Nauczycielski profesjonalizm

Zaletą Letniej Szkoły Młodych Pedagogów KNP PAN jest możliwość wsłuchania się w narracje badaczy nauczycielskiej profesji, pedeutologów, którzy od lat (re-)konstruują modele tego zawodu oraz poddają krytycznej refleksji czy włączają się w ich rozwój prowadząc badania w działaniu.

Środa była kolejnym dniem debat, warsztatów i dyskusji, do których znakomitą inspiracją były wykłady Mistrzów-Profesorów w osobach Henryka Mizerka, Doroty B.Gołębniak i Marzenny Zaorskiej. Młodsze koleżanki - Alicja Korzeniecka-Bondar i Urszula Markowska-Manista poprowadziły z uczestnikami warsztaty: pierwsza - poświęciła go temu, jak badać doświadczenia nauczycieli stosując badania fenomenograficzne, a druga - skoncentrowała uwagę na międzynarodowych publikacjach jako szansie młodych nauczycieli akademickich.


Prof. Henryk Mizerek z Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie znany jest w środowisku akademickiej pedagogiki jako ekspert w zakresie ewaluacji w edukacji, a tymczasem swoje wystąpienie poświęcił kategorii REFLEKSJI w praktyce pedagogicznej. Wprawdzie nie odwoływał się do książki prof. Andrzeja Janowskiego o pedagogice refleksyjnej, ale uruchomił to, co było niezwykle ważne dla śp. Marii Dudzikowej, a mianowicie mówił o sprawach trudnych odwołując się do architektury chałupy warmińskiej jako metafory analitycznej.

Swój namysł nad kategorią refleksji w pracy nauczyciela osadził w trzech wymiarach, odpowiadających trzem pomieszczeniom w/w chaty:

1) sień

2) izba i

3) komora

Wchodząc do sieni podzielił się wątpliwością: W czym tkwi problem refleksji i jak się zabrać do jego rozwiązania?

Jego zdaniem pojęcie refleksji stało się wytartym (zużytym) już terminem, a tymczasem niesłychanie ważne jest w pracy pedagogicznej w szkole czy przedszkolu myślenie refleksyjne. Wiedza "mieszka" w języku, a zatem powinniśmy przyjrzeć się epistemologicznemu podłożu. W sieni chaty jest czarny piec, w którym pali się to, co zbyteczne.

Można zatem zapytać, co nauczyciele chcieliby spalić w takim piecu, by nie deformowało ich profesjonalnej działalności?

W metaforycznie ujętej IZBIE powinniśmy odnaleźć szkic do portretu krytycznej refleksji. Tu dla H. Mizerka wartościowym źródłem stają się teoretyczne refleksje Johna Deweya, dla którego są one specyficznym rodzajem myślenia nad doświadczeniem. Trzeba umieć je rekonstruować.

Inny background stwarza koncepcja Donalda Schoena, który obala mit technicznej racjonalności wskazując na to jak ważna jest refleksja w działaniu pedagogicznym. Trzeba umieć reagować na sytuacje, które nam "pyskują". W zdarzeniach krytycznych nie pomogą nauczycielom teorie, gdyż trzeba być badaczem własnej praktyki reagując refleksyjnie na wyzwania sytuacji społecznej. Zdaniem streszczającego koncepcję Schoena olsztyńskiego pedagoga - teorie są cmentarzyskami wiedzy, które nie pomagają nauczycielom w konkretnych sytuacjach.

Aleksander Kamiński miał nieco inne zdanie na temat roli teorii czy teoretycznych koncepcji kształcenia i wychowania, ale dzisiaj - jak się okazuje - ważniejsze stają się streszczenia amerykańskich, niemieckich czy brytyjskich badaczy, zgodnie z przysłowiem: "Cudze chwalicie, swego nie znacie, sami nie wiecie, co posiadacie".

Na omówienie istoty refleksji w metaforycznie ujętej KOMORZE nie starczyło już czasu. Było jedynie odwołanie do kategorii Michela Foucault'a: WIEDZA-WŁADZA. "Refleksja nie działa w praktyce jako byt osobny.

Poznańska pedagog - Dorota Bogusława Gołębniak podjęła kwestię PROFESJONALIZMU W NAUCZANIU. Nie mogła pominąć kwestii sytuacji nauczycieli "po strajku, choć przed...". Zastanawiała się nad tym, jaka jest kondycja współczesnych nauczycieli, kto i jak ją określa. Przywołała najnowszą publikację Doroty Kowalskiej p.t. "Belfrzy. Polska szkoła w stanie krytycznym", z której treści wynikają takie bolączki nauczycielskiej profesji, jak:

- przestarzały program
- niskie zarobki
- część nauczycieli "z przypadku"
- brak wsparcia dla oddolnych inicjatyw
- nieustanne reformowanie przez osoby wykształcone wg programu z XIX wieku.

Na potwierdzenie osobistej samowiedzy nauczycieli przywoływała referująca wyniki raportów z różnych badań nauczycielskiej profesji, z których wynika, że polscy nauczyciele średnio pracują 47 godz. tygodniowo, lepiej potrafią dyscyplinować uczniów, aniżeli ich wspierać w rozwoju. Ba, aż 90% nauczycieli lubi swoją pracę.

