O rodzajach możliwej współpracy ludzi ze sobą

Psycholog społeczny Jaroslav Křivohlavý (Ja a Ty.O zdravych vztazích mezi lidmí, Praha 1977, s. 174–175) wyróżnia następujące rodzaje działań kooperacyjnych, które mogą skutkować – że użyję tu wymownego określenia Ericha Fromma - biofilią albo - jeśli do nich nie dojdzie - nekrofilią społeczną:

1) koegzystencja – czyli możemy żyć, pracować, funkcjonować obok siebie, unikać zachowań rywalizacyjnych, ale także nie interesować się innymi (osobami, jednostkami, dyscyplinami itp.);

2) tolerancja – okazywanie innym wyrozumiałości, pobłażania dla cudzych, odmiennych od naszych poglądów, upodobań, wierzeń, postaw, ale zarazem koncentrowanie się na sobie i własnych zamierzeniach;

3) koordynacja – podejmowanie działania synchronizującego indywidualne czy instytucjonalne lub grupowe zamiary, co jest odwrotnością postępowania polegającego na tym, że każdy robi to, co chce.

4) kooperacja – oznacza wspólną pracę prowadzącą do osiągnięcia wspólnego celu.

5) wzajemność – skłonność do odpłacania dobrem za dobro.

6) altruizm – postępowanie nacechowane troską o los innych ludzi, gotowością poświęcenia interesów osobistych dla dobra ogółu.

7) solidarność – wzajemne wspieranie się (my pomagam komuś, a ten ktoś pomaga nam.

8) proegzystencja – chęć udzielenia pomocy innym, nawet za cenę własnej szkody, bezinteresowna pomoc oparta na wyrzeczeniu, poniesieniu ofiary.

9) rekoncyliacja – ponowne zjednoczenie się, pogodzenie, odnowienie zerwanych wcześniej kontaktów, dążenie do przebaczenia, pojednania.

Warto mieć świadomość tego, że relacje międzyludzkie mają różne odmiany, w które wtapiają się emocje, pamięć wydarzeń i - u osób moralnie uformowanych, autonomicznych - także sumienie. Cynizm, hipokryzja, rozsiewanie plotek, intrygi, podważanie czyjegoś autorytetu osobowego, ośmieszanie, szydzenie, straszenie itp., byle tylko zaspokoić własne potrzeby, załatwić interesy i interesiki, nie prowadzą do pozytywnych efektów. Jak się okazuje, nie zawsze jest tak, że rację ma ten, kto ma władzę, kto posiada formalny, instytucjonalny autorytet bez względu na to, ilu prawników pracuje nad uzasadnianiem jego postaw.

Można mieć kilka tytułów przed i po nazwisku, nominacje prezydenta czy premiera, ale wystarczy sprzęt nagrywający lub pamięć społeczna, by szybko utracić nie tylko te "insygnia" władzy, ale przede wszystkim twarz. Nie jest prawdą, że ludzie nie pamiętają, kto i jak zachowywał się wobec nich w przeszłości czy "tu i teraz", żeby nie wiem co obiecywał im na przyszłość.

Ciekaw jestem, jak sprawujący władzę chcą przekonywać młode pokolenia, że warto być przyzwoitym człowiekiem, w każdej sytuacji, nawet wówczas, gdy się spożywa w restauracji wraz z innymi kolesiami kolację za pieniądze własne lub podatników? Młodzież zaś hula już w Internecie sformułowaniami ministra Bartłomieja Sienkiewicza, prezesa Marka Belki i in. pseudopolityków, mając świetną zabawę. Wkrótce będą pytać swoich nauczycieli, czy odpowiedzi mają udzielić zgodnie ze "skryptem" czy "skrótem myślowym" B. Sienkiewicza czy S. Nowaka? A może dyrektorzy szkół "polecą M. Belką" i ocenią radę pedagogiczną?

Podziękowanie

Serdecznie dziękuję wszystkim osobom, które przyjechały do Lublina na uroczystość nadania mi godności doktora honoris causa Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie oraz tym wszystkim, którzy z różnych powodów nie mogli w niej uczestniczyć. Pragnę podziękować także za przekazane mi w odrębnych listach gratulacyjnych słowa uznania i życzenia z powyższego tytułu.

W pierwszej kolejności dziękuję Radzie Wydziału Pedagogiki i Psychologii UMCS i jej Dziekanowi prof. dr. hab. Ryszardowi Berze , Konwentowi Godności Honorowych UMCS, JM Rektorowi UMCS prof. dr hab. Stanisławowi Michałowskiemu oraz Senatowi UMCS za dostrzeżenie i docenienie moich osiągnięć w pracy naukowo-badawczej, dydaktycznej i organizacyjnej w naukach o wychowaniu oraz zasług na rzecz polskiej edukacji, której ukoronowaniem stała się inicjatywa obdarzenia mnie najwyższą godnością Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie.

(fot. Od lewej: prof. R. Bera - Dziekan Wydziału Pedagogiki i Psychologii UMCS i JM Rektor UMCS prof. S. Michałowski, od prawej: Promotor - prof. S. Popek)



Siedemdziesięciolecie tej Uczelni i zarazem czterdziestolecie Wydziału Pedagogiki i Psychologii UMCS wzmocniły w sposób szczególny symbolikę, piękno i wyjątkową oprawę całej uroczystości.

Szczególnie gorąco dziękuję mojemu Promotorowi w postępowaniu o nadanie mi powyższej godności - profesorowi Stanisławowi Popkowi oraz Recenzentom - profesorom: Marii Dudzikowej z UAM w Poznaniu, Januszowi Kirence z UMCS i Andrzejowi Radziewiczowi-Winnickiemu z Uniwersytetu Zielonogórskiego za przekonanie najwyższych władz Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie przygotowaną laudacją i recenzjami o wartości moich dokonań.

Niniejsze wyróżnienie zobowiązuje mnie do dalszego angażowania się na rzecz wspierania pedagogicznego myślenia i działania w środowisku akademickim i oświatowo-wychowawczym, którym służyć powinna pedagogika jako nauka. Znalezienie się w gronie doktorów honoris causa UMCS rodzi poczucie satysfakcji i zobowiązania zarazem na kolejne lata pedagogicznej aktywności.

Dziękuję za skierowane pod moim adresem gratulacje - przedstawicielom władz państwowych, resortowych, województwa lubelskiego i miasta Lublina, władzom akademickim publicznych i niepublicznych szkół wyższych, pracownikom i studentom wielu uczelni w naszym kraju za - jak jest to podkreślane - " (...)pracę, budowanie i nieustające podtrzymywanie najwyższych standardów naukowych i moralnych w uprawianiu nauki poprzez prace naukowe, eksperckie, oraz za pośrednictwem pełnionych funkcji, a nade wszystko poprzez postawę moralną".

