątem tego, czy tak jak On są wymagający wobec swoich uczniów, czy oczekują większej pracy od tych, w których jest większa nadzieja. Ze strony jednych uczniów spotykały Profesora radości i satysfakcja z rozwijającej się a odrębnej naukowo kontynuacji jego naukowego warsztatu, a ze strony innych doznawał rozczarowania, a nawet przykrości.

Od samego początku swojego życia i działalności Profesor Czesław Kupisiewicz odznaczał się nieprzeciętnością, a z biegiem lat własnej profesjonalizacji jego działalność odsłaniała kolejne wymiary osobistego geniuszu. Dzisiaj mało kto wie, że jest Autorem dwóch patentów na: „Przyrząd do demonstrowania jednokładności figur” oraz „Przyrząd do demonstrowania twierdzenia Talesa”. Pedagogika polska ma wielkie szczęście do tak wybitnej postaci, której talent i niezwykła pracowitość owocują wyjątkowymi dziełami. Kto dzisiaj wydaje po trzech, siedmiu latach pracy na uczelni rozprawę naukową, która nie traci na swojej aktualności po ćwierć- czy półwieczu obecności na wydawniczym i akademickim rynku? Tymczasem tak jest w przypadku niemalże każdej książki naukowej wydanej przez Profesora.

Przypomnę zatem w tym miejscu, w kolejności ukazywania się, tak fundamentalne dla pedagogiki dzieła Profesora, jak:

„O efektywności nauczania problemowego” (1960),
„Niepowodzenia dydaktyczne. Przyczyny i niektóre środki zaradcze” (1964),
„O zapobieganiu drugoroczności” (1966),
„Nauczanie programowane” (1966),
„Podstawy dydaktyki ogólnej” (1973),
„Nauczanie programowane w szkolnictwie wyższym”(1974),
„Metody programowania dydaktycznego” (1974),
„Przemiany edukacyjne w świecie” (1978),
„Szkolnictwo w procesie przebudowy” (1982)
„Paradygmaty i wizje reform oświatowych” (1985),
„Kierunki przebudowy szkolnictwa w krajach uprzemysłowionych” (1988),
„Zarys przebudowy systemu szkolnego Polsce” (1988),
„Koncepcje reform szkolnych w latach osiemdziesiątych” (1991),
„Koncepcje reform szkolnych w latach 80.” (1992),
„Propozycje i kierunki reform szkolnych w USA, Anglii i Polsce na przełomie lat 80. i 90.” (1994),
„Koncepcje reform szkolnych w wybranych krajach świata na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych” (1995)
„O reformach szkolnych. Wybór rozpraw i artykułów z lat 1977-1999” (1999),
„Rzecz o kształceniu. Wybór rozpraw i artykułów” (1999),
„Wybrane problemy teorii i praktyki pedagogicznej na progu XXI wieku” (2003),
„Projekty reform edukacyjnych w świecie” (2006),
„Szkoła w XX wieku” (2006), „Szkice z dziejów dydaktyki” (2010),
„Z dziejów teorii i praktyki wychowania” (2012),
„Dydaktyka. Podręcznik akademicki” (2012).
"O pedagogice Bogdana Suchodolskiego. W 110. rocznicę urodzin"(2014)

Nie wymieniam tu wszystkich rozpraw monograficznych, które Profesor Cz. Kupisiewicz pisał z innymi autorami, redagował czy setek jego artykułów. Są one rozproszone w różnych czasopismach, pracach zbiorowych itp., i tylko częściowo zostały zgromadzone przez Niego w odrębnym wyborze rozpraw i artykułów. Dochodzą do tego jeszcze setki udzielonych wywiadów dla mediów społeczno-oświatowych czy felietonów i esejów adresowanych do nauczycieli, rodziców czy środowiska naukowego.

Najbardziej znanym w Polsce i poza granicami kraju podręcznikiem Kupisiewicza, na którym wykształciło się wiele pokoleń nie tylko polskich nauczycieli, są przetłumaczone na język węgierski, niemiecki i rosyjski „Podstawy dydaktyki ogólnej”. Książka pt. „Paradygmaty i wizje reform oświatowych” została wydana w 1989 r. w języku koreańskim, zaś „O efektywności nauczania problemowego” przetłumaczono na język czeski i wydano w Pradze w 1964 r.