Autorka przywołała też raport Instytutu Badań Edukacyjnych, który powstał de facto na zamówienie władzy i przez nią został "ocenzurowany" a tylko po to, by potwierdzić, że nauczyciele są profesjonalistami gotowymi do pracy w duchu "platformerskiej" reformy. Są jednak rozdarci między autonomią a uniformizacją.

O co w swej istocie chodzi z profesjonalizmem? D. B. Gołębniak wymieniła za Lindy Evans trzy rodzaje profesjonalizmu: wymagany przez władze, rekomendowany przez naukowców i grany/pozorowany. W Polsce nauczyciele są quasi profesjonalistami.

Podejście akademickiej pedagogiki do nauczycielskiego profesjonalizmu lokuje go w wielości szkół myślenia przy dominacji jednego-dwóch paradygmatów. Można zatem analizować kryteria umożliwiające odróżnianie profesji od nie-profesji wskazując na jej trudności aplikacyjne. Niektórzy lokują profesjonalizm w kryteriach demokracji edukacji, jej orientowania na ucznia, współpracę i dialog. Jest też perspektywa etyczno-altruistyczna, w świetle której profesjonalna niezależność jest rekompensowana rygorystycznym przestrzeganiem kodeksu, ale i wynika ze społecznego mandatu(wynegocjowanego kontraktu).

c.d.n.

Podstawy stawania się profesjonalistą i mistrzem

To tytuł inauguracyjnego wykładu w czasie XXXIII Letniej Szkoły Młodych Pedagogów Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN, który wygłosił prof. Tadeusz Lewowicki dr h.c. multi - Honorowy Przewodniczący Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN.

Ideą przewodnią wystąpienia była refleksja poświęcona temu, co zaniedbują politycy oświatowi i akademicy w kształcenia nauczycieli, a co psują.

Dobrą tradycją kształcenia nauczycieli było to, że organizatorzy starali się stworzyć koncepcję i jej trzymać. Złą jest to, że czas ich obowiązywania czy pilotażowego ich wdrażania najczęściej był krótki. Co wprowadzała jedna ekipa rządząca, następna od tego odstępowała. Pojawiały się m.in. koncepcje kształcenia:

- ogólnego, której twórcy apelowali o to, by nauczyciel był dobrze wykształcony ogólnie, miał ogólną kulturę;

- specjalistycznego przygotowania kandydatów do tego zawodu w dziedzinie wiedzy specjalnościowej, przedmiotowej;

- metodycznego przygotowania do pracy w szkole, w zakresie dydaktyki szczegółowej (np. w liceach pedagogicznych)kładąc silny akcent na dydaktykę przedmiotową i umiejętności pedagogiczne;

- personalistycznego, a więc powiązanie edukacji kandydatów do zawodu z formowaniem ich osobowości, rozwijaniem szczególnych cech osobowości;

– wielostronnego kształcenia Wincentego Okonia, która nie stała się podstawą do kształcenia nauczycieli, gdyż studia musiałyby trwać długo;

- na podbudowie wiedzy naukowej z innych dyscyplin nauk humanistycznych i społecznych (socjologia, psychologia, filozofia itp.).

Po 1989 r. uznano powyższe koncepcje za nieaktualne, natomiast pojawiły się idee nauczyciela badacza, refleksyjnego praktyka, transformatywnego intelektualisty, lidera itp. Zdaniem profesora T. Lewowickiego nie są one właściwe dla kształcenia nauczycieli, gdyż wymagają uprzedniego przygotowania zawodowego. Nadają się natomiast do doskonalenia zawodowego nauczycieli.

Nie ma uzgodnionego w środowisku nauczycielskim kanonu wykształcenia nauczycieli, gdyż w grę wchodzą preferencje różnych koncepcji czy wyobrażeń tej roli zawodowej. Przerzuca się kształcenie i doskonalenie zawodowe na barki samych nauczycieli, by podejmowali studia podyplomowe, uczestniczyli w kursach, szkoleniach i warsztatach na własny koszt.

Jaki dzisiaj mamy model kształcenia nauczycieli? Teoretycznie nigdzie go nie sformułowano, a realizacja jest pozostawiona uczelniom w ramach ich autonomii. Powstało mnóstwo uczelni kształcących nauczycieli, które wydają takie same dyplomy jak uniwersytety, ale nie nie oferują tego samego wykształcenia.

Prof. Lewowicki zwrócił też uwagę na kwestię czasu kształcenia. W ostatnim półwieczu zmniejszano czas przygotowania pedagogicznego nauczycieli z 450 do 270 godz. Skutkuje to przelotną znajomością psychologii i pedagogiki. Rzadko wykłada się psychologię szkolną, psychologię uczenia się, zaś programy kształcenia nie uwzględniają postępu nauk (np. tego, jakie odkrycia naukowe zostały wyróżnione Nagrodą Nobla).

Krytycznie ocenia też T. Lewowicki praktyki zawodowe w toku studiów, które tylko w niektórych ośrodkach akademickich odbywają się w szkołach ćwiczeń, szkołach eksperymentalnych. Tylko w takich placówkach kontakt wykładowcy (nauczyciela szkoły ćwiczeń) jest rzeczywisty, a studenci uczą się od najlepszych nauczycieli.