Warto było ryzykować sobą w krainie pozoru, fałszu, manipulacji, rozproszenia i skonfliktowania środowiska, hiperbiurokratyzacji, kultu przeciętności czy dewaluacji niektórych autorytetów, by będąc wiernym ponadczasowym wartościom greckiej PAIDEI, spełniać powierzoną mi nadzieję na lepsze kształcenie młodych pokoleń oraz kreowanie i wspieranie sił pozytywnej transformacji polskiej edukacji.

Uczestniczącym w powyższej uroczystości członkom mojej rodziny, przyjaciołom, współpracownikom, naukowcom oraz nauczycielom różnych uczelni wyższych i doskonalenia zawodowego mogłem bezpośrednio przekazać wyrazy wdzięczności. Dziękuję za przekazane mi Listy gratulacyjne następującym osobom:

Prof. dr hab. Lenie Kolarskiej-Bobińskiej (Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego)

Januszowi Piechocińskiemu (Wiceprezes Rady Ministrów. Minister Gospodarki)

Tadeuszowi Sławeckiemu (Sekretarz Stanu MEN)

Prof. dr hab. Antoniemu Tajduśowi (Przewodniczący Centralnej Komisji Do Spraw Stopni i Tytułów)

Prof. dr hab. Michałowi Kleiberowi (Prezes PAN)

Prof. dr hab. Stanisławowi Filipowiczowi (Dziekan Wydziału I Nauk Humanistycznych i Społecznych PAN)

Prof. dr hab. Czesławowi Kupisiewiczowi dr h.c. (Członek rzeczywisty PAN)

Prof. dr hab. Zbigniewowi Kwiecińskiemu, dr h.c. (Członek rzeczywisty PAN)

Wojciechowi Wilkowi (Wojewoda Lubelski)

Dr Jackowi Sobczakowi (Członek Zarządu Województwa Lubelskiego)

Krzysztofowi Żukowi (Prezydent Miasta Lublin)

Krzysztofowi Hetmanowi (Marszałek Województwa Lubelskiego)

Ks. dr hab. Bogusławowi Milerskiemu prof. ChAT (Rektor Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie)

Dr hab. Tadeuszowi Zielińskiemu prof. ChAT (Dziekan Wydziału Pedagogicznego Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie)

Dr hab. Janowi Łaszczykowi prof. APS (Rektor Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie)

Dr hab. Maciejowi Tanaśowi prof. APS (Dziekan Wydziału Nauk Pedagogicznych Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie)

Prof. dr hab. Bronisławowi Marciniakowi (Rektor Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu)

Prof. dr hab. Zbyszko Melosikowi (Dziekan Wydziału Studiów Edukacyjnych UAM w Poznaniu)

Prof. dr hab. Ewie Solarczyk-Ambrozik, dr hab. Wiesławowi Ambrozikowi prof. UAM; prof. dr hab. Kazimierzowi Przyszczypkowskiemu, prof. dr hab. Kazimierzowi Denkowi (Profesorowie WSE UAM);

Prof. dr hab. Tomaszowi Schrammowi (Instytut Historii Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu)

Dr hab. Annie Wiłkomirskiej prof. UW (Dziekan Wydziału Pedagogicznego Uniwersytetu Warszawskiego)

Prof. dr hab. Henryce Kwiatkowskiej (Profesor Wydziału Pedagogicznego UW);

Prof. dr hab. Wiesławowi Banyśowi (Rektor Uniwersytetu Śląskiego)

Prof. dr hab. Stanisławowi Juszczykowi (Dziekan Wydziału Pedagogiki i Psychologii Uniwersytetu Śląskiego)

Dr hab. Zenonowi Gajdzicy prof. UŚ (Dziekan Wydziału Etnologii i Nauk o Edukacji w Cieszynie, Uniwersytet Śląski)

Prof. dr hab. Tadeuszowi Lewowickiemu, dr hab. Ewie Ogrodzkiej-Mazur, prof. UŚ, dr hab. Barbarze Grabowskiej, dr hab. Annie Gajdzicy prof. UŚ (Profesorom Wydziału Etnologii i Nauk o Edukacji w Cieszynie, Uniwersytet Śląski)

Prof. dr hab. Ewie Syrek (Kierownik Katedry Pedagogiki Społecznej Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach)

Prof. dr hab. Jarosławowi Górniakowi (Dziekan Wydziału Filozoficznego UJ)

Prof. dr hab. Edwardowi Włodarczykowi (Rektor Uniwersytetu Szczecińskiego)

Dr hab. Barbarze Kromolickiej prof. US (Dziekanowi Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Szczecińskiego)

Prof. dr hab. Stanisławowi S. Niciei (Rektor Uniwersytetu Opolskiego)

Dr hab. Grażynie Rygała prof. AJD w Częstochowie (Dziekan Wydziału Pedagogicznego Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie)

Ks. Prof. dr hab. Jerzemu Bagrowiczowi (Wydział Teologiczny Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu)

Dr hab. Sławomirze Sadowskiej prof. UG (Dyrektor Instytutu Pedagogiki Uniwersytetu Gdańskiego)

Dr hab. Romualdowi Grzybowskiemu prof. UG (Kierownik Zakładu Historii Nauki, Oświaty i Wychowania Instytutu Pedagogiki Uniwersytetu Gdańskiego)


Prof. dr hab. Januszowi Ostoi-Zagórskiemu (Rektor Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy)

Prof. dr hab. Ewie A. Zwolińskiej (Dziekan Wydziału Pedagogiki i Psychologii Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy)

Prof. dr hab. Teresie Hejnickiej-Bezwińskiej (Wydział Pedagogiki i Psychologii Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy)

Prof. dr hab. inż. Tadeuszowi Kuczyńskiemu (Rektor Uniwersytetu Zielonogórskiego)

Dr hab. Markowi Furmankowi prof. UZ (Dziekan Wydziału Pedagogiki, Socjologii i Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Zielonogórskiego)

Zespołowi Samokształceniowemu i Samopomocy Koleżeńskiej Doktorów pod patronatem Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN

Prof. dr hab. Leonardowi Etlowi (Rektor Uniwersytetu w Białymstoku)

Dr hab. Mirosławowi Sobeckiemu prof. UwB (Dziekan Wydziału Pedagogiki i Psychologii Uniwersytetu w Białymstoku)

Dr hab. Sławomirowi Koziejowi prof. UJK (Dziekan Wydziału Pedagogicznego i Artystycznego Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach)

Dr hab. Piotrowi Petrykowskiemu prof. UMK (Dziekan Wydziału Nauk Pedagogicznych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Warszawie)

Ks. dr hab. Stanisławowi Dziekońskiemu prof. UKSW (Rektor Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie)

Prof. dr hab. Ryszardowi Góreckiemu (Rektor Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie)

Dr hab. Małgorzacie Suświłło prof. UWM (Dziekan Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie)

Ks. dr hab. Stanisławowi Felowi prof. KUL (Dziekan Wydziału Nauk Społecznych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II)

Ks. Prof. dr hab. Marianowi Nowakowi (Dyrektor Instytutu Pedagogiki Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II)