Sam jestem zaledwie pośrednio wykształcony na rozprawach Profesora Czesława Kupisiewicza, bo, niestety, nie miałem tego szczęścia w toku własnych studiów czy pracy na stanowisku nauczyciela akademickiego, by móc osobiście uczestniczyć w Jego wykładach. Doskonale jednak pamiętam bardzo trudny okres Polski Ludowej, kiedy trudno było mieć dostęp do literatury naukowej tego Autora. Książki Cz. Kupisiewicza rozchodziły się bowiem błyskawicznie, a na niektóre tytuły trzeba było „polować”, by móc je zakupić w księgarni.

Dzisiaj, w kraju opartym na gospodarce rynkowej, jest to niezrozumiała dla studentów i nauczycieli sytuacja, bo każdy nowo ukazujący się tytuł można zakupić lub wypożyczyć w bibliotece. Pokolenie III RP może jedynie z opracowań autobiograficznych czasu PRL dowiedzieć się, co znaczyły naukowe rozprawy m.in. Cz. Kupisiewicza, które były dzięki zawartości i przywoływanych w nich źródłom nieocenzurowanej humanistyki uchyleniem żelaznej bramy i odsłonięciem niedostępnego nam świata - innych niż socjalistyczne - systemów szkolnych. Wiele tytułów Profesora ukazało się w elitarnych dla rozwoju nauki seriach wydawniczych renomowanych wydawnictw, jak chociażby PWN-owskie serie „αβγ” i „Krótkie wykłady”, seria „Omega” Wiedzy Powszechnej” czy Oficyny Wydawniczej „Impuls” seria „podręcznik akademicki”.

Niezwykła wyobraźnia Profesora, poparta w tamtych czasach głębokimi studiami literatury, rozmowami z ekspertami światowej rangi (ekspertami UNESCO, ONZ, naukowcami zachodnich uniwersytetów), owocowała jego prognozami, które ówczesnym jawiły się jako utopia, nieracjonalne mrzonki, a dzisiaj wydają się jasnowidzeniem. Profesor trafnie określał je mianem głównych hipotez, które dotyczyły przyszłości szkoły w naszym kraju.

Trudno nie przyznać z dumą, że Czesław Kupisiewicz jest jednym z najwybitniejszych intelektualistów, najwybitniejszym myślicielem pedagogiki polskiej XX i drugiej już dekady XXI wieku. Jest niedościgłym wzorem dla kolejnych pokoleń badaczy w zakresie m.in. tego, jak nie poprzestawać na zdobytych stopniach i tytułach, pełnionych rolach i podejmowanych twórczo zobowiązaniach w środowisku akademickim, tylko nieustannie pomnażać własne dzieła o kolejne tematy, zakresy nowych pól problemowych, dzielić się swoją pasją poznania i zachęcania do zmian w szeroko pojmowanej teorii i praktyce oświatowej.

W swoich studiach z komparatystyki pedagogicznej pisał o tym, jak się kształtuje szkolnictwo na świecie i jakie mają w nim miejsce tendencje rozwojowe, o których powinni wiedzieć nie tylko pedagodzy i politycy oświatowi, ale i opinia publiczna. Profesor Czesław Kupisiewicz kontynuuje polską szkołę badań komparatystycznych m.in. za Bogdanem Nawroczyńskim, który uważał, że jeśli coś się zmieniło w świecie, to nie wystarcza chwytać nadchodzący z niego wiatr w żagle. Trzeba rozpoznawać powstające w wielu państwach ogniska myśli twórczej, by pomyślnie przeprowadzać reformy w kraju zgodnie z jego warunkami i potrzebami społecznymi.

W dn. 25 maja 2013 r. miała miejsce wspaniała uroczystość w Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie obdarzenia Profesora najwyższą godnością doktora honoris causa. Nikt wówczas nawet nie mógł przewidzieć, że Profesor nie spocznie , tylko podejmie się kolejnego zadania badawczego, jakim było przygotowanie specjalnej publikacji zbiorowej poświęconej nieżyjącemu już prof. dr. hab. Bogdanowi Suchodolskiemu, b. wiceprezesowi PAN i założycielowi Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN w 110 rocznicę urodzin. O przebiegu związanej z tym konferencji w Wyższej Szkole "Humanitas" w Sosnowcu pisałem w blogu.