Od nowego roku akademickiego czeka nas wprowadzenie, a w istocie przywrócenie modelu jednolitych studiów magisterskich, które nie będą dzielone na cykl przygotowania zawodowego (licencjackiego) i ogólnego (studia 2-letnie magisterskie). Na jakich koncepcjach nauczycielskiej roli będą budowane programy kształcenia, praktyki zawodowe i ewaluacja rozwijanych kompetencji oraz postaw? O ile powstały standardy takiego kształcenia dla wczesnej edukacji, a i w tym zakresie jest spór o ich zasadność i naukową trafność, o tyle nie ma ich dla kierunkowych studiów nauczycielskich, w toku których przygotowuje się nauczycieli do edukacji w szkołach podstawowych i ponadpodstawowych.

Po wykładzie można było nabrać przekonania, że świat się zmienia, ale kształcenie nauczycieli zupełnie tego nie dostrzega i nie uwzględnia.

Nauczycielska profesja/misja w kalejdoskopie przemian i naukowych badań

W dniu wczorajszym nastąpiła inauguracja XXXIII Letniej Szkoły Młodych Pedagogów im. Marii Dudzikowej Komitetu Nauk Pedagogicznych Polskiej Akademii Nauk w Łańsku. Miejscem niepowtarzalnego uniwersytetu uniwersytetów , jakim są Letnie Szkoły, jest niezwykle kameralny i malowniczo położony kompleks konferencyjno-wypoczynkowy, który znajduje się na terenie Puszczy Napiwodzko-Ramuckiej oraz w strefie Natura 2000.

Niech żałują ci, którzy nie skorzystali z corocznej propozycji aktywnego debatowania nad kluczowymi w tym roku problemami nauczycielskiego zawodu/misji. Już rok temu, w czasie XXXII LSMP KNP PAN kierująca SZKOŁĄ prof. Maria Dudzikowa zaproponowała, by olsztyńska Szkoła koncentrowała się wokół tematu: „Współczesny nauczyciel - profesjonalizm - mistrzostwo — misja publiczna”, a w szczególności by była poświęcona wielostronnej analizie przemian zarówno koncepcji kształcenia nauczycieli, rozwoju zawodowego, poczucia sprawstwa, postrzegania własnej roli zawodowej, czy też poczucia/potrzeby misji publicznej.

Można powiedzieć, że już wówczas prof. Maria Dudzikowa, która przez 25 lat kierowała tak wyjątkową formą kształcenia, doskonalenia i otwierania na dociekanie prawdy młodych kadr akademickich, przeczuwała kres wyczerpania polskich nauczycieli ustawicznymi, a centralistycznymi zmianami, manipulacjami i nonsensownymi "reformami". Zmarła zanim nastąpił wybuch niezadowolenia, który dał o sobie znać w okresie wiosennych strajków.

Przez ten tydzień młodzi uczeni z różnych ośrodków akademickich w kraju będą zatem w elitarnym gronie, pięknym otoczeniu, ale w szczególnie trudnej sytuacji, bowiem muszą skonfrontować dotychczasowe modele, teorie, podejścia do tej profesji z realiami, w których przychodzi jej zmagać się głównie o przetrwanie ich własnych marzeń, aspiracji i zawodowych kompetencji. Te bowiem są od 1999 r. niepożądane przez etatystycznych reformatorów polskiego szkolnictwa.

Tegoroczna LSMP organizowana jest przez Komitet Nauk Pedagogicznych Polskiej Akademii Nauk, zaś gospodarzem obrad, spotkań, dyskusji, rozmów, konsultacji trzech pokoleń naukowców jest Wydział Nauk Społecznych Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, którym kieruje prof. UWM w Olsztynie dr hab. Joanna Ostrouch-Kamińska.

Przyjęła wszystkich uczestników niezwykle serdecznie przypominając swoje pierwsze doświadczenia sprzed wielu lat, kiedy to sama uczestniczyła w Letniej Szkole. Była okazja do wspomnień o śp. prof. Marii Dudzikowej, swoistego rodzaju "pedagogicznego testamentu", jakim obdarzała każdego roku i przez cały rok tych, którym naprawdę zależało na tym, żeby wiedzieć, umieć, uczestniczyć i tworzyć oryginalne projekty badawcze.

Do udziału w LSMP zaproszono profesorów tytularnych i uczelnianych, z którymi – niezależnie od wysłuchania ich referatów, będzie można także konsultować na miejscu własne projekty naukowo-badawcze czy wydawnicze: Ewa Bochno, Maria Czerepaniak-Walczak, Dorota Gołębniak, Józef Górniewicz, Hanna Kędzierska, Alicja Korzeniecka-Bondar, Janina Kostkiewicz, Tadeusz Lewowicki, Urszula Markowska–Manista, Henryk Mizerek, Stanisław Palka, Bogusław Śliwerski, Jolanta Szempruch, Teresa Zubrzycka-Maciąg.

Organizatorzy przygotowują SZKOŁĘ przez cały rok - od września do września. Komitet organizacyjny stanowią kadry Wydziału, przy czym warto podkreślić, że pani dr Katarzyna Białobrzeska - tegoroczna Sekretarz Szkoły - jest także wielokrotną a współtworzącą SZKOŁĘ uczestniczką, toteż do komitetu organizacyjnego zaprosiła adiunktów i doktorantkę:


dr Monikę Maciejewską

dr Magdalenę Zmysłowską

dr Monikę Grochalską

dr Tomasza Nowakowskiego

dr Beatę Adrjan

dr Cezarego Kurkowskiego

mgr Lidię Bielinis

Tym osobom - tegoroczni uczestnicy (młodzi jak i "nieco" starsi od nich mistrzowie) - zawdzięczają troskę o to, by każdy fragment codziennych zajęć miał swoją wyjątkową oprawę i wartość. Za to im już teraz dziękuję.