Prof. dr hab. Markowi Bojarskiemu (Rektor Uniwersytetu Wrocławskiego)

Dr hab. Ryszardowi Pęczkowskiemu prof. URz (Dziekan Wydziału Pedagogicznego Uniwersytetu Rzeszowskiego)

Dr hab. Markowi Konopczyńskiemu(Rektor Wyższej Szkoły Nauk Społecznych - Pedagogium w Warszawie)

Dr hab. Tamarze Zacharuk prof. UPH (Rektor Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach)

Prof. dr hab. inż. Zbigniewowi Łukasikowi (Rektor Uniwersytetu Technologiczno-Humanistycznego w Radomiu)

dr hab. Zofii Szarocie prof. UP (Dziekan Rady Wydziału Pedagogicznego Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie)

Prof. dr hab. Tomaszowi Szapiro (Rektor Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie)

Prof. dr hab. Julianowi Auleytnerowi (Rektor Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Janusza Korczaka w Warszawie)

Prof. dr hab. Romanowi Patorze (Rektor Społecznej Akademii Nauk w Łodzi)

Dr hab. Zdzisławie Dacko-Pikiewicz prof. WSB w Dąbrowie Górniczej (Rektor Wyższej Szkoły Biznesu w Dąbrowie Górniczej)

Dr Makaremu Stasiakowi prof. AHE (Prorektor ds. Organizacyjnych Akademii Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi)

Dr hab. Joannie Madalińskiej-Michalak prof. UŁ (Przewodnicząca Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego)

Prof. dr hab. n. med. Przemysławowi Jałowieckiemu (Rektor Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach)

Prof. dr hab. Marianowi Wesołowskiemu (Rektor Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie)

dr hab. Andrzejowi Chochołowi prof. UEK (Rektor Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie)

Prof. dr hab. inż. Markowi Tukiendorfowi (Rektor Politechniki Opolskiej)

Prof. dr hab. inż. Stanisławowi Adamczakowi, dr h.c. (Rektor Politechniki Świętokrzyskiej w Kielcach)

Prof. dr hab. inż. Stanisławowi Bieleckiemu (Rektor Politechniki Łódzkiej)

Prof. dr hab. inż. Markowi Orkiszowi (Rektor Politechniki Rzeszowskiej im. Ignacego Łukasiewicza)

Prof. dr hab. Tadeuszowi Więckowskiemu (Rektor Politechniki Wrocławskiej)

Prof. dr hab. n.med. Markowi Krawczykowi (Rektor Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego)

Prof. dr hab. Marii Nowickiej-Skowron (Rektor Politechniki Częstochowskiej)

Prof. dr hab. Ryszardowi Zimakowi (Rektor Uniwersytetu Muzycznego im. Fryderyka Chopina w Warszawie)

Prof. dr hab. n.med. Andrzejowi Dropowi ( Rektor Uniwersytetu Medycznego w Lublinie)

Prof. dr hab. Markowi Jeżabkowi (Dyrektor Instytutu Fizyki Jądrowej im. Henryka Niewodniczańskiego PAN)

Prof. dr hab. Józefowi Horabikowi (Dyrektor Instytutu Agrofizyki im. Bohdana Dobrzańskiego PAN).

Prof. dr hab. Irenie Wojnar (Członek Komitetu Prognoz Polska 2000 Plus)

Januszowi Moosowi (Prezes Stowarzyszenia Dyrektorów i Nauczycieli Centrów Kształcenia Praktycznego) wraz z pracownikami Łódzkiego Centrum Doskonalenia Nauczycieli i Kształcenia Praktycznego w Łodzi;

dr hab. Beacie Pastwie-Wojciechowskiej prof. UG (Dziekan Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Gdańskiego).

dr. hab. Stanisławowi Jaczyńskiemu, prof. UPH (Dziekan Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach);

Prof. dr.hab. Piotrowi Bieleckiemu (SGH);

dr hab. Anna Walczak (kierownik Katedry Teorii Wychowania UŁ);

Piotr Kieraciński (redaktor naczelny „Forum Akademickie”).



Pragnę także podziękować profesorom: Krystynie Ablewicz, Adamowi Bieli, Andrzejowi Bogajowi, Marioli Chomczyńskiej-Rubacha, Iwonie Chrzanowskiej, Beacie Mazepie-Domagale, Wielisławie Furmanek, Januszowi Gajdzie, Bogusławie Dorocie Gołębniak, Józefowi Górniewiczowi, Agnieszce Gromkowskiej-Melosik, Edycie Gruszczyk-Kolczyńskiej, Teresie Hejnickiej-Bezwińskiej, Beacie Jachimczak, Sławomirowi Jachmiczakowi, Wiesławowi Jamrożkowi, Zenonowi Jasińskiemu, Dorocie Klus-Stańskiej, Dorocie Kornas-Bieli, Janinie Kostkiewicz, Mirosławowi Kowalskiemu, Amadeuszowi Krause, Jerzemu Kunikowskiemu, Romanowi Leppertowi, Małgorzacie Makiewicz, Ewie Marynowicz- Hetce, Stefanowi Mieszalskiemu, Bożenie Muchackiej, Danucie Musze, Aleksandrowi Nalaskowskiemu, s. Marii Loyola Opieli, Krzysztofowi Rubacha, Barbarze Smolińskiej-Theiss, Alinie Szczurek-Borucie, Jolancie Szempruch, Władysławie Szulakiewicz, Ewie Syrek, Wiesławowi Theissowi, Lechowi Witkowskiemu, Alinie Wróbel, Ewie Zwolińskiej, Wiktorowi Żłobickiemu oraz pracownikom naukowym i administracyjnym Wydziału Pedagogiki i Psychologii UMCS wraz ze społecznością studencką.

Pani dr hab. Danuta Mucha - humanistka, filolog, poetka - dedykowała mi swój najnowszy wiersz, za który dziękuję z całego serca:

"Niebo patrzy okiem marzeń
na porywy traw w powojach
zachodami Słońc
wołając
- białym światłem
tam - w przestworzach.

Nic co słowom
ani duszy
tak potrzebne
w marzeń kręgu
- nie przydarzy się
snom bluszczu
mgieł latawcom
strunom wzruszeń".

"Tropiciele" trafią do szkół za darmo

Zarząd Wydawnictw Szkolnych i Pedagogicznych poinformował o rozpoczęciu bezprecedensowej akcji rozdawania swojego elementarza pt. Tropiciele.

Zdaniem rzecznika prasowego: Jerzego Matuszewskiego: "Decyzja ta zapadła po nieudanych, wielokrotnych próbach nawiązania przez WSiP i innych wydawców dialogu z MEN w sprawie popieranej przez nich idei dotacji budżetowej na podręczniki.

Nowa ustawa oświatowa przeznacza całą dotację na pośpiesznie przygotowywany rządowy elementarz - mówi Jerzy Garlicki, prezes WSiP. - Tylko więc bogatsze szkoły, szkoły prywatne będzie stać na zakup alternatywnych podręczników. Rząd chyba wciąż nie zdaje sobie sprawy, że nowe przepisy mogą prowadzić do różnicowania szkół, a więc i dzieci: na bogatsze i biedniejsze, lepsze i gorsze. Temu chcemy przeciwdziałać. Dlatego każda szkoła, która zgłosi się do WSiP otrzyma Tropicieli za darmo. Dla wszystkich uczniów w klasie. Bezwarunkowo.

WSiP wraz z innymi wydawcami wielokrotnie ostrzegał przed negatywnymi konsekwencjami wprowadzenia nowego prawa. Postulaty i propozycje składane publicznie podczas debat komisji sejmowych, konsultacji społecznych i konferencji prasowych nie zostały jednak uwzględnione. Podobnie jak apel o wprowadzenie okresu przejściowego w związku z faktem, że WSiP już jesienią 2013 r. wydrukował kilkaset tysięcy kompletów podręczników Tropicieli z myślą o kolejnym roku szkolnym. Są to podręczniki, które na Targach Książki we Frankfurcie w październiku 2013 zdobyły tytuł najlepszych podręczników w Europie.

Rząd nie chciał kupić polskim dzieciom dobrych, sprawdzonych podręczników, nawet za taką samą cenę, jaką zapłaci za przygotowanie swojego elementarza. W tej sytuacji jedyne, co możemy zrobić, to je rozdać. Z pożytkiem dla uczniów i nauczycieli. Inaczej musielibyśmy je zniszczyć – dodał Jerzy Garlicki.

Powyższa decyzja przypomniała mi rozdawanie osobom bezdomnym i biednym wypiekanego, a niesprzedanego pieczywa. Obaj "producenci" zostali wystawieni przez państwo do wiatru. Wydawca, który od lat dbał o wysoką jakość elementarza dla pierwszoklasistów, został wyparty "przez gorszy pieniądz" w wyniku celowej działalności ministra edukacji. Ten bowiem poszukiwał aplauzu tłumów dla siebie oraz by podwyższyć wskaźniki poparcia dla własnej partii. Bylejakość została sfinansowana z pieniędzy podatników, a niemalże codziennie słyszymy o tym, jak to rządowi zależy na jakości, na najwyższych standardach, na konkurencyjności. Dzieci po raz kolejny okazały się odbiorcami tandety, o czym mówią naukowcy i nauczyciele recenzujący rządowy "EleMENtarz".

Przypominam, że na Międzynarodowych Targach Książki we Frankfurcie nad Menem jury Best European Schoolbook Award przyznało zespołowi autorskiemu Tropicieli Złotą Nagrodę BESA 2013! To właśnie polski elementarz został uznany za najlepszy cykl edukacyjny w Europie w kategorii wiekowej od 6 do 9 lat. Ten, który pochłonie miliony z budżetu, będzie mógł być wystawiony na targach kiczu dydaktycznego. To też jest jakaś jakość.

Łódzka GALA RUCHU INNOWACYJNEGO W EDUKACJI I DLA EDUKACJI

Jak co roku, tak i w tym odbyła się wczoraj w pięknej sali Muzeum Miasta Łodzi (Pałac Poznańskiego) GALA Ruchu innowacyjnego w edukacji i dla edukacji. Od 28 lat dyrektor Łódzkiego Centrum Doskonalenia i Kształcenia Praktycznego w Łodzi - JANUSZ MOOS wyłania wraz z Kapitułą wybitne postaci w rodzimej edukacji i wspierające ją instytucje oraz podmioty gospodarczego, medialnego i rzemieślniczego świata. Nie ma w kraju drugiego takiego wydarzenia oświatowego, w trakcie którego spotkaliby się ze sobą mistrzowie pedagogii, promotorzy rozwoju edukacji, ambasadorzy innowacyjnych idei i praktyk pedagogicznych, liderzy społeczno-oświatowi, kreatorzy innowacji i nauczyciele nowatorzy.

Uroczystość patronatami honorowymi objęli: Ministerstwo Edukacji Narodowej, Wojewoda Łódzki, Marszałek Województwa Łódzkiego, Prezydent Miasta Łodzi, Łódzki Kurator Oświaty, zaś opieką medialną: Radio Łódź, TVP Łódź, EduFakty – Uczę Nowocześnie, Głos Nauczycielski, DOBRE PRAKTYKI Innowacje w edukacji. W czasie GALI mieliśmy możliwość poznania wybitnie uzdolnionych uczniów wszystkich typów szkół, placówek opiekuńczo-wychowawczych, którzy swoimi dokonaniami w różnych dziedzinach aktywności (poznawczej, artystycznej, sportowej, społecznej itp.) zasłużyli na miano "TALENTÓW UCZNIOWSKICH". To od wręczenie im właśnie powyższych certyfikatów rozpoczęło się święto polskiej edukacji z udziałem przedstawicieli najwyższych władz państwa, samorządowych, parlamentarzystów i kadr akademickich. Wśród nich znalazła się m.in. Joanna Jurek, uczennica I LO w Piotrkowie Trybunalskim, której odkrycie medyczne zaskoczyło i poruszyło środowiska lekarskie w kraju i poza granicami.

(fot. Joanna Jurek)








Spójrzcie Państwo na listę osób wyróżnionych, by znaleźć wśród nich nie tylko znajomych, być może członków rodzin, ale przede wszystkim pasjonatów, ludzi "pozytywnie zakręconych", nieustępliwych w poszukiwaniu i świadczeniu prawdy, a zarazem niezależnych od edukacyjnych kryzysów i patologii w zarządzaniu systemem szkolnym twórców, optymistów oraz oddolnych czy odśrodkowych jego reformatorów. Każdy, kto jest niezadowolony z istniejącego stanu rzeczy w naszej edukacji, dokonuje transgresji, transformatywnego oporu, angażuje się na rzecz zmian w wymiarze mikro-, mezo- lub makrooświatowym.

Wśród tegorocznych laureatów są profesorowie pedagogiki, edukacji medialnej i psychologii twórczości:

Zbyszko Melosik, - dziekan Wydziału Studiów Edukacyjnych UAM w Poznaniu, autor znakomitych rozpraw z zakresu problemów edukacji w postmodernistycznym, wielokulturowym świecie, z pedagogiki porównawczej i pedagogiki kultury popularnej;

Zdzisław Ratajek - em. prof. Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, dydaktyk, założyciel nowoczesnego kwartalnika pedagogicznego - "NOWE HORYZONTY EDUKACJI";

Jacek Pyżalski - profesor UAM, specjalista w zakresie badań nad przemocą w wirtualnym świecie, niedostosowaniem społecznym młodzieży i radzenia sobie przez nauczycieli z agresją uczniów;

Maciej M. Sysło - profesor Uniwersytetu Wrocławskiego, specjalista w zakresie edukacji medialnej i informatyki, autor wielu dzieł z tego zakresu, promotor innowacji w edukacji lokowanej w wirtualnej przestrzeni;

(fot. Dyr. ŁCDNiKP w Łodzi - Janusz Moos prezentuje kolejnych wyróżnionych pedagogów)

Stanisław Dylak - profesor Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, specjalista z zakresu dydaktyki ogólnej i pedagogiki szkolnej, promotor edukacji konstruktywistycznej w Polsce;

Stanisław Popek - profesor psychologii Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie, poeta, autor znakomitych dzieł z zakresu psychologii różnic indywidualnych, psychologii zdolności, twórczości i sztuki;

Marek Budajczak - profesor WSE UAM w Poznaniu, animator polskiego ruchu edukacji domowej, autor rozpraw z zakresu edukacji w wolności a zarazem wartości chrześcijańskich w edukacji (na fot. pierwszy z lewej strony) .


W najnowszym tomie poezji laureata "Skrzydeł Wyobraźni" prof. dr. hab. Stanisława Popka pt. "W ogrodach Minerwy" (Lublin 2014) jest wiersz zatytułowany "Tworzenie w bieli" (s.61). Zacytuję jego fragment, bowiem oddaje czystość intencji każdego nowatora, a zarazem czarną otchłań generowaną przez tych, którzy chcieliby mu odebrać cząstkę twórczej aktywności:

"
Wszedłem na wzgórze,
tam bezmiar nieba,
urosły mi skrzydła,
do lotu ptasiego
w przestrzenie.
Wolna wola
jak wiatr
w bezkresnej dolinie.
Oto myśl,
wyobrażenie,
nieskończoność.
Wiara i niepewność
to potęga twórców.
W otchłani czarnej
można widzieć szczyty,
uwznioślenie jutra
albo dno rozpaczy
(...)"

Polecam poetyckie dzieło psychologa, który nie tylko bada procesy twórcze, ale i sam jest mistrzem wyobraźni, duchowej głębi oraz brakującej nam w codziennym otoczeniu wrażliwości moralnej. Profesor-poeta obdarza nas swoją twórczością, byśmy dążąc do zmian, nie tłumili własnej doskonałości, sumienia i wolnej woli oraz nie pozwalali na to innym. Nie lękajmy się bieli i nie narzekajmy na niedomiar wolności, bo ta w dużej mierze zależy od nas samych. Po raz dwudziesty ósmy okazało się, że niezależnie od tego, czy nauczyciele pracują w ustroju totalitarnym czy demokratycznym o wymiarze etatystycznym, potrafią robić swoje, twórczo, odpowiedzialnie i dla dobra młodych pokoleń. Bo takie będą Rzeczypospolite ...

Ośrodek Rozwoju Kompetencji Edukacyjnych

Uczestniczyłem wczoraj w posiedzeniu Rady Programowej Ośrodka Rozwoju Kompetencji Edukacyjnych (ORKE), który został powołany przez WSiP jako kolejna niepubliczna placówka doskonalenia nauczycieli. Ilekroć pojawia się nowa inicjatywa edukacyjna, ciekawe wydają się powody jej zaistnienia i perspektywy działania. Wśród zaproszonych do udziału w panoramicznej dyskusji na temat potrzeb i oczekiwań w zakresie doskonalenia nauczycieli znalazły się osoby, których pewnie bym się nie spodziewał, a ich obecność dodała szczególnego kolorytu wspomnianym analizom. Byli zatem profesorowie pedagogiki, jak Krzysztof Konarzewski, Stefan Kwiatkowski, Janusz Morbitzer, Małgorzata Żytko i Sławomir Jacek Żurek oraz b. minister edukacji narodowej Katarzyna Hall. Każdy z ekspertów reprezentował inny ośrodek akademicki lub oświatowy, bowiem - jak już wcześniej pisałem - była ministra kieruje obecnie Stowarzyszeniem "Dobra Edukacja", które prowadzi zespół szkół (szkołę podstawową, gimnazjum i liceum), Instytut, Poradnię oraz Centrum Ustawicznej Dobrej Edukacji.

Po raz kolejny mogłem się przekonać, że pani K. Hall nie jest jedyną nauczycielką w tym kraju, która "sparzyła" się w systemie edukacji publicznej, by móc wreszcie realizować się w przestrzeni niepublicznej. Szkoda zatem, że nie powiodła się próba "zburzenia" postsocjalistycznej struktury MEN, a przynajmniej radykalnego przekształcenia tego molocha arogancji, pozoru i manipulacji nadzorczej w instytucję służącą dostosowywaniu edukacji w szkolnictwie publicznym do osobistych potrzeb i uzdolnień uczniów, do autonomii i profesjonalizmu nauczycieli oraz włączenia jej w proces rzeczywistej reformy szkolnictwa i modeli kształcenia, by przeszły z kultury statycznej, radarowej, na autonomiczną, zdecentralizowaną, elastyczną i dynamiczną.

Niestety, pozostawiła nam b. pani minister scentralizowany system szkolny, o patologicznej - bo schizoidalnej strukturze zarządzania typu "top-down", z utrwalonym modelem kształcenia nauczania w systemie klasowo-lekcyjnym, nieprzyjaznym nauczycielskiej innowacyjności, rodzicielskiej partycypacji i uczniowskiej samorealizacji. Już 25 lat temu mówił mi prof. Ryszard Łukaszewicz, żebym odstąpił od jakichkolwiek mrzonek na temat możliwej naprawy systemu szkolnictwa publicznego. Nie posłuchałem go i w jakiejś mierze doświadczyłem zderzenia z "post-PRL-owskim betonem" oświatowym, w tym także w MEN. Już jest za późno, bym angażował się w alternatywne rozwiązania w środowisku niepublicznej oświaty. Może powiedzie się młodszej ode mnie K. Hall, która obiecuje w "swoich" placówkach m.in., że nauka będzie się w nich odbywać w warunkach adekwatnych do osobistych potrzeb i uzdolnień dzieci oraz młodzieży, że odchodzi od tradycyjnych lekcji i podziału na klasy. Zostawmy to jednak na boku.

ORKE może stać się miejscem wymiany dobrych praktyk, wartościowych szkoleń, konferencji i warsztatów, może oferować stałą pomoc ekspertów oraz poszerzać sieć nauczycieli "pozytywnie zakręconych". Pojawiły się w czasie dyskusji ciekawe wątki, które miały charakter diagnostyczny uwydatniając nowe problemy w doskonaleniu nauczycieli szkolnictwa publicznego. Otóż, z wstępnych analiz wciąż jeszcze opracowywanych wyników badań prof. S. Żurka wynika, że zaledwie 10 % nauczycieli języka polskiego można zaliczyć do stałych czytelników literatury. Nie czytają oni w ogóle czasopism specjalistycznych. Sami też w nikłym stopniu piszą własne teksty. Trudno się dziwić, że ich uczniowie też nie czytają, nie potrafią mówić, pisać, słuchać i dekodować znaczeń w różnego rodzaju tekstach. Sytuacja jest zatem katastrofalna. W kształceniu językowym dominuje powierzchowna, popkulturowa narracja, cooltura streszczeń, nieświadomość znaczeń, wartości oraz niezdolność do krytycznej, refleksyjnej analizy treści.

W ofertach wielu placówek doskonalenia nauczycieli przeważa w języku ich statutowych celów sposób myślenia o edukacji jako produkcji, jednokierunkowej transmisji do umysłów nauczycieli wiedzy, jej "paczkowania", jakby w ogóle było to efektywne. Ponad 90% nauczycieli uczęszcza na różnego rodzaju kursy, szkolenia, formy doskonalenia zawodowego nie dlatego, że chcą, mają taką potrzebę, tylko by uzyskać kolejny certyfikat, a następnie przedłożyć go odpowiedniej komisji w procesie awansu zawodowego. Ba, coraz więcej nauczycieli woli uczyć się w systemie zdalnej edukacji. Po co spotykać się ze sobą, z prowadzącymi zajęcia, jak można uniknąć wysiłku, konfrontacji, zaangażowania, a być może także dodatkowych kosztów?

Po 25 latach wolności nadal traktuje się nauczycieli w procesie edukacji jak przedmiot do obróbki, pod kątem roszczeń i dyrektyw MEN. Część z nich sama chce być w ten sposób traktowana, by wyzwolić się z ciężaru wolności i osobistej odpowiedzialności za jakość (wy-)kształcenia własnych uczniów. Widać to szczególnie w Centrum Nauki KOPERNIK w Warszawie, do którego spędza się dzieci, by je rozpuścić po całej przestrzeni, bez jakiegokolwiek pomysłu na przygotowane przez nauczyciela wprowadzanie ich w sytuacje problemowe. Nic dziwnego, że zachwycają się fajerwerkami, ale nie wiele pamiętają z całodniowej czy wielogodzinnej wycieczki, bo traktują kolejne laboratoria wiedzy jak zwierzęta w ZOO. Popatrzą, nakarmią a i tak najważniejsze będą dla nich lody, napoje chłodzące i gadżety.

Czy zmieni się polski system szkolny? Długo jeszcze nie zmieni, na pewno nie odgórnie, gdyż władze resortu zainteresowane są korzyściami politycznymi dla własnej partii. A nauczycielom w takim podejściu też jest wygodnie, bo to nie na nich spada odpowiedzialność za bylejakość (wy-)kształcenia młodych pokoleń. Im będą głupsze, tym mniej będą kontestować. I o to chodzi.

Opowiem wam o swojej pasji: słowem, obrazem, dźwiękiem…

W dniach 15-20.09.2014 r. odbędzie się XXVIII Letnia Szkoła Młodych Pedagogów w Sandomierzu, którą organizuje wraz Komitetem Nauk Pedagogicznych PAN - Instytut Pedagogiki oraz Wydział Nauk Społecznych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II. Kierownictwem tegorocznej Szkoły są profesorowie - Maria Dudzikowa oraz ks. Marian Nowak, dyrektor Instytutu Pedagogiki KUL.

Celem Letnich Szkół jest wspieranie i stymulowanie rozwoju naukowego młodych pedagogów, w ramach którego tworzone są okazje do uzupełniania i pogłębiania wiedzy, bogacenia własnego warsztatu badawczego, a także możliwości debiutów naukowych oraz promowania najzdolniejszych naukowców. Każda Szkoła ma swój przewodni temat, a zarazem zakres problemowy. W tym roku będzie skoncentrowana na temacie: Opowiem wam o swojej pasji: słowem, obrazem, dźwiękiem…

Jak zapowiadają Organizatorzy: XXVIII LSMP ma służyć pogłębionej refleksji na temat konieczności i możliwości przeciwstawienia się coraz bardziej odpersonalizowanemu światu uczelni wyższych, które cechuje zanik bezpośrednich interakcji, umasowienie społeczności akademickiej, rozdźwięk między ideami humanizmu a urynkowieniem i zbiurokratyzowaniem funkcjonowania uniwersytetów. Chodzi o przeciwdziałanie tym zjawiskom w postaci odbudowy „realnego świata” ludzi prawdziwych w swojej odmienności, indywidualizmie i biografii.

Narracje są podstawą, rozumienia, wyjaśniania, modyfikowania, poprawiania czy nawet zmiany społecznego świata, jego instytucji oraz reguł ich funkcjonowania. Pasja, jako atrybut człowieka jest przedmiotem poznania wielo- i interdyscyplinarnego. Jest rozpatrywana w perspektywie ontologicznej, epistemologicznej, aksjologicznej oraz, co ważne dla pedagogiki, teleologicznej.

Kultura akademicka współtworzona jest przez warsztat badawczy, ale też przez osobowości uczonych-mistrzów, wyrażająca się w ich pasjach. Posiada ona wymiar fizyczny, społeczny, kulturowy. Jest ona najwyższą formą zaangażowania, kreatywności i aktywnego tworzenia swojej biografii. Jest wyrazem ciekawości, odwagi, gotowości do działania, a więc cech charakteru, które są niezbędne także w pracy naukowej.

Program zapowiada się niezwykle atrakcyjnie, bowiem przewiduje się debaty, spotkania i warsztaty z profesorami, których własne pasje, także związane z nauką, fascynują nie tylko nasze środowisko. Przewidujemy następujące bloki tematyczne:

I. Jak pasja jest/może być wpisana w kulturę świata akademickiego, jego etos i wartości? Jak stajemy się pasjonatami? W czym się to przejawia? Jak zarażać pasją?

II. Jak integralnie i interdyscyplinarnie odkrywać znaczenie pasji w kontekście roli i profesji związanej z zaufaniem publicznym? Jakie są pedagogiczne uwarunkowania zaangażowania oraz konstruowania autorskiej sztuki jego narracji?

III. Jakie bywają pułapki i wynaturzenia pasji? Dlaczego potrzebna jest interdyscyplinarna refleksja w analizowaniu pasji?

Już potwierdzili swój udział w Letniej Szkole Profesorowie, którzy podzielą się pasją i/lub przeprowadzą analizę związanych z nią zjawisk i wydarzeń.

Opowiedzą nam zatem:

- o istocie i mechanizmach pasji (S. Popek, UMCS)

- o emancypacji jako źródle i efekcie pasji (M. Czerepaniak-Walczak, USz)

- o swoich doświadczeniach: dlaczego ludziom potrzebna jest pasja (M. Tanaś, APS)

- o tym, czy i jak można zarażać pasją (W. Limont, UMK)

- o tym, dlaczego i jak pasja bywa towarem i o innych wynaturzeniach (M. Krajewski, UAM)

- o tym, jak być uczonym z pasją (ks. M. Heller, UPJP2)

- o harcerstwie. Moja droga do pedagogiki jako pasji (B. Śliwerski, CHAT)

- o tym jak stworzył autorską szkołę niepubliczną (A. Nalaskowski - UMK),

- o tym, jak obserwując swojego syna zostałam pedagogiem z pasją (D. Klus-Stańska, UG).

- o swojej miłości - książkach (M. Dudzikowa, UAM)

- o powodach żeglowania z niepełnosprawnymi (A. Krauze, UG)

- o byciu kapelanem więziennym - między misją a pasją (ks. M. Nowak, KUL)

- o pasji towarzyszenia w cierpieniu (o. F. Buczyński, KUL)

- o poszukiwaniu harmonii: o moich dwóch muzach (J. Kirenko, UMCS)

- o powodach zasypiania z filmem francuskim a nie przy jego oglądaniu (A. Cybal-Michalska, UAM)

- o śniegowej kuli. O swoich podróżach (E. Potulicka, UAM)

- o tym, dlaczego Himalaje to moja pasja (K. Wroczyński, KUL)

- co to są narracje uznania. Autobiograficzne opowieści o drodze (M. Nowak-Dziemianowicz, DSW).

Będzie też okazja do spotkania się z profesorami - członkami Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN, którzy przyjadą już dzień wcześniej na swoje obrady.

Są jeszcze wolne miejsca na Letnią Szkołę. Wystarczy pobrać ankietę i zarejestrować swoją gotowość do udziału w tym letnim uniwersytecie dla doktorantów, doktorów - dla pasjonatów nauki.

Pedagogika jako nauka (w) wolności

Nauka to wolność. Ta idea, którą rozpoczął swój wykład prof. Meyer-Blanck, stała się punktem wyjścia do kolejnej części obrad Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN. Pragnę przypomnieć w tym miejscu, że żaden z komitetów naukowych PAN nie prowadzi tego typu posiedzeń z udziałem wszystkich dziekanów wydziałów pedagogicznych polskich uniwersytetów i akademickich wyższych szkół niepublicznych, które uzyskały prawa do nadawania stopni naukowych w dyscyplinie pedagogika (DSW we Wrocławiu, WSNS Pedagogium w Warszawie” i Akademia „Ignatianum” w Krakowie). Profesorowie z Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN spotykają się z dziekanami wydziałów regularnie, co dwa lata, dzięki czemu ma miejsce pełen przepływ informacji i doświadczeń akademickich we wszystkich możliwych obszarach akademickiej służby, a także możliwe jest uzgodnienie sposobów reagowania na dysfunkcje w nauce, kształceniu czy w procesie awansów naukowych.

Na co szczególnie zwracali uwagę uczestnicy dwudniowej debaty?

Prof. DSW Mirosława Nowak-Dziemianowicz krytycznie odniosła się do sytuacji politycznej w kraju i strategii zarządzania oświatą. Edukacja jest w wypowiedziach polityków „pustoznacząca”. Traktowanie edukacji jako wartości rynkowej, jako towaru, jako procesu, który ma zapewnić „zatrudnialność” absolwentów naszych szkół , jest nieporozumieniem. Szkoła powinna kształcić młodych do życia, formować ich osobowość, a nie by koncentrowali się na tym tylko, co im się opłaca. Edukacja jest wartością autoteliczną i prawem do szczęśliwego i godnego życia. Powinna pomóc młodym ludziom w radzeniu sobie w życiu pełnym kryzysów, ryzyka, pozorów i niebezpieczeństw. W toku dyskusji stawiano pytanie: Czy inwestujemy w toku polskiej edukacji w człowieka jako osobę, czy inwestujemy w człowieka jako ogniwo mechanizmów rynkowych?

Rozum instrumentalny – zdaniem wrocławskiej pedagog – dominuje w obszarach, które nie są adekwatne do niego. Oddanie edukacji procesom rynkowym jest abdykacją państwa, które nie musi się już o nią troszczyć. Także w szkolnictwie wyższym widać, jak na dłoni, oszukiwanie kandydatów na studia reklamami, hasłami, jakoby po podjęciu takich czy innych studiów uzyskiwali gwarancje bezpiecznego zatrudnienia. A to jest kłamstwo. Dlatego sami generujemy :oszukane pokolenie”, pokolenie bez pracy i bez nadziei na nią. Zdanie testów, egzaminów zewnętrznych nie jest w naszym kraju gwarancją czegokolwiek.

Prof. Maria Czerepaniak – Walczak mówiła o problemach studentów studiów III stopnia, których nie stać na udział w międzynarodowych szkołach dla doktorantów. Nie mają też możliwości przeprowadzenia w Polsce tzw. doktoratów zawodowych. Jeśli podejmują się studiów III st., to po ich zakończeniu obroną pracy doktorskiej, nie znajdują zatrudnienia w uczelniach. Ponad 90% absolwentów jest poza środowiskiem akademickim. Nie mamy w uniwersytetach rozwiązań pomocowych dla absolwentów tych studiów. W nowelizacji prawa o szkolnictwie wyższym proponuje się nawet skrócenie tych studiów. Mowa jest bowiem o tym, że mogą on trwać minimum 2 lata a maksimum 4 lata. Niektórzy doktoranci traktują studia III stopnia jako przedłużenie własnej młodości. Nie zależy im na rozwiązywaniu problemów naukowych, tylko na „łapaniu okazji egzystencjalnej”.

W procesie przygotowywania rozpraw doktorskich pojawiają się pułapki w postaci: 1) recenzenci NCN wpisują się gonitwę za nowością w ocenie koncepcji wniosków badawczych, kiedy stawiają zarzut wnioskodawcy z powodu tego, że nie prowadzi on do przełomu w nauce; 2) w uczelniach ma miejsce rywalizacja o miejsce w rankingu i walka wszystkich ze wszystkimi; 3) w nowelizacji prawa o szkolnictwie wyższym ma miejsce pułapka krótkowzroczności – bowiem proponuje się skrócenie tych studiów do 2 lat, a utrzymuje maksymalny czas na przygotowanie doktoratu w ciągu 4 lat.

Wielokrotnie pojawiała się w czasie debaty konstatacja, że to politycy urządzają uniwersytety traktując naukowców jak maszyny do produkowania wiedzy. Prof. Kazimierz Przyszczypkowski pytał, czy sami nie jesteśmy temu winni, jak jesteśmy traktowani przez polityków, skoro godzimy się z narzucanymi przez władzę ograniczeniami czy przeregulowaniami. Dlaczego utrzymujemy geodezyjny podział nauk w świecie, który wymaga postrzegania i rozumienia zjawisk w sposób holistyczny? Czy nie jest tak, że im gorzej będziemy kształcić doktorantów, tym gorszych będziemy mieć w przyszłości doktorów i profesorów? Jak to jest możliwe, że niektórzy doktoranci przypisują sobie nie swoje zasługi? Padł przykład autoreferatu w przewodzie habilitacyjnym, w którym habilitantka napisała, jakoby uczestnicząc w seminarium jednego profesora de facto sama sprawowała opiekę naukową nad doktoratem pod jego kierunkiem.

Z drugiej strony prof. UŁ Danuta Urbaniak-Zając zwróciła uwagę na to, że w przewodzie na tytuł naukowy profesora od roku nie ma jeszcze kompletu recenzji. Na pytanie o powody takiego przekraczania obowiązujących w ustawie terminów, dowiedziała się, że owa psycholog ma jeszcze 10 innych recenzji i nie ma czasu dla pedagoga. Pytała zatem, co zrobić w takiej sytuacji? Pojawiła się także potrzeba odpowiedzenia na pytanie, czym jest autoplagiat? Dlaczego tak często recenzenci w przewodach habilitacyjnych dyskredytują czyjś dorobek posługując się zarzutem, który nie zawsze jest dobrze udokumentowany. Wielu młodych naukowców publikuje przecież najpierw swoje rozprawy w czasopismach, a następnie włącza ich treść do swoich monografii. Jeśli wskazują w przypisach ponowne przywołanie własnych – wcześniej opublikowanych - studiów, to przecież nie jest to autoplagiatem. Tym samym zgromadzeni zwrócili się do Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN z prośbą o to, by najbliższe posiedzenie poświęcić kulturze i kryteriom recenzowania rozpraw naukowych, by w środowisku były one czytelne.

Prof. Edyta Gruszczyk – Kolczyńska z APS i prof. dr hab. Iwona Chrzanowska z UAM wskazały na potrzebę ponownego przemyślenia standardów kształcenia nauczycieli – pierwsza: nauczycieli wczesnej edukacji, a druga – pedagogów specjalnych w edukacji inkluzyjnej. O nieodpowiedzialności rządu wobec jakości kształcenia dzieci świadczy to, że nauczycielem może być już każdy, po 3 semestralnych studiach podyplomowych, bez rzeczywistego przygotowania psychologicznego, dydaktycznego i metodycznego.

Studia dla nauczycieli edukacji przedszkolnej czy wczesnoszkolnej w modelu 3 + 2 nie gwarantują właściwego przygotowania do zawodu. To powinny być studia jednolite. Profesor APS podzieliła się porażającymi wynikami testów, jakie przeprowadziła wśród kandydatów na studia pedagogiczne. Żaden z nich nie potrafił poprawnie rozwiązać zadań matematycznych dla dzieci w II klasie szkoły podstawowej. Czy nie jest tak, że niektórzy nauczyciele sami nie potrafią się uczyć, a mają być przewodnikami po uczeniu się przez całe życie? Z analiz prof. I. Chrzanowskiej wynika, że aż 60% dzieci niepełnosprawnych jest odrzucanych w ogólnodostępnym systemie szkolnym.

Nie bez powodu Zespół Pedagogiki Szkolnej przy KNP PAN, którym kieruje prof. Maria Dudzikowa, podjął badania diagnostyczne, mające na celu sprawdzenie, czy w uniwersytetach są jednostki (szkoły) naukowe pedagogiki szkolnej. Czy rzeczywiście potrafimy uczyć kandydatów do zawodu nauczycielskiego tego, jak uczyć się szkoły, jak uczyć szkoły innych i jak zmieniać szkołę? Jak to jest, że zamiast uczyć kultury szkoły, koncentrujemy się głównie na przeniesionej z biznesu kulturze zarządzania szkołą? Pedagodzy oddali kształcenie przyszłych nauczycieli wąsko przygotowanym do tego metodykom przedmiotów lub wypalonym, niespełnionym naukowo adiunktom-wykładowcom. Umyliśmy ręce od tego kształcenia, a teraz narzekamy na ich niewłaściwe przygotowanie do profesji.

Prof. UJ - Krystyna Ablewicz podkreślała, że nauczyciele przedmiotów pozbawieni są w Polsce ścieżki dostępu do habilitacji. W pełni się z tym zgadzam. Może to jest powód , dla którego poszukują takich możliwości poza granicami kraju. Nie uznaje się bowiem u nas dydaktyki przedmiotowej (szczegółowej) jako nauki, a tymczasem można i należałoby prowadzić badania eksperymentalne w szkołach wszystkich szczebli i różnych dyscyplin wiedzy, żeby doskonalić proces kształcenia, zmieniać szkołę.

W debacie wzięli też udział młodzi doktorzy – Katarzyna Marszałek i Sławomir Pasikowski, którzy podzielili się z nami koncepcją swoich badań w 22 uniwersytetach polskich. Poszukiwali odpowiedzi na pytanie: Jaki typ pułapek można wyróżnić przy stosowaniu parametryzacji dorobku nauczyciela akademickiego w jednostkach prowadzących kierunek pedagogika i co z nich wynika dla modelu uniwersytetu? Przyjęli za kluczową dla swoich analiz arkuszy ocen pracowników naukowych kategorię pułapki społecznej. W naukach społecznych określa ona sytuacje decyzyjne i konfliktowe, w których strony dążąc do maksymalizacji własnych korzyści uzyskują rezultaty gorsze niż w przypadku uzgodnienia i realizowania określonej strategii. Już z pierwszych analiz wynika, że dydaktyka akademicka jawi się w ocenie nauczycieli jako obszar marginalizowany przez zwierzchników. Największy akcent kładzie się bowiem na osiągnięcia naukowe i organizacyjne na rzecz macierzystej jednostki.

Nic dziwnego, że właśnie procesom parametrycznej oceny czasopism naukowych oraz jednostek akademickich poświęciliśmy uwagę w ostatniej części obrad. Wypowiadali się na ten temat profesorowie: Andrzej Olubiński z UW-M w Olsztynie, Anna Zielińska z UW i Henryka Kwiatkowska z UW. Profesor Stefan M. Kwiatkowski przywołał potrzebę skupienia się nie tylko na krytyce dysfunkcjonalnych rozwiązań w szkolnictwie wyższym i nauce, ale i konstruktywnego poszukiwania rozwiązań, proponowania alternatyw, zgłaszania własnych projektów zmian. Musimy odnieść się także do procesu komercjalizacji wyników badań pedagogicznych. Może należałoby lobbować na rzecz uwzględniania w dotacjach oświatowych dla gmin część środków na możliwość zamawiania przez dyrektorów placówek edukacyjnych ekspertyz, modeli rozwiązań dydaktycznych czy opiekuńczo-wychowawczych, które są wynikiem najnowszych badan naukowych.

Dziękując władzom i pracownikom Wydziału Studiów Edukacyjnych UAM w Poznaniu za znakomite przygotowanie dwudniowych obrad Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN z udziałem dziekanów wydziałów pedagogicznych z wszystkich uniwersytetów i akademii pedagogicznych zapewniliśmy, że wiele z poruszonych problemów będziemy dalej z nimi konsultować i rozwiązywać dla dobra nauki i praktyki oświatowej na wszystkich poziomach jej realizacji – od przedszkola do doktora.

(fotografie wykonał - Bartosz Kazimierczak z WSE UAM)