Otrzymałem kolejną, bardzo dobrą wiadomość o podpisaniu nominacji profesorskiej przez prezydenta Andrzeja Dudę pedagog - pani prof. Ewie Wysockiej z Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Śląskiego. Zapewne nominowani ostatnio profesorowie będą jeszcze musieli trochę poczekać na uroczysty odbiór aktu nominacji, ale już teraz, powiadomieni stosownym pismem z Kancelarii Prezydenta RP mogą radować się zasłużonym awansem naukowym.
Profesor Ewa Wysocka reprezentuje rzadką w środowisku akademickiej pedagogiki grupę pracowników naukowych, którzy legitymują się interdyscyplinarnym wykształceniem zawodowym i właściwym, bo uwzględniającym nie tylko podstawy teoretyczne, metodologiczne, ale i praktyczne przygotowaniem do pracy akademickiej. Tak wielostronne zaangażowanie profesjonalne, w ramach którego idealnie dopełniają się kwalifikacje psychologiczne, socjologiczne i pedagogiczne skierowało Jej zainteresowania naukowo-badawcze na obszar kilku subdyscyplin pedagogiki, a mianowicie - pedagogikę społeczną, teorię wychowania, pedagogikę resocjalizacyjną i diagnostykę pedagogiczną (edukacyjną).
Znakomicie łączy swoje szerokoprofilowe przygotowanie z nauk społecznych z zadaniami naukowo-badawczymi, kształcąc pedagogów, ale też włączając się w prace administracyjno-organizacyjne na rzecz własnej Uczelni. Pełniła bowiem na Wydziale Pedagogiki i Psychologii UŚ funkcję kierownika Pracowni Pedagogiki Socjalnej i Opiekuńczej (l. 2003-2008), była też członkiem Rady Instytutu Pedagogiki i Psychologii UŚl. Społecznie uczestniczy w działalności Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego a od 2001 r. jest członkiem Rady Redakcyjnej ogólnopolskiego czasopisma naukowego „Pedagogika Społeczna”. Pani Profesor była też aktywnym członkiem w kierowanym przeze mnie przy Komitecie Nauk Pedagogicznych PAN Zespołu Teorii Wychowania.
Wielokrotnie była też nagradzana przez władze Uniwersytetu Śląskiego za osiągnięcia naukowo-badawcze, a także przez macierzystą Radę Wydziału za przygotowanie i przeprowadzenie wyróżniającej się rozprawy doktorskiej. Jest też laureatką Nagrody im. Profesor Ireny Lepalczyk Łódzkiego Towarzystwa Naukowego za najlepszą rozprawę naukową z pedagogiki społecznej w 2010 r. p.t. "Doświadczanie życia w młodości – problemy, kryzysy i strategie ich rozwiązywania" (Katowice 2009).
Nie sposób w tym miejscu rekonstruować rozwój zawodowy, akademicki i aktywność naukową prof. E. Wysockiej, bo dokonali tego znakomici recenzenci w postępowaniu o nadanie Jej tytułu naukowego profesora. Miałem ogromną przyjemność recenzowania jedenaście lat temu wniosek o nadanie stopnia doktora habilitowanego w dyscyplinie pedagogika, a po tym awansie także korzystać z Jej znakomitych rozpraw naukowych i wystandaryzowanych narzędzi badawczych.
Pani Profesor wniosła ogromny wkład w rozwój nauk o wychowaniu, czego najlepszym wskaźnikiem jest wyjątkowo bogaty dorobek naukowy, monografie, prace pod redakcją i artykuły w najwyżej punktowanych czasopismach naukowych. Jej czynny udział w ponad 150 konferencjach naukowych - ogólnopolskich, międzynarodowych i zagranicznych, współorganizowanie konferencji międzynarodowych świadczą o trwałym wpisaniu się w najwyższe standardy naukowego zaangażowania w naszym kraju. Dorobek naukowy nie jest typowy w naszym środowisku, gdyż z racji swojej wielości i najwyższej jakości merytorycznej, w tym metodologicznej, znacznie przekracza krajowy standard.
O ile po uzyskaniu stopnia doktora nauk humanistycznych w dyscyplinie pedagogika Ewa Wysocka opublikowała siedem rozpraw zwartych w renomowanych oficynach: Wydawnictwie Uniwersytetu Śląskiego, Wydawnictwie Akademickim „Żak”, Wydawnictwie Naukowym „Śląsk”, Zakładzie Wydawniczym NOMOS i Wydawnictwie Naukowym PWN, o tyle po habilitacji wydała 9 znaczących monografii naukowych. Jest autorką ponad 300 artykułów naukowych, które ukazały się nie tylko we wspomnianych periodykach, ale i w recenzowanych monografiach.
Jako znakomita autorka jest zapraszana przez najważniejszych wydawców w kraju do publikowania swoich rozpraw. Jedną z nich jest zamówiona przeze mnie do wydanej pod patronatem Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN serii "Pedagogika Nauce i Praktyce" monografia p.t. "Diagnostyka Pedagogiczna. Nowe obszary i wyzwania" (Kraków: Oficyna Wydawnicza "Impuls" 2013).
Szereg rozpraw naukowych E. Wysockiej lokuje się w obszarze badań pedagogiki społecznej, diagnostyki pedagogicznej i – jak to określają niemieccy i włoscy naukowcy – juwentologicznej, a więc mającej swoje odrębne tradycje w wiedzy naukowej, która obejmuje interdyscyplinarne badania nad młodzieżą jako odrębną kategorią psychopedagogiczną (np. F. Mahler, Introducere în juventologie, 1983), ale także w zakresie pedagogiki resocjalizacyjnej, patologii społecznej, profilaktyki i terapii zagrożeń społecznych młodzieży.
Zaczynała od badań poświęconych społeczno-kulturowemu i indywidualnemu wymiarowi religijności młodzieży, postawom nastolatków wobec odmienności i wiary (Młodzież a religia. Społeczny wymiar religijności młodzieży, Katowice 2000; Religijność a tolerancja. Obszary zależności, Kraków 2000). Później pojawiły się badania w zakresie społecznej patologii i związanych z nimi zagrożeń społecznych oraz rozprawy z zakresu metodologicznych podstaw badań diagnostycznych. Szczególnie cenione są przez studiujących pedagogikę publikacje odnoszące się do pomiaru podstawowych środowisk wychowawczych oraz indywidualnego funkcjonowania jednostki w jej środowisku życia.
Wspólnie z Anną Nowak napisała książkę p.t. "Problemy i zagrożenia społeczne we współczesnym świecie" (Katowice 2001); z Ewą Jarosz - "Diagnoza psychopedagogiczna. Podstawowe problemy i rozwiązania (Warszawa 2006). Klasyczną dla pedagogiki społecznej jest też Jej monografia p.t. "Człowiek a środowisko życia. Podstawy teoretyczno-metodologiczne diagnozy" (Warszawa 2007), którą dopełniają znaczące rozprawy: "Diagnoza w resocjalizacji. Obszary problemowe i modele rozwiązań w ujęciu psychopedagogicznym" (Warszawa 2008) oraz "Doświadczanie życia w młodości – problemy, kryzysy i strategie ich rozwiązywania" (Katowice 2009).
Autorka znakomicie wykorzystuje w swoich analizach wiedzę z nauk społecznych i humanistycznych. Łączy w swoim doświadczeniu badawczym nie tylko bogatą wiedzę o interesujących ją zjawiskach, ale także – co jest dość rzadkie – właściwie konstruuje przesłanki własnych badań, pisząc rozprawy na temat poprawności metodologicznej diagnoz psychologicznych i pedagogicznych. Wzbogaca zatem naszą wiedzę o kluczowe dla diagnostyki czynniki do pozyskiwania wartościowych dla nauki danych empirycznych w kontekście koniecznego uwzględnienia uwarunkowań całego procesu badawczego. Warto w tym miejscu zauważyć, że wymiar społeczny jej rozpraw metodologicznych ma szczególny charakter.
Przykładowo, opublikowanie przez dr E. Wysocką metodologicznych podstaw diagnozowania dysleksji rozwojowej dla potrzeb prognozowania trudności w uczeniu się przyczyniło się m.in. do uwzględniania wyników diagnoz w poradniach psychologiczno-pedagogicznych do zdawania przez uczniów z dysleksją egzaminów zewnętrznych na szczególnych warunkach.
Pisarstwo naukowe Profesor cechuje bardzo dobre rozpoznanie problematyki badawczej w najnowszej literaturze przedmiotu, umiejętność syntetycznego rekonstruowania podstawowych kierunków badań, ale także dostrzeganie aspektów praktycznych wiedzy naukowej pod kątem możliwego wykorzystania jej do organizowania czy animowania pomocy społecznej. Zamysł badawczy znajduje właściwe uzasadnienie teoretyczne z uwzględnieniem rekonstrukcji głównych dotychczasowych wyników badań i występujących w danym zakresie tendencji poznawczych.
Złożoność i wieloaspektowość wyłanianych przez prof. E. Wysocką problemów badawczych sprawia, że jej wielostronne kompetencje służą w procesie kształcenia pedagogicznego za wzór postępowania badawczego. Nie ma się jednak co dziwić, skoro sama jest autorką wielu rozpraw z metodologii badań diagnostycznych. Sposób prezentowania uzyskanych danych empirycznych, ich interpretacja i odniesienie się do własnych hipotez zachęca do kontynuowania tego typu dociekań, a zarazem potwierdza, jak można formułować nowe sądy o uchwyconych zjawiskach czy generować na tym tle kolejne problemy badawcze.
Mimo, iż wydawałoby się, że rozkład wyników badań mógł być przewidywalny, to jednak dzięki poprawnie dokonanej analizie statystycznej istotności różnic w odniesieniu do interesujących ją zmiennych, potrafi wykazać, że uchwycone i omówione prawidłowości są statystycznie istotne lub nieistotne. Ma przy tym świadomość, że z wyników jej badań wyłania się cząstkowy obraz postaw młodzieży, toteż nie uzurpuje sobie prawa do ich interpretowania w kategoriach powszechności czy bezwzględnej obowiązywalności. Zawsze interpretuje je w szerszym kontekście społecznych i kulturowych uwarunkowań życia współczesnej młodzieży oraz zróżnicowania jej świata wartości.
Prof. E. Wysocka reprezentuje w polskiej nauce humanistyczny nurt dociekań i badań osób, które mają problemy z własną socjalizacją, ale można wyjść im naprzeciw, by złożoność i nieprzejrzystość otaczającego ich świata nie stanowiła kolejnej bariery w odczytywaniu ich człowieczeństwa i potencjału naprawy, która pozwoli im na ponowną integrację ze społeczeństwem. Przyjęty przez uczoną model integralny wielowymiarowego postrzegania człowieka poszerza pole nadziei na pracę nad sobą, samodoskonalenie, ale i afirmację tak potrzebnego osobom wykluczonym wsparcia w ich trudnej, być może także dla niech nieuświadamianej sobie fazie życia w kategoriach niepotrzebnych strat.
W jednej z ostatnich swoich monografii p.t. "Diagnoza pozytywna w resocjalizacji. Warsztat diagnostyczny pedagoga praktyka" trafnie pokazuje błędy i deficyty tak autorytaryzmu, inżynierii społecznej, jak i permisywizmu czy wychowania spersonalizowanego. Stwarza czytelnikom podstawę do wyjścia ku procesowi diagnostycznemu a nie statycznej czy służącej restrykcjom diagnostyce. Zła resocjalizacja może prowadzić do resocjalizacji zła, podczas gdy powinna służyć dobru i być jego nośnikiem, wiązać wartości moralne z aktywnością pomocową oferowaną Innemu. Co ważne, Autorka tej książki konsekwentnie buduje i rozwija model resocjalizacji pozytywnej, który dzięki zaproponowanej diagnostyce może wreszcie znaleźć swoje miejsce w praktyce, w tym w naszym systemie oświatowym, ale i penitencjarnym, by wesprzeć osoby niedostosowane społecznie w uruchomieniu ich pozytywnego potencjału do zmiany jakości do życia.
Pozytywny nurt myślenia o resocjalizacji zostaje u tej Autorki pogłębiony o konieczność dostrzeżenia wagi procesu diagnostycznego, by przerwać w pedagogice powierzchowność diagnoz najczęściej sprowadzanych do badania opinii podmiotów resocjalizacji. Nareszcie mamy przejście od dotychczasowego stanu wiedzy, w tym rozpoznania już istniejących modeli teoretycznych i różnego rodzaju rozwiązań praktycznych do aplikacji metodologii badań i jej zastosowań właśnie w procesie dociekania złożoności uwarunkowań, istoty i następstw niedostosowania społecznego wraz z podejmowanymi działaniami praktycznymi na rzecz pogłębionej i odpowiedzialnej resocjalizacji osób nią dotkniętych.
Co ważne, nominowana Profesor konsekwentnie buduje i rozwija model resocjalizacji pozytywnej, który dzięki zaproponowanej diagnostyce może wreszcie znaleźć swoje miejsce w praktyce, w tym w naszym systemie oświatowym, ale i penitencjarnym, by wesprzeć osoby niedostosowane społecznie w uruchomieniu ich pozytywnego potencjału do zmiany jakości do życia.
Ogromną zaletą rozpraw z tego zakresu E. Wysockiej jest krytyczne studium rozwiniętego już rynku testów i testowania ze szczególnym zwróceniem uwagi na znikoma liczbę wystandaryzowanych narzędzi diagnostycznych. Wskazuje na ograniczenia testowania, które nie może ono wystarczać do generalizacji we wnioskowaniu. Poprawne poznanie zaczyna się – jak słusznie stwierdza – od diagnosty, od jego samoświadomości metodologicznej i refleksyjności w toku prowadzonych badań.
Jej analizy powinny pomóc recenzentom rozpraw i raportów diagnostycznych w uchwyceniu nie tylko ich konstrukcji, ale także w często niedobrych doświadczeniach poznawczych diagnostów. Ogromnie się cieszę, że polska pedagogika zyskała wybitną Profesor, której osiągnięcia naukowe, warsztat metodologiczny badań i inspirująca jakość projektów naukowych zasługują na należny szacunek i uznanie.