Jeszcze nie rozpoczęły się obrady, a już w oczekiwaniu na nie mogliśmy zajrzeć do KRONIK LETNICH SZKÓŁ (na fot. przegląda jedną z nich prof. Janina Kostkiewicz) a nawet skonfrontować wydobyte przez kogoś z domowych szuflad fotografie sprzed wielu, wielu lat.

Na kolejnej fotografii uchwyciłem, jak Honorowy Przewodniczący Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN prof. Tadeusz Lewowicki pochyla się na zdjęciami sprzed lat wraz prof. Marią Czerepaniak-Walczak, która jest naukowym kierownikiem tegorocznej SZKOŁY wraz z prof. UZ dr hab. Ewą Bochno.

W trakcie trwania LSMP, weźmiemy również udział w jubileuszowym wydarzeniu Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, w której to Uczelni PEDAGOGIKA obchodzi we wrześniu 2019 roku Jubileusz 50-lecia swego istnienia. Wpisuje się on bezpośrednio w stulecie rozpoczęcia kształcenia pedagogów w uczelniach kształcenia pedagogicznego, a także w obchody XX-lecia istnienia Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie.

Program tegorocznej LSMP KNP PAN jest na stronie Wydziału Nauk Społecznych UWM w Olsztynie.

c.d.n.

Marginalizacja języka polskiego w polskiej nauce

Mikołaj Rej, który jako pierwszy polski poeta Renesansu pisał wyłącznie w języku polskim, wpisał się w naszą kulturę m.in. posłaniem ze "Zwierzyńca" (1562), które brzmi:

A niechaj narodowie wżdy postronni znają, iż Polacy nie gęsi, iż swój język mają.

Kilka miesięcy temu do władz Narodowego Centrum Nauki wpłynął wniosek od uczonych, by zaprzestano marginalizacji języka polskiego w polskiej nauce. Jego autorzy nie kwestionują potrzeby poszerzenia udziału nauki polskiej w nauce światowej. Uważają za sensowne wprowadzenie języka angielskiego do wniosków o finansowanie badań, gdyż ich opis i streszczenie projektu pozwala na powoływanie do oceny projektów zagranicznych recenzentów. Natomiast za błędne, szkodliwe i niezgodne z Ustawą o języku polskim uważają likwidację równoległego opisu i streszczenia projektu w języku polskim.

W trakcie posiedzeń panelistów, którzy dokonują oceny zgłoszonych do NCN wniosków, dyskusja między nimi odbywa się w języku polskim, ale zaproszeni do udziału zagraniczni eksperci w większości nie znają naszego języka. Zdarza się bowiem, że wśród zagranicznych recenzentów znajdują się Polacy, którzy od wielu lat pracują w uniwersytetach krajów Europy Zachodniej czy w USA. "To powoduje, że obrady muszą toczyć się w języku angielskim. Jest to względnie prawidłowe w przypadku nauk ścisłych i przyrodniczych, ale staje się paradoksalne, gdy granty dotyczą kultury i języka polskiego (...). Naszym zdaniem usunięcie języka polskiego z wniosków badawczych oraz z obrad paneli ekspertów jest w przypadku opiniowania wielu grantów z dziedziny nauk humanistycznych, a także w pewnej części wniosków z nauk społecznych szkodliwe i w poważnym stopniu ogranicza możliwość prawidłowej oceny takiego wniosku".

Co istotne, krytycy zwracają także uwagę na marginalizowanie przez Narodowe Centrum Nauki projektów badawczych w dziedzinie nauk humanistycznych i społecznych, bowiem zmniejszono w latach 2017-2018 budżet do ok. 15 proc.To oznacza, że polityka MNiSW w zakresie finansowania nauki toczy się kosztem języka i nauki polskiej, zwłaszcza nauk humanistycznych i społecznych. Co gorsza, młodzi naukowcy nie nabywają doświadczenia w posługiwaniu się językiem narodowym "przenosząc złe nawyki na studentów, magistrantów i doktorantów". Jaki los czeka tożsamość kulturową i narodową Polaków?

Podobnie jest z naukowym piśmiennictwem. Wykaz punktowanych czasopism naukowych zawiera wielokrotnie więcej periodyków obcojęzycznych, aniżeli polskojęzycznych. Polityka niszczenie polskiej tkanki kulturowej trwa w wydaniu prawicowej formacji rządzącej. To chyba nie jest prawica?

Fenomen samozakłamania i manipulacji pseudonaukowców

Czym innym jest nauka,a czym innym jej zaprzeczenie, pseudonauka, podobnie jak bycie naukowcem i pseudonaukowcem. Posiadanie dyplomu doktora czy doktora habilitowanego nie jest tu świadectwem rozstrzygającym. Po owocach poznaje się jednych i drugich. Jeśli red. Marek Wroński pisze o plagiatorach, to upomina się o odsłonięcie prawdy o kłamstwie, na którym ktoś budował swoją pozycję. Taka prawda jest niewygodna, podobnie jak prawda o tym, że komuś słusznie odmówiono nadania stopnia naukowego. Krytyk pseudonaukowej rozprawy wchodzi w pewien porządek egzystencjalno-moralny, który wymaga pokonania przeszkód w sobie i w szkolnictwie wyższym.

Niestety, nasila się w środowisku akademickim liczba pseudonaukowców, którzy w obronie zawyżonej samooceny, nieadekwatnej do ich rzeczywistych osiągnięć, usiłują manipulować opinią publiczną, kierując atak na rzetelnych naukowo krytyków pożałowania godnych publikacji owych akademików. Odmawiają przyjęcia prawdy , gdyż jest ona trudna i wymagająca. Zakres manipulacji w formułowanych przez nich na różnych stronach internetowych ("pseudoakademickich szczujniach") czy w pismach odwoławczych próbach ucieczki od prawdy osiąga już szczyty śmieszności.

Dają się na to nabrać niektórzy młodzi adepci nauki, gdyż w ten sposób i dzięki takim pseudonaukowym wypowiedziom doktorów mogą usprawiedliwić własne nieróbstwo, brak kompetencji, w tym szczególnie z zakresu metodologii badań w naukach społecznych i humanistycznych. Im większy jest poziom zawiści w szkolnictwie wyższym, tym bardziej sprzyja to intrygom, samousprawiedliwieniu własnej marności itp.

Manipulacje ze strony pseudonaukowców to nic innego jak ich machinacje, gierki, knucie, matactwo, intryganctwo, oszukaństwo, kanciarstwo, krętactwo, oszukaństwo, a więc zdrada wartości, które powinny konstytuować proces akademickiego kształcenia, prowadzenia badań naukowych i publikowania ich wyników. W naukach społecznych obowiązuje metodologiczny kanon. Nie da się uniknąć jego pryncypiów, a jeśli ma to miejsce, bo - jak mówi przysłowie: "Czego Jaś (doktorant a nawet doktor) się nie nauczył, to tego Jan (doktor, a zdarza się, że i dr hab.) nie będzie umiał", nie potrafi, a co gorsza - nawet nie wie, że nie umie i nie potrafi.

Pseudonaukowiec wycisza własne sumienie jako instancję kontrolną, poszukując usprawiedliwienia dla własnego postępowania wbrew obowiązującym normom naukowym. Uśrednia swoją odpowiedzialność moralną tezą: „Inni też tak postępują" albo "Skoro osoba X ma habilitację, to dlaczego nie ja" itp., a więc generują w sobie samowiedzę w stylu: "moja sytuacja nie jest wyjątkowa”. Kwestionowanie norm sprowadza się do przeświadczenia, iż w ucieczce od własnej wolności „nie ma nic złego”.

Uważajcie na szalbierców w polskiej nauce, na intrygantów, którzy nie przyjmują do wiadomość rzetelnych opinii krytycznych ich naukowych "osiągnięć", gdyż nie są w stanie zmierzyć się z prawdą o sobie. Niektórzy pełnili lub nadal sprawują w uczelniach kierownicze funkcje, więc odrzucenie przez komisje doktorskie, habilitacyjne czy rady jednostek ich pseudonaukowych osiągnięć staje się bardzo często ucieczką od autoodpowiedzialności za taki stan rzeczy. Sięgają wówczas po metody manipulacji opinią własnego środowiska, wykorzystując do tego celu swoich dotychczasowych czy uprzednich opiekunów itp., byle tylko zachować twarz, którą i tak już stracili.

Ich pseudonaukowe publikacje są dostępne na rynku. Muszą jednak przyjąć do wiadomości, że opublikowanie nędznej pracy w renomowanej oficynie naukowej, uniwersyteckiej itp. nie jest gwarancją naukowego poziomu. Każdy dobrze wykształcony doktorant, a tym bardziej z porządnym warsztatem metodologicznym adiunkt, samodzielny pracownik naukowy czy profesor nie będzie miał żadnych wątpliwości, kiedy skonfrontuje treść fundamentalnie błędnych rozpraw z naukowym standardem. Stanie wówczas przed koniecznością zajęcia wobec nich postawy, która powinna wyrażać troskę o jakość własnej dyscypliny naukowej, a nie wynikać z pozanaukowych kontekstów.

Manipulacje pseudonaukowców są, jak w przypadku każdej tego typu aktywności, takim sposobem oddziaływania na środowisko, którego rzeczywiste przyczyny i mechanizmy są przed nim przez niego utajone, podobnie jak przed przed osobami poddawanymi manipulacji. Ukrywane bywają nie tylko procedury działania manipulacyjnego, ale także cele działania, które zdeterminowane są osobistym interesem zachowania nieadekwatnej samooceny. Manipulatorzy uruchamiają zamiar przechytrzenia innych, by ich pozyskiwać do współsprawstwa w nieuczciwej grze, gdyż dzięki temu rozmywa się ich odpowiedzialność za ferowanie kłamstwem, insynuacje i demagogię.

Na szczęście w pedagogice akademickiej spotkałem już wielu adiunktów, którzy po doświadczeniu odmowy nadania im stopnia doktora habilitowanego dokonali rachunku naukowego sumienia, zrozumieli popełnione błędy i podjęli działania na rzecz ich naprawy. Dzisiaj są już samodzielnymi pracownikami naukowymi z dumą kształcąc młode pokolenia i reprezentując wartości prawdy, a nie kłamstwa. Podjęli trud samokształcenia, zweryfikowali swoje dotychczasowe praktyki badawcze, by uniknąć w przyszłości rozczarowań.

Niestety, muszę o tym także napisać, że część samodzielnych pracowników naukowych w roli recenzentów wydawniczych czy w postępowaniach o stopnie naukowe woli stracić własną twarz, zaprzeczyć własnym osiągnięciom i naukowym standardom, by "otworzyć drzwi" do naukowej samodzielności pseudonaukowcom. To się zdarza, ale jest to już widoczne, gdyż treść ich recenzji w procesach awansowych jest dostępna publicznie. Zamiast pomóc tym, którzy wciąż nie wiedzą, nie potrafią, nie rozumieją, a nawet nie wiedzą, że nie wiedzą, wolą iść z nimi na skróty przepychając manipulacyjnie przez awansowe "sito".

Jest też coś dobrego, o czym dowiaduję się w tych dniach, a mianowicie, że wyhabilitowany przed dwoma miesiącami naukowiec dr hab. Sławomir Krzychała, który od pierwszego października będzie na stanowisku profesora na Wydziale Nauk Pedagogicznych DSW we Wrocławiu - opublikował artykuł w topowym globalnym czasopiśmie American Educational Research Journal (200 punktów w świetle nowej listy MNiSW). Ogromnie to cieszy. Gratuluję i życzę kolejnych sukcesów! Na szczęście w polskiej pedagogice jest zdecydowanie więcej naukowców, aniżeli pseudonaukowców.

Habilitanci ostatniej fali (po-)czekają

Do 30 kwietnia 2019 r. można było składać do Centralnej Komisji Do Spraw Stopni i Tytułów wnioski o wszczęcie postępowania habilitacyjnego na obowiązujących od 1.10.2011 r. zasadach prawno-administracyjnych. Pisałem o wyjątkowej "fali" wpływu wniosków, które podlegają dalszemu procedowaniu.

Każdy wniosek jest zarejestrowany w CK i zgodnie z obowiązującym prawem został skierowany do wskazanej przez habilitantów jednostki akademickiej, która dysponuje stosownym uprawnieniem. Niektórzy już się niepokoją, że mamy wrzesień, a oni składali wniosek wiosną br. i zapanowała cisza. Powinni skierować zapytanie do władz wskazanej w swoim wniosku jednostki:

- po pierwsze, czy rozpatrzyła ich wniosek pozytywnie i postanowiła rekomendować do komisji habilitacyjnej trzech członków: sekretarza, recenzenta i członka komisji, bo przecież może być tak, że rada odmawia procedowania danego wniosku;

- po drugie, jeśli odmówiła przeprowadzenia postępowania habilitacyjnego, to zapewne przekazała Centralnej Komisji stosowną uchwałę. Wówczas CK wyznaczy inną jednostkę.

Jeżeli jednostka akademicka przyjęła wniosek habilitanta i podjęła uchwałę o rekomendowaniu do komisji trzech członków, to trzeba będzie poczekać, aż odpowiednia dla danej dyscypliny naukowej Sekcja CK powoła pełen skład komisji habilitacyjnej. Ta musi liczyć siedmiu członków: przewodniczącego, trzech recenzentów, sekretarza i dwóch członków.

Niestety, coraz częściej zdarza się, że jednostki akademickie rekomendują do składu komisji habilitacyjnej samodzielnych pracowników naukowych, ale niespełniających ustawowe wymogi. Muszą bowiem być to naukowcy, których afiliacja w dyscyplinie naukowej jest zgodna z wskazanymi przez habilitanta osiągnięciami w określonym zakresie przedmiotowym. Trudno bowiem, by wniosek doktora np. z pedagogiki specjalnej oceniali w komisji habilitacyjnej wskazani przez jednostkę uczeni, którzy nie są specjalistami w tej subdyscyplinie naukowej lub dyscyplinie pogranicza (np. psycholog kliniczny, socjolog zdrowia, metodolog badan społecznych itp.).

Niektórym kierownikom jednostek wciąż jeszcze wydaje się, że sekretarzem komisji czy jej członkiem może być dowolnej specjalności nauczyciel akademicki, bo nie jest w tej komisji recenzentem. Nic bardziej mylnego i sprzecznego z prawem. Sekretarz komisji habilitacyjnej nie jest sekretarką, a członek komisji nie jest "piątym kołem o wozu". Każdy z siedmiu członków komisji habilitacyjnej ocenia i głosuje na równych prawach w kwestii merytorycznej, a nie organizacyjnej czy dydaktycznej. Rekomendowanie do komisji osoby bez stosownych kwalifikacji naukowych skutkuje wnioskiem CK o jej zmianę. To wydłuża procedurę w danym postępowaniu, gdyż rada jednostki musi ponownie podjąć uchwałę o zmianie i rekomendować już właściwego naukowca.

Centralna Komisja będzie w swoich sekcjach wyznaczać składy komisji przez najbliższych kilka miesięcy, podobnie jak miało to miejsce w okresie poprzedniej zmiany ustawy o stopniach naukowych i tytułach naukowych. Habilitanci zatem musza uzbroić się w cierpliwość.

"Teraźniejszość- Człowiek - Edukacja"

Kto by przypuszczał, że tytuł jednego z najlepszych w Polsce kwartalników naukowych, który wydawany jest przez Dolnośląską Szkołę Wyższą we Wrocławiu od ponad dwudziestu lat, zostanie pośrednio skazany na formalną marginalizację, podobnie jak wiele innych czasopism pedagogicznych. Powód? Można się go jedynie domyślać, bo przecież kryteria analiz Komisji Ewaluacji Naukowej są ukryte, niedostępne. Żadna z polskich redakcji czasopism nie otrzymała szczegółowych wyliczeń i uzasadnień dla podjętej przez KEN decyzji.

Członek KEN - dr hab. Emanuel Kulczycki z UAM na stronie "Warsztat badacza. Emanuel Kulczycki" opublikował artykuł "Pozorne umiędzynarodowienie – jak polskie czasopisma grały o punkty", w którym odsłania swój stosunek do oceniania polskich pism naukowych. To, że jest on nadużyciem interpretacyjnym nikogo nie interesuje poza urzędnikami MNiSW. Za tym jednak kryją się rozstrzygnięcia, które z nauką niewiele mają wspólnego. Wnioski, jakie ten pan wyciągnął ze swoich analiz ilościowych, a nie jakościowych, są zdumiewające, a ponadto uwieńczone insynuacją o rzekomej nierzetelności redakcji naukowych czasopism. Pisze bowiem:

"W polskim systemie istnieją dwa typy czasopism z nauk humanistycznych i społecznych. Pierwszy typ obejmuje czasopisma zorientowane międzynarodowo, spełniające kryteria międzynarodowych baz danych, przyciągające autorów i odbiorców z różnych krajów. Drugi typ obejmuje czasopisma zorientowane lokalnie, a więc skierowane do publiczności krajowej. Ich redakcje są zdeterminowane, aby uzyskiwać jak najwyższą liczbę punktów w ewaluacji krajowej, która zapewni im ciągłość finansowania (przez macierzystą instytucję). To może popychać redakcje do manipulowania wskaźnikami". |

Na skutek protestów wielu środowisk naukowych w dn. 3 września br. Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego raczyło złożyć wyjaśnienie w kwestii ostatnio przeprowadzonej oceny parametrycznej czasopism przez KEN, w wyniku której te o wielokrotnie niższym potencjale jakościowym i tak otrzymały 20 pkt., podobnie jak te z tzw. najwyższej półki naukowej. Sposób wyjaśnienia jest klasyczną manipulacją danymi statystycznymi. KEN nie tłumaczy się np. dlaczego nie uwzględnił w ocenie wszystkich czasopism listy ERIH, tylko te, których redakcje ubiegały się o dofinansowanie w ramach programu "Wsparcie dla czasopism naukowych" oraz je uzyskały.

Oto fragment komunikatu:

"Wszystkie listy czasopism z poszczególnych dyscyplin naukowych wraz z punktacją proponowaną przez poszczególne zespoły zostały przekazane do Komisji Ewaluacji Nauki. KEN analizował listy przekazane przez zespoły doradcze i opiniował (na podstawie przede wszystkim przedstawionych uzasadnień) propozycje zespołów dotyczące:
• zmian wstępnej punktacji (podwyższenie lub obniżenie proponowane przez zespoły)
• propozycji ujęcia na wykazie czasopism z bazy ERIH+.

KEN mógł uwzględnić lub odrzucić propozycje poszczególnych zespołów.

Na ogólną liczbę 7917 zmian punktacji proponowanych przez zespoły doradcze KEN (do jednego czasopisma mogło być proponowanych kilka zmian punktacji jeśli czasopismo było przypisane do kilku dyscyplin):

• zaakceptował 6726 propozycji

• nie zaakceptował 1191 propozycji.

Oznacza to, że 84,96% propozycji zespołów uzyskało akceptację Komisji. Proponowane zmiany dotyczyły 6046 czasopism naukowych (dla jednego czasopisma naukowego zespoły mogło być kilka zmian jeśli czasopismo było przypisane do kilku dyscyplin naukowych). W efekcie końcowym KEN zaakceptował zmiany punktacji w co najmniej jednej dyscyplinie dla 5282 czasopism. Natomiast odrzucono propozycje zmiany punktacji w co najmniej jednej dyscyplinie dla 983 czasopism.
(...) Ponadto KEN rozpatrzył 978 czasopism naukowych z bazy ERIH+ zaopiniowanych pozytywnie przez zespoły doradcze. Akceptację Komisji uzyskało 746 czasopism, czyli 76,28%.

Co to za nierzetelne kombinacje? Dlaczego ministerstwo zmarnotrawiło dziesiątki tysięcy złotych, które wypłaciło ekspertom wszystkich dyscyplin naukowych za przeprowadzenie jakościowej oceny czasopism, skoro w ogóle nie uwzględniło ich rekomendacji? Manipulacja danymi statystycznymi polega na tym, że wśród tych rzekomo rzetelnie docenionych wysoką punktacją czasopism znalazły się automatem wszystkie z dotychczasowej listy A. Dlaczego KEN nie raczył podobnie postąpić z periodykami listy ERIH? KEN nie ujawnia, że nie zaakceptował propozycji ekspertów poszczególnych dyscyplin stosując statystyczne i biurokratyczne manipulacje!

Stwierdzenie, że: "Minister na podstawie projektu wykazu przekazanego przez KEN, biorąc pod uwagę opinie zespołów doradczych, ustalił ostateczny wykaz czasopism naukowych i recenzowanych materiałów z konferencji międzynarodowych wraz z punktami przypisanymi dla czasopism i materiałów z konferencji międzynarodowych" jest niewiarygodne. Dotyczy to tak czasopism z nauk o prawie, pedagogiki, socjologii, literaturoznawstwa czy nauk o polityce. Niezależne od prorządowych media ujawniają, jak to minister J. Gowin przyznał wbrew bibliometrycznym wyliczeniom wyższą punktację np. "Resocjalizacji" czy czasopismu IPN „Pamięć i Sprawiedliwość”.

W tej wycenie polskich periodyków nie ma ani rzetelnej troski jakościowej, ani sprawiedliwości. Kiedy powstawał periodyk "Człowiek-Teraźniejszość-Edukacja" mało kto przypuszczał, że stanie się wiodącym w kraju czasopismem naukowym o inter- i intradyscyplinarnym charakterze. Swoje artykuły publikowali w nim filozofowie, politolodzy, socjolodzy, antropolodzy kultury, psycholodzy i pedagodzy. W słowie od redakcji wieńczącym skład pierwszego numeru czytamy:

"Kwartalnik, który zamierzamy wydawać, powinien być możliwie najszerszą platformą społecznego myślenia o edukacji. Chcemy, aby stał się on instytucją animującą dialog pomiędzy pedagogami, psychologami, socjologami, filozofami, przedstawicielami innych nauk społecznych, którzy patrzą na procesy oświatowe i instytucje nauczające z różnych perspektyw dyscyplinowych i odmiennych orientacji aksjologicznych. Chcemy, aby jego współpracownikami stali się poszukujący
nauczyciele — praktycy, którzy podejmują ryzyko wyłamywania się z uświęconych szkolną rutyną ortodoksji pedagogicznych. Liczymy na współpracą ludzi młodych, początkujących nauczycieli, asystentów i doktorantów, którzy podejmują trud samodzielnego myślenia o edukacji i poszukują nowych rozwiązań. Edukacja jest zbyt poważną sprawą, aby można ją było pozostawić wyłącznie pedagogom.

W tradycji myślenia pedagogicznego znajduje si idea wychowania dla przyszłości. Jest ona wyrazem niezwykłego optymizmu pedagogicznego. Patrząc z perspektywy dnia dzisiejszego i dokonujących się obecnie przemian społecznych można powiedzieć, że jest ona także wyrazem nadmiernego optymizmu pedagogicznego. Rzeczywistość społeczna, w jakiej przyszło nam żyć i pracować, okazała się rzeczywistością nieprzewidywalną. Dlatego nie rezygnując z prospektywnego myślenia o edukacji, naszą uwagą pragniemy skupić przede wszystkim na teraźniejszości. Mglista i nieprzejrzysta teraźniejszość, która stała się naszym udziałem, wymaga interpretacji i intelektualnego oswojenia. Zadanie to stawiamy przed autorami i współpracownikami naszego pisma. Wierzymy, że od jego wykonania może w jakimś stopniu zależeć przyszłość edukacji, a w konsekwencji, przyszłość nas wszystkich."

Redakcja nie mogła przewidzieć, że w nauce zaczną obowiązywać kryteria destrukcyjne dla polskiej humanistyki, nauk społecznych, kultury i nauki. Od samego początku kieruje nim wybitny uczony, andragog prof. Mieczysław Malewski. Poziom stawianych przez redakcję wymagań jest tam tak wysoki, że opublikowanie artykułu świadczyło o jego wysokim poziomie merytorycznym. Periodyk wszedł do pierwszego już wykazu MNiSW czasopism punktowanych. Także w kolejnych ocenach wzrastała jego pozycja i punktacja. Pismo znajduje się na prestiżowej liście ERIH (NAT). Dotychczas miało wysoką pozycję w wykazie Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego (część C wykazu – 10 punktów). Jest indeksowane w bazach: BazHum oraz CEJSH (The Central European Journal of Social Sciences and Humanities).

REDAKCJA PRZETRWA OKRES TOKSYCZNEJ POLITYKI AKADEMICKIEJ. Solidarnie powinniśmy - nawet wbrew wykluczeniu pisma z wykazu MNiSW - kierować do redakcji jak najlepsze artykuły, jeśli droga jest nam nauka oraz możliwość bezinteresownego dzielenia się wynikami badań. Prof. Mieczysław Malewski jest afirmantem koncepcji uniwersytetu jako wspólnoty ludzi poszukujących prawdy. Jak pisał w pierwszym numerze czasopisma: "Można dowodzić, że jest to koncepcja archaiczna, do której nie ma powrotu. Może tak jest rzeczywiście. Pomimo to, niech mi będzie wolno być tak naiwnym by sądzić, że archaiczna wartość prawdy usprawiedliwia sceptycyzm nawet wobec najszlachetniejszych idei.

Obecna partia władzy nie liczy się z uczonymi, traktując ich arogancko, chociaż istnieje w wyniku demokratycznych wyborów. Nie zamierza tłumaczyć się ze swoich decyzji, mimo że sama zarabia i premiuje siebie (jej się premie po prostu należą) dzięki pieniądzom podatników! To jest przejaw nie tylko politycznej, społecznej, kulturowej, ale i akademickiej zdrady!