Komitet Nauk Pedagogicznych Polskiej Akademii Nauk przekazuje Drogiemu Jubilatowi najserdeczniejsze życzenia, wyrazy pamięci, solidarnego wsparcia w zmaganiu się z doraźnymi słabościami organizmu, by jak najdłużej mógł cieszyć się życiem w wolnej Polsce, a my jego twórczością i wciąż pojawiającą się od czasu do czasu na łamach "Głosu Nauczycielskiego" Jego refleksją czy komentarzami do współczesnej polityki oświatowej w kraju i na świecie. Nie bez powodu w najnowszym "Głosie Nauczycielskim" (2014 nr 28-29) ukazał się artykuł redaktora naczelnego Witolda Salańskiego pt. "Nauczyciel Nauczycieli" z wytłuszczonym wstępem: "Wielki pedagog, nestor polskiej edukacji prof. Czesław Kupisiewicz, 13 lipca br. kończy 90 lat. Trudno sobie wyobrazić, gdzie znajdowałyby się nauki pedagogiczne bez Profesora".

PAREZJA - FREEDOM AND POWER

Właśnie w minionym tygodniu ukazały się na naszym rynku dwa nowe czasopisma naukowe z pedagogiki. Pierwsze, które już w blogu zapowiadałem, wydaje Forum Młodych Pedagogów przy Komitecie Nauk Pedagogicznych PAN, a nosi ono tytuł: "PAREZJA". Wydawcą jest Wydział Pedagogiki i Psychologii Uniwersytetu w Białymstoku, za co mogę raz jeszcze serdecznie podziękować władzom dziekańskim, które wyszły naprzeciw ogólnopolskiej inicjatywie, lokując i finansując przez własną jednostkę przełomowy periodyk w naukach pedagogicznych doby transformacji.

O jego powstaniu pisze redaktor naczelna dr Alicja Korzeniecka-Bondar w numerze pierwszym m.in.:

"W tej niełatwej rzeczywistości (...) pragniemy stać się przestrzenią upominania się o "niemodne wartości", takie jak: otwarty dialog, współdziałanie, zaufanie, szczerość i dobro. Parezjasta mówi, co mu "leży na sercu" nie z przymusu, ale z poczucia obowiązku. Ma odwagę zabierania głosu choćby miałoby to spowodować negatywne konsekwencje. Takim głosem pragniemy się stać. Pismo wyrasta z troski o pedagogikę i jakość funkcjonowania pedagogów w sferze publicznej" (...)

Półrocznik "Parezja" w naszym zamyśle ma stanowić forum dyskusji, reagowania na aktualne, palące problemy wymagające reakcji, odzewu. (...) Chcemy, aby (...) stało się pismem krytycznym, zaangażowanym w problemy najszerzej pojętej edukacji oraz jej relacji ze sferą publiczną. Będzie miało charakter interdyscyplinarny i polemiczny, skupiający autorów z różnych dyscyplin. Pragniemy promować nowatorskie ujęcia problemów oraz niesztampowe perspektywy, idee, metody badania i opisywania rzeczywistości edukacyjnej i społecznej."

Także na utworzonej dla pisma stronie internetowej jest przesłanie:

Półrocznik Parezja. Czasopismo Forum Młodych Pedagogów przy Komitecie Nauk Pedagogicznych PAN integruje młodych badaczy zajmujących się rozpoznawaniem, diagnozą, opisem i rozwiązywaniem podstawowych problemów najszerzej pojętej edukacji, wychowania, kształcenia, socjalizacji i wspomagania rozwoju człowieka (we wszystkich okresach jego życia) oraz ich relacji ze sferą publiczną (polityką, ekonomią, itp.). Jest głosem w trybie parezji – szczerym, krytycznym i otwartym na ryzyko zaangażowania w sprawy edukacji i jej szeroko rozumianych kontekstów. Stanowi wyraz etycznego obowiązku zabrania głosu w ważnych, aktualnych kwestiach odczytywanych z perspektywy dialogu między pedagogiką, a innymi dyscyplinami. Półrocznik ma charakter polemiczny, interdyscyplinarny, pozwalający zarówno na przekraczanie granic między wąsko zakreślonymi polami badawczymi, jak i łączenie metod badawczych.

Głównym zadaniem czasopisma jest promowanie nowatorskich i nieoczywistych ujęć opracowywanych przez humanistów zaangażowanych na rzecz edukacji, nie godzących się na banał, pozór i „równanie w dół”. Jesteśmy otwarci na niesztampowe perspektywy, idee, metody badania i opisywanie rzeczywistości edukacyjnej i społecznej. Pragniemy publikować teksty wprowadzające do dyskursu naukowego oryginalne tematy, perspektywy teoretyczne oraz badawcze.

Drugim czasopismem, którego pierwszy numer został właśnie wydany przez Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu nosi tytuł "JOURNAL OF GENDER AND POWER". Ten periodyk jest wyłącznie anglojęzyczny, a jego redaktorką naczelną jest prof. UAM dr hab. Agnieszka Gromkowska-Melosik. Jak pisze w pierwszym numerze:

"The magazine is interdisciplinary in nature, and its main objective is to create a platform for debate focused on the question of how cultural gender is built and rebuilt in contemporary societes. Without doubt, the dynamics of changing sexual identities of feminity and masculinity in contemporary societies deserves detailed academic discussion (also through comparison with historical cotext)."

Także na internetowej stronie tego czasopisma znajdziecie Państwo wszelkie informacje na temat warunków składania tekstów do druku. Zachęcam do zapoznania się z ich treścią, do krytycznej analizy, polemik, własnych studiów czy recenzji.

Ostaje się rola promotora pomocniczego w nowelizacji ustawy o stopniach i tytułach naukowych

Prezydium Centralnej Komisji Do Spraw Stopni i Tytułów zamieściło ważny Komunikat w sprawie funkcji promotora pomocniczego w przewodach doktorskich:

Mając na uwadze chęć prezentowania spójnego z Ministerstwem Nauki i Szkolnictwa Wyższego poglądu na sprawę możliwości dalszego pełnienia funkcji promotora pomocniczego w przewodzie doktorskim po uzyskaniu stopnia doktora habilitowanego, Prezydium Centralnej Komisji raz jeszcze przedyskutowało sprawę i informuje, jak poniżej.

Zgodnie z art. 20 ust. 7 ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U. nr 65, poz. z późn. zm.) w dacie powoływania danej osoby na ww. funkcję musi ona formalnie dysponować stopniem doktora i nie posiadać uprawnień do pełnienia funkcji promotora. Jeżeli w trakcie trwania przewodu doktorskiego promotor pomocniczy uzyska stopień doktora habilitowanego, to może pełnić tę funkcję do czasu zakończenia przewodu.

Niemniej jednak Centralna Komisja stoi na stanowisku, iż na omawianą funkcję rady jednostek organizacyjnych nie powinny powoływać osób, które w dacie podejmowania uchwały o ich powołaniu mają wszczęte postępowania habilitacyjne.

To jeden z ważnych aspektów formalno-prawnych. Warto jednak podjąć debatę na temat tego, jakie pojawiają się problemy, jakie korzyści z faktu powoływania promotorów pomocniczych do otwieranych przewodów doktorskich? Pisałem już o tej roli w blogu i w Forum Akademickim. Mamy za sobą ponad dwa lata doświadczeń w tym zakresie. Zapewne są one szczątkowe, bo nadal większość jednostek akademickich nie uregulowała nawet tej kwestii, toteż wielu doktorów, którzy myślą o swojej przyszłości naukowej, a ich przyszły awans jest uzależniony od pełnienia tej roli.

Doktorzy już sygnalizują z wielkim niepokojem, że są gotowi, chcieliby sprawdzić się w tej roli, ale nikt ich do niej nie powołuje. W Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej stosujemy ten przywilej młodych naukowców i nie ma już takiego przewodu doktorskiego na Wydziale Nauk Pedagogicznych, który nie był objęty podwójnym patronatem naukowym - promotora zasadniczego i pomocniczego.

Komitet Nauk Pedagogicznych PAN publikuje na swojej platformie listę doktorów, którzy mają określone zainteresowania i doświadczenia badawcze, a zatem są gotowi podjąć się roli promotora pomocniczego. Pomóżmy zatem młodym naukowcom w spełnieniu się w tej roli, która staje się - nie z ich wyboru - ważnym kryterium ubiegania się w przyszłości o habilitację czy nominację profesorską.


„Promotorem pomocniczym w przewodzie doktorskim, który pełni istotną funkcję pomocniczą w opiece nad doktorantem, w tym w szczególności w procesie planowania badań, ich realizacji i analizy wyników może być osoba posiadająca stopień doktora w zakresie danej lub pokrewnej dyscypliny naukowej lub artystycznej i nie posiadająca uprawnień do pełnienia funkcji promotora w przewodzie doktorskim" (Ustawa o stopniach naukowych i tytule naukowym art. 20. punkt 7).

Strona Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN służy jako płaszczyzna wymiany danych pomiędzy zainteresowanymi doktorami, którzy pragną pełnić funkcję promotora pomocniczego a osobami posiadającymi uprawnienia do pełnienia funkcji promotora w przewodzie doktorskim. Na stronie znajdują się dane doktorów, którzy wyrazili wolę pełnienia funkcji promotora pomocniczego w przewodzie doktorskim. Osoby, które pragną umieścić swoje dane, proszone są o ich przysyłanie (w formacie PDF) na adres: M.Kowalski@ipp.uz.zgora.pl