O edukacji i wychowaniu w czasach pandemii COVID-19

  

Czwarta fala pandemii przepływa przez naszą codzienność tak, by sprawujący władzę nie musieli podejmować już żadnych decyzji mających na celu ochronę dzieci, młodzieży i dorosłych przed potencjalnym zarażeniem wirusem Sars-Cov-2. Z każdym dniem media informują o wzrastającej liczbie osób z diagnozą infekcji oraz umierających na nią chorych bez względu na ich wiek życia. 

     Wiosną tego roku redakcja kwartalnika "Studia z Teorii Wychowania" zaplanowała tematyczny numer (3/2021), który miał być poświęcony edukacji, wychowaniu i socjalizacji w okresie, jak nam się wówczas wydawało, zanikającej już pandemii. Jednak fala zachwytów władz państwowych nad zainteresowaniem szczepieniami obywateli i młodzieży powyżej 12 roku życia była wygaszana komunikatami premiera o tym, że stan zagrożenia jest już za nami. Nie był, nie jest i nie będzie. 

Tym samym rozprawy, które miały dotyczyć tego, co powinno być już za nami, nabrały aktualności i prospektywnego charakteru. Polecam artykuły zaproszonych do udziału w tym projekcie autorów, znakomitych profesorów, ale i młodą kadrę adiunktów i doktorantów, którzy z perspektywy własnych nauk i ich subdyscyplin podzielili się z czytelnikami swoimi studiami, esejami i wynikami badań empirycznych.  

Marek Pawlikowski  - Dylematy współczesnej medycyny

Marek Budajczak   - Edukacja domowa wobec pierwszych „fal” plagi XXI wieku

Oskar Szwabowski   - Pirackie sieci edukacyjne, korporacyjna kontrola i odwrócony panoptykon: o nieziszczonej obietnicy pandemii

Jacek Pyżalski - W jaki sposób możliwe były główne edukacyjne relacje w edukacji zdalnej? 

Stefan Tomasz Kwiatkowski  - Stres nauczycieli w kontekście pandemii koronawirusa COVID-19 – perspektywa relacji nauczyciel-uczeń

Marek Piotrowski  - Dowód koronny Nauczyciele, uczniowie i ich rodziny porzuceni w czasie II fali pandemii

 
 Izabela Kochan,   Anna Walczak,   Joanna Lewczuk - Women in the Covid-19 Pandemic: the Psychosocial State of Female Students in Poland.

Piotr Plichta - Ocena zdalnych działań edukacyjnych i wspierających adresowanych do osób z niepełnosprawnością intelektualną w czasie pandemii COVID-19

Karolina Walczak - Człapińska,   Gabriela Dobińska,   Katarzyna Okólska - Indywidualne i wspólnotowe uczenie się nauczycieli akademickich w czasie pandemii Covid-19

Natalia Bednarska  -  Style działań edukacyjnych oraz style nauczania nauczycieli a doświadczanie podmiotowości  uczniów w czasie lekcji zdalnych w klasach I-III szkoły podstawowej podczas pandemii COVID-19. 

 Rita Kosiewicz-Budnicka - Kształcenie zdalne studentów pedagogiki w czasie pandemii Covid-19

 Dominika Gruntkowska- Uczenie (się) w literaturze. "Casus" polskiego romantyzmu krajowego

 Dagna Dejna,   Filip Nalaskowski, Młodzież akademicka. Więzi z państwem i społeczeństwem - międzynarodowe badania porównawcze (Rosja, Gruzja, Turcja, Rumunia i Polska). Narzędzie badawcze, koncepcja pracy zespołowej oraz procedura regionalizacji narzędzia

 Tomasz Mames   - Kilka refleksji na temat książki Andrzeja Michała de Tchorzewskiego „Pedagogika ogólna. Wielopostaciowość, rudymenta, meandry, dylematy”. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Igantianum w Krakowie 2019, ss. 210.

 

Bogusław Śliwerski -   Szkoła jako toksyczna instytucja. Polemika z książką Mikołaja Marcela, Selekcje. Jak szkoła niszczy ludzi, społeczeństwo i świat, Kraków: Wydawnictwo ZNAK 2021, ss. 309.

 

Hanna Markiewicz  - Działalność opiekuńczo-wychowawcza praskich salezjanów w latach Polski Ludowej

 

Arkadiusz Żukiewicz  - Pedagogika społeczna jako oferta studiów magisterskich w powojennej Polsce (1945-1949)

 

 Iwona Czarnecka - Program nauczania historii liceów ogólnokształcących po reformie 1932 roku na łamach „Wiadomości Historyczno-Dydaktycznych” (1933-1939)

 Bogusław Śliwerski    Modele edukacji zdrowotnej w Polsce. Wybór literatury

Tworzywo pracy doktorskiej

Wczoraj miała miejsce na Wydziale Nauk Pedagogicznych UMK publiczna obrona rozprawy doktorskiej pani mgr Patrycji Ampulskiej pt. „Forma przekazu a zapamiętywanie treści. Na przykładzie uczniów młodszych klas szkoły podstawowej”. Promotorem dysertacji był prof. zw. dr. hab. Aleksander Nalaskowski, zaś promotorem pomocniczym pani dr Dagna Dejna z Wydziału Nauk Pedagogicznych UMK.

Mój dzisiejszy wpis będzie niejako na marginesie tego wydarzenia, bo o jego finale decyduje Rada Wydziału. Obrony rozpraw odbywają się bowiem nie przed Radą tylko powołaną przez nią kilkuosobową komisją. Zawsze w takich sytuacjach przypominam sobie własną obronę na Wydziale Filozoficzno-Historycznym Uniwersytetu Łódzkiego. Z pewnym sentymentem zastanawiam się nad tym, co zyskują, a co tracą młodzi adepci nauki w wyniku zaistniałych w ciągu kilkudziesięciu lat zmian społeczno-prawnych.

Oczywiście, dla mojego pokolenia, a co jakiś czas wracam z kolegami wspomnieniami do pierwszych lat aktywności naukowej i dydaktycznej w uczelni, odbywające się dzisiaj obrony prac doktorskich straciły na publicznym charakterze. Mówimy, że obrona jest publiczna, bowiem może na nią przybyć każda osoba, która jest zainteresowana problematyką badawczą i tematem rozprawy. Ba, może też uczestniczyć w obronie pracy doktorskiej nie tylko student, w tym studiów III stopnia, naukowiec, ale każda osoba "z ulicy", o ile wie, że takie wydarzenie ma mieć miejsce.

O ile... , ale nie wie. Dziekanaty rozsyłają do uniwersytetów informacje o zbliżającej się obronie pracy doktorskiej, z jej tematem, składem promotorsko-recenzenckim, miejscu i godzinie tego akademickiego wydarzenia, ale nie czyni to owej obrony publiczną, tylko quasi publiczną.

Za moich czasów komunikat o obronie pracy doktorskiej musiał być opublikowany w ogólnopolskim dzienniku z lokalnym dodatkiem. Dzięki temu sam mogłem wybrać się na obronę pracy naukowej z historii, filozofii, socjologii czy psychologii, bo akurat te dyscypliny były przedmiotem moich zainteresowań. Dwukrotnie zadawałem pytania, bo byłem autentycznie ciekaw wiedzy i opinii doktoranta na interesujący mnie problem, a bywało, że i z nim polemizowałem.

Obrona odbywała się w sali Senatu UŁ przed całą Radą Wydziału, toteż trzeba było przyjść dużo wcześniej, żeby zająć sobie dogodne miejsce do słuchania i ewentualnego zadania pytania doktorantowi. W zależności od problematyki badawczej kandydata do stopnia naukowego doktora bywało i tak, że trzeba było stać pod ścianą, gdyż sala była wypełniona po brzegi.

Raz, że chcieliśmy zobaczyć i posłuchać profesorów-recenzentów, którzy przyjeżdżali z różnych uniwersytetów, a dwa - w okresie cenzury ideologicznej obrony prac stawały się od czasu do czasu okazją do dociekania i mówienia prawdy, do prowadzenia sporów naukowych z osobą, która stawała przed nami jako specjalista, ekspert w danym zagadnieniu. Obrona pracy doktorskiej nie była cenzurowana, a więc można było usłyszeć to, co zostało usunięte przez cenzurę w wielu publikacjach naukowych.

Każde zadane z sali pytanie było rejestrowane wraz z danymi osoby, która je postawiła. Niestety, nie mogliśmy jako jeszcze niesamodzielni pracownicy naukowi uczestniczyć w części zamkniętej obrad Rady Wydziału, w toku której profesorowie rozprawiali o tym, czy przyjęli odpowiedzi na zadanie pytania, czy są z nich zadowoleni oraz jak postrzegają broniącą się osobę. Czasami trwały takie obrady nawet do 45 minut.

Dzisiaj, obrona odbywa się w małym, kameralnym gronie - kilku profesorów (wraz z dwoma recenzentami), najbliższych doktorantowi członków rodziny, znajomych. Zdarza się, że zajrzą na taką obronę z ciekawości, co też ich będzie czekać w przyszłości, młodsi doktoranci czy ambitni studenci. Tych ostatnich jest jednak tyle, co przysłowiowy kot napłakał.

Obrona pracy jest zatem z definicji i prawnie publiczna, otwarta, ale w istocie toczy się w ekskluzywnym, małym gronie, które nie jest specjalnie dociekliwe, ciekawe czy nastawione na długą dysputę. Ponoć są w innych uczelniach takie obrony, które trwają godzinę, by wszyscy uczestnicy mogli powrócić do swoich własnych zajęć.

Od lat podziwiam Promotora - prof. Aleksandra Nalaskowskiego za innowacyjne, niespotykane dotychczas metody odsłaniania prawdy o interesującym go wycinku rzeczywistości oświatowej, toteż podjąłem się w powyższym przewodzie roli recenzenta, i nie zawiodłem się. Mile zaskoczyły mnie swoją oryginalnością założenia badawcze oraz powiązanie swoistości problemu poznawczego z dotychczasową wiedzą na ten temat i uprzednimi próbami oraz wynikami badań innych naukowców.

Jeszcze przed obroną zapytałem Promotora, która to jest z promowanych przez niego doktorów. Okazało się, że piętnasta. Pogratulowałem dwukrotnie, bowiem po pięknej obronie - aż żal, że tak mało osób chciało w niej uczestniczyć - mieliśmy okazję do ponownego podziękowania za nowatorstwo badań i świetne przygotowanie pani Magister.

Na pytanie, jak to się stało, że ma tak znakomitą Uczennicę - prof. A. Nalaskowski podzielił się z nami anegdotą sprzed trzech lat, kiedy przyszło do niego na pierwsze zajęcia w czasie studiów doktoranckich czterech magistrów, ale tylko ta jedna ostała się i podjęła decyzję o przygotowywaniu pracy właśnie pod jego kierunkiem. Dlaczego? Profesor zadał wszystkim jako obowiązkową lekturę książkę Melchiora Wańkowicza pt. "Tworzywo".

Znakomita metoda selekcji. Kto przeczytał i był gotów do dyskusji z profesorem, potwierdzał zarazem wspólnotę kultury i akademickiego zobowiązania. Ciekawe.

Młodzi wybitni pedagodzy z Torunia wzmocnieni stypendium MNiSW

(fot. Zespół Monitorowania Zmian w Kulturze i Edukacji na Wydziale Nauk Pedagogicznych UMK w Toruniu)


Wśród tegorocznych 255 stypendystów Ministry Nauki i Szkolnictwa Wyższego, na złożonych 814 wniosków - jest dwójka pedagogów. Są to młodzi naukowcy z Wydziału Nauk Pedagogicznych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu:

dr Dagna Maria Dejna - adiunkt w Katedrze Metodologii Badań Pedagogicznych, którą kieruje prof. dr hab. Krzysztof Rubacha na w/w Wydziale. Tu ukończyła studia magisterskie na kierunku pedagogika (w zakresie pedagogiki opiekuńczo – wychowawczej i edukacji ustawicznej), broniąc pracy magisterskiej, którą przygotowała pod opieką prof. dr. hab. Aleksandra Nalaskowskiego na temat: "Praca z psami zaprzęgowymi jako medium wychowawcze". W roku 2009 podjęła współpracę z ośrodkiem badań nad anabaptyzmem, kulturą amiszów i mennonitów Young Center for Anabaptist & Pietist Studies, funkcjonującym przy Elizabethtown College w stanie Pensylwania w Stanach Zjednoczonych, która zaowocowała wyjazdem badawczym. Opiekę naukową oraz organizacyjną sprawowali: Profesor Aleksander Nalaskowski z WNP UMK w Toruniu oraz Donald B. Kraybill, Ph.D, Distinguished College Professor and Senior Fellow. W tym samym roku prowadziła badania etnograficzne w zborach amiszów starego zakonu w rejonie Lancaster County w Pensylwanii.

W 2011 r. obroniła rozprawę doktorską zatytułowaną „Szkoła i wychowanie u amiszów starego zakonu. Studium entopedagogiczne na terenie stanu Pensylwania w USA” a przygotowaną pod kierunkiem profesora A. Nalaskowskiego. Jest członkinią Zespołu Monitorowania Zmian w Kulturze i Edukacji.


dr Filip Nalaskowski - adiunkt w Katedrze Metodologii Badań Pedagogicznych i Pedagogiki Społecznej, a zarazem pełnomocnik dziekana ds. mobilności. Jest absolwentem pedagogiki i socjologii na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Na sfinalizowaną w styczniu 2007 roku rozprawę doktorską pt. Ubóstwo i wykluczeni z kultury jako problem dla edukacji uzyskał grant KBN. W 2001 roku został wraz z drużyną UMK akademickim wicemistrzem Polski w jeździectwie (skoki). Jest też założycielem Zespołu Monitorowania Zmian w Kulturze i Edukacji. O jego międzynarodowej pozycji świadczy fakt, że w wyniku konkursu Executive Agency for Higher Education, Research, Development and Innovation (UEFISCDI) w Rumunii został ekspertem i recenzentem dla wniosków dotyczących projektów finansowanych z budżetu Unii Europejskiej.

Ogromnie się cieszę z osiągnięć naukowych toruńczyków. O ich publikacjach i konferencjach naukowych wielokrotnie pisałem w swoim blogu zachęcając do zapoznania się z ich treścią. Przyznanie młodym badaczom stypendium jest wskaźnikiem uznania przez ministerstwo ich dotychczasowych osiągnięć naukowych. Tego typu wsparcie będzie kluczowe dla ich dalszego rozwoju i awansu naukowego. Za trzy lata możemy spodziewać się kolejnych wyników ich badań oraz związanych z tym publikacji.

Jak informuje resort: Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego przyznała stypendia młodym wybitnym naukowcom, prowadzącym wysokiej jakości badania i cieszącym się imponującym dorobkiem naukowym w skali międzynarodowej. (...) Laureaci będą otrzymywali 5 390 zł miesięcznie przez okres do 3 lat.

Wysokość stypendium jest znacząca. Nareszcie władze naszego resortu zaproponowały godnej wysokości stypendia, bowiem w uniwersytetach takiej pensji nie mają doktorzy po habilitacji. Jak widać, opłaca się pracować systematycznie, twórczo i prezentować wyniki swoich badań tak w kraju, jak i poza granicami.

Pedagogika a polityka

Liczne obowiązki akademickie uniemożliwiły mi udział od pierwszego dnia w niezwykle interesująco zapowiadającej się konferencji profesora Aleksandra Nalaskowskiego i jego syna doktora Filipa Nalaskowskiego z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, która rozpoczęła się w dn. 4 grudnia, a wczoraj, w godzinach południowych została już zakończona. Taka debata powinna toczyć się przez cały tydzień, a i tego byłoby za mało, gdyby część z zapowiadających się wcześniej gości-wykładowców przybyła do miasta Kopernika. Niestety, tak się nie stało. Część referatów, które miałem nadzieję wysłuchać drugiego dnia obrad, została już wygłoszona - z powyższego powodu - w dniu poprzednim. Mówi się trudno. Tak czasem bywa, że planujemy szeroką gamę wystąpień, a potem następują odwołania przyjazdu na debatę. A szkoda, bo jak przeczytałem - krótką wprawdzie - relację z pierwszego dnia obrad w lokalnej prasie, to spór o rolę ideologii w edukacji rozgorzał od pierwszych minut konferencji.

Konferencja "Prawica - Lewica - Wychowanie" miała swoje wstępne przesłanie, o którym jej lider pisał tak na specjalnie utworzonej stronie internetowej:

W ubiegłym roku młodsze pokolenie toruńskich badaczy przejęło inicjatywę. Konferencja Poprawność polityczna w sferze publicznej i edukacji była niejako otwarciem nowej problematyki, nie tyle nowej w ogóle, ile nowej w obecnej sytuacji. Spotkanie udało się nadzwyczajnie otwierając tym samym cykl, który nazwaliśmy Edukacja uwikłana. Znakomici goście dopisali, a słuchaczy było multum. Pomysłodawcą i liderem całego przedsięwzięcia był mój syn dr Filip Nalaskowski, który z niewielkim, ale nadzwyczaj kompetentnym zespołem naukowym robotę wykonał perfekcyjnie. Nic więc dziwnego, że ten właśnie naukowy zastęp poprosiłem o realizację swojego pomysłu Prawica-lewica-wychowanie będącego pewną kontynuacją cyklu zapoczątkowanego przez spontaniczność, ciekawość i profesjonalizm młodszej generacji toruńskich pedagogów.

Nie śmiem Państwu narzucać rozumienia kategorii „lewica” czy „prawica”. Każdy z nas interpretuje je indywidualnie i na swój sposób wyraźnie. Pełnia tych interpretacji tworzy nasz społeczny krajobraz, który w wykonaniu prawdziwych gwiazd nauki i społecznej praktyki z całą pewnością nie zamieni się w landszaft. To na tle tego krajobrazu istnieje wychowanie, ideał wychowania, szkoła i zapiekłe niekiedy spory. Warto o tym mówić, warto, aby młodsi słuchali. (...) Jak łatwo zauważyć propozycja dotyczy pewnych biegunów kategorialnych. Nie ma w niej więc miejsca na tzw. centrum. To zabieg świadomy i przemyślany. Chodzi bowiem o zaznaczenie wyrazistych konturów, a nie szarości czy półtonów tego szkicu. Działanie może mało subtelne, ale w obecnej sytuacji myślenia o wychowaniu niezbędne

Obrady miały charakter wyłącznie plenarny, dzięki czemu każdy ich uczestnik miał możliwość nie tylko wysłuchania syntetycznych wprowadzeń do kluczowych, a zamówionych przez Organizatora, tematów, by móc w czasie dyskusji swobodnie formułować pytania, spierać się, atakować czy domagać się koniecznych wyjaśnień. Wczoraj mogłem wysłuchać tylko dwóch wystąpień - prof. dr hab. Zbyszko Melosika z UAM w Poznaniu na temat: Uniwersytet i polityka: rekonstrukcja dyskursów dominacji oraz dr Dagny Dejny o fenomenie wychowania endemicznego. Powyższym problemom i ich badaczom poświęcałem już w blogu miejsce, omawiając ich publikacje czy wystąpienia na innych konferencjach, więc nie będę ich tu powtarzał.



O pierwszym dniu obrad tak pisał m.in. red. Artur Olewiński:

Jednym z prelegentów jest prof. Tomasz Szkudlarek z Uniwersytetu Gdańskiego. W swoim wystąpieniu sięgnął do źródeł tożsamości politycznej.

- Problem relacji między lewicą i prawicą nie leży wyłącznie w gestii ludzi zajmujących się kwestiami wychowania, wystarczy spojrzeć na scenę polityczną - mówi prof. Tomasz Szkudlarek. - Staram się sięgnąć głębiej, do tego, jak konstruowane są tożsamości polityczne - i lewicowe, i prawicowe. Funkcjonują one w swoich klasycznych formach już bardzo rzadko i są bardzo przemieszane. Pewne idee lewicy przejmuje prawica, a partie lewicowe stają się partiami liberalno-rynkowymi. Łatwo o dezorientację.

Naukowcy powtarzają, że polityka jest obecna w wychowaniu, mimo że nie zawsze ją dostrzegamy. - Pojęcie polityki jest zmanipulowane, stąd jej połączenie z edukacją być może źle nam się kojarzy - uważa Katarzyna Szymala ze Stowarzyszenia „Sternik”. - Pamiętajmy jednak: nie ma edukacji neutralnej światopoglądowo. Edukacja jest nośnikiem pewnych wartości - lewicowych lub prawicowych.

Znakomita organizacja, doskonałe warunki obrad, czas na dyskusję i znakomity koncert zespołu "Raz-Dwa-Trzy" sprawiły, że uczestnicy debaty chętnie powrócą do Torunia na kolejną debatę, gdyż nie ma mowy, by ta była ostatnią. W końcu polityka tak głęboko wpisuje się w polską edukację, tak silnie ją dereguluje i niszczy, że warto o tych sprawach mówić bez cenzury.

Zdjęcia zamieszczam dzięki uprzejmości Organizatorów, którzy jeszcze przed moim wyjazdem z Torunia przegrali mi fotograficzną atmosferę debaty.

Szczególne wyrazy uznania należą się anonimowym - dla uczestników debaty - młodym naukowcom, którzy tworząc zespół badaczy, potrafili nzaleźć jeszcze energię i czas na współtworzenie form upowszechniania wyników badań. Taki Zespół powołali do życia w UMK młodzi adiunkci: dr Dagna Dejna, dr Katarzyna Smulska (autorka zamieszczonych tu zdjęć), dr Mirosław Zientarski, dr Agnieszka Uniewska, mgr Iwona Górecka i - wspomniany powyżej dr Filip Nalaskowski. Jest to Zespół Monitorowana Zmian w Kulturze i Edukacji, który powstał całkowicie oddolnie na Wydziale Nauk Pedagogicznych UMK. Prowadzi on badania, organizuje konferencje, jeździ na szkolenia i aplikuje o granty. Regularnie spotykają się na zebraniach "naukowych" i "roboczych" w swojej uczelni. To jest niezwykle optymistyczne, że zmienia się w szkolnictwie wyższym także kultura kreowania środowisk młodych adeptów nauk, którzy - jak w tym przypadku - są pasjonatami pedagogiki. Oby takich było więcej.

Pedagogia Amiszów

Adiunkt w Instytucie Pedagogiki UMK w Toruniu dr Dagna Dejna opublikowała w tym roku swoją podoktorską książkę na temat fenomenu endemicznego wychowania w najbardziej konserwatywnej wspólnocie amiszów starego zakonu (Old Order Amish). Mało jest na świecie tego typu grup społecznych, które żyjąc w symbiozie z otaczającą je cywilizacją, starają się czynić wszystko, by czerpać z niej minimum do własnego przeżycia i maksimum do ochrony własnej kultury, jej tradycji i wyjątkowej integralności społeczno-religijnej. Amisze są bowiem – jak pisze recenzent tej rozprawy – prof. Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie Bogusław Milerski – „irenicznym, a zarazem jednym z najbardziej hermetycznych nurtów anabaptyzmu współczesnego.” Tę książkę warto przeczytać i to z kilku powodów.

Po pierwsze, jest pierwszą tak ciekawie, rzetelnie, w oparciu o własne etnopedagogiczne badania i przeprowadzoną z wielkim taktem eksploracją oraz rekonstrukcją wspólnoty religijnej amiszów. Autorka słusznie unika jakiejkolwiek próby dociekania istoty mających w nich od czasu do czasu zdarzeń krytycznych, gdyż naukowiec musi być zdystansowany wobec jednostkowych i patologicznych wydarzeń, jeśli chce oddać prawdę o procesach, które mają długotrwały, ponadczasowy i wiarygodny, a nie jednostkowy, incydentalny charakter.

Po drugie, ta książka jest dowodem na to, że są wśród młodego pokolenia naukowcy, którzy mają niezwykle silną pasję poznania i czynią wszystko, by pomimo wielu przeszkód i trudności pokonać je dla dobra nauki i kultury, ale i dla realizacji własnego zamysłu badawczego. Nie jest bowiem łatwe przedostanie się do zamkniętego i niechętnego obcym środowiska, a w tym przypadku stało się możliwe dzięki starannym przygotowaniom – intensywnych studiach obcojęzycznej literatury przedmiotu, niestrudzonym staraniom o uzyskanie poparcia wśród amerykańskich naukowców, pozyskaniu ich zaufania oraz nawiązywaniu kontaktów z rodzinami amiszów.

Jakże wartościowa okazała się w tym przypadku tak pomoc promotora prof. Aleksandra Nalaskowskiego w tym, by wzmocnić jej motywację i ukierunkować metodologicznie zakres badań oraz w późniejszej fazie interpretację uzyskanych danych, jak i odwaga jego doktorantki zamieszkania z dziesięcioosobową rodziną amiszów, w której nie mogła być tylko zewnętrzną obserwatorką zdarzeń i procesów, ale pełniąca w niej na co dzień tak typowe dla kobiet tej społeczności zadania, jak pranie, sprzątanie, opieka nad dziećmi, zwierzętami i ogrodem, przyrządzanie potraw, prowadzenie lekcji w szkole oraz podróżowanie z rodziną amiszów. Tylko tak można było rozpoznać obowiązujące w tym środowisku reguły gry, obyczaje i wartości. To dzięki nim mogła poznać także inne rodziny, a więc uzyskać dopełniający całości obraz członków zboru, a w tym przede wszystkim istotę, zakres, zasady, metody, formy i środki wychowania oraz kształcenia w nich dzieci i młodzieży.

Po trzecie, poznajemy w tej książce kulisy procesu badawczego we wszystkich jego fazach oraz wyniki własnych badań, często prowadzonych częściowo z ukrycia i rejestrowanych w skrytości. Dzięki temu przenikamy do wnętrza szkoły i procesu wychowawczego amiszów, w którym istotną rolę odgrywają m.in. cnoty religijności i ascezy, mądrości i skromności, pokory i posłuszeństwa, porządku i dyscypliny, bezwzględnego szacunku dla nauczycieli i rodziców, odpowiedzialności i opiekuńczości, prostolinijności i uczciwości, czystości i wrażliwości, solidarności i pracowitości, samodzielności i altruizmu.

Po czwarte, znajdujemy w tej książce potwierdzenie na to, że w najwyżej rozwiniętych gospodarczo państwach mogą istnieć alternatywne społeczności kultury ubogiej, które potrafią dla zachowania i reprodukcji własnej tożsamości kulturowej i religijnej, dla prawa do surowości życia i obyczaju, odrzucając nadmiar i konsumpcjonizm, wywalczyć sobie prawo do istnienia wbrew procesom sekularyzacyjnym, modernizacyjnym, emancypacyjnym i etatystycznym, w tym certyfikacyjnym w sferze edukacyjnej.

Jak pisze w zakończeniu książki dr Dagna Dejna: „Podczas pobytu w Pensylwanii odkrywałam amiszów na nowo, na swój sposób. Zupełnie inaczej niż wcześniej, kiedy przygotowywałam się do wyjazdu. Im bardziej ich odkrywałam, tym bardziej ów obraz różnił się od tego, co wiedziałam wcześniej. Nie da się ukryć, że wizerunek amiszów, którym dysponowałam przed wyjazdem, został ukształtowany w dużej mierze przez, wspomniane już wcześniej przekazy pop. Dodam, że przekazy nade wszystko fałszywe”.

Gratuluję Autorce i jej promotorowi, gdyż to skromne objętościowo studium, wzbogacane interpretacjami myśli i teorii współczesnych nauk społecznych, jest bogatym merytorycznie, a zatem i znakomitym pomostem między kulturową niszowością jako jej przeszłością, która jest teraźniejszością i będzie swoją przyszłością a polifoniczną ponowoczesnością zmagającą się z wielością.

Standardy i dobre praktyki w badaniach pedagogicznych w klimacie empiryczno-buddyjskim

Przedmiotem obrad Komitetu Nauk Pedagogicznych Polskiej Akademii Nauk w dniu 26 czerwca 2012 r., które toczą się dzisiaj na Wydziale Nauk Pedagogicznych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu jest jakość badań naukowych w pedagogice.

Gospodarzem całości spotkania jest Dziekan Wydziału - prof. zw. dr hab. Aleksander Nalaskowski, zaś merytorycznym inicjatorem i współorganizatorem tego spotkania jest Prodziekan - prof. zw. dr hab. Krzysztof Rubacha, który pół roku temu zaproponował zorganizowanie debaty naukowców zainteresowanych odpowiedzią na paradoksalne pytanie: skoro jest tak dobrze, to dlaczego jest tak źle z jakością badań w naukach pedagogicznych? Wspiera tę inicjatywę Redakcja Naukowa „Przeglądu Badań Edukacyjnych” przy Wydziale Nauk Pedagogicznych UMK, która zaproponowała wydanie pierwszego numeru tego czasopisma w 2013 r. z tekstami referatów i omówieniem dyskusji z tego spotkania. Rozmawiamy i dyskutujemy zatem o tym, jak nie prowadzić badań w naukach o wychowaniu, ale i o tym, co jest ich siłą, a co słabością? Na co powinniśmy zwrócić większą uwagę, by mieć większe poczucie nie tylko satysfakcji, ale i uzasadnionego wkładu w rozwój własnej dyscypliny naukowej?

W treści zaproszenia, którą przytaczam poniżej, prof. Krzysztof Rubacha zachęcał wszystkich zainteresowanych do wystąpień, ale też i dyskusji, wspólnej rozmowy, podzielenia się przez naukowców swoimi doświadczeniami, wątpliwościami czy propozycjami rozwiązywania dylematów metodologicznych: Wartość wyjaśniająca badań pedagogicznych zależy, w dużym stopniu, od jakości ich podstaw metodologicznych. Przegląd tekstów będących raportami z badań publikowanych na łamach polskich czasopism pedagogicznych, a także nasze codzienne doświadczenia jako recenzentów w przewodach naukowych, stanowią źródło informacji na temat praktyk metodologicznych stojących za projektami badawczymi.

Po pierwsze, można zaobserwować zmniejszanie się liczby tekstów opartych na wynikach badań empirycznych. Po drugie, w doniesieniach z badań empirycznych widoczna jest tendencja do koncentracji na obrzeżach przedmiotu badań pedagogicznych. Rzadziej natomiast badacze/ki koncentrują się na centralnych dla naszej dyscypliny zagadnieniach, zarówno na poziomie badań stosowanych, jak i podstawowych. Po trzecie, w badaniach pedagogicznych zaczęła przeważać strategia jakościowa nad ilościową. Zjawisku temu nie towarzyszy jednak troska o budowanie systemu standardów metodologicznych dla strategii jakościowej, zwłaszcza na poziomie analizy danych. Problem tych standardów został już w dużej mierze rozwiązany w przypadku strategii ilościowej, co wcale jednak nie znaczy, że stan ten odbija się pozytywnie na praktyce badań pedagogicznych, realizowanych w tej strategii.

Po czwarte, wątpliwości może budzić zakres w jakim badania wyrastają z podstaw teoretycznych. Wydaje się, że etap konceptualizacji i problematyzacji badań nie jest traktowany jako kluczowy i decydujący o przyszłych wynikach. Po piąte, spora cześć tekstów pedagogicznych powstaje poza świadomością metodologiczną ich autorów/ek. W ramach strategii ilościowej, na przykład, niezmiernie rzadko losuje się próbę do badań, a przecież jest to warunek bazowy dla generalizowania wniosków na populację, co jest głównym kryterium decydującym o racji bytu tej strategii.

Ta pobieżna i spłycona charakterystyka naszych tekstów naukowych skłania do refleksji o charakterze diagnostycznym i projektującym. Jaki jest poziom metodologiczny badań pedagogicznych? Co należy zrobić dążąc do podnoszenia tego poziomu? Z tych dwóch perspektyw będziemy chcieli przyjrzeć się praktykom metodologicznym w badaniach pedagogicznych. Zrobimy to w odniesieniu do następujących kryteriów porządkujących warstwy metodologiczne tekstów – raportów z badań:

- poziom konceptualizacji i problematyzacji rzeczywistości edukacyjnej

- poziom operacjonalizacji i zbierania danych

- poziom analizowania danych: ilościowych, jakościowych

- poziom stosowanych interpretacji uzyskanych rezultatów

- poziom etyczny badań: w odniesieniu do badanych osób oraz
powstających tekstów (plagiaty, nadużycia w cytowaniach, itd.).

- poziom umiejętności pisania prac naukowych.

W trakcie posiedzenia zostanie wręczona przez Redaktora Naczelnego "Kultury i Edukacji" a zarazem profesora Wydziału Nauk Pedagogicznych UMK w Toruniu Ryszarda Borowicza Nagroda dla laureata VI Edycji Konkursu KiE na najlepszą monografię podejmującą problematykę kultury, społeczeństwa i edukacji. Należy w tym miejscu przypomnieć, że po ocenie wartości naukowej rozprawy, najważniejszą zasadą ubiegania się o tę nagrodę jest cenzus wieku autora, bowiem w chwili wydania książki nie może mieć ona/on więcej niż 35 lat.

Dla przypomnienia, laureatami w poprzednich edycjach tego konkursu byli:

• Rok 2011: Paweł Rudnicki, Oblicza buntu w biografiach kontestatorów. Refleksyjność, wyzwalające uczenie się, zmiana.

• Rok 2010: Bartosz Wojciechowski, Interkulturowe prawo karne. Filozoficzne podstawy karania w wielokulturowych społeczeństwach demokratycznych.

• Rok 2009: Maria Theiss, Krewni - Znajomi - Obywatele. Kapitał społeczny a lokalna polityka społeczna.

• Rok 2008: Arkadiusz Karwacki, Błędne koło. Reprodukcja kultury podklasy społecznej.

• Rok 2007: Joanna Jagodzińska, Misterium romantyczne.

Jak podaje redakcja KiE na swojej stronie, w tym roku o prymat ubiegali się autorzy następujących książek:

• Dagna Dejna, Amisze. Fenomen wychowania endemicznego.

• Agnieszka Gutkowska, Zjawisko molestowania seksualnego w uczelniach wyższych w Polsce i USA. Aspekty prawne i kryminologiczne.

• Małgorzata Karczmarzyk, Co znaczą rysunki dziecięce. Znaczenia i potencjał komunikacyjny rysunku dziecka sześcioletniego.

• Katarzyna Kowal, Między altruizmem a egoizmem. Społeczno-kulturowe uwarunkowania przeszczepów rodzinnych.

• Joanna Kulesza, Lus Internet. Między prawem a etyką.

• Artur Laska, Sprawiedliwość społeczna w dyskursie polskiej zmiany systemowej.

• Robert Pawlak, Reforma oświaty "po polsku", czyli o tym jak rząd posyła sześciolatki do szkół.

• Jacek Poniedziałek, Postmigracyjne tworzenie tożsamości regionalnej. Studium współczesnej warmińskomazurskości.

• Ewelina Wejbert-Wąsiewicz, Aborcja. Między ideologią a doświadczeniem indywidualnym. Monografia zjawiska.

• Marcin Zaborski, Współczesne pomniki i miejsca pamięci w polskiej i niemieckiej kulturze politycznej.

• Radosław Kossakowski, Budda w kulturze konsumpcji.



To właśnie książka Radosława Kossakowskiego uzyskała najwyższe uznanie ekspertów. Prof. dr. hab. Leszek Karczewski tak napisał w recenzji wydawniczej o jej wartości:

Radosław Kossakowski przekonuje, że idee buddyjskie mogą koegzystować z innymi koncepcjami na różnych poziomach rozpatrywania, że buddyzm jest praktyczną filozofią „dopasowaną” do gustów zindywidualizowanych przedstawicieli Zachodu. Buddyzm może przekładać się również na szerszy kontekst, czego egzemplifikacje znajdujemy również w tej pracy. Wskazane zostały liczne przykłady wykorzystywania buddyzmu do próby „naprawy” społeczeństwa konsumpcyjnego, począwszy od świadomego konsumeryzmu, opartego na duchowym fundamencie, aż do wykorzystania buddyzmu w ekonomii i w rozwoju społecznej integracji (niesienie pomocy bezdomnym, prowadzenie medytacji w zakładach penitencjarnych).

Nie jest to pierwsza książka tego młodego naukowca, bowiem w 2009 r. wydał w Krakowie rozprawę pt. Diamentowa droga. Wspólnota religijna w świecie duchowości refleksyjnej. Jego zainteresowania akademickie koncentrują się na zagadnieniach związanych z kulturą konsumpcyjną oraz tzw. zachodnim buddyzmem. Dotychczas opublikował kilkadziesiąt prac naukowych i popularnonaukowych, m.in. w „Studiach Socjologicznych”, „Kulturze i Społeczeństwie”, „Przeglądzie Religioznawczym”, „Humanizacji Pracy”, „Kulturze i Edukacji”, „Odrze”, „Przeglądzie Powszechnym” i w tomach zbiorowych.

Ciekawostką niech będzie to, co ma ścisły związek - nie tylko okolicznościowy, ale i merytoryczny - z dzisiejszą debatą KNP PAN, że laureat powyższej nagrody prowadzi na Uniwersytecie Gdańskim zajęcia m.in. z "Metod pomiaru i skalowania w socjologii", zaś w wielu swoich publikacjach pokazuje relacje między naukami empirycznymi a wiarą (religią).

Biorąc pod uwagę to, że mamy jeszcze w kraju EURO 2012, można przyrównać dzisiejsze spotkanie do swoistego rodzaju "odnowy metodologicznej" przed jakże ważnymi dla każdego z nas "debatami międzynarodowymi" w nauce. Czas toczących się w Polsce i na Ukrainie mistrzostw powinien sprzyjać nabraniu większego dystansu do własnych dokonań i przyjmowania, tak jak czynią to tysiące kibiców, z większym poczuciem humoru to, co jest w tym czasie stylistyką moich wpisów